ଲିଥିୟମ

ଲିଥିୟମ (ଏହା ଗ୍ରୀକ ଶବ୍ଦ ଲିଥୋସ୍ / Lithosରୁ ଅସିଛିମାନେ 'ପଥର') ହେଉଛି ଏକ ନରମ, ରୂପା ଭଳି ଧଳା ଦେଖାଯାଉଥିବା ଧାତୁ ଯାହାର ପ୍ରତୀକ Li ଓ ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ ୩ । ଏହା ଏତେ ନରମ ଯେ ଏହାକୁ ଛୁରିଦ୍ୱାରା ମଧ୍ୟ କଟା ଯାଇପାରିବ । ଏହା ଅନ୍ୟ ଧାତୁ ଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ସବୁଠାରୁ ହାଲୁକା କିନ୍ତୁ ଏହା ସାନ୍ଧ୍ରତା (density) ଜଳର ଅର୍ଦ୍ଧେକ । ( ବିଗ୍ ବ୍ୟାଙ୍ଗ୍‌ର ପ୍ରଥମ କ୍ଷଣରେ ତିଆରି ତିନୋଟି ଧାତୁ ଭିତରୁ ଲିଥିୟମ ଅନ୍ୟତମ । ଅନ୍ୟଦୁଇଟି ହେଲେ ଉଦଜାନ ଓ ହିଲିଅମ - ଜୋତିର୍ବିଦଙ୍କ ଅନୁସାରେ ଏହି ଦୁଇଟି ମୌଳିକର ପରିମାଣ ଲିଥିୟମଠାରୁ ଅନେକ ଗୁଣରେ ଅଧିକ । )

Lithium,  ₃Li

Spectral lines of lithium
ସାଧାରଣ ଗୁଣ
ନାମ, ପ୍ରତୀକ	lithium, Li
Appearance	silvery-white (shown floating in oil)
ଉଚ୍ଚାରଣ	/ˈlɪθiəm/ LI-thee-əm
Lithium in the periodic table
H ↑ Li ↓ Na helium ← lithium → beryllium
ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ (Z)	3
ଶ୍ରେଣୀ, ବ୍ଳକ	group 1 (alkali metals), s-block
ପର୍ଯ୍ୟାୟ	period 2
ମୌଳିକ ପ୍ରକାର	alkali metal
ମାନକ ପରମାଣବିକ ଓଜନ (±) (Ar)	6.94(1)
ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରୋନ୍ ବିନ୍ୟାସ	[He] 2s1
per shell	2, 1
ଭୌତିକ ଗୁଣ
ଅବସ୍ଥା	solid
ଗଳନାଙ୍କ	453.69 K ​(180.54 °C, ​356.97 °F)
ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ	1615 K ​(1342 °C, ​2448 °F)
Density near r.t.	0.534 g/cm3
when liquid, at m.p.	0.512 g/cm3
Critical point	(extrapolated) 3223 K, 67 MPa
Heat of fusion	3.00 kJ/mol
Heat of	147.1 kJ/mol
Molar heat capacity	24.860 J/(mol·K)
pressure P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 797 885 995 1144 1337 1610
Atomic properties
Oxidation states	+1 ​strongly basic oxide
Electronegativity	Pauling scale: 0.98
Atomic radius	empirical: 152 pm
Covalent radius	128±7 pm
Van der Waals radius	182 pm
Miscellanea
Crystal structure	​body-centered cubic (bcc)
Speed of sound thin rod	6000 m/s (at 20 °C)
Thermal expansion	46 µm/(m·K) (at 25 °C)
Thermal conductivity	84.8 W/(m·K)
Electrical resistivity	92.8 n Ω·m (at 20 °C)
Magnetic ordering	paramagnetic
Young's modulus	4.9 GPa
Shear modulus	4.2 GPa
Bulk modulus	11 GPa
Mohs hardness	0.6
CAS Number	7439-93-2
ଇତିହାସ
ଆବିଷ୍କାର	Johan August Arfwedson (1817)
First isolation	William Thomas Brande (1821)
Most stable isotopes of lithium
iso NA half-life DM DE (MeV) DP 6Li 7.5% 6Li is stable with 3 neutrons 7Li 92.5% 7Li is stable with 4 neutrons
6Li content may be as low as 3.75% in natural samples. 7Li would therefore have a content of up to 96.25%.

ମଲିଥିୟ

ଧର୍ମ

ଇତିହାସ

Johan August Arfwedson is credited with the discovery of lithium in 1817

ପେଟାଲାଇଟ (Petalite - LiAlSi4O10), ଯେଉଁଥିରେ ଲିଥିୟମ ରହିଥାଏ, ବ୍ରାଜିଲୀୟ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଜୋସ ବୋନିଫାସିଓ ଡି ଆଣ୍ଡ୍ରାଡ଼େ ଇ ସିଲଭା ୧୭୦୦ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ଆଡକୁ ତାଙ୍କର ସ୍ୱୀଡ଼େନ ଗସ୍ତ ବେଳେ ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ । ଜୋହାନ ଅଗଷ୍ଟ ଆର୍ଫ୍ୱେଡ଼ସନ୍‌ ୧୮୧୭ରେ ଲିଥିୟମ ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ ।

ଉତ୍ପାଦନ

Satellite images of the Salar del Hombre Muerto, Argentina

World production trend of Lithium

ଲିଥିୟମ ବହୁଳ ମାତ୍ରାରେ ବ୍ୟବହାର ହଉଥିଲେହେଁ ଏହା ପ୍ରକୃତିକ ଭାବେ ଏହାର ମୂଳ ରୂପରେ ମିଳିନଥାଏ । ଏହାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଗୁଣ ଯୋଗୁଁ ଏହା ଏକ ବା ଏକାଧିକ ଅନ୍ୟ ମୌଳିକ ଓ ଯୌଗିକ ଗୁଡ଼ିକ ସହ ବାନ୍ଧି ହୋଇ ରହିଥାଏ । ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥରୁ ଏହା ଅତି ଅଳ୍ପ ପରିମାଣରେ ମିଳିଥାଏ; spodumene (LiAl(SiO3)2), amblygonite (Li,Na)AlPO4(F,OH)), lepidolite (KLi2Al(Al,Si)3O10(F,OH)2). ବ୍ୟବସାୟିକ ଭାବେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଧିକାଂଶ ଲିଥିୟମ ବ୍ରିନ୍‌ସ୍ (brines)ରୁ ମିଳିଥାଏ । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ତରଳ ଲିଥିୟମ କ୍ଳୋରାଇଡରେ ବୈଦୁତିକ ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ କରାଇ ଲିଥିୟମ ବାହାର କରାଯାଏ । ପ୍ରତିବର୍ଷ ପାଖାପାଖି ୩୯ ଟନ ଲିଥିୟମ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ।

ଉପସ୍ଥିତି

• ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ: ୦.୦୦୬ ପିପିଏମ (ଓଜନ ଅନୁସାରେ)
• ସୂର୍ଯ୍ୟ: ୦.୦୦୦୦୬ ପିପିଏମ (ଓଜନ ଅନୁସାରେ)
• କାର୍ବନାସିୟସ ଉଲକା: ୧.୭ ପିପିଏମ
• ଭୂତ୍ୱକ: ୨୦ ପିପିଏମ
• ସମୁଦ୍ରଜଳ: ୦.୧୮ ପିପିଏମ
• ମଣିଷ:

ଓଜନ ଅନୁସାରେ ୩୦ ପିପିବି

ଓଜନ ଅନୁସାରେ ୨୭ ପିପିବି

ବାହାର ଲିଙ୍କ

• Lithium at The Periodic Table of Videos (University of Nottingham)
• International Lithium Alliance Archived 2009-08-17 at the Wayback Machine.
• USGS: Lithium Statistics and Information
• Lithium Supply & Markets 2009 IM Conference 2009 Sustainable lithium supplies through 2020 in the face of sustainable market growth
• University of Southampton, Mountbatten Centre for International Studies, Nuclear History Working Paper No5.