ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ ଦଳ

India
Nickname(s)	Team India; Men in Blue
Association	Board of Control for Cricket in India
Personnel
Captain	Rohit Sharma
Coach	Rahul Dravid
History
Test status acquired	1931
International Cricket Council
ICC status	Full Member (1926)
ICC region	Asia
ICC Rankings
ICC Rankings	Current
Test	1st
ODI	1st
T20I	1st
Tests
First Test	v England at Lord's, London; 25–28 June 1932
Last Test	v West Indies at Queen's Park Oval, Port of Spain; 20–24 July 2023
Tests
Tests	Played
Total	572
This year	7
World Test Championship appearances	2 (first in 2019–2021)
Best result	Runners-up (2019–21, 2021–23)
One Day Internationals
First ODI	v England at Headingley, Leeds; 13 July 1974
Last ODI	v Pakistan at Narendra Modi Stadium, Ahmedabad; 14 October 2023
ODIs
ODIs	Played
Total	1,044
This year	24
World Cup appearances	12 (first in 1975)
Best result	Champions (1983, 2011)
Twenty20 Internationals
First T20I	v South Africa at Wanderers Stadium, Johannesburg; 1 December 2006
Last T20I	v Afghanistan at Zhejiang University of Technology Cricket Field, Hangzhou; 7 October 2023
T20Is
T20Is	Played
Total	209
This year	16
T20 World Cup appearances	8 (first in 2007)
Best result	Champions (2007)
	As of 14 October 2023

ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ ଦଳ ପୁରୁଷ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟରେ ଭାରତର ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରିଥାଏ। ଏହା ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ କଣ୍ଟ୍ରୋଲ ବୋର୍ଡ (ବିସିସିଆଇ)ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ଏବଂ ଟେଷ୍ଟ, ଦିନିକିଆ ଏବଂ ଟ୍ବେଣ୍ଟି-୨୦ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ (ଟି-୨୦) ମାନ୍ୟତା ସହିତ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ ପରିଷଦ (ଆଇସିସି)ର ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଦସ୍ୟ ଅଟେ ।

ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ବ୍ରିଟିଶ ନାବିକମାନେ ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦେଶରେ କ୍ରିକେଟ‌ର ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ୧୭୯୨ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ କ୍ରିକେଟ କ୍ଲବ୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା।^[୧୨] ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ ଦଳ ୧୯୩୨ ମସିହା ଜୁନ୍ ୨୫ ତାରିଖରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷ ଲର୍ଡସ ଟେଷ୍ଟରେ ନିଜର ପ୍ରଥମ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମ୍ୟାଚ୍ ଖେଳିଥିଲା। ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ବିଜୟ ପାଇଁ ଭାରତକୁ ୧୯୫୨, ପାଖାପାଖି ୨୦ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅପେକ୍ଷା କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା। ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ର ପ୍ରଥମ ୫୦ ବର୍ଷରେ ସଫଳତା ସୀମିତ ରହିଥିଲା ଏବଂ ୧୯୬ ଟେଷ୍ଟରେ ମାତ୍ର ୩୫ଟି ବିଜୟ ହାସଲ କରିଥିଲା।^[୧୩] ତେବେ ୧୯୭୦ ଦଶକରେ ଭାରତୀୟ ସ୍ପିନ୍ କ୍ୱାର୍ଟର ଏବଂ ସୁନୀଲ ଗାଭାସ୍କର, ଗୁଣ୍ଡପ୍ପା ବିଶ୍ୱନାଥ ଓ କପିଲ ଦେବଙ୍କ ଭଳି ଖେଳାଳିଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ ପରେ ଦଳ ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା।

ପୁରୁଷ ସୀମିତ ଓଭର କ୍ରିକେଟରେ ଭାରତ ୧୯୭୪ରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ଦିନିକିଆ ଓ ୨୦୦୬ରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ବିପକ୍ଷରେ ଟି-୨୦ ପଦାର୍ପଣ କରିଥିଲା।

ଦଳ ଦୁଇଥର (୧୯୮୩ ଓ ୨୦୧୧), ଆଇସିସି ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଥରେ (୨୦୦୭) ଏବଂ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି ଦୁଇଥର (୨୦୦୨ ଓ ୨୦୧୩) ଜିତିବା ସହ ଥରେ (୨୦୦୩), ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଥରେ (୨୦୧୪) ଏବଂ ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି ଦୁଇଥର (୨୦ ଓ ୨୦୧୭) ଜିତି ପାଞ୍ଚଟି ପ୍ରମୁଖ ଆଇସିସି ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟ ଜିତିଛି। ଏହି ଦଳ ପ୍ରଥମ ଦୁଇଟି ସଂସ୍କରଣ (୨୦୨୧, ୨୦୨୩)ରେ ଆଇସିସି ବିଶ୍ୱ ଟେଷ୍ଟ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍ ଫାଇନାଲରେ ମଧ୍ୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା। ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ପରେ ଏହା ଦ୍ୱିତୀୟ ଦଳ ଯିଏ କି ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତିଥିଲା ଏବଂ ୨୦୧୧ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତିବା ପରେ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତିବାରେ ପ୍ରଥମ ଦଳ ଥିଲା।

୧୯୮୪, ୧୯୮୮, ୧୯୯୦-୯୧, ୧୯୯୫, ୨୦୧୦, ୨୦୧୬, ୨୦୧୮, ୨୦୨୩ରେ ୮ ଥର ଏସିଆ କପ୍ ଜିତିଥିବା ବେଳେ ତିନିଥର (୧୯୯୭, ୨୦୦୪, ୨୦୦୮) ଉପବିଜେତା ହୋଇଛି।

୨୦୨୨ ଏସୀୟ କ୍ରୀଡ଼ାରେ ମଧ୍ୟ ଭାରତ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ପଦକ ଜିତିଥିଲା।

ଏହା ସହ ଦଳ ୧୯୮୫ ବିଶ୍ୱ କ୍ରିକେଟ ଚାମ୍ପିଅନସିପ୍ ମଧ୍ୟ ଫାଇନାଲରେ ପାକିସ୍ତାନକୁ ପରାସ୍ତ କରି ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲା। ଆଇସିସି ଟେଷ୍ଟ ଚାମ୍ପିୟନସିପ୍ ମେସ୍ ୫ ଥର ଏବଂ ଆଇସିସି ଦିନିକିଆ ଚାମ୍ପିଅନସିପ୍ ଶିଲ୍ଡ ଥରେ ଜିତିବା ଅନ୍ୟ ାନ୍ୟ ସଫଳତା।

ଅକ୍ଟୋବର ୨୦୨୩ ସୁଦ୍ଧା ଦଳ ଆଇସିସି ମାନ୍ୟତାରେ ପ୍ରଥମ (ଟେଷ୍ଟ, ଦିନିକିଆ ଓ ଟି-୨୦) ସ୍ଥାନରେ ରହିଛି।^[୧୪] ଏଭଳି ସଫଳତା ସହ ଏହା ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ର ସବୁଠାରୁ ସଫଳ ଦଳ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ।

ଇତିହାସ

ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଇତିହାସ (୧୭୦୦-୧୯୧୮)

ବ୍ରିଟିଶମାନେ ୧୭୦୦ ଦଶକର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଭାରତକୁ କ୍ରିକେଟ୍ ଆଣିଥିଲେ ଏବଂ ୧୭୨୧ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ କ୍ରିକେଟ୍ ମ୍ୟାଚ୍ ଖେଳାଯାଇଥିଲା।^[୧୫] ୧୮୪୮ ମସିହାରେ ମୁମ୍ବାଇର ପାର୍ସି ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଓରିଏଣ୍ଟାଲ କ୍ରିକେଟ କ୍ଲବ ଗଠନ କରିଥିଲେ, ଯାହା ଭାରତୀୟମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ସ୍ଥାପିତ ପ୍ରଥମ କ୍ରିକେଟ କ୍ଲବ । ଧୀରେ ଧୀରେ ଆରମ୍ଭ କରିବା ପରେ ଶେଷରେ ୟୁରୋପୀୟମାନେ ୧୮୭୭ ମସିହାରେ ପାରସୀମାନଙ୍କୁ ମ୍ୟାଚ୍ ଖେଳିବାକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିଥିଲେ।^[୧୬] ୧୯୧୨ ବେଳକୁ ବମ୍ବେର ପାର୍ସୀ, ହିନ୍ଦୁ, ଶିଖ ଓ ମୁସଲମାନମାନେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ୟୁରୋପୀୟମାନଙ୍କ ସହ ଏକ ଚତୁର୍ଦ୍ଦୀୟ ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟ ଖେଳିଥିଲେ।^[୧୬] ୧୯୦୦ ଦଶକର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ କିଛି ଭାରତୀୟ ଇଂଲଣ୍ଡ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳ ପାଇଁ ଖେଳିଥିଲେ। ରଣଜିତ ସିଂହଜୀ ଏବଂ ଦୁଲିପସିଂହଜୀଙ୍କ ପରି ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ବହୁତ ପ୍ରଶଂସିତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ନାମ ରଣଜୀ ଟ୍ରଫି ଏବଂ ଦୁଲିପ ଟ୍ରଫି ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିଲା - ଭାରତର ଦୁଇଟି ପ୍ରମୁଖ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟ । ୧୯୧୧ ମସିହାରେ ପଟିଆଲାର ଭୂପିନ୍ଦର ସିଂହଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏକ ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳ ବ୍ରିଟିଶ ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜର ପ୍ରଥମ ସରକାରୀ ଗସ୍ତରେ ଯାଇଥିଲେ, କିନ୍ତୁ କେବଳ ଇଂଲଣ୍ଡ କାଉଣ୍ଟି ଦଳ ଖେଳିଥିଲେ, ଇଂଲଣ୍ଡ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳ ସହ ନୁହେଁ।^[୧୭]^[୧୮]

ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ସ୍ଥିତି (୧୯୧୮-୧୯୭୦)

୧୯୩୬ ମସିହାରେ ଲର୍ଡସରେ ମିଡଲସେକ୍ସ ବିପକ୍ଷ ମ୍ୟାଚରେ ବ୍ୟାଟିଂ କରିଥିଲେ ଲାଲା ଅମରନାଥ^[୧୯]

ସି.କେ.ନାୟୁଡୁ, ଟେଷ୍ଟ କ୍ରିକେଟରେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଅଧିନାୟକ

୧୯୨୬ମସିହାରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ ପରିଷଦରେ ଭାରତକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ୧୯୩୨ମସିହାରେ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ଟେଷ୍ଟ ଖେଳୁଥିବା ଦେଶ ଭାବେ ପଦାର୍ପଣ କରିଥିଲା ସିକେ ନାୟୁଡୁ, ଯିଏ କି ସେହି ସମୟର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭାରତୀୟ ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ୍ ଭାବେ ବିବେଚିତ ହୋଇଥିଲେ।^[୨୦] ଲଣ୍ଡନର ଲର୍ଡସରେ ଉଭୟ ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ଏକମାତ୍ର ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ଖେଳାଯାଇଥିଲା। ଏହି ସମୟରେ ଦଳ ନିଜ ବ୍ୟାଟିଂରେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ନଥିଲା ଏବଂ ୧୫୮ ରନ‌ରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲା।^[୨୧]^[୨୨] ୧୯୩୩ ମସିହାରେ ଭାରତ ପ୍ରଥମ ପୁରୁଷ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଆୟୋଜନ କରିଥିଲା। ଇଂଲଣ୍ଡ ଭ୍ରମଣକାରୀ ଦଳ ଥିଲା ଯିଏ ବମ୍ବେ (ବର୍ତ୍ତମାନ ମୁମ୍ବାଇ) ଏବଂ କଲିକତା (ବର୍ତ୍ତମାନ କୋଲକାତା)ରେ ଦୁଇଟି ଟେଷ୍ଟ ଖେଳିଥିଲା। ଏହି ସିରିଜକୁ ଅତିଥି ଦଳ ୨-୦ରେ ଜିତିନେଇଥିଲା। ୧୯୩୦ ଓ ୪୦ ଦଶକରେ ଭାରତୀୟ ଦଳ ଉନ୍ନତି ଜାରି ରଖିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବିଜୟ ହାସଲ କରିପାରିନଥିଲା। ୧୯୪୦ ଦଶକର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ଭାରତ କୌଣସି ପୁରୁଷ ଟେଷ୍ଟ କ୍ରିକେଟ୍ ଖେଳିନଥିଲା। ଏକ ସ୍ୱାଧୀନ ଦେଶ ଭାବରେ ଦଳର ପ୍ରଥମ ଶୃଙ୍ଖଳା ୧୯୪୭ ଶେଷ ଭାଗରେ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ଡନ୍ ବ୍ରାଡମ୍ୟାନ୍ଙ୍କ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳ ବିପକ୍ଷରେ ହୋଇଥିଲା (ସେହି ସମୟର ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳକୁ ଦିଆଯାଇଥିବା ଏକ ନାମ)। ଏହା ମଧ୍ୟ ଭାରତ ଖେଳିଥିବା ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଥିଲା ଯାହା ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ନଥିଲା। ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳ ୫ ମ୍ୟାଚ୍ ବିଶିଷ୍ଟ ଶୃଙ୍ଖଳାକୁ ୪-୦ରେ ଜିତିଥିବା ବେଳେ ବ୍ରାଡମ୍ୟାନ୍ ତାଙ୍କ ଶେଷ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲୀୟ ଗ୍ରୀଷ୍ମଋତୁରେ ଭାରତୀୟ ବୋଲିଂକୁ କଷ୍ଟ ଦେଇଥିଲେ।^[୨୩] ଏହାପରେ ଭାରତ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ନୁହେଁ ବରଂ ୧୯୪୮ରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ବିପକ୍ଷରେ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଖେଳିଥିଲା। ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ୫ଟି ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ‌କୁ ୧-୦ରେ ଜିତିନେଇଛି।^[୨୪]

୧୯୫୨ ମସିହାରେ ଭାରତୀୟ ଇଂଲଣ୍ଡ ଗସ୍ତ ସମୟରେ ଭାରତୀୟ ଦଳର ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସହ ଦ୍ୱିତୀୟ ଏଲିଜାବେଥ୍

୧୯୫୨ ମସିହାରେ ମାଡ୍ରାସରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ଭାରତ ତା'ର ୨୪ତମ ମ୍ୟାଚ‌ରେ ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ବିଜୟ ହାସଲ କରିଥିଲା।^[୨୫] ପରେ ସେହି ବର୍ଷ ପାକିସ୍ତାନ ବିପକ୍ଷରେ ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିଥିଲା।^[୨୬] ୧୯୫୬ମସିହାରେ ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ଶୃଙ୍ଖଳା ବିଜୟ ସହ ୧୯୫୦ ଦଶକର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ସେମାନେ ନିଜର ଉନ୍ନତି ଜାରି ରଖିଥିଲେ। ତେବେ ଦଶନ୍ଧିର ଅବଶିଷ୍ଟ ଭାଗରେ ସେମାନେ ଆଉ ବିଜୟୀ ହୋଇନଥିଲେ ଏବଂ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଓ ଇଂଲଣ୍ଡ ଦଳଠାରୁ ଖରାପ ପରାଜୟ ବରଣ କରିଥିଲେ। ୧୯୫୯ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୨୪ ତାରିଖରେ ଭାରତ ଟେଷ୍ଟରେ ଗୋଟିଏ ଇନିଂସରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇ ଇଂଲଣ୍ଡଠାରୁ ମିଳିଥିବା ଏକମାତ୍ର ୫-୦ ଓ୍ୱାଇଟ୍ୱାସ୍ ପୂରଣ କରିଥିଲା।^[୨୭] ପରବର୍ତ୍ତୀ ଦଶନ୍ଧିରେ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ଏକ ଦୃଢ଼ ରେକର୍ଡ ଥିବା ଦଳ ଭାବରେ ଭାରତର ଖ୍ୟାତି ବିକଶିତ ହୋଇଥିଲା। ୧୯୬୧-୬୨ରେ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିବା ସହ ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ଘରୋଇ ଶୃଙ୍ଖଳା ମଧ୍ୟ ଜିତିଥିଲା। ସେମାନେ ପାକିସ୍ତାନ ଓ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ବିପକ୍ଷ ଘରୋଇ ଶୃଙ୍ଖଳା ଏବଂ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ଆଉ ଏକ ଶୃଙ୍ଖଳା ଡ୍ର କରିବାରେ ସଫଳ ହୋଇଥିଲେ। ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତ ଉପମହାଦେଶ ବାହାରେ ୧୯୬୭-୬୮ରେ ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ନିଜର ପ୍ରଥମ ଶୃଙ୍ଖଳା ଜିତିଥିଲା।^[୨୮]

୧୯୭୦ ଦଶକରେ ଭାରତର ବୋଲିଂର ଚାବିକାଠି ଥିଲା ଭାରତୀୟ ସ୍ପିନ୍ ଦଳ- ବିଶନ ସିଂହ ବେଦୀ, ଇ.ଏ.ଏସ୍ ପ୍ରସନ୍ନ, ବିଏସ୍ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ଓ ଶ୍ରୀନିବାସରାଘବନ ଭେଙ୍କଟରାଘବନ। ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତର ଦୁଇ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ୍ ସୁନୀଲ ଗାଭାସ୍କର ଓ ଗୁଣ୍ଡପ୍ପା ବିଶ୍ୱନାଥଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ ହୋଇଥିଲା। ଭାରତୀୟ ପିଚ‌ରେ ସ୍ପିନ‌କୁ ସମର୍ଥନ କରିବାର ପ୍ରବୃତ୍ତି ରହିଛି ଏବଂ ସ୍ପିନ୍ କ୍ୱାର୍ଟର ଏହାର ଫାଇଦା ନେଇ ବିରୋଧୀ ବ୍ୟାଟିଂ ଲାଇନ୍ ଅପ‌ରେ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି।^[୨୯]^[୩୦] ଅଜିତ ୱାଡେକରଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ୧୯୭୧ମସିହାରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ଓ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ଲଗାତାର ସିରିଜ୍ ଜିତିବା ପାଇଁ ଏହି ଖେଳାଳିମାନେ ଦାୟୀ ଥିଲେ। ଗାଭାସ୍କର ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ଶୃଙ୍ଖଳାରେ ୭୭୪ ରନ୍ କରିଥିବା ବେଳେ ଦିଲ୍ଲୀପ ସରଦେଶାଇଙ୍କ ୧୧୨ ରନ୍ ଗୋଟିଏ ଟେଷ୍ଟ ବିଜୟରେ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା।^[୩୧]^[୩୨]^[୩୩]

ଆଇସିସି

୧୯୩୨ରୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୦୬ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମସ୍ତ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ଦଳ ବିପକ୍ଷରେ ଭାରତର ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ଫଳାଫଳ ଦର୍ଶାଉଥିବା ଏକ ଗ୍ରାଫ୍ ।

୧୯୭୧ମସିହାରେ ପୁରୁଷ ଦିନିକିଆ କ୍ରିକେଟ‌ର ଆବିର୍ଭାବ କ୍ରିକେଟ୍ ଜଗତରେ ଏକ ନୂଆ ଦିଗ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା। ତେବେ ଏହି ସମୟରେ ଦିନିକିଆରେ ଭାରତ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଉନଥିଲା ଏବଂ ଅଧିନାୟକ ଗାଭାସ୍କରଙ୍କ ଭଳି ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ୍ ବ୍ୟାଟିଂରେ ରକ୍ଷଣାତ୍ମକ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ପାଇଁ ଜଣାଶୁଣା ଥିଲେ। ଭାରତ ଦିନିକିଆରେ ଦୁର୍ବଳ ଦଳ ଭାବେ ଆରମ୍ଭ କରିଥିବା ବେଳେ ବିଶ୍ବକପ‌ର ପ୍ରଥମ ଦୁଇଟି ସଂସ୍କରଣରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ରାଉଣ୍ଡକୁ ଯୋଗ୍ୟତା ଅର୍ଜନ କରିପାରିନଥିଲା।^[୩୪] ଗାଭାସ୍କର ୧୯୭୫ରେ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱକପ‌ରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ୧୭୪ ବଲ‌ରେ ଅପରାଜିତ ୩୬ ରନ୍ କରିଥିଲେ। ଭାରତ ୩ ୱିକେଟ୍ ହରାଇ ମାତ୍ର ୧୩୨ ରନ୍ କରିଥିବା ବେଳେ ୨୦୨ ରନ‌ରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲା।^[୩୫]

ଅପରପକ୍ଷରେ ଭାରତ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ‌ରେ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଦଳ ଖେଳିଥିଲା ଏବଂ ଘରୋଇ ପଡ଼ିଆରେ ବିଶେଷ ଭାବେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଥିଲା, ଯେଉଁଠାରେ ଷ୍ଟାଇଲିସ୍ ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ୍ ଏବଂ ସ୍ପିନରଙ୍କ ମିଶ୍ରଣ ସେମାନଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିଲା। ୧୯୭୬ମସିହାରେ ପୋର୍ଟ ଅଫ୍ ସ୍ପେନ‌ରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ବିପକ୍ଷ ତୃତୀୟ ଟେଷ୍ଟରେ ବିଶ୍ୱନାଥଙ୍କ ୧୧୨ ରନ୍ ବଳରେ ଭାରତ ୪୦୩ ରନ‌ର ବିଜୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କରିଥିଲା।^[୩୬] ନଭେମ୍ବର ୧୯୭୬ରେ କାନପୁରଠାରେ ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ୍ ଶତକ ହାସଲ ନକରି ୯ ୱିକେଟ୍ ହରାଇ ୫୨୪ ରନ୍ କରି ଦଳ ଆଉ ଏକ ରେକର୍ଡ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲା।^[୩୭] ଏଥିରେ ୬ଟି ଅର୍ଦ୍ଧଶତକ ଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ମୋହିନ୍ଦର ଅମରନାଥଙ୍କ ସର୍ବାଧିକ ୭୦ ରନ୍ ଥିଲା।^[୩୮] ଏହି ଇନିଂସ ଟେଷ୍ଟ କ୍ରିକେଟରେ ଅଷ୍ଟମ ଉଦାହରଣ ଥିଲା ଯେଉଁଠାରେ ସମସ୍ତ ୧୧ ଜଣ ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ ଦୁଇ ଅଙ୍କରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ।^[୩୯]

୧୯୮୦ ଦଶକରେ ମହମ୍ମଦ ଆଝାରୁଦ୍ଦିନ, ଦିଲୀପ ଭେଙ୍ଗସରକର ଏବଂ ଅଲରାଉଣ୍ଡର କପିଲ ଦେବ ଓ ରବି ଶାସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଭଳି ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍ ନିର୍ମାତାଙ୍କୁ ନେଇ ଭାରତ ଅଧିକ ଆକ୍ରମଣାତ୍ମକ ମନୋଭାବର ବ୍ୟାଟିଂ ଲାଇନ୍ ଅପ୍ ବିକଶିତ କରିଥିଲା। ଦୃଢ଼ ବୋଲିଂ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଯୋଗୁଁ ଭାରତ ୧୯୮୩ମସିହାରେ ଲର୍ଡସରେ ଫାଇନାଲ‌ରେ ଫେଭରିଟ୍ ତଥା ଦୁଇ ଥରର ଡିଫେଣ୍ଡିଂ ଚାମ୍ପିୟନ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜକୁ ପରାସ୍ତ କରି ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତିଥିଲା। ଏହା ସତ୍ତ୍ୱେ ଦଳ ଟେଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଖରାପ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିବା ବେଳେ ଲଗାତାର ୨୮ଟି ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ବିନା ବିଜୟରେ ହୋଇଥିଲା। ୧୯୮୪ରେ ଭାରତ ଏସିଆ କପ୍ ଏବଂ ୧୯୮୫ରେ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ବିଶ୍ବ କ୍ରିକେଟ୍ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍ ଜିତିଥିଲା। ଏହାବ୍ୟତୀତ ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦେଶ ବାହାରେ ଭାରତ ଏକ ଦୁର୍ବଳ ଦଳ ହୋଇ ରହିଥିଲା। ୧୯୮୬ରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ଭାରତର ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ବିଜୟ ପରବର୍ତ୍ତୀ ୧୯ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉପମହାଦେଶ ବାହାରେ ଭାରତର ଶେଷ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ବିଜୟ ଥିଲା। ୧୯୮୦ ଦଶକରେ ଗାଭାସ୍କର ଓ କପିଲ ଦେବ (ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅଲରାଉଣ୍ଡର) କ୍ୟାରିୟରର ଶୀର୍ଷରେ ଥିଲେ। ଗାଭାସ୍କର ଟେଷ୍ଟ ରେକର୍ଡ ୩୪ ଶତକ ହାସଲ କରିବା ସହ ୧୦,୦ ରନ୍ ଛୁଇଁବାରେ ପ୍ରଥମ ଖେଳାଳି ହୋଇଥିଲେ। ପରେ କପିଲ ଦେବ ଟେଷ୍ଟ କ୍ରିକେଟରେ ସର୍ବାଧିକ ୪୩୪ ୱିକେଟ୍ ନେଇଥିଲେ।^[୪୦] ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଅସ୍ଥିର ନେତୃତ୍ୱ ମଧ୍ୟ ଥିଲା, ଗାଭାସ୍କର ଏବଂ କପିଲ ଅନେକ ଥର ଅଧିନାୟକତ୍ୱ ବିନିମୟ କରିଥିଲେ।^[୪୧]^[୪୨]

ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ଭାଗ (୧୯୮୫-୨୦୦୦)

ଅନୀଲ କୁମ୍ବଲେ ୬୧୯ ୱିକେଟ୍ ସହ ଟେଷ୍ଟରେ ବିଶ୍ୱର ଚତୁର୍ଥ ସର୍ବାଧିକ ୱିକେଟ୍ ନେଇଥିବା ଏବଂ ଭାରତର ସର୍ବାଧିକ ଟେଷ୍ଟ ଓ ଦିନିକିଆ ୱିକେଟ୍ ନେଇଛନ୍ତି।^[୪୩]

୧୯୮୯ ଓ ୧୯୯୦ରେ ସଚିନ ତେନ୍ଦୁଲକର ଓ ଅନିଲ କୁମ୍ବଲେଙ୍କୁ ଜାତୀୟ ଦଳରେ ସାମିଲ କରାଯିବା ପରେ ଦଳରେ ଆହୁରି ଉନ୍ନତି ଘଟିଥିଲା। ପରବର୍ତ୍ତୀ ବର୍ଷ ଅମର ସିଂହ ପଦାର୍ପଣ କରିବା ପରଠାରୁ ଭାରତର ଦ୍ରୁତତମ ବୋଲର ଜବାଗଲ ଶ୍ରୀନାଥ। ଏହା ସତ୍ତ୍ୱେ ୧୯୯୦ ଦଶକରେ ଭାରତ ଉପମହାଦେଶ ବାହାରେ ୩୩ଟି ଟେଷ୍ଟରୁ ଗୋଟିଏ ବି ଜିତିନଥିବା ବେଳେ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ୩୦ଟି ଟେଷ୍ଟରୁ ୧୭ଟିରେ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲା। ୧୯୯୬ କ୍ରିକେଟ୍ ବିଶ୍ୱକପ୍ ସେମିଫାଇନାଲ‌ରେ ପଡ଼ୋଶୀ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାଠାରୁ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ପରାସ୍ତ ହେବା ପରେ ସୌରଭ ଗାଙ୍ଗୁଲି ଓ ରାହୁଲ ଦ୍ରାବିଡ଼ ଦଳର ଅଧିନାୟକ ହେବା ପରେ ଲର୍ଡସରେ ସମାନ ଟେଷ୍ଟରେ ପଦାର୍ପଣ କରିବା ପରେ ଦଳରେ ଏକ ବର୍ଷ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଥିଲା। ୧୯୯୬ ଶେଷ ଭାଗରେ ଆଝାରୁଦ୍ଦିନଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ତେନ୍ଦୁଲକର ଅଧିନାୟକ ହୋଇଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଏବଂ ଦଳଗତ ଫର୍ମ ଖରାପ ହେବା ପରେ ତେନ୍ଦୁଲକର ଅଧିନାୟକତ୍ୱ ତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ ଏବଂ ୧୯୯୮ ଆରମ୍ଭରେ ଆଝାରୁଦ୍ଦିନଙ୍କୁ ପୁନଃ ଅବସ୍ଥାପିତ କରାଯାଇଥିଲା।^[୪୪]

୧୯ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ‌ରେ ସେମିଫାଇନାଲ‌ରେ ପ୍ରବେଶ କରିବାରେ ବିଫଳ ହେବା ପରେ ତେନ୍ଦୁଲକର ପୁଣି ଥରେ ଅଧିନାୟକ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଗସ୍ତରେ ୩-୦ ଏବଂ ପରେ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାଠାରୁ ୨-୦ରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ। ତେନ୍ଦୁଲକର ଇସ୍ତଫା ଦେଇ ଆଉ କେବେ ଦଳର ନେତୃତ୍ୱ ନେବେ ନାହିଁ ବୋଲି ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇଥିଲେ।

ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀ

ୱାଙ୍ଖଡେ ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ ଦଳ ମୁହାଁମୁହିଁ

୨୦ମସିହାରେ ପୂର୍ବତନ ଅଧିନାୟକ ଆଝାରୁଦ୍ଦିନ ଓ ସାଥୀ ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ୍ ଅଜୟ ଜାଡେଜାଙ୍କୁ ମ୍ୟାଚ୍ ଫିକ୍ସିଂ ମାମଲାରେ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇ ଯଥାକ୍ରମେ ଆଜୀବନ ଓ ୫ ବର୍ଷ ପାଇଁ ବ୍ୟାନ୍ କରାଯିବା ପରେ ଦଳ ଆହୁରି କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଥିଲା।^[୪୫]^[୪୬] ଏହି ସମୟକୁ ବିବିସି ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ର ସବୁଠାରୁ ଖରାପ ସମୟ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛି।^[୪୭] ତେବେ ତେନ୍ଦୁଲକର, ଦ୍ରାବିଡ଼, କୁମ୍ବଲେ ଏବଂ ଗାଙ୍ଗୁଲିଙ୍କ ଭଳି ନୂଆ ନେତାମାନେ ଶପଥ ନେଇଥିଲେ ଯେ ସେମାନେ ଆଉ ଏପରି ହେବାକୁ ଦେବେ ନାହିଁ ଏବଂ ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟକୁ ଅନ୍ଧାର ସମୟରୁ ବାହାର କରିଦେବେ । ପ୍ରଥମ ତିନି ଜଣ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅଭିଳାଷକୁ ବାଦ୍ ଦେଇ ଗାଙ୍ଗୁଲିଙ୍କୁ ଏକ ନୂତନ ଯୁଗକୁ ନେବାକୁ ଦେଇଥିଲେ।^[୪୮]

ସୌରଭ ଗାଙ୍ଗୁଲିଙ୍କ ଅଧିନାୟକତ୍ୱ ଏବଂ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ବିଦେଶୀ ପ୍ରଶିକ୍ଷକ ଜନ୍ ରାଇଟ୍ଙ୍କ ମାର୍ଗଦର୍ଶନରେ ଭାରତୀୟ ଦଳରେ ବଡ଼ ଉନ୍ନତି ଘଟିଛି।^[୪୯]^[୫୦] କୋଲକାତା ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ‌ରେ ଭାରତ ଟେଷ୍ଟ କ୍ରିକେଟ୍ ଇତିହାସରେ ତୃତୀୟ ଦଳ ଭାବେ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ଜିତିବାରେ ସଫଳ ହୋଇଛି। ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଅଧିନାୟକ ଷ୍ଟିଭ୍ ଓ୍ୱା ଭାରତରେ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିବାରେ ଅସମର୍ଥ ହୋଇଥିବାରୁ ଭାରତକୁ 'ଫାଇନାଲ୍ ଫ୍ରଣ୍ଟିୟର' ବୋଲି ଅଭିହିତ କରିଛନ୍ତି।^[୫୧] ୨୦୦୨ ମସିହାରେ ଭାରତ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ସହ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫିର ଯୁଗ୍ମ ବିଜେତା ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ପରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ୨୦୦୩ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପରେ ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲା, ଯେଉଁଠାରେ ସେମାନେ ଫାଇନାଲରେ ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲେ, କେବଳ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆଠାରୁ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ । ୨୦୦୬ ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ପାକିସ୍ତାନରେ ଏକ ଦୃଢ଼ ଦିନିକିଆ ଶୃଙ୍ଖଳା ବିଜୟ, ଟେଷ୍ଟ ଶୃଙ୍ଖଳାରେ ପରାଜୟ ପରେ ଭାରତ ଦ୍ୱିତୀୟ ବ୍ୟାଟିଂ କରି କ୍ରମାଗତ ୧୭ ଦିନିକିଆ ବିଜୟର ବିଶ୍ୱ ରେକର୍ଡ କରିଥିଲା।^[୫୨]

୨୦୧୦ରେ ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ୱିକେଟ୍ ନେବା ପରେ ଉତ୍ସବ ପାଳନ କରୁଛନ୍ତି ଭାରତୀୟ ଖେଳାଳି

ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୦୭ରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଫାଇନାଲରେ ପାକିସ୍ତାନକୁ ୫ ରନ‌ରେ ପରାସ୍ତ କରି ଭାରତ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲା।^[୫୩] ୨ ଏପ୍ରିଲ ୨୦୧୧ରେ ଭାରତ ଫାଇନାଲରେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାକୁ ପରାସ୍ତ କରି ୨୦୧୧ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତିଥିଲା ଏବଂ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ଏବଂ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ପରେ ତୃତୀୟ ଦଳ ଭାବେ ଦୁଇଥର ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତିଥିଲା।^[୫୪] ଘରୋଇ ମାଟିରେ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତିବାରେ ଭାରତ ପ୍ରଥମ ଦଳ ହୋଇଛି।^[୫୫] ୨୦୧୩ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି ଫାଇନାଲରେ ଭାରତ ଇଂଲଣ୍ଡକୁ ପରାସ୍ତ କରିଥିଲା ଏବଂ ଅଧିନାୟକ ମହେନ୍ଦ୍ର ସିଂହ ଧୋନି ଇତିହାସରେ ପ୍ରଥମ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳର ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ତିନୋଟି ପ୍ରମୁଖ ଆଇସିସି ଟ୍ରଫି ଯଥା କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍, ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଏବଂ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି ଜିତିଥିଲେ।^[୫୬]^[୫୭]

୨୦୧୪ରେ ବଙ୍ଗଳାଦେଶେ ଆୟୋଜିତ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟ୍ବେଣ୍ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ‌ରେ ଭାରତ ଫାଇନାଲରେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାଠାରୁ ପରାସ୍ତ ହୋଇ ଆଉ ଏକ ଆଇସିସି ଟ୍ରଫିରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୋଇଥିଲା।^[୫୮] ଭାରତ ୨୦୧୫ ବିଶ୍ୱକପ୍ ସେମିଫାଇନାଲରେ ଶେଷ ବିଜେତା ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆଠାରୁ ବାଦ୍ ପଡ଼ିଥିଲା।^[୫୯] ଏହାପରେ ଭାରତ ୨୦୧୬ ଏସିଆ କପ୍ ଜିତି ୨୦୧୬ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା ଏବଂ ପୂରା ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟରେ ଅପରାଜିତ ରହିଥିଲା।^[୬୦] ଘରୋଇ ମାଟିରେ ଚାଲିଥିବା ୨୦୧୬ ଆଇସିସି ଟ୍ବେଣ୍ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତିବା ପାଇଁ ଦଳ ଫେଭରିଟ୍ ଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସେମିଫାଇନାଲରେ ଶେଷ ବିଜେତା ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ‌ଠାରୁ ହାରିଯାଇଥିଲା।^[୬୧] ୨୦୧୭ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫିର ପ୍ରଥମ ମ୍ୟାଚରେ ଭାରତ ପାକିସ୍ତାନକୁ ପରାସ୍ତ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଫାଇନାଲରେ ସମାନ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୀଠାରୁ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲା, ୨୦୦୭ ପରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ କୌଣସି ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟର ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ମୁହାଁମୁହିଁ ହୋଇଥିଲା।^[୬୨]^[୬୩]

ଭାରତୀୟ ଦଳର ପରବର୍ତ୍ତୀ ପ୍ରମୁଖ ବିଶ୍ୱ ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟ ଥିଲା ୨୦୧୯ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଯେଉଁଥିରେ ଦଳ ଆୟୋଜକ ଦେଶ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ୭ ବିଜୟ ଏବଂ ମାତ୍ର ୧ ପରାଜୟ ସହ ଗ୍ରୁପ୍ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପ୍ରଥମ ସ୍ଥାନରେ ରହିଥିଲା।^[୬୪] ସେମିଫାଇନାଲରେ ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡଠାରୁ ୧୮ ରନ‌ରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲା।^[୬୫] ଦଳ ପକ୍ଷରୁ ରୋହିତ ଶର୍ମା ସର୍ବାଧିକ ୬୪୮ ରନ୍ କରିଥିଲେ। ସାଉଥମ୍ପଟନରେ ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ୨୦୨୧ ଆଇସିସି ବିଶ୍ୱ ଟେଷ୍ଟ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍ ଫାଇନାଲରେ ଭାରତ ୮ ୱିକେଟରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲା।^[୬୬] ଭାରତ ୨୦୨୨ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପରେ ସେମିଫାଇନାଲକୁ ଯୋଗ୍ୟତା ଅର୍ଜନ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଇଂଲଣ୍ଡଠାରୁ ୧୦ ୱିକେଟରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲା।

ଘରୋଇ ମାଟିରେ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ବିପକ୍ଷରେ ୩-୧ରେ ସିରିଜ୍ ଜିତିଛି।^[୬୭] ଭାରତ ୨୦୨୩ ଆଇସିସି ବିଶ୍ୱ ଟେଷ୍ଟ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍ ଫାଇନାଲରେ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ବିପକ୍ଷରେ ଖେଳିଥିଲା ଯେଉଁଥିରେ ସେମାନେ ୨୦୯ ରନ‌ରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ।^[୬୮]ଆର୍ ପ୍ରେମଦାସା ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ବିପକ୍ଷ ୨୦୨୩ ଏସିଆ କପ୍ ଫାଇନାଲ‌ରେ ଭାରତ ୧୦ ୱିକେଟ‌ରେ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲା।^[୬୯]କୁଲଦୀପ ଯାଦବ ୯ ୱିକେଟ୍ ନେଇ ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଖେଳାଳି ହୋଇଥିଲେ। ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଆଫଗାନିସ୍ତାନ ବିପକ୍ଷ ଫାଇନାଲ୍ ଧୋଇଯିବା ପରେ ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳ ୨୦୨୨ ଏସୀୟ କ୍ରୀଡ଼ାରେ ଉଚ୍ଚ ମାନ୍ୟତା ଯୋଗୁଁ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ପଦକ ହାସଲ କରିଛି।^[୭୦]

ଏହି ତିନୋଟି ଫର୍ମାଟରେ ଏକ ନମ୍ବର ଦଳ ହେବା ପରେ ଭାରତ^[୭୧] ଚଳିତ ଅକ୍ଟୋବରରେ ଭାରତରେ ଆୟୋଜିତ ୨୦୨୩ ଆଇସିସି କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଜିତିବାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖିଛି।

ପରିଚାଳନା କମିଟି

ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ କଣ୍ଟ୍ରୋଲ ବୋର୍ଡ (ବିସିସିଆଇ) ହେଉଛି ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ ଦଳ ଏବଂ ଭାରତରେ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ କ୍ରିକେଟ‌ର ନିୟନ୍ତ୍ରକ ସଂସ୍ଥା। ଏହି ବୋର୍ଡ ୧୯୨୯ ମସିହାରୁ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ ପରିଷଦ (ଆଇସିସି)ରେ ଭାରତର ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରୁଛି। ଏହାର ମୁଖ୍ୟାଳୟ ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ମୁମ୍ବାଇର ଚର୍ଚ୍ଚଗେଟ‌ସ୍ଥିତ 'କ୍ରିକେଟ୍ ସେଣ୍ଟର'ରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଏହା ବିଶ୍ୱର ସବୁଠାରୁ ଧନୀ କ୍ରୀଡ଼ା ଅନୁଷ୍ଠାନ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ । ଏହା ୨୦୦୬ରୁ ୨୦୧୦ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତର ମ୍ୟାଚ‌ର ମିଡିଆ ରାଇଟ୍ସ ୬୧୨,୦,୦୦୦ ଡଲାରରେ ବିକ୍ରି କରିଥିଲା।^[୭୨] ରଜର ବିନ୍ନି ବର୍ତ୍ତମାନ ବିସିସିଆଇ ସଭାପତି ଏବଂ ଜୟ ଶାହା ସମ୍ପାଦକ ଅଛନ୍ତି।

ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ ପରିଷଦ (ଆଇସିସି) ଏହାର ଭବିଷ୍ୟତ ଗସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଜରିଆରେ ଭାରତର ଆଗାମୀ ମ୍ୟାଚ୍ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥାଏ। ତେବେ କ୍ରିକେଟ ଜଗତରେ ନିଜର ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତି ଥିବା ବିସିସିଆଇ ଆଇସିସିର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ବାରମ୍ବାର ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରି ଭାରତ, ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଓ ଇଂଲଣ୍ଡ ମଧ୍ୟରେ ଅଧିକ ଶୃଙ୍ଖଳା ଆୟୋଜନ କରିବାକୁ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଛି, ଯାହା ବାଂଲାଦେଶ କିମ୍ବା ଜିମ୍ବାୱେ ଗସ୍ତ ତୁଳନାରେ ଅଧିକ ରାଜସ୍ୱ ଆୟ କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି।^[୭୩] ଅତୀତରେ ବିସିସିଆଇ ମଧ୍ୟ ପ୍ରାୟୋଜକତାକୁ ନେଇ ଆଇସିସି ସହ ବିବାଦରେ ପଡ଼ିଛି।^[୭୪]

ଚୟନ କମିଟି

ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳ ପାଇଁ ଚୟନ ବିସିସିଆଇର ଜୋନାଲ ଚୟନ ନୀତି ମାଧ୍ୟମରେ ହୋଇଥାଏ, ଯେଉଁଠାରେ ପାଞ୍ଚଟି ଜୋନ୍ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ ଜଣେ ଚୟନକର୍ତ୍ତା ଏବଂ ବିସିସିଆଇଦ୍ୱାରା ମନୋନୀତ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ଚୟନ କମିଟିର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରାଯାଏ । ଫଳରେ ଏହି ଚୟନକର୍ତ୍ତାମାନେ ନିଜ ଜୋନ୍ ପ୍ରତି ପକ୍ଷପାତିତା କରୁଛନ୍ତି କି ନାହିଁ ତାହାକୁ ନେଇ ଅନେକ ସମୟରେ ବିବାଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି।^[୭୫]

୧୮ ନଭେମ୍ବର ୨୦୨୨ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚେତନ ଶର୍ମା ମୁଖ୍ୟ ଚୟନକର୍ତ୍ତା ଥିଲେ ଏବଂ ଦେବାଶିଷ ମହାନ୍ତି, ହରବିନ୍ଦର ସିଂ ଏବଂ ସୁନୀଲ ଯୋଶୀ ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ। ୨୦୨୨ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପରେ ଦଳର ବିଫଳ ପ୍ରଦର୍ଶନ ପରେ ପୂରା ପ୍ୟାନେଲକୁ ବହିଷ୍କାର କରାଯାଇଥିଲା।^[୭୬]

୭ ଜାନୁଆରୀ ୨୦୨୩ରେ ଚେତନ ଶର୍ମାଙ୍କ ସହ ଶିବ ସୁନ୍ଦର ଦାସ, ସୁବ୍ରତୋ ବାନାର୍ଜୀ, ସଲିଲ ଅଙ୍କୋଲା ଏବଂ ଶ୍ରୀଧରନ ଶରତଙ୍କୁ ପୁଣି ଥରେ ମୁଖ୍ୟ ଚୟନକର୍ତ୍ତା ଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ।^[୭୭]

୧୭ ଫେବୃଆରୀ ୨୦୨୩ରେ ଚେତନ ଶର୍ମା ଏକ ଘରୋଇ ନ୍ୟୁଜ୍ ଚ୍ୟାନେଲର ଷ୍ଟିଂ ଅପରେସନରେ ସେ ଭାରତୀୟ ଦଳ ଉପରେ ଅନେକ ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେବା ପରେ ନିଜ ପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ଶିବ ସୁନ୍ଦର ଦାସ ତାଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ଅନ୍ତରୀଣ ମୁଖ୍ୟ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ।^[୭୮]

୪ ଜୁଲାଇ ୨୦୨୩ରେ ଅଜିତ ଅଗରକରଙ୍କୁ ନୂଆ ମୁଖ୍ୟ ଚୟନକର୍ତ୍ତା ଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଚେତନ ଶର୍ମାଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ତାଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଆଯାଇଥିଲା ।^[୭୯] ସେ ଚୟନ କମିଟିରେ ଶିବ ସୁନ୍ଦର ଦାସ, ସୁବ୍ରତ ବାନାର୍ଜୀ, ସଲିଲ ଅଙ୍କୋଲା ଓ ଶ୍ରୀଧରନ ଶରତଙ୍କ ସହ ସାମିଲ ହୋଇଥିଲେ।^[୮୦]

ଦଳର ରଙ୍ଗ

ପାରମ୍ପରିକ କ୍ରିକେଟ୍ ଧଳା ରଙ୍ଗର ଟୋପି ଓ ହେଲମେଟ୍ ନେଭି ନୀଳ ରଙ୍ଗର ହୋଇଥିବା ବେଳେ ସୀମିତ ଓଭର ମ୍ୟାଚ‌ରେ ପିନ୍ଧିଥିବା ୟୁନିଫର୍ମରେ ଦିନିକିଆ ଓ ଟି-୨୦ ପାଇଁ ନୀଳ ରଙ୍ଗର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ରଙ୍ଗ ରହିଥାଏ, ଯେଉଁଥିରେ ବେଳେବେଳେ ଭାରତୀୟ ପତାକାରେ ଥିବା ରଙ୍ଗର ଝଲକ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ।^[୮୧]

୧୯୯୨ ଏବଂ ୧୯୯୯ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ ସମୟରେ ଭାରତୀୟ ଦଳର କିଟ୍ ଯଥାକ୍ରମେ ଆଇଏସସି ଏବଂ ଏଏସଆଇସିଏସ‌ଦ୍ୱାରା ପ୍ରାୟୋଜିତ ହୋଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ୨୦୦୧ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କୌଣସି ସରକାରୀ କିଟ୍ ପ୍ରାୟୋଜକ ନଥିଲା।^[୮୨]^[୮୩] ଭାରତୀୟ ଦଳ ପାଇଁ କୌଣସି ଅଫିସିଆଲ୍ କିଟ୍ ସ୍ପୋନ୍ସର ନଥିବାରୁ ଓମ୍ଟେକ୍ସ ଦଳ ପାଇଁ ସାର୍ଟ ଏବଂ ପ୍ୟାଣ୍ଟ ତିଆରି କରିଥିବା ବେଳେ କିଛି ଖେଳାଳି ଡିସେମ୍ବର ୨୦୦୫ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆଡିଡାସ୍ ଏବଂ ରିବୋକ୍ ଭଳି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପ୍ରାୟୋଜକଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିବା ପ୍ୟାଣ୍ଟ ପିନ୍ଧିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରିଥିଲେ।

ଡିସେମ୍ବର ୨୦୦୫ରେ ନାଇକି ଏହାର ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୀ ଆଡିଡାସ୍ ଏବଂ ରିବକ୍ଙ୍କୁ ପଛରେ ପକାଇ ୫ ବର୍ଷ ପାଇଁ ଚୁକ୍ତି ହାସଲ କରିଥିଲା ଯାହା ଭାରତୀୟ ଦଳର ପାକିସ୍ତାନ ଗସ୍ତ ପୂର୍ବରୁ ଜାନୁଆରୀ ୨୦୦୬ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।^[୮୪] ନାଇକି ଟିମ୍ ଇଣ୍ଡିଆପାଇଁ ଏକ ଲମ୍ବା ସମୟର କିଟ୍ ଯୋଗାଣକାରୀ ଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ପ୍ରତିଥର ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ପାଇଁ ଦୁଇଟି ଅବଧି ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇଥିଲା; ଯଥାକ୍ରମେ ୨୦୧୧ ଓ ୨୦୧୬ରେ।^[୮୫]^[୮୬]

ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୨୦ରେ ନାଇକି ଏହାର ଚୁକ୍ତି ଶେଷ କରିବା ପରେ, ଅନଲାଇନ୍ ଗେମିଂ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ମୋବାଇଲ୍ ପ୍ରିମିୟର ଲିଗ୍ର ସହାୟକ ସଂସ୍ଥା ଏମପିଏଲ୍ ସ୍ପୋର୍ଟସ୍ ଆପେରେଲ୍ ଆଣ୍ଡ ଆକ୍ସେସରିଜ୍ ଭାରତୀୟ ଦଳର ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଗସ୍ତ ପୂର୍ବରୁ ନଭେମ୍ବର ୨୦୨୦ରେ ନାଇକିକୁ କିଟ୍ ନିର୍ମାତା ଭାବରେ ବଦଳାଇଥିଲା।^[୮୭]^[୮୮]^[୮୯]

ନଭେମ୍ବର ୨୦୨୨ରେ ଏମପିଏଲ୍ ସ୍ପୋର୍ଟସ୍ ସେମାନଙ୍କ ଚୁକ୍ତି ଶେଷ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଚୁକ୍ତିରୁ ଓହରି ଯାଇ କେଓ୍ୱାଲ କିରଣ କ୍ଲୋଦିଂ ଲିମିଟେଡ୍ (କେକେସିଏଲ୍)କୁ ସେମାନଙ୍କ ଅଧିକାର ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲା।^[୯୦]

ଜାନୁଆରୀ ୨୦୨୩ରେ, ଏମପିଏଲ କେୱାଲ କିରଣ କ୍ଲୋଦିଂ ଲିମିଟେଡ୍ (କେକେସିଏଲ) ଏବଂ କିଲର ଜିନ୍ସ (କେକେସିଏଲର ମାଲିକାନାରେ ଥିବା ଏକ ବ୍ରାଣ୍ଡ)ଙ୍କୁ ମେ ୨୦୨୩ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅନ୍ତରୀଣ ପ୍ରାୟୋଜକ ଭାବରେ ନିଯୁକ୍ତ କରିଥିଲା ।^[୯୧]^[୯୨]

ଫେବୃଆରୀ ୨୦୨୩ରେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା ଯେ ଆଇସିସି ବିଶ୍ୱ ଟେଷ୍ଟ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍ ଫାଇନାଲ୍ ପୂର୍ବରୁ ଜୁନ୍ ୨୦୨୩ରେ କେକେସିଏଲ୍ ବଦଳରେ ଆଡିଡାସ୍ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷର ପ୍ରାୟୋଜକ ଚୁକ୍ତି ଆରମ୍ଭ କରିବ।^[୯୩]

ମେ ୨୦୨୩ରେ ବିସିସିଆଇ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବେ ଆଡିଡାସକୁ ୨୦୨୮ ମାର୍ଚ୍ଚ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆସନ୍ତା ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ପାଇଁ କିଟ୍ ପ୍ରାୟୋଜକ ଭାବେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲା।^[୯୪]^[୯୫]^[୯୬]

ଅବଧି	କିଟ୍ ନିର୍ମାତା	ସାର୍ଟ ସ୍ପୋନ୍ସର^[୯୭]
ଏକ ହଜାର ନଅଶହ ୯୨	ଆଇଏସସି
ଏକ ହଜାର ନଅଶହ ନଅ୯୯	ASICS	ଆଇଟିସି ଲିମିଟେଡ୍ (ୱିଲ୍ସ ଆଣ୍ଡ ଆଇଟିସି ହୋଟେଲ)
1993–2001		ଆଇଟିସି ଲିମିଟେଡ୍ (ୱିଲ୍ସ ଆଣ୍ଡ ଆଇଟିସି ହୋଟେଲ)
2001–2005	Omtex	ସାହାରା
2006–2013	Nike	ସାହାରା
2014–2017		ଷ୍ଟାର ଇଣ୍ଡିଆ
2017–2019		OPPO
2019–2020		ବାଇଜୁଙ୍କ
2020–2022	MPL Sports
ଦୁଇ ହଜାର ୨୩	ହତ୍ୟାକାରୀ ଜିନ୍ସ
2023 - ବର୍ତ୍ତମାନ	Adidas	Dream11

ଆଇସିସି ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟ ପାଇଁ ପ୍ରାୟୋଜକ
ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟ	କିଟ୍ ନିର୍ମାତା	ସ୍ଲିଭ୍ ପ୍ରାୟୋଜକ
୧୯୭୫ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ
୧୯୭୯ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ
୧୯୮୩ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ
୧୯୮୭ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍
୧୯୯୨ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍	ଆଇଏସସି
୧୯୯୬ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍		ୱିଲ୍ସ
୧୯୯୮ ଆଇସିସି ନକ୍ ଆଉଟ୍ ଟ୍ରଫି
୧୯୯୯ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍	ASICS
୨୦୦୦ ଆଇସିସି ନକ୍ ଆଉଟ୍ ଟ୍ରଫି
୨୦୦୨ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି	Omtex
୨୦୦୩ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍		ଆମ୍ବି ଉପତ୍ୟକା
୨୦୦୪ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି		ସାହାରା
୨୦୦୬ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି	Nike
୨୦୦୭ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍
୨୦୦୭ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍
୨୦୦୯ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍
୨୦୦୯ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି
୨୦୧୦ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍
୨୦୧୧ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍
୨୦୧୨ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍
୨୦୧୩ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି
୨୦୧୪ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍		ଷ୍ଟାର ଇଣ୍ଡିଆ
୨୦୧୫ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍
୨୦୧୬ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍
୨୦୧୭ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି		OPPO
୨୦୧୯ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍		OPPO
୨୦୨୧ ଆଇସିସି ବିଶ୍ୱ ଟେଷ୍ଟ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍	MPL Sports	ବାଇଜୁଙ୍କ
୨୦୨୧ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍
୨୦୨୨ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍
୨୦୨୩ ଆଇସିସି ବିଶ୍ୱ ଟେଷ୍ଟ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍	Adidas
୨୦୨୩ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍	Adidas	Dream11

ପ୍ରାୟୋଜକତା

ସମ୍ପ୍ରତି ପ୍ରାୟୋଜକ ଏବଂ ଅଂଶୀଦାର^[୯୮]
ଟିମ୍ ସ୍ପୋନ୍ସର	Dream11
କିଟ୍ ପ୍ରାୟୋଜକ	Adidas
ଟାଇଟଲ ସ୍ପୋନ୍ସର	ଆଇଡିଏଫସି ପ୍ରଥମ ବ୍ୟାଙ୍କ
ଅଫିସିଆଲ ପାର୍ଟନର	ଏସ୍ ବିଆଇ ଲାଇଫ୍
ଅଫିସିଆଲ ବ୍ରଡକାଷ୍ଟର	ଭାୟାକମ୍ ୧୮ (ସ୍ପୋର୍ଟସ୍ ୧୮ ଓ ଜିଓସିନେମା)

ଦଳୀୟ ପ୍ରାୟୋଜକତା

ଡ୍ରିମ୍ ୧୧ (ସ୍ପୋର୍ଟା ଟେକ୍ନୋଲୋଜିପ୍ରାଇଭେଟ୍ ଲିମିଟେଡ)କୁ ୧ ଜୁଲାଇ ୨୦୨୩ରେ ଦଳର ପ୍ରାୟୋଜକ ଭାବେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା।^[୯୯] ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରାୟୋଜକତା ୩୧ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୬ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତିନି ବର୍ଷ ପାଇଁ ଚାଲିବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଉଛି।^[୧୦୦]

ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଓପୋ ସେମାନଙ୍କୁ ଅଧିକାର ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବା ପରେ ୫ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୧୯ରୁ ୩୧ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୩ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବାଇଜୁ ଭାରତୀୟ ଦଳର ପ୍ରାୟୋଜକ ଥିଲା।^[୧୦୧]

ଓପୋର ପ୍ରାୟୋଜକତା ୨୦୧୭ରୁ ୨୦୨୨ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିବାର ଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ବାଇଜୁକୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରିଥିଲେ। ୭ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୨ରେ ବାଇଜୁ ଏହାର ପ୍ରାୟୋଜକତ୍ୱକୁ ଏକ ବର୍ଷ ପାଇଁ ବୃଦ୍ଧି କରିଥିଲା ।^[୧୦୨]^[୧୦୩]

ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଭାରତୀୟ ଦଳକୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୧୯ରୁ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୩ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବାଇଜୁ, ମେ ୨୦୧୭ରୁ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୧୯ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଓପୋ, ଜାନୁଆରୀ ୨୦୧୪ରୁ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୧୭ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଷ୍ଟାର ଇଣ୍ଡିଆ, ଜୁନ୍ ୨୦୦୧ରୁ ଡିସେମ୍ବର ୨୦୧୩ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସାହାରା ଇଣ୍ଡିଆ ପରିବାର ଏବଂ ଜୁନ୍ ୧୯୯୩ରୁ ମେ ୨୦୦୧ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆଇଟିସି ଲିମିଟେଡ୍ (ୱିଲ୍ସ ଏବଂ ଆଇଟିସି ହୋଟେଲ ବ୍ରାଣ୍ଡସହିତ) ପ୍ରାୟୋଜିତ କରିଛି।^[୧୦୪]^[୧୦୫]^[୧୦୬]^[୧୦୭]^[୧୦୮]

ଅଫିସିଆଲ ପାର୍ଟନର

୨୦ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୨୩ରେ, ବିସିସିଆଇ ୨୦୨୩-୨୬ରେ ଏସବିଆଇ ଲାଇଫକୁ ଏହାର ଘରୋଇ ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଋତୁପାଇଁ ଅଫିସିଆଲ ପାର୍ଟନର ଭାବରେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲା ।^[୧୦୯]

ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୨୩ରେ ଆଇଡିଏଫସି ଫାଷ୍ଟ ବ୍ୟାଙ୍କ ୨୦୨୩-୨୬ ଋତୁ ପାଇଁ ଭାରତରେ ଖେଳାଯାଇଥିବା ସମସ୍ତ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଏବଂ ଘରୋଇ ମ୍ୟାଚ୍ ପାଇଁ ମାଷ୍ଟରକାର୍ଡକୁ ବର୍ତ୍ତମାନର ଟାଇଟଲ ସ୍ପୋନ୍ସର ଭାବରେ ବଦଳାଇଥିଲା ।^[୧୧୦]

ପ୍ରଥମେ ୨୦୧୫ରୁ ୨୦୨୩ ମଧ୍ୟରେ ଖେଳାଯାଇଥିବା ସମସ୍ତ ମ୍ୟାଚ୍ ପାଇଁ ପେଟିଏମ୍କୁ ଟାଇଟଲ୍ ସ୍ପନ୍ସରସିପ୍ ଦିଆଯାଇଥିଲା କିନ୍ତୁ ୨୦୨୨ରେ ସେମାନେ ମାଷ୍ଟରକାର୍ଡକୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରିଥିଲେ।^[୧୧୧]

୩୦ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୧୯ରେ, ଅଫିସିଆଲ୍ ପାର୍ଟନରଙ୍କ ଅଧିକାର ପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଶେଷ ହେବା ପରେ, ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ କଣ୍ଟ୍ରୋଲ ବୋର୍ଡ (ବିସିସିଆଇ) ଘୋଷଣା କରିଥିଲା ଯେ ସ୍ପୋର୍ଟା ଟେକ୍ନୋଲୋଜିପ୍ରାଇଭେଟ୍ ଲିମିଟେଡ୍ (ଡ୍ରିମ୍ ୧୧), ଲାଫାର୍ଜହୋଲସିମ୍ (ଏସିସି ସିମେଣ୍ଟସ୍ ଏବଂ ଅମ୍ବୁଜା ସିମେଣ୍ଟସ୍) ଏବଂ ହୁଣ୍ଡାଇ ମୋଟର୍ସ ଇଣ୍ଡିଆ ଲିମିଟେଡ୍ ୨୦୧୯-୨୦୨୩ ମଧ୍ୟରେ ବିସିସିଆଇ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଏବଂ ଘରୋଇ ମ୍ୟାଚ୍ ପାଇଁ ଅଫିସିଆଲ୍ ପାର୍ଟନର ଅଧିକାର ହାସଲ କରିଛନ୍ତି।^[୧୧୨]

ଡିଜ୍ନି ଷ୍ଟାର ଏବଂ ଏୟାରଟେଲ ପୂର୍ବରୁ ଟାଇଟଲ ସ୍ପୋନ୍ସର ଥିଲେ।^[୧୧୩]^[୧୧୪]

ସରକାରୀ ପ୍ରସାରଣକାରୀ

ଭାରତରେ ଖେଳାଯାଉଥିବା ସମସ୍ତ ପୁରୁଷ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଏବଂ ଘରୋଇ ମ୍ୟାଚ୍ ପାଇଁ ଭାୟାକମ୍ ୧୮ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୮ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଫିସିଆଲ୍ ବ୍ରଡକାଷ୍ଟର ଅଟେ ।^[୧୧୫]^[୧୧୬] ସ୍ପୋର୍ଟସ୧୮ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଓ ଘରୋଇ ମ୍ୟାଚ୍ ଟିଭିରେ ପ୍ରସାରଣ କରୁଥିବା ବେଳେ ଜିଓସିନେମାରେ ଓଟିଟି (ଓଭର ଦ ଟପ୍) ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ଭାବେ ଏହାର ସିଧା ପ୍ରସାରଣ କରାଯାଉଛି।^[୧୧୭]

ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ପଡ଼ିଆ

Narendra Modi

Sawai Mansingh

Barabati

Y. S. Rajasekhara Reddy

Rajiv Gandhi, Hyderabad

Rajiv Gandhi, Dehradun

Locations of active international stadiums in India

ଭାରତରେ ଅନେକ ବିଶ୍ୱପ୍ରସିଦ୍ଧ କ୍ରିକେଟ ଷ୍ଟାଡିୟମ ରହିଛି । ଅଧିକାଂଶ ପଡ଼ିଆ ବିସିସିଆଇ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ନ ଥାଇ ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟ କ୍ରିକେଟ୍ ବୋର୍ଡର ପ୍ରଶାସନ ଅଧୀନରେ ରହିଛି। ବମ୍ବେ ଜିମ୍ଖାନା ଭାରତର ପ୍ରଥମ ପଡ଼ିଆ ଥିଲା ଯେଉଁଠାରେ କୌଣସି ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳକୁ ନେଇ ଏକ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ କ୍ରିକେଟ୍ ମ୍ୟାଚ୍ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହା ୧୮୭୭ ମସିହାରେ ପାର୍ସୀ ଏବଂ ୟୁରୋପୀୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥିଲା । ଭାରତରେ ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ଆୟୋଜନ କରିବା ପାଇଁ ୧୯୩୩ମସିହାରେ ବମ୍ବେର ଜିମ୍ଖାନା ପଡ଼ିଆ ଥିଲା, ଯାହା ଏଠାରେ ଏକମାତ୍ର ଟେଷ୍ଟ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା। ୧୯୩୩ ଶୃଙ୍ଖଳାର ଦ୍ୱିତୀୟ ଓ ତୃତୀୟ ଟେଷ୍ଟଇଡେନ୍ ଗାର୍ଡେନ୍ ଓ ଚେପାକ୍ରେ ଆୟୋଜନ ହୋଇଥିଲା। ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ଦିଲ୍ଲୀର ଫିରୋଜ ଶାହା କୋଟଲା ଗ୍ରାଉଣ୍ଡ ପ୍ରଥମ ଷ୍ଟାଡିୟମ ଥିଲା ଯେଉଁଠାରେ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା, ୧୯୪୮ରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ବିପକ୍ଷରେ ଡ୍ର ଥିଲା, ଯାହା କି ୫ ଟେଷ୍ଟ ଶୃଙ୍ଖଳାର ପ୍ରଥମ ଷ୍ଟାଡିୟମ ଥିଲା । ଭାରତର ୨୧ଟି ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ଅତି କମରେ ଗୋଟିଏ ଅଫିସିଆଲ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ ଖେଳାଯାଇଛି । ବିଗତ କିଛି ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତରେ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ କ୍ରିକେଟ ଷ୍ଟାଡିୟମ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ।^[୧୧୮]^[୧୧୯]

ଭାରତରେ ଏବେ ବିଶ୍ୱର ସବୁଠାରୁ ବଡ କ୍ରିକେଟ ଷ୍ଟାଡିୟମ ରହିଛି ।^[୧୨୦]^[୧୨୧] ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ ଷ୍ଟାଡିୟମ, ଭାରତର ଗୁଜରାଟର ଅହମ୍ମଦାବାଦଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ କ୍ରିକେଟ ଷ୍ଟାଡିୟମ । କୋଲକାତାର ଇଡେନ ଗାର୍ଡେନ୍ସରେ ସର୍ବାଧିକ ଟେଷ୍ଟ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଛି ଏବଂ ବିଶ୍ୱର ଯେକୌଣସି କ୍ରିକେଟ ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ବସିବାର କ୍ଷମତା ମଧ୍ୟ ତୃତୀୟ ବୃହତ୍ତମ । ୧୮୬୪ ମସିହାରେ ସ୍ଥାପିତ ଏହି ଷ୍ଟାଡିୟମ ଭାରତର ଅନ୍ୟତମ ଐତିହାସିକ ଷ୍ଟାଡିୟମ, ଯେଉଁଥିରେ ଅନେକ ଐତିହାସିକ ଓ ବିବାଦୀୟ ମ୍ୟାଚ୍ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା ।^[୧୨୨]^[୧୨୩] ଭାରତର ଅନ୍ୟ ପ୍ରମୁଖ ଷ୍ଟାଡିୟମଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଫିରୋଜ ଶାହ କୋଟଲା ପଡିଆ |୧୮୮୩ମସିହାରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିବା ଅରୁଣ ଜେଟଲୀ କ୍ରିକେଟ ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ପାକିସ୍ତାନ ବିପକ୍ଷରେ ଅନିଲ କୁମ୍ବଲେଙ୍କ ୧୦ ୱିକେଟ୍ ସମେତ ସ୍ମରଣୀୟ ମ୍ୟାଚ୍ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା।^[୧୨୪]

ବମ୍ବେ ଜିମ୍ଖାନା ଭାରତରେ ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ଆୟୋଜନ କରିଥିଲା ଯାହା ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିବା ଏକମାତ୍ର ଟେଷ୍ଟ।^[୧୨୫] ୧୯୭୪ରେ ସ୍ଥାପିତ ୱାଙ୍ଖଡେ ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ୩୩,୦୦୦ ଦର୍ଶକ ରହିବାର କ୍ଷମତା ରହିଛି ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହା ସହରର ସବୁଠାରୁ ଲୋକପ୍ରିୟ ସ୍ଥାନ ଅଟେ । ଏଠାରେ ୨୪ଟି ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଛି। ଏହା ମୁମ୍ବାଇରେ ଅବସ୍ଥିତ ବ୍ରାବୋର୍ଣ୍ଣ ଷ୍ଟାଡିୟମର ଅନୌପଚାରିକ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ଥିଲା । ଏହାର ପ୍ରଶଂସକ ଏବଂ ଏହାଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବା ପ୍ରତିଭା (ଦେଖନ୍ତୁ ମୁମ୍ବାଇ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳ) କାରଣରୁ ମୁମ୍ବାଇକୁ ପ୍ରାୟତଃ ଭାରତର କ୍ରିକେଟ୍ ରାଜଧାନୀ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ ଏବଂ ତେଣୁ ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ନିୟମିତ ଭାବେ ପ୍ରମୁଖ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ଆୟୋଜନ କରାଯାଏ ।^[୧୨୬] ଚେପକ‌ର ଏମ୍ ଏ ଚିଦାମ୍ବରମ ଷ୍ଟାଡିୟମକୁ ମଧ୍ୟ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଐତିହାସିକ ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ ପଡ଼ିଆ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ, ଯାହା ୧୯୦୦ ଦଶକର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଏହା ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ବିଜୟର ସ୍ଥାନ ଥିଲା ।^[୧୨୭]

କ୍ୟାପଟେନ୍

୧୯୬୧-୬୨ରୁ ୧୯୬୯-୭୦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପୁରୁଷ ଦଳର ଅଧିନାୟକ ଥିବା ପଟୌଦି ୧୯୭୪-୭୫ରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ବିପକ୍ଷରେ ଆଉ ୪ଟି ମ୍ୟାଚ୍ ଖେଳିଥିଲେ। ତାଙ୍କ ଅଧିନାୟକତ୍ୱ କାର୍ଯ୍ୟକାଳର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ବର୍ଷଗୁଡ଼ିକରେ ଦଳ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍, ଇଂଲଣ୍ଡ ଏବଂ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆରେ ହ୍ୱାଇଟ୍ ୱାସ୍ ହୋଇଥିଲା। ତେବେ ୧୯୬୭-୬୮ମସିହାରେ ପଟୌଦି ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳର ନେତୃତ୍ବ ନେଇ ପ୍ରଥମ ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡ ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ, ଯାହା ଫଳରେ ଭାରତ ୩-୧ରେ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିଥିଲା।^[୧୨୮] ୧୯୭୦-୭୧ରେ ଅଜିତ ୱାଡେକର ପଟୌଡିଙ୍କଠାରୁ ଅଧିନାୟକ ଦାୟିତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ। ୱାଡେକରଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ଓ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିଥିଲା। ୧୯୭୪ରେ ତାଙ୍କ ଅଧିନାୟକତ୍ୱରେ ଭାରତ ପ୍ରଥମ ପୁରୁଷ ଦିନିକିଆ ଖେଳିଥିଲା।^[୧୨୯] ଶ୍ରୀନିବାସରାଘବନ ଭେଙ୍କଟରାଘବନଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ୧୯୭୫ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପରେ ପୂର୍ବ ଆଫ୍ରିକା କ୍ରିକେଟ ଦଳ ବିପକ୍ଷରେ ପ୍ରଥମ ପୁରୁଷ ଦିନିକିଆ ଜିତିଥିଲା। ୧୯୭୫-୭୬ରୁ ୧୯୭୮-୭୯ ମଧ୍ୟରେ ବିଶନ ସିଂହ ବେଦୀ ୨୨ଟି ପୁରୁଷ ଟେଷ୍ଟ ଓ ୪ଟି ଦିନିକିଆରେ ଦଳର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ ଏବଂ ୬ଟି ଟେଷ୍ଟ ଓ ଗୋଟିଏ ଦିନିକିଆ ଜିତିଥିଲେ।^[୧୩୦]^[୧୩୧]

୧୯୬୧-୬୨ରୁ ୧୯୬୯-୭୦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପୁରୁଷ ଦଳର ଅଧିନାୟକ ଥିବା ପଟୌଦି ୧୯୭୪-୭୫ରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ବିପକ୍ଷରେ ଆଉ ୪ଟି ମ୍ୟାଚ୍ ଖେଳିଥିଲେ। ତାଙ୍କ ଅଧିନାୟକତ୍ୱ କାର୍ଯ୍ୟକାଳର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ବର୍ଷଗୁଡ଼ିକରେ ଦଳ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍, ଇଂଲଣ୍ଡ ଏବଂ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆରେ ହ୍ୱାଇଟ୍ ୱାସ୍ ହୋଇଥିଲା। ତେବେ ୧୯୬୭-୬୮ମସିହାରେ ପଟୌଦି ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳର ନେତୃତ୍ବ ନେଇ ପ୍ରଥମ ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡ ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ, ଯାହା ଫଳରେ ଭାରତ ୩-୧ରେ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିଥିଲା।^[୧୩୨] ୧୯୭୦-୭୧ରେ ଅଜିତ ୱାଡେକର ପଟୌଡିଙ୍କଠାରୁ ଅଧିନାୟକ ଦାୟିତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ। ୱାଡେକରଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ଓ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିଥିଲା। ୧୯୭୪ରେ ତାଙ୍କ ଅଧିନାୟକତ୍ୱରେ ଭାରତ ପ୍ରଥମ ପୁରୁଷ ଦିନିକିଆ ଖେଳିଥିଲା।^[୧୩୩] ଶ୍ରୀନିବାସରାଘବନ ଭେଙ୍କଟରାଘବନଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ୧୯୭୫ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପରେ ପୂର୍ବ ଆଫ୍ରିକା କ୍ରିକେଟ ଦଳ ବିପକ୍ଷରେ ପ୍ରଥମ ପୁରୁଷ ଦିନିକିଆ ଜିତିଥିଲା। ୧୯୭୫-୭୬ରୁ ୧୯୭୮-୭୯ ମଧ୍ୟରେ ବିଶନ ସିଂହ ବେଦୀ ୨୨ଟି ପୁରୁଷ ଟେଷ୍ଟ ଓ ୪ଟି ଦିନିକିଆରେ ଦଳର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ ଏବଂ ୬ଟି ଟେଷ୍ଟ ଓ ଗୋଟିଏ ଦିନିକିଆ ଜିତିଥିଲେ।^[୧୩୪]^[୧୩୫]

ସୁନୀଲ ଗାଭାସ୍କର ୧୯୭୮-୭୯ରେ ପୁରୁଷ ଟେଷ୍ଟ ଓ ଦିନିକିଆ ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ଦାୟିତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ୪୭ ଟେଷ୍ଟ ଓ ୩୭ ଦିନିକିଆରେ ଭାରତର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ ଏବଂ ୯ଟି ଟେଷ୍ଟ ଏବଂ ୧୪ଟି ଦିନିକିଆ ଜିତିଥିଲେ । ୧୯୮୦ ଦଶକରେ ତାଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ କପିଲ ଦେବ ୩୪ଟି ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚରେ ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ୪ଟି ବିଜୟ ମଧ୍ୟ ସାମିଲ ଥିଲା । କପିଲ ଦେବଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ୧୯୮୩ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ ସମେତ ୭୪ ଦିନିକିଆରୁ ୩୯ରେ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲା। କପିଲ ଦେବଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ୧୯୮୬ରେ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ୨-୦ରେ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିଥିଲା। ୧୯୮୭-୮୮ରୁ ୧୯୮୯-୯୦ ମଧ୍ୟରେ ଦିଲ୍ଲୀପ ଭେଙ୍ଗସରକର, ରବି ଶାସ୍ତ୍ରୀ ଓ କୃଷ୍ଣମାଚାରୀ ଶ୍ରୀକାନ୍ତଙ୍କ ଭଳି ଭାରତର ତିନି ଜଣ ଅଧିନାୟକ ଥିଲେ। ୧୯୮୭ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ ପରେ କପିଲ ଦେବଙ୍କଠାରୁ ଭେଙ୍ଗସରକର ଅଧିନାୟକ ଦାୟିତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ। ଅଧିନାୟକ ଭାବରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଶୃଙ୍ଖଳାରେ ଦୁଇଟି ଶତକ ସହ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ଅଧିନାୟକତ୍ୱ ଅବଧି ଅସ୍ଥିର ଥିଲା ଏବଂ ୧୯୮୯ ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ଗସ୍ତ ଏବଂ ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ ବୋର୍ଡ (ବିସିସିଆଇ) ସହିତ ବିବାଦ ପରେ ସେ ଚାକିରି ହରାଇଥିଲେ।^[୧୩୬]^[୧୩୭]

୧୯୮୯ରେ ମହମ୍ମଦ ଆଝାରୁଦ୍ଦିନ ଦାୟିତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପରଠାରୁ ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳର ୬ ଜଣ ନିୟମିତ ଟେଷ୍ଟ ଅଧିନାୟକ ରହିଛନ୍ତି। ଆଝାରୁଦ୍ଦିନ ୧୯୮୯-୯୦ରୁ ୧୯୯୮-୯୯ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୪୭ଟି ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚରେ ଦଳର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ, ୧୪ଟି ଜିତିଥିଲେ ଏବଂ ୧୭୪ଟି ଦିନିକିଆରେ ୯୦ଟି ଜିତିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପଛକୁ ସଚିନ ତେନ୍ଦୁଲକର ଅଛନ୍ତି, ଯିଏ କି ୧୯୯୦ ଦଶକର ଶେଷ ଭାଗରେ ୨୫ ଟେଷ୍ଟ ଏବଂ ୭୩ ଦିନିକିଆରେ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ। ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ତେନ୍ଦୁଲକର ଅପେକ୍ଷାକୃତ ବିଫଳ ହୋଇ ମାତ୍ର ୪ଟି ଟେଷ୍ଟ ଓ ୨୩ଟି ଦିନିକିଆ ଜିତିଥିଲେ।^[୧୩୮]^[୧୩୯]

ସୌରଭ ଗାଙ୍ଗୁଲି ୨୦ରେ ଉଭୟ ଟେଷ୍ଟ ଓ ଦିନିକିଆରେ ପୁରୁଷ ଦଳର ନିୟମିତ ଅଧିନାୟକ ହୋଇଥିଲେ।^[୧୪୦] ସେ ୨୦୦୫-୦୬ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଧିନାୟକ ରହିଥିଲେ ଏବଂ ଦାୟିତ୍ୱରେ ଥିବା ୪୯ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ମଧ୍ୟରୁ ୨୧ଟି ଏବଂ ୧୪୬ ଦିନିକିଆରୁ ୭୬ଟି ଜିତି ତତ୍କାଳୀନ ସବୁଠାରୁ ସଫଳ ଭାରତୀୟ ଅଧିନାୟକ ହୋଇଥିଲେ । ତାଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ସହ ୨୦୦୨ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିଅନ୍ସ ଟ୍ରଫିର ଯୁଗ୍ମ ବିଜେତା ଏବଂ ୨୦୦୩ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପର ଉପବିଜେତା ହୋଇଥିଲା। ଗାଙ୍ଗୁଲିଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ମାତ୍ର ୩ଟି ଟେଷ୍ଟ ହାରିଥିବା ବେଳେ ଇଂଲଣ୍ଡ ଓ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆରେ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଡ୍ର କରିବାରେ ସଫଳ ହୋଇଥିଲା। ରାହୁଲ ଦ୍ରାବିଡ଼ ୨୦୦୫ରେ ପୁରୁଷ ଟେଷ୍ଟ ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ଦାୟିତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ୨୦୦୬ରେ ସେ ଭାରତକୁ ୩୦ ବର୍ଷ ପରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ‌ରେ ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତାଇଥିଲେ।^[୧୪୧]

୨୦୦୭ ସେପ୍ଟେମ୍ବରରେ ଦ୍ରାବିଡ ପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେବା ପରେ ମହେନ୍ଦ୍ର ସିଂହ ଧୋନିଙ୍କୁ ପୁରୁଷ ଦିନିକିଆ ଓ ଟ୍ବେଣ୍ଟି-୨୦ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଦଳର ନୂତନ ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ମନୋନୀତ କରାଯାଇଥିଲା। ଅଧିନାୟକ ଦାୟିତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପରେ ଧୋନି ଦଳକୁ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱ ପୁରୁଷ ଟ୍ବେଣ୍ଟି-୨୦ ଟାଇଟଲ ଜିତାଇଥିଲେ। ଅନୀଲ କୁମ୍ବଲେ ୨୦୦୭ ନଭେମ୍ବରରେ ଟେଷ୍ଟ ଅଧିନାୟକ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ୧୪ଟି ଟେଷ୍ଟରେ ଅଧିନାୟକତ୍ୱ କରିବା ପରେ ୨୦୦୮ ନଭେମ୍ବରରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟରୁ ଅବସର ନେଇଥିଲେ । ଧୋନି ତାଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ପୁରୁଷ ଟେଷ୍ଟ ଅଧିନାୟକ ହେବା ସହ ତାଙ୍କୁ ସବୁ ଫର୍ମାଟରେ ଅଧିନାୟକ କରିଥିଲେ। ଧୋନିଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟେଷ୍ଟ ଦଳ ମାନ୍ୟତାରେ ୨୧ ମାସ (ନଭେମ୍ବର ୨୦୦୯ରୁ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୧୧ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ) ଏକ ନମ୍ବର ସ୍ଥାନରେ ରହିଥିଲା ଏବଂ ଲଗାତାର ସର୍ବାଧିକ ଦିନିକିଆ ବିଜୟ (ଲଗାତାର ୯ଟି ବିଜୟ) ପାଇଁ ଜାତୀୟ ରେକର୍ଡ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲା।^[୧୪୨] ଧୋନିଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଦଳ ୨୦୧୧ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଏବଂ ୨୦୧୩ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି ଜିତିଥିଲା। ଇତିହାସରେ ପ୍ରଥମ ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ଧୋନି ୨୦୧୧ରେ ଆଇସିସି କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍, ୨୦୦୭ରେ ଆଇସିସି ପୁରୁଷ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ବକପ୍ ଏବଂ ୨୦୧୩ରେ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି ଜିତିଥିଲେ।^[୧୪୩] ତେବେ ଦଳ ୨୦୧୧ରୁ ୨୦୧୪ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିଦେଶ ଟେଷ୍ଟରେ ଖରାପ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିଲା ଏବଂ ଧୋନି ଡିସେମ୍ବର ୨୦୧୪ରେ ଟେଷ୍ଟ କ୍ରିକେଟରୁ ଅବସର ନେଇଥିଲେ ଏବଂ ବିରାଟ କୋହଲିଙ୍କୁ ନୂଆ ଟେଷ୍ଟ ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ମନୋନୀତ କରାଯାଇଥିଲା।^[୧୪୪] ଧୋନି ୨୦୧୭ ଜାନୁଆରୀରେ ଦିନିକିଆ ଓ ଟି-୨୦ ଦଳର ଅଧିନାୟକ ପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ କୋହଲି ତାଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ଏହି ପଦରେ ରହିଥିଲେ।^[୧୪୫]

କୋହଲିଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ୧୯ଟି ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ‌ରେ ଅପରାଜିତ ରହିଥିଲା, ଯାହା ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ୩-୦ରେ ସିରିଜ୍ ବିଜୟଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆକୁ ୨-୧ରେ ସିରିଜ୍ ଜିତି ଶେଷ କରିଥିଲା। ଶ୍ରୀଲଙ୍କାରେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ବିପକ୍ଷରେ ୩-୦ରେ ସିରିଜ୍ ଜିତିବା ସହ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାକୁ ୧-୦ରେ ପରାସ୍ତ କରି କ୍ରମାଗତ ୯ଟି ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିବାର ଅପରାଜିତ ଧାରା ରଖିଛି ଭାରତ। ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ପରେ ଭାରତ ତୃତୀୟ ଦଳ ଭାବେ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଟେଷ୍ଟ ଖେଳୁଥିବା ଦେଶ ବିପକ୍ଷରେ ଏକାସାଙ୍ଗରେ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ଜିତିଛି। ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚରେ ବିଜୟ ପ୍ରତିଶତ ଅନୁଯାୟୀ, ଅଜିଙ୍କ୍ୟ ରାହାଣେଙ୍କ ପରେ କୋହଲି ଭାରତର ଦ୍ୱିତୀୟ ସଫଳତମ ଟେଷ୍ଟ ଅଧିନାୟକ ଥିଲେ, ଯିଏ କି ୫୮%ରୁ ଅଧିକ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ (ଅତି କମରେ ୨ଟି ମ୍ୟାଚ୍) ଜିତିଛନ୍ତି।^[୧୪୬]

୨୦୨୧ ନଭେମ୍ବରରେ କୋହଲି ଏହି ପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେବା ପରେ ରୋହିତ ଶର୍ମାଙ୍କୁ ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳର ନୂଆ ଟି-୨୦ ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା।^[୧୪୭] କୋହଲି ଶେଷ ଥର ପାଇଁ ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ‌ରେ ଭାରତକୁ ଟି-୨୦ରେ ନେତୃତ୍ୱ ଦେଇଥିଲେ। ସ୍ଥାୟୀ ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ରୋହିତଙ୍କ ପ୍ରଥମ ଶୃଙ୍ଖଳାରେ ଭାରତ ଘରୋଇ ମାଟିରେ ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡକୁ ଟି-୨୦ ଶୃଙ୍ଖଳାରେ ୩-୦ରେ ପରାସ୍ତ କରିଛି।^[୧୪୮] ୨୦୨୧ ଡିସେମ୍ବରରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ବିପକ୍ଷ ବିଦେଶ ଶୃଙ୍ଖଳା ପୂର୍ବରୁ କୋହଲିଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ଶର୍ମାଙ୍କୁ ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ ଦଳର ନୂତନ ଦିନିକିଆ ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା।^[୧୪୯] ପରେ ଦକ୍ଷିଣ^[୧୫୦] ଆଫ୍ରିକାଠାରୁ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍ ହାରିବା ପରେ କୋହଲି ଟେଷ୍ଟ ଅଧିନାୟକ ପଦରୁ ମଧ୍ୟ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ। ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ବିପକ୍ଷ ଟେଷ୍ଟ ସିରିଜ୍^[୧୫୧] ପୂର୍ବରୁ କୋହଲିଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ଶର୍ମା ଟେଷ୍ଟ ଅଧିନାୟକ ଭାବେ ଦାୟିତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନ ସେ ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳର ପୂର୍ଣ୍ଣକାଳୀନ ଅଧିନାୟକ ଅଛନ୍ତି।

ବର୍ତ୍ତମାନର ଦଳ

ରୋହିତ ଶର୍ମା, ବର୍ତ୍ତମାନର ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ ଦଳର ଅଧିନାୟକ

ଏଥିରେ ଗତ ୧୨ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତ ପାଇଁ ଖେଳିଥିବା କିମ୍ବା ନିକଟରେ ଟେଷ୍ଟ, ଦିନିକିଆ କିମ୍ବା ଟି-୨୦ ଦଳରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥିବା ସମସ୍ତ ଖେଳାଳିଙ୍କ ତାଲିକା ରହିଛି। ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୩ରେ ବିସିସିଆଇ ଏକ ନୂଆ ଚୁକ୍ତି ତାଲିକା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା ଯାହା ୨୦୨୨ ଅକ୍ଟୋବରରୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୨୩ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୨୦୨୨-୨୦୨୩ ଋତୁ ପାଇଁ ବୈଧ ରହିବ।^[୧୫୨]^[୧୫୩]

ଚାବି

Symbol	Meaning
CG	Contract grade with BCCI
No.	Shirt number of the player in all formats
Format	Denotes the player recently played in which particular format, not his entire career

Name	Age	Batting style	Bowling style	Domestic team	IPL Team	CG	Forms	No.	Last Test	Last ODI	Last T20I
Captain; Batter
Rohit Sharma	୩୭	Right-handed	Right-arm off spin	Mumbai	Mumbai Indians	A+	Test, ODI	45	2023	2023	2022
Test vice-captain; Batter
Ajinkya Rahane	୩୬	Right-handed	N/A	Mumbai	Chennai Super Kings	N/A	Test	27	2023	2018	2016
T20I & ODI vice-captain; All-rounder
Hardik Pandya	୩୧	Right-handed	Right-arm medium-fast	Baroda	Gujarat Titans	A	ODI, T20I	33	2018	2023	2023
Batters
Ruturaj Gaikwad	୨୭	Right-handed	N/A	Maharashtra	Chennai Super Kings	N/A	ODI, T20I	31	N/A	2023	2023
Shubman Gill	୨୫	Right-handed	Right-arm off spin	Punjab	Gujarat Titans	B	Test, ODI, T20I	77	2023	2023	2023
Shreyas Iyer	୨୯	Right-handed	Right-arm leg spin	Mumbai	Kolkata Knight Riders	B	Test, ODI	96	2023	2023	2022
Yashasvi Jaiswal	୨୨	Left-handed	N/A	Mumbai	Rajasthan Royals	N/A	Test, T20I	64	2023	N/A	2023
Virat Kohli	୩୬	Right-handed	Right-arm medium	Delhi	Royal Challengers Bangalore	A+	Test, ODI	18	2023	2023	2022
Cheteshwar Pujara	୩୬	Right-handed	Right-arm leg spin	Saurashtra	N/A	B	Test	25	2023	2014	N/A
Rinku Singh	୨୭	Left-handed	N/A	Uttar Pradesh	Kolkata Knight Riders	N/A	T20I	35	N/A	N/A	2023
Rahul Tripathi	୩୩	Right-handed	N/A	Maharashtra	Sunrisers Hyderabad	N/A	T20I	52	N/A	N/A	2023
Suryakumar Yadav	୩୪	Right-handed	N/A	Mumbai	Mumbai Indians	B	Test, ODI, T20I	63	2023	2023	2023
All-rounders
Ravichandran Ashwin	୩୮	Right-handed	Right-arm off spin	Tamil Nadu	Rajasthan Royals	A	Test, ODI	99	2023	2023	2022
Shivam Dube	୨୭	Right-handed	Right-arm medium	Mumbai	Chennai Super Kings	N/A	T20I	25	N/A	2019	2023
Deepak Hooda	୨୯	Right-handed	Right-arm off spin	Rajasthan	Lucknow Super Giants	C	T20I	57	N/A	2022	2023
Ravindra Jadeja	୩୫	Left-handed	Left-arm orthodox spin	Saurashtra	Chennai Super Kings	A+	Test, ODI	8	2023	2023	ଛାଞ୍ଚ:Country data HK 2022
Axar Patel	୩୦	Left-handed	Left-arm orthodox spin	Gujarat	Delhi Capitals	A	Test, ODI, T20I	20	2023	2023	2023
Washington Sundar	୨୫	Left-handed	Right-arm off spin	Tamil Nadu	Sunrisers Hyderabad	C	ODI, T20I	5	2021	2023	2023
Tilak Varma	୨୨	Left-handed	Right arm off break	Hyderabad	Mumbai Indians	N/A	ODI, T20I	72	N/A	2023	2023
Wicket-keepers
K. S. Bharat	୩୧	Right-handed	N/A	Andhra	Gujarat Titans	C	Test	14	2023	N/A	N/A
Ishan Kishan	୨୬	Left-handed	N/A	Jharkhand	Mumbai Indians	C	Test, ODI, T20I	32	2023	2023	2023
K. L. Rahul	୩୨	Right-handed	N/A	Karnataka	Lucknow Super Giants	B	Test, ODI	1	2023	2023	2022
Sanju Samson	୩୦	Right-handed	N/A	Kerala	Rajasthan Royals	C	ODI, T20I	9	N/A	2023	2023
Pace bowlers
Jasprit Bumrah	୩୦	Right-handed	Right-arm fast	Gujarat	Mumbai Indians	A+	ODI, T20I	93	2022	2023	2023
Mukesh Kumar	୩୧	Right-handed	Right arm medium	Bengal	Delhi Capitals	N/A	Test, ODI, T20I	49	2023	2023	2023
Prasidh Krishna	୨୮	Right-handed	Right arm fast	Karnataka	Rajasthan Royals	N/A	ODI, T20I	24	N/A	2023	2023
Umran Malik	୨୪	Right-handed	Right-arm fast	Jammu and Kashmir	Sunrisers Hyderabad	N/A	ODI, T20I	21	N/A	2023	2023
Shivam Mavi	୨୫	Right-handed	Right-arm fast-medium	Uttar Pradesh	Gujarat Titans	N/A	T20I	26	N/A	N/A	2023
Harshal Patel	୩୩	Right-handed	Right arm medium	Haryana	Royal Challengers Bangalore	N/A	T20I	36	N/A	N/A	2023
Mohammed Shami	୩୪	Right-handed	Right-arm fast	Bengal	Gujarat Titans	A	Test, ODI	11	2023	2023	2022
Arshdeep Singh	୨୫	Left-handed	Left-arm medium-fast	Punjab	Punjab Kings	C	T20I	2	N/A	2022	2023
Mohammed Siraj	୩୦	Right-handed	Right-arm fast	Hyderabad	Royal Challengers Bangalore	B	Test, ODI	73	2023	2023	2022
Shardul Thakur	୩୩	Right-handed	Right-arm medium	Mumbai	Kolkata Knight Riders	C	Test, ODI	54	2023	2023	2022
Jaydev Unadkat	୩୩	Right-handed	Left-arm medium	Saurashtra	Lucknow Super Giants	N/A	Test, ODI	91	2023	2023	2018
Umesh Yadav	୩୭	Right-handed	Right-arm fast	Vidarbha	Kolkata Knight Riders	C	Test	19	2023	2018	2022
Spin bowlers
Ravi Bishnoi	୨୪	Right-handed	Right-arm leg spin	Gujarat	Lucknow Super Giants	N/A	T20I	56	N/A	2022	2023
Yuzvendra Chahal	୩୪	Right-handed	Right-arm leg spin	Haryana	Rajasthan Royals	C	ODI, T20I	3	N/A	2023	2023
Kuldeep Yadav	୨୯	Left-handed	Left-arm unorthodox spin	Uttar Pradesh	Delhi Capitals	C	ODI, T20I	23	2022	2023	2023

ବେତନ ଗ୍ରେଡ୍

ବିସିସିଆଇ ଏହାର ଖେଳାଳିମାନଙ୍କୁ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଚୁକ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ, ଖେଳାଳିଙ୍କ ଗୁରୁତ୍ୱ ଅନୁଯାୟୀ ଏହାର ଦରମା ବର୍ଗୀକୃତ କରାଯାଏ । ଖେଳାଳିଙ୍କ ଦରମା ନିମ୍ନଲିଖିତ:^[୧୫୨]

ଗ୍ରେଡ୍ ଏ+ – ୭ କୋଟି ଟଙ୍କା (୮୭୭,୦୦୦ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର)
ଗ୍ରେଡ୍ ଏ - ୫ କୋଟି ଟଙ୍କା (୬୨୬,୦୦୦ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର)
ଗ୍ରେଡ୍ ବି - ୩ କୋଟି ଟଙ୍କା (୩୭୬,୦୦୦ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର)
ଗ୍ରେଡ୍ ସି – ୧ କୋଟି ଟଙ୍କା (୧୨୫,୦୦୦ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର)

ମ୍ୟାଚ୍ ଫି'

ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ପିଛା ଖେଳାଳିଙ୍କୁ ୧୫ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା (୧୯,୦୦୦ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର), ଦିନିକିଆ ପିଛା ୬ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା (୭,୫୦୦ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର) ଏବଂ ଟି-୨୦ ମ୍ୟାଚ୍ ପିଛା ୩ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା (୩,୮୦୦ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର) ମିଳିବ।

ସ୍ଥିତି	ନାମ
ଟିମ୍ ମ୍ୟାନେଜର	ମୟଙ୍କ ମେହେଟ୍ଟା^[୧୫୪]
ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଶିକ୍ଷକ	ରାହୁଲ ଦ୍ରାବିଡ^[୧୫୫]
ବ୍ୟାଟିଂ କୋଚ୍	ବିକ୍ରମ ରାଠୋର^[୧୫୬]
ବୋଲିଂ କୋଚ୍	ଶ୍ରେଷ୍ଠ ମହମ୍ବ୍ରେ^[୧୫୭]
ଫିଲ୍ଡିଂ କୋଚ୍	ଟି ଦିଲ୍ଲୀପ^[୧୫୮]

ରବି ଶାସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ରାହୁଲ ଦ୍ରାବିଡଙ୍କୁ ୨୦୨୧ ନଭେମ୍ବରରୁ ଭାରତର ମୁଖ୍ୟ କୋଚ୍ ଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା, ଯାହାଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଭାରତ ଅନେକ ଐତିହାସିକ ମ୍ୟାଚ୍ ଜିତିଥିଲା। ରାହୁଲ ଦ୍ରାବିଡ଼ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଶିକ୍ଷକ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ ୧୯ ବର୍ଷରୁ କମ୍ କ୍ରିକେଟ ଦଳ ଏବଂ ଇଣ୍ଡିଆ-ଏ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳର କୋଚ୍ ଥିଲେ।^[୧୫୯]

ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟ ଇତିହାସ

ଆଇସିସି ବିଶ୍ୱ ଟେଷ୍ଟ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍

ବିଶ୍ୱ ଟେଷ୍ଟ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍ ରେକର୍ଡ
ବର୍ଷ	ଲିଗ୍ ପର୍ଯ୍ୟାୟ										ଅନ୍ତିମ ଆୟୋଜକ	ଫାଇନାଲ	ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ସ୍ଥାନ
	Pos	ମ୍ୟାଚ୍					Ded	PC	Pts	PCT
	Pos	P	W	L	D	T	Ded	PC	Pts	PCT
2019–2021^[୧୬୦]	1/9	ସତର	ବାର	ଚାରି	ଏକ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ସାତଶହ ୨୦	ପାଞ୍ଚଶହ ବିଶ	72.2	Rose Bowl, England	ନ୍ୟୁଜିଲାଣ୍ଡଠାରୁ ୮ ୱିକେଟରେ ପରାସ୍ତ New Zealand	ଉପବିଜେତା
2021–2023^[୧୬୧]	2/9	ଅଠର	ଦଶ	ପାଞ୍ଚ	ତିନି	ଶୂନ୍ୟ	ପାଞ୍ଚ	ଦୁଇଶହ ଷୋଡ଼ଶ	୧୨୭୭	58.80	The Oval, England	ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆଠାରୁ ୨୦୯ ରନ‌ରେ ପରାସ୍ତ Australia	ଉପବିଜେତା

ଦିନିକିଆ କ୍ରିକେଟ ଏବଂ ଆଇସିସି କ୍ରିକେଟ୍ ବିଶ୍ୱକପ୍ ସଫଳତା (୧୯୭୦-୧୯୮୫)

World Cup record
Host and Year	Round	Position	GP	W	L	T	NR	Squad
1975^[୧୬୨]	Round 1	6/8	3	1	2	0	0	Squad
1979^[୧୬୩]	Round 1	7/8	3	0	3	0	0	Squad
1983^[୧୬୪]	Champions	1/8	8	6	2	0	0	Squad
1987^[୧୬୫]	Semi-finals	3/8	7	5	2	0	0	Squad
1992^[୧୬୬]	Round 1	7/9	8	2	5	0	1	Squad
1996^[୧୬୭]	Semi-finals	3/12	7	4	3	0	0	Squad
ଛାଞ୍ଚ:Country data IRL 1999^[୧୬୮]	Round 2 (Super 6s)	6/12	8	4	4	0	0	Squad
2003^[୧୬୯]	Runners-up	2/14	11	9	2	0	0	Squad
2007^[୧୭୦]	Group Stage	9/16	3	1	2	0	0	Squad
2011^[୧୭୧]	Champions	1/14	9	7	1	1	0	Squad
2015^[୧୭୨]	Semi-finals	3/14	8	7	1	0	0	Squad
2019^[୧୭୩]	Semi-finals	3/10	10	7	2	0	1	Squad
2023^[୧୭୪]								Squad
ଛାଞ୍ଚ:Country data NAM 2027^[୧୭୫]	TBD
2031^[୧୭୬]	Qualified
Total	2 Titles	12/12	85	53	29	1	2

ଆଇସିସି କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ

ଟି-୨୦ ବିଶ୍ବକପ୍ ରେକର୍ଡ
ଆୟୋଜକ ଏବଂ ବର୍ଷ	ରାଉଣ୍ଡ	ସ୍ଥିତି	ଜି.ପି.	ଭିତରକୁ	L	T	ନାହିଁ	ସ୍କ୍ୱାଡ୍
2007^[୧୭୭]	ଚାମ୍ପିଅନ୍	1/12	ସାତ	ପାଞ୍ଚ	ଏକ	ଏକ	ଏକ	ସ୍କ୍ୱାଡ୍
2009^[୧୭୮]	Super 8s	7/12	ପାଞ୍ଚ	ଦୁଇ	ତିନି	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ସ୍କ୍ୱାଡ୍
2010^[୧୭୯]	Super 8s	8/12	ପାଞ୍ଚ	ଦୁଇ	ତିନି	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ସ୍କ୍ୱାଡ୍
2012^[୧୮୦]	Super 8s	5/12	ପାଞ୍ଚ	ଚାରି	ଏକ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ସ୍କ୍ୱାଡ୍
2014^[୧୮୧]	ଉପବିଜେତା	2/16	ଛଅ	ପାଞ୍ଚ	ଏକ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ସ୍କ୍ୱାଡ୍
2016^[୧୮୨]	ସେମିଫାଇନାଲ	4/16	ପାଞ୍ଚ	ତିନି	ଦୁଇ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ସ୍କ୍ୱାଡ୍
ଛାଞ୍ଚ:Country data OMA 2021^[୧୮୩]	ସୁପର ୧୨ଏସ୍	6/16	ପାଞ୍ଚ	ତିନି	ଦୁଇ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ସ୍କ୍ୱାଡ୍
2022^[୧୮୪]	ସେମିଫାଇନାଲ	3/16	ଛଅ	ଚାରି	ଦୁଇ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ସ୍କ୍ୱାଡ୍
2024^[୧୮୫]	ଯୋଗ୍ୟ
2026^[୧୮୬]	ଯୋଗ୍ୟ
2028^[୧୮୭]	ଯୋଗ୍ୟ
2030^[୧୮୮]	ଯୋଗ୍ୟ
ସମୁଦାୟ	1 ଶୀର୍ଷକ	8/8	୪୫	୨୮ ଜଣ	ପନ୍ଦର	ଏକ	ଏକ

ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି

ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି ରେକର୍ଡ
ଆୟୋଜକ ଏବଂ ବର୍ଷ	ରାଉଣ୍ଡ	ସ୍ଥିତି	ଜି.ପି.	ଭିତରକୁ	L	T	ନାହିଁ	ସ୍କ୍ୱାଡ୍
1998^[୧୮୯]	ସେମିଫାଇନାଲ	3/9	ଦୁଇ	ଏକ	ଏକ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ସ୍କ୍ୱାଡ୍
2000^[୧୯୦]	ଉପବିଜେତା	2/11	ଚାରି	ତିନି	ଏକ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ସ୍କ୍ୱାଡ୍
2002^[୧୯୧]	ଚାମ୍ପିଅନ୍	1/12	ଚାରି	ତିନି	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ଏକ	ସ୍କ୍ୱାଡ୍
2004^[୧୯୨]	ଗ୍ରୁପ୍ ପର୍ଯ୍ୟାୟ	7/12	ଦୁଇ	ଏକ	ଏକ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ସ୍କ୍ୱାଡ୍
2006^[୧୯୩]	ଗ୍ରୁପ୍ ପର୍ଯ୍ୟାୟ	5/10	ତିନି	ଏକ	ଦୁଇ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ସ୍କ୍ୱାଡ୍
2009^[୧୯୪]	ଗ୍ରୁପ୍ ପର୍ଯ୍ୟାୟ	5/8	ତିନି	ଏକ	ଏକ	ଶୂନ୍ୟ	ଏକ	ସ୍କ୍ୱାଡ୍
2013^[୧୯୫]	ଚାମ୍ପିଅନ୍	1/8	ପାଞ୍ଚ	ପାଞ୍ଚ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ସ୍କ୍ୱାଡ୍
2017^[୧୯୬]	ଉପବିଜେତା	2/8	ପାଞ୍ଚ	ତିନି	ଦୁଇ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ସ୍କ୍ୱାଡ୍
2025^[୧୯୭]	ଯୋଗ୍ୟ
2029^[୧୯୮]	ଯୋଗ୍ୟ
ସମୁଦାୟ	୨ ଶୀର୍ଷକ	8/8	୨୮ ଜଣ	ଅଠର	ଆଠ	ଶୂନ୍ୟ	ଦୁଇ

ଏସିସି ଏସିଆ କପ୍

Asia Cup record
Host and Year	Round	Position	GP	W	L	T	NR
1984^[୧୯୯]	Champions	1/3	2	2	0	0	0
1986^[୨୦୦]	*Boycotted the tournament* ^[୨୦୧]
1988^[୨୦୨]	Champions	1/4	4	3	1	0	0
1990–91^[୨୦୩]	Champions	1/3	3	2	1	0	0
1995^[୨୦୪]	Champions	1/4	4	3	1	0	0
1997^[୨୦୫]	Runners-up	2/4	4	1	2	0	1
2000^[୨୦୬]	First round	3/4	3	1	2	0	0
2004^[୨୦୭]	Runners-up	2/6	6	3	3	0	0
2008^[୨୦୮]	Runners-up	2/6	6	4	2	0	0
2010^[୨୦୯]	Champions	1/4	4	3	1	0	0
2012^[୨୧୦]	First round	3/4	3	2	1	0	0
2014^[୨୧୧]	First round	3/5	4	2	2	0	0
2016^[୨୧୨]	Champions	1/5	5	5	0	0	0
2018^[୨୧୩]	Champions	1/6	6	5	0	1	0
2022^[୨୧୪]	Super Fours	3/6	5	3	2	0	0
2023^[୨୧୫]	Champions	1/6	6	4	1	0	1
Total	8 Titles	15/16	65	43	19	1	2

ଅନ୍ୟ ାନ୍ୟ ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟ

ଏସୀୟ କ୍ରୀଡ଼ା

ଏସୀୟ କ୍ରୀଡ଼ା ରେକର୍ଡ
ବର୍ଷ	ରାଉଣ୍ଡ	ସ୍ଥିତି	ଜି.ପି.	ଭିତରକୁ	L	T	ନାହିଁ
2010^[୨୧୬]	*ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିନଥିଲେ*
2014^[୨୧୭]	*ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିନଥିଲେ*
2022^[୨୧୮]	ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ପଦକ	1/14	ତିନି	ଦୁଇ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ଏକ
ସମୁଦାୟ	1 ଶୀର୍ଷକ	1/3	ତିନି	ଦୁଇ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ଏକ

ରାଜ୍ୟଗୋଷ୍ଠୀ କ୍ରୀଡ଼ା

ରାଜ୍ୟଗୋଷ୍ଠୀ କ୍ରୀଡ଼ା ରେକର୍ଡ
ବର୍ଷ	ରାଉଣ୍ଡ	ସ୍ଥିତି	ଜି.ପି.	ଭିତରକୁ	L	T	ନାହିଁ
1998^[୨୧୯]	ଗ୍ରୁପ୍ ପର୍ଯ୍ୟାୟ	9/16	ତିନି	ଏକ	ଏକ	ଶୂନ୍ୟ	ଏକ
ସମୁଦାୟ	0 ଶୀର୍ଷକ	1/1	ତିନି	ଏକ	ଏକ	ଶୂନ୍ୟ	ଏକ

ବିଶ୍ୱ କ୍ରିକେଟ ଚାମ୍ପିଅନସିପ୍

ବିଶ୍ୱ କ୍ରିକେଟ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍ ରେକର୍ଡ
ବର୍ଷ	ରାଉଣ୍ଡ	ସ୍ଥିତି	ଜି.ପି.	ଭିତରକୁ	L	T	N/R
1985^[୨୨୦]	ଚାମ୍ପିଅନ୍	1/7	ପାଞ୍ଚ	ପାଞ୍ଚ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ
ସମୁଦାୟ	1 ଶୀର୍ଷକ	1/1	ପାଞ୍ଚ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ

ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ-ଏସିଆ କପ୍

ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ-ଏସିଆ କପ୍ ରେକର୍ଡ
ବର୍ଷ	ରାଉଣ୍ଡ	ସ୍ଥିତି	ଜି.ପି.	ଭିତରକୁ	L	T	N/R
1986^[୨୨୧]	ଉପବିଜେତା	2/5	ତିନି	ଦୁଇ	ଏକ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ
1990^[୨୨୨]	ଗ୍ରୁପ୍ ପର୍ଯ୍ୟାୟ	5/6	ଦୁଇ	ଶୂନ୍ୟ	ଦୁଇ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ
1994^[୨୨୩]	ଉପବିଜେତା	2/6	ଚାରି	ଦୁଇ	ଦୁଇ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ
ସମୁଦାୟ	0 ଶୀର୍ଷକ	3/3	ନଅ	ଚାରି	ପାଞ୍ଚ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ

ନେହେରୁ କପ୍

ଏମଆରଏଫ ବିଶ୍ୱ ସିରିଜ ରେକର୍ଡ
ବର୍ଷ	ରାଉଣ୍ଡ	ସ୍ଥିତି	ଜି.ପି.	ଭିତରକୁ	L	T	ନାହିଁ
1989	ସେମିଫାଇନାଲ	3/6	ପାଞ୍ଚ	ତିନି	ଦୁଇ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ
ସମୁଦାୟ	0 ଶୀର୍ଷକ	1/1	ପାଞ୍ଚ	ତିନି	ଦୁଇ	ଶୂନ୍ୟ	ଶୂନ୍ୟ

ସମ୍ମାନ

ଆଇସିସି ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍

ବିଶ୍ୱ ଟେଷ୍ଟ ଚାମ୍ପିୟନଶିପ୍:
- ଉପବିଜେତା (୨): ୨୦୧୯-୨୧, ୨୦୨୧-୨୩
ବିଶ୍ୱକପ୍:
- ଚାମ୍ପିଅନ୍ (୨): ୧୯୮୩, ୨୦୧୧
- ଉପବିଜେତା (୧): ୨୦୦୩
ଟି-୨୦ ବିଶ୍ୱକପ୍:
- ଚାମ୍ପିଅନ୍ (୧): ୨୦୦୭
- ଉପବିଜେତା (୧): ୨୦୧୪
ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି:
- ଚାମ୍ପିଅନ୍ (୨): ୨୦୦୨, ୨୦୧୩
- ଉପବିଜେତା (୨): ୨୦୦୦, ୨୦୧୭

ଏସିସି

ଏସିଆ କପ୍:
- ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ (୮): ୧୯୮୪, ୧୯୮୮, ୧୯୯୦-୯୧, ୧୯୯୫, ୨୦୧୦, ୨୦୧୬, ୨୦୧୮, ୨୦୨୩
- ଉପବିଜେତା (୩): ୧୯୯୭, ୨୦୦୪, ୨୦୦୮

ଅନ୍ୟ

ଏସୀୟ କ୍ରୀଡ଼ା
- ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ପଦକ (୧): ୨୦୨୨
ବିଶ୍ୱ କ୍ରିକେଟ ଚାମ୍ପିଅନସିପ୍
- ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ପଦକ (୧): ୧୯୮୫

ପରିସଂଖ୍ୟାନ

ଟେଷ୍ଟ

ହେଡ୍-ଟୁ-ହେଡ୍ ରେକର୍ଡ

Opponent	Matches	Won	Lost	Tied	Draw	% Won	% Lost	% Drew	First	Last
Afghanistan	1	1	0	0	0	100.00	0.00	0.00	2018	2018
Australia	107	32	45	1	29	29.90	42.05	27.10	1947	2023
Bangladesh	13	11	0	0	2	84.61	0.00	15.38	2000	2022
England	131	31	50	0	50	23.66	38.16	38.16	1932	2022
New Zealand	62	22	13	0	27	35.48	20.96	43.54	1955	2021
Pakistan	59	9	12	0	38	15.25	20.34	64.41	1952	2007
South Africa	42	15	17	0	10	35.71	40.47	23.80	1992	2022
Sri Lanka	46	22	7	0	17	47.82	15.21	36.95	1982	2022
West Indies	100	23	30	0	47	23.00	30.00	47.00	1948	2023
Zimbabwe	11	7	2	0	2	63.64	18.18	18.18	1992	2005
Total	572	173	176	1	222	30.24	30.76	38.81	1932	2023
Statistics are correct as of India v West Indies, 2nd test at Port of Spain, Trinidad and Tobago, 20–24 July, 2023.^[୨୨୪]^[୨୨୫] v t e

Most test runs for India^[୨୨୬]

Player	Runs	Average
Sachin Tendulkar	15,921	53.78
Rahul Dravid	13,288	52.63
Sunil Gavaskar	10,122	51.12
VVS Laxman	8,781	45.97
Virat Kohli	8,676	49.29
Virender Sehwag	8,503	49.43
Sourav Ganguly	7,212	42.17
Cheteshwar Pujara	7,195	43.60
Dilip Vengsarkar	6,868	42.13
Mohammad Azharuddin	6,215	45.03

Most Test wickets for India^[୨୨୭]

Player	Wickets	Average
Anil Kumble	619	29.65
Ravichandran Ashwin	486	23.61
Kapil Dev	434	29.64
Harbhajan Singh	417	32.46
Ishant Sharma	311	32.40
Zaheer Khan	311	32.94
Ravindra Jadeja	273	24.08
Bishan Singh Bedi	266	28.71
Bhagwat Chandrasekhar	242	29.74
Javagal Srinath	236	30.49

ଦିନିକିଆ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ

ହେଡ୍-ଟୁ-ହେଡ୍ ରେକର୍ଡ

Opponent	Matches	Won	Lost	Tied	No Result	% Won	First	Last
Full Members
Afghanistan	4	3	0	1	0	75.00	2014	2023
Australia	150	57	83	0	10	38.00	1980	2023
Bangladesh	40	31	8	0	1	77.50	1988	2023
England	106	57	44	2	3	53.77	1974	2022
Ireland	3	3	0	0	0	100.00	2007	2015
New Zealand	116	58	50	1	7	50.00	1975	2023
Pakistan	135	57	73	0	5	42.22	1978	2023
South Africa	90	37	50	0	3	41.11	1988	2022
Sri Lanka	167	98	57	1	11	58.68	1979	2023
West Indies	142	72	64	2	4	50.70	1979	2023
Zimbabwe	66	54	10	2	0	81.82	1983	2022
Associate Members
Bermuda	1	1	0	0	0	100.00	2007	2007
East Africa	1	1	0	0	0	100.00	1975	1975
Hong Kong	2	2	0	0	0	100.00	2008	2018
Kenya	13	11	2	0	0	84.62	1996	2004
Namibia	1	1	0	0	0	100.00	2003	2003
Nepal	1	1	0	0	0	100.00	2023	2023
Netherlands	2	2	0	0	0	100.00	2003	2011
Scotland	1	1	0	0	0	100.00	2007	2007
ୟୁଏଇ	3	3	0	0	0	100.00	1994	2015
Total	1042	548	441	9	44	52.59	1974	2023
Statistics are correct as of India v Pakistan at Narendra Modi Stadium, Ahmedabad, 14 October 2023.^[୨୨୮]^[୨୨୯] v t e

Most ODI runs for India^[୨୩୦]

Player	Runs	Average
Sachin Tendulkar	18,426	44.83
Virat Kohli	13,223	57.74
Sourav Ganguly	11,221	40.95
Rahul Dravid	10,889	39.15
MS Dhoni	10,773	50.58
Rohit Sharma	10,329	49.19
Mohammad Azharuddin	9,378	36.92
Yuvraj Singh	8,609	36.47
Virender Sehwag	7,995	35.37
Shikhar Dhawan	6,793	44.11

Most ODI wickets for India^[୨୩୧]

Player	Wickets	Average
Anil Kumble	334	30.83
Javagal Srinath	315	28.08
Ajit Agarkar	288	27.85
Zaheer Khan	269	30.11
Harbhajan Singh	265	33.47
Kapil Dev	253	27.45
Ravindra Jadeja	207	36.73
Venkatesh Prasad	196	32.30
Irfan Pathan	173	29.72
Mohammed Shami	163	26.01

ଟ୍ବେଣ୍ଟି-୨୦ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ

ହେଡ୍-ଟୁ-ହେଡ୍ ରେକର୍ଡ

Opponent	Matches	Won	Lost	Tied	Tie+Win	Tie+Loss	No Result	% Won	First	Last
ICC Full Members
Afghanistan	5	4	0	0	0	0	1	80.00	2010	2023
Australia	26	15	10	0	0	0	1	60.00	2007	2022
Bangladesh	13	12	1	0	0	0	0	92.30	2009	2023
England	23	12	11	0	0	0	0	52.17	2007	2022
Ireland	7	7	0	0	0	0	0	100.00	2009	2023
New Zealand	25	12	10	1	2	0	0	54.00	2007	2023
Pakistan	12	8	3	0	1	0	0	75.00	2007	2022
South Africa	24	13	10	0	0	0	1	56.52	2006	2022
Sri Lanka	29	19	9	0	0	0	1	67.85	2009	2023
West Indies	30	19	10	0	0	0	1	63.33	2009	2023
Zimbabwe	8	6	2	0	0	0	0	75.00	2010	2022
ICC Associate members
Hong Kong	1	1	0	0	0	0	0	100.00	2022	2022
Namibia	1	1	0	0	0	0	0	100.00	2021	2021
Nepal	1	1	0	0	0	0	0	100.00	2023	2023
Netherlands	1	1	0	0	0	0	0	100.00	2022	2022
Scotland	2	1	0	0	0	0	1	100.00	2007	2021
ୟୁଏଇ	1	1	0	0	0	0	0	100.00	2016	2016
Total	209	133	66	1	3	0	6	63.63	2006	2023
Statistics are correct as of India v Afghanistan at Zheijang University of Technology Cricket Field, Asian Games 2023 T20I, 7 October 2023.^[୨୩୨]^[୨୩୩] v t e

Opponent	Matches	Won	Lost	Tied	Tie+Win	Tie+Loss	No Result	% Won	First	Last
ICC Full Members
Afghanistan	5	4	0	0	0	0	1	80.00	2010	2023
Australia	26	15	10	0	0	0	1	60.00	2007	2022
Bangladesh	13	12	1	0	0	0	0	92.30	2009	2023
England	23	12	11	0	0	0	0	52.17	2007	2022
Ireland	7	7	0	0	0	0	0	100.00	2009	2023
New Zealand	25	12	10	1	2	0	0	54.00	2007	2023
Pakistan	12	8	3	0	1	0	0	75.00	2007	2022
South Africa	24	13	10	0	0	0	1	56.52	2006	2022
Sri Lanka	29	19	9	0	0	0	1	67.85	2009	2023
West Indies	30	19	10	0	0	0	1	63.33	2009	2023
Zimbabwe	8	6	2	0	0	0	0	75.00	2010	2022
ICC Associate members
Hong Kong	1	1	0	0	0	0	0	100.00	2022	2022
Namibia	1	1	0	0	0	0	0	100.00	2021	2021
Nepal	1	1	0	0	0	0	0	100.00	2023	2023
Netherlands	1	1	0	0	0	0	0	100.00	2022	2022
Scotland	2	1	0	0	0	0	1	100.00	2007	2021
ୟୁଏଇ	1	1	0	0	0	0	0	100.00	2016	2016
Total	209	133	66	1	3	0	6	63.63	2006	2023
Statistics are correct as of India v Afghanistan at Zheijang University of Technology Cricket Field, Asian Games 2023 T20I, 7 October 2023.^[୨୩୪]^[୨୩୫] v t e

Most T20I runs for India^[୨୩୬]

Player	Runs	Average	Strike rate
Virat Kohli	4,008	52.73	137.97
Rohit Sharma	3,853	31.32	139.24
KL Rahul	2,265	37.75	139.12
Suryakumar Yadav	1,841	46.02	172.70
Shikhar Dhawan	1,759	27.92	126.36

Most T20I wickets for India^[୨୩୭]

Player	Wickets	Average
Yuzvendra Chahal	96	25.09
Bhuvneshwar Kumar	90	23.10
Jasprit Bumrah	74	19.66
Hardik Pandya	73	26.71
Ravichandran Ashwin	72	23.22

ଟି-୨୦ ଫର୍ମାଟରେ ବୋଲ୍ଡ ଟେକ୍ଷ୍ଟରେ ଖେଳାଳିମାନେ ଏବେ ବି ଭାରତ ସହ ସକ୍ରିୟ ଅଛନ୍ତି।

ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ରେକର୍ଡ

ସଚିନ ତେନ୍ଦୁଲକର ୨୦୦୮ରେ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ବିପକ୍ଷ ମ୍ୟାଚ‌ରେ ନିଜର ୩୮ତମ ଟେଷ୍ଟ ଶତକ ପାଳନ କରିଥିଲେ। ଉଭୟ ଟେଷ୍ଟ ଓ ଦିନିକିଆରେ ବିଶ୍ୱର ସର୍ବାଧିକ ରନ୍ ସ୍କୋରର ଏବଂ ଶତକ ହାସଲକାରୀଙ୍କ ସମେତ ସେ ଏକାଧିକ ବିଶ୍ୱ ରେକର୍ଡ କରିଛନ୍ତି।^[୨୩୮]

୧୯୮୯ମସିହାରେ ୧୬ ବର୍ଷ ବୟସରେ ଭାରତ ପାଇଁ ଖେଳିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିବା ସଚିନ ତେନ୍ଦୁଲକର ଉଭୟ ଟେଷ୍ଟ ଓ ଦିନିକିଆ କ୍ରିକେଟଇତିହାସରେ ସର୍ବାଧିକ ରନ୍ ସ୍କୋରର ହୋଇଛନ୍ତି। ଉଭୟ ଟେଷ୍ଟ ଓ ଦିନିକିଆରେ ସର୍ବାଧିକ ରନ୍, ଉଭୟ ଟେଷ୍ଟ ଓ ଦିନିକିଆରେ ସର୍ବାଧିକ ରନ୍ ଏବଂ ଟେଷ୍ଟ ଓ ଦିନିକିଆରେ ସର୍ବାଧିକ ଶତକ ହାସଲ କରିବାର ରେକର୍ଡ ତାଙ୍କ ନାମରେ ରହିଛି।^[୨୩୯] ଚେନ୍ନାଇରେ ବୀରେନ୍ଦ୍ର ସେହୱାଗଙ୍କ ୩୧୯ ରନ୍ ହେଉଛି ଜଣେ ଭାରତୀୟଙ୍କ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସ୍କୋର। ଏହା କୌଣସି ଭାରତୀୟଙ୍କ ଟେଷ୍ଟ କ୍ରିକେଟ‌ରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ତ୍ରିଶତକ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ପ୍ରଥମଟି ହେଉଛି ପାକିସ୍ତାନ ବିପକ୍ଷରେ ସେହୱାଗଙ୍କ ୩୦୯ ରନ୍। ୨୦୧୬ରେ ଚେନ୍ନାଇର ଏମଏ ଚିଦାମ୍ବରମ ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ଦଳର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସ୍କୋର ୭୫୯/୭ ଥିବା ବେଳେ ୨୦୨୦ରେ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ବିପକ୍ଷରେ ଏହାର ସର୍ବନିମ୍ନ ସ୍କୋର ୩୬ ଥିଲା।^[୨୪୦] ଦିନିକିଆରେ ଦଳର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସ୍କୋର ୨୦୧୧-୧୨ରେ ଇନ୍ଦୋରରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ବିପକ୍ଷରେ ୪୧୮/୫ ରହିଛି। ୨୦୦୭ ବିଶ୍ୱକପ‌ରେ ବରମୁଡା ବିପକ୍ଷ ମ୍ୟାଚ‌ରେ ଭାରତ ୪୧୩-୫ ସ୍କୋର କରିଥିଲା, ଯାହା ସେତେବେଳେ କ୍ରିକେଟ୍ ବିଶ୍ୱକପ୍ ଇତିହାସରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସ୍କୋର ଥିଲା। ସେହି ମ୍ୟାଚ‌ରେ ଭାରତ ଦିନିକିଆ ମ୍ୟାଚ‌ରେ ସର୍ବାଧିକ ୨୫୭ ରନ୍ ବ୍ୟବଧାନରେ ବିଶ୍ବ ରେକର୍ଡ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲା।^[୨୪୧]

ସ୍ପିନ୍ ବୋଲର ଅନିଲ କୁମ୍ବଲେ ୬୦୦ ଟେଷ୍ଟ ୱିକେଟ୍ ନେଇଥିବା ୪ ଜଣିଆ ଏଲିଟ୍ ଗ୍ରୁପ‌ର ସଦସ୍ୟ ଥିବା ବେଳେ ଭାରତ ପାଖରେ ମଧ୍ୟ କିଛି ଶକ୍ତିଶାଳୀ ବୋଲିଂ ରହିଛି।^[୨୪୨] ୧୯୯୯ରେ ଅନୀଲ କୁମ୍ବଲେ ଦିଲ୍ଲୀର ଫିରୋଜ ଶାହା କୋଟଲାରେ ପାକିସ୍ତାନ ବିପକ୍ଷରେ ୭୪ ରନ୍ ଦେଇ ୧୦ ୱିକେଟ୍ ନେଇ ଜିମ୍ ଲେକରଙ୍କ ସମକକ୍ଷ ହୋଇ ଟେଷ୍ଟ ମ୍ୟାଚ୍ ଇନିଂସରେ ସମସ୍ତ ୧୦ ୱିକେଟ୍ ନେବାରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ବୋଲର ହୋଇଥିଲେ।^[୨୪୩]^[୨୪୪]

ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳର ଅନେକ ରେକର୍ଡ ମଧ୍ୟ ବିଶ୍ୱ ରେକର୍ଡ, ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ସଚିନ ତେନ୍ଦୁଲକରଙ୍କ ଶତକ ସଂଖ୍ୟା (ଟେଷ୍ଟ ଏବଂ ଦିନିକିଆରେ) ଏବଂ ରନ୍ ସଂଖ୍ୟା (ଉଭୟ ଟେଷ୍ଟ ଏବଂ ଦିନିକିଆରେ ମଧ୍ୟ)।^[୨୪୫] ୨୦୦୫ରେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ବିପକ୍ଷରେ ଧୋନିଙ୍କ ଅପରାଜିତ ୧୮୩ ରନ୍ ଦିନିକିଆରେ ୱିକେଟ୍ ରକ୍ଷକଙ୍କ ବିଶ୍ୱ ରେକର୍ଡ ସ୍କୋର।^[୨୪୬] ୨୦୦୬ ମେ' ମାସରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ବିପକ୍ଷ ନାଟକୀୟ ମ୍ୟାଚ‌ରେ ଶେଷ ହୋଇଥିବା ଦିନିକିଆରେ ୧୭ଟି ସଫଳ ରନ୍ ଚେଜ‌ର ରେକର୍ଡ କ୍ରମ ମଧ୍ୟ ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳ ହାତରେ ରହିଛି, ଯାହାକୁ ଭାରତ ମାତ୍ର ୧ ରନ‌ରେ ହରାଇଥିଲା।^[୨୪୭]^[୨୪୮]

ତେନ୍ଦୁଲକର ପ୍ରଥମ ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ୍ ଭାବେ ୨୪ ଫେବୃଆରୀ ୨୦୧୦ରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ବିପକ୍ଷରେ ଗୋଟିଏ ଦିନିକିଆ ଇନିଂସରେ ୨୦୦ ରନ୍ (ସେ ୧୪୭ ବଲ‌ରୁ ୨୫ ଚୌକା ଓ ୩ ଛକା ସହ ୨୦୦ ରନ୍ କରି ଅପରାଜିତ ଥିଲେ)।^[୨୪୯] ୮ ଡିସେମ୍ବର ୨୦୧୧ରେ ଇନ୍ଦୋରରେ ୱେଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଜ୍ ବିପକ୍ଷରେ ୧୪୯ ବଲ୍ (୨୫ ଚୌକା ଓ ୭ ଛକା)ରୁ ୨୧୯ ରନ୍ କରିଥିବା ବୀରେନ୍ଦ୍ର ସେହୱାଗ ଏହି ସଫଳତାକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।^[୨୫୦] ୧୩ ନଭେମ୍ବର ୨୦୧୪ରେ କୋଲକାତାରେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ବିପକ୍ଷରେ ୧୭୩ ବଲ୍ (୩୩ ଚୌକା ଓ ୯ ଛକା)ରୁ ୨୬୪ ରନ୍ କରିଥିବା ଆଉ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ଓପନିଂ ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ୍ ରୋହିତ ଶର୍ମା ଏହି ରେକର୍ଡ ଭାଙ୍ଗିଥିଲେ। ୨୦୧୧ରେ ଆଇସିସି କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍, ୨୦୦୭ରେ ଆଇସିସି ଟ୍ବେଣ୍ଟି-୨୦ ବିଶ୍ବକପ୍ ଏବଂ ୨୦୧୩ରେ ଆଇସିସି ଚାମ୍ପିୟନ୍ସ ଟ୍ରଫି ଜିତିବାରେ ଧୋନି ଇତିହାସରେ ପ୍ରଥମ ଅଧିନାୟକ ହୋଇଥିଲେ।^[୨୫୧]^[୨୫୨]^[୨୫୩]^[୨୫୪]

କୋହଲି ୨୦୧୪ ଆଇସିସି ଟ୍ବେଣ୍ଟି-୨୦ ବିଶ୍ବକପ୍ ଏବଂ ୨୦୧୬ ଆଇସିସି ଟ୍ବେଣ୍ଟି-୨୦ ବିଶ୍ବକପ‌ରେ କ୍ରମାଗତ ମ୍ୟାନ୍ ଅଫ୍ ଦି ସିରିଜ୍ ପୁରସ୍କାର ଜିତିବାରେ ପ୍ରଥମ କ୍ରିକେଟର୍ ହୋଇଥିଲେ। କୋହଲି ୨୦୨୨ ନଭେମ୍ବର ସୁଦ୍ଧା ଟି-୨୦ରେ ସର୍ବାଧିକ ସ୍କୋରର ହୋଇଛନ୍ତି।^[୨୫୫] ୨୦୧୭ରେ ରବିଚନ୍ଦ୍ରନ ଅଶ୍ୱିନ ଇତିହାସରେ ଦ୍ରୁତତମ କ୍ରିକେଟର ଭାବେ ୨୫୦ ୱିକେଟ୍ ହାସଲ କରିଥିଲେ।^[୨୫୬]

ମେଲବର୍ଣ୍ଣ କ୍ରିକେଟ ଗ୍ରାଉଣ୍ଡରେ ଭାରତ ଓ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ମଧ୍ୟରେ ଖେଳାଯାଇଥିବା ମ୍ୟାଚରେ ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ ଦଳର ସମର୍ଥକମାନେ ଭାରତୀୟ ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରିଥିଲେ

ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ, ଇଂଲଣ୍ଡ ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ଭଳି ଦେଶରେ ବିପୁଳ ସଂଖ୍ୟାରେ ଭାରତୀୟ ପ୍ରବାସୀ ଥିବାରୁ ଭାରତ ଏହି ସବୁ ଦେଶରେ ଖେଳିଲେ ବିପୁଳ ଭାରତୀୟ ପ୍ରଶଂସକଙ୍କ ସମାଗମ ହେବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଉଛି। ୨୦୦୩/୨୦୦୪ମସିହାରେ ଭାରତ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଗସ୍ତ ସମୟରେ ସେମାନଙ୍କ ସମର୍ଥନରେ ବେଶ୍ ସକ୍ରିୟ ଥିବା ବାର୍ମି ଆର୍ମିର ଭାରତୀୟ ସମକକ୍ଷ ସ୍ୱାମୀ ଆର୍ମି ବା ଭାରତୀୟ ସେନା ସମେତ ଅନେକ ସରକାରୀ ପ୍ରଶଂସକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଗଠିତ ହୋଇଛି।^[୨୫୭] ସେମାନେ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳକୁ ଅନେକ ଲୋକପ୍ରିୟ ଭାରତୀୟ ଗୀତ ଦେବା ପାଇଁ ଜଣାଶୁଣା ।^[୨୫୮]

ପ୍ରଶଂସକଙ୍କ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା ଏବଂ ସୀମାପାର ଉତ୍ତେଜନା ଭାରତ ଓ ପାକିସ୍ତାନ କ୍ରିକେଟ୍ ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। ଏହି ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଗସ୍ତରେ ଅନେକ ସମୟରେ କ୍ରିକେଟ୍ ଦେଖିବା ପାଇଁ ସୀମା ଅତିକ୍ରମ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିବା ହଜାର ହଜାର ପ୍ରଶଂସକଙ୍କ ରହିବା ପାଇଁ କ୍ରିକେଟ୍ ଭିସା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ। ଏହି ତୀବ୍ର ପ୍ରଶଂସକ ସମର୍ପଣ ବିସିସିଆଇର ଆର୍ଥିକ ସଫଳତାର ଏକ ପ୍ରମୁଖ କାରଣ ।^[୨୫୯]

ତେବେ ଏଭଳି କ୍ରିକେଟପ୍ରେମୀ ଜନସଂଖ୍ୟା ରହିବା ପଛରେ କିଛି ନକାରାତ୍ମକ ଦିଗ ରହିଛି। ଅନେକ ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ୍କୁ ନିଜ ହୃଦୟର ଅତି ନିକଟରେ ରଖନ୍ତି ଏବଂ କ୍ଷତିକୁ ଭାରତୀୟ ଜନତା ଭଲ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ନାହିଁ । କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଶେଷ କରି ପାକିସ୍ତାନଠାରୁ ପରାଜୟ ପରେ କିମ୍ବା ଦୀର୍ଘ ଦିନର ଦୁର୍ବଳ ପ୍ରଦର୍ଶନ ପରେ ଖେଳାଳିଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ରାସ୍ତାରେ ପୋଡ଼ାଯିବା ସହ ଖେଳାଳିଙ୍କ ଘର ଭଙ୍ଗାରୁଜା ହୋଇଥିବା ଖବର ସାମ୍ନାକୁ ଆସିଛି।^[୨୬୦] ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନକାରାତ୍ମକ କାରଣ ପାଇଁ ଖେଳାଳିମାନେ ଗଣମାଧ୍ୟମର ତୀବ୍ର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣର ଶିକାର ହୋଇଛନ୍ତି, ସୌରଭ ଗାଙ୍ଗୁଲିଙ୍କୁ ଭାରତୀୟ ଦଳରୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯିବାର ଏହା ଅନ୍ୟତମ କାରଣ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଉଛି। ବେଳେବେଳେ କୌଣସି ମ୍ୟାଚ‌କୁ ନେଇ ବିବାଦ ଲାଗି ରହିଥାଏ, ଯାହା ଫଳରେ ପରାଜୟ ଘଟିଥାଏ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ୧୯୬୯ରେ ଯେତେବେଳେ ଭାରତ ବ୍ରେବୋର୍ଣ୍ଣ ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ବିପକ୍ଷରେ ପରାଜୟ ବରଣ କରିଥିଲା, ପ୍ରଶଂସକମାନେ ପଡ଼ିଆ ଉପରେ ପଥର ଓ ବୋତଲ ଫିଙ୍ଗିବା ସହ ଷ୍ଟାଣ୍ଡରେ ନିଆଁ ଲଗାଇବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆର ଡ୍ରେସିଂ ରୁମ୍ ଘେରାଉ କରିଥିଲେ। ସେହି ଗସ୍ତ ସମୟରେ ଇଡେନ୍ ଗାର୍ଡେନ୍ସରେ ଟିକେଟ ବିକ୍ରି ହେବାରୁ ଭାରତ ଆଉ ଏକ ପରାଜୟ ବରଣ କରିଥିଲା। ପରେ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଦଳର ବସକୁ ଇଟାରେ ପଥର ମାଡ଼ କରାଯାଇଥିଲା।^[୨୬୧] ୧୯୯୬ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ ସମୟରେ ମଧ୍ୟ ସମାନ ଘଟଣା ଘଟିଥିଲା, ଯେଉଁଠାରେ ଭାରତ ଇଡେନ୍ ଗାର୍ଡେନ୍ସରେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାଠାରୁ ସେମିଫାଇନାଲରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲା। ଏଭଳି ସ୍ଥିତିରେ ପ୍ରଶଂସକଙ୍କ ଆଚରଣ ଭାରତୀୟ ଦଳର ଖରାପ ପ୍ରଦର୍ଶନକୁ ନେଇ ନିରାଶ ହୋଇଥିଲା। ଅଧିନାୟକ ମହମ୍ମଦ ଆଝାରୁଦ୍ଦିନଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ତାଙ୍କ ଘରେ ଜଣେ ସଶସ୍ତ୍ର ଗାର୍ଡଙ୍କୁ ରଖାଯାଇଥିଲା।^[୨୬୧] ବିଶ୍ୱର ଅନ୍ୟତମ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ୟାଟ୍ସମ୍ୟାନ୍ ଭାବେ ପରିଚିତ ସଚିନ ତେନ୍ଦୁଲକରଙ୍କୁ ଅନୁସରଣ କରିବାକୁ ଭାରତୀୟ ପ୍ରଶଂସକମାନେ ମଧ୍ୟ ଉତ୍ସାହିତ ଅଛନ୍ତି। ୧୯ ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଇଡେନ୍ ଗାର୍ଡେନ‌ରେ ପାକିସ୍ତାନ ବିପକ୍ଷ ଟେଷ୍ଟ‌ରେ ପାକିସ୍ତାନୀ ଦ୍ରୁତ ବୋଲର ସୋଏବ ଅଖତରଙ୍କ ସହ ମୁହାଁମୁହିଁ ଧକ୍କା ହେବାରୁ ପୁଲିସ ଦର୍ଶକଙ୍କୁ ବାହାର କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଖାଲି ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ଖେଳାଯିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା। ଯଦିଓ ୨୦୦୬ରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ଆଉଟ ହେବା ପରେ ତେନ୍ଦୁଲକରଙ୍କୁ ମୁମ୍ବାଇ ଦର୍ଶକ ପ୍ରଶଂସା କରିଥିଲେ।^[୨୬୨]

ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ ଦଳର ପ୍ରଶଂସକ ସୁଧୀର କୁମାର ଚୌଧୁରୀ ନିଜ ଶରୀରକୁ ଭାରତୀୟ ପତାକା ଭାବେ ରଙ୍ଗକରି ସମସ୍ତ ଭାରତୀୟ ଘରୋଇ ମ୍ୟାଚ‌କୁ ଯାଆନ୍ତି।^[୨୬୩]^[୨୬୪]

ଅଧିକାଂଶ ସମୟରେ ପ୍ରଶଂସକମାନେ ଯଦି ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ଆଞ୍ଚଳିକତା ଚୟନକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଛି, କିମ୍ବା ସ୍ଥାନୀୟ ଖେଳାଳିଙ୍କ ପ୍ରତି ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳୀୟ ସମର୍ଥନ କାରଣରୁ ସେମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ତେବେ ସେମାନଙ୍କୁ ନେଇ ବିକ୍ଷୋଭ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି । ୨୦୦୫ରେ ସୌରଭ ଗାଙ୍ଗୁଲିଙ୍କୁ ଦଳରୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯିବା ପରେ ଗାଙ୍ଗୁଲିଙ୍କ ଘରୋଇ ସହର କୋଲକାତାରେ ବିକ୍ଷୋଭ ଦେଖାଦେଇଥିଲା।^[୨୬୫] ପରେ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର କୋଲକାତାରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ବିପକ୍ଷରେ ଭାରତ ମ୍ୟାଚ୍ ଖେଳିଥିଲା। ଗାଙ୍ଗୁଲିଙ୍କ ବିଦାୟ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଭାରତୀୟ ଦଳକୁ ଭାରତ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିବା ଦର୍ଶକମାନେ ଉତ୍ସାହିତ ହୋଇଥିଲେ।^[୨୬୬] ଚୟନକୁ ନେଇ ଭାରତରେ ସମାନ ଆଞ୍ଚଳିକ ବିଭାଜନ ମଧ୍ୟ ଦଳ ବିରୋଧରେ ପ୍ରତିବାଦ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି, ଓଡ଼ିଶାରେ ଆଞ୍ଚଳିକ କଳିଙ୍ଗ ଶ୍ରମିକ ସେନା ପାର୍ଟିର ରାଜନୈତିକ କର୍ମୀମାନେ ଦଳରେ ସ୍ଥାନୀୟ ଖେଳାଳିଙ୍କ ଅଭାବକୁ ନେଇ ଦିନିକିଆ ପାଇଁ କଟକରେ ଦଳର ଆଗମନରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ସହ ଜଣେ ସାମାଜିକ କର୍ମୀ ପ୍ରଶିକ୍ଷକ ଗ୍ରେଗ ଚାପେଲଙ୍କୁ ମାଡ଼ ମାରିଛନ୍ତି।^[୨୬୭] ୧୯୮୭ ବିଶ୍ୱକପ୍ ସେମିଫାଇନାଲରେ ସୁନୀଲ ଗାଭାସ୍କରଙ୍କୁ ୱାଙ୍ଖଡେ ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ଫିଲିପ୍ ଡିଫ୍ରେଟାସ୍ ବୋଲିଂ କରିବା ପରେ ଦର୍ଶକମାନେ ତାଙ୍କୁ ସମାନ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲେ।^[୨୬୨]

ବିଶେଷ କରି ପାରମ୍ପରିକ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୀ ପାକିସ୍ତାନ ବିପକ୍ଷରେ ବିଜୟ କିମ୍ବା ବିଶ୍ବକପ୍ ଭଳି ବଡ଼ ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟରେ ବିଜୟ ହାସଲ କରିବା ଭଳି ସଫଳ ଫଳାଫଳକୁ ଭାରତୀୟ ପ୍ରଶଂସକମାନେ ବିଶେଷ ଉତ୍ସାହର ସହ ସ୍ୱାଗତ କରୁଛନ୍ତି।^[୨୬୮]^[୨୬୯]^[୨୭୦]

Sport in India – Overview of sports in India
India A cricket team
India national under-19 cricket team
National Cricket Academy (NCA)
BCCI Awards
Glossary of cricket terms
India–Pakistan cricket rivalry

ଆଧାର

↑ "In Pics: "Blue Jersey" Of Team India At T20 World Cup Over The Years". NDTV.com. Archived from the original on 20 March 2023. Retrieved 20 March 2023.
↑ Vijaya Kumar, K. C. (28 May 2019). "2019 Cricket World Cup | Team Analysis: Men in Blue have a rich vein of all-round talent". The Hindu. Archived from the original on 7 February 2021. Retrieved 30 September 2019.
↑ "India topple Sri Lanka to become No. 1 team in ICC T20 rankings". News 18. 2 April 1974. Archived from the original on 9 January 2021. Retrieved 7 January 2021.
↑ "India ranked as No. 1 cricket team in ICC T20 rankings". Jagran Josh. 3 April 2014. Archived from the original on 9 January 2021. Retrieved 7 January 2021.
↑ "ICC Rankings". International Cricket Council.
↑ "Test matches - Team records". ESPNcricinfo.
↑ "Test matches - 2023 Team records". ESPNcricinfo.
↑ "ODI matches - Team records". ESPNcricinfo.
↑ "ODI matches - 2023 Team records". ESPNcricinfo.
↑ "T20I matches - Team records". ESPNcricinfo.
↑ "T20I matches - 2023 Team records". ESPNcricinfo.
↑ "The History of Cricket In India". The Spirit of Cricket. Retrieved 2023-09-12.
↑ "Top 10 Teams With Most Wins In Test Cricket". 30 August 2019. Archived from the original on 10 March 2023. Retrieved 10 February 2023.
↑ "ICC Men's Cricket Rankings Overview". ICC Cricket. Archived from the original on 20 June 2023. Retrieved 20 June 2023.
↑ Downing, Clement (1737). William Foster (ed.). A History of the Indian Wars. London.
↑ ^୧୬.୦ ^୧୬.୧ "Cricket and Politics in Colonial India". Ramachandra Guha. 1998. JSTOR 651075.
↑ "India in British Isles, 1911". Cricket Archive. Archived from the original on 9 November 2012. Retrieved 21 September 2006.
↑ Alderman, Elgan. "Hundreds and heatwaves: the story of the 1911 All India tour to England that helped shape the country's identity". The Times (in ଇଂରାଜୀ). ISSN 0140-0460. Archived from the original on 29 November 2021. Retrieved 29 November 2021.
↑ Lala Amarnath is the first Indian batsman to score a test century while playing for India.
↑ "History of the Imperial Cricket Conference". ICC. Archived from the original on 21 March 2006. Retrieved 21 September 2006.
↑ "On this day in 1932, India played its first-ever Test match". ANI News (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 20 March 2023. Retrieved 20 March 2023.
↑ "India in England, 1932". ESPNCricinfo. Archived from the original on 25 December 2006. Retrieved 8 March 2022.
↑ "India in Australia, 1948". ESPNCricinfo. Archived from the original on 9 May 2006. Retrieved 8 March 2022.
↑ "West Indies tour of India". Archived from the original on 16 December 2015. Retrieved 10 March 2022.
↑ "England in India, 1951–52". ESPNCricinfo. Archived from the original on 9 May 2006. Retrieved 8 March 2022.
↑ "Beyond boundaries". Deccan Chronicle. 29 March 2011. Archived from the original on 1 April 2011. Retrieved 1 April 2011.
↑ "India suffer 0-5 whitewash in England in 1959". 24 August 2013. Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.
↑ "India in New Zealand Test Series, India in New Zealand Test Series 1967/68 score, Match schedules, fixtures, points table, results, news". ESPNcricinfo. Archived from the original on 18 January 2022. Retrieved 16 January 2022.
↑ Dinakar, S. (18 June 2020). "The legendary spin quartet through the eyes of V.V. Kumar". The Hindu. Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.
↑ "India's famed spin quartet – the gold standard for hunting in packs". 20 September 2016. Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.
↑ "How Sunil Gavaskar took on West Indies 50 yrs ago & became India's 1st sports superstar". 6 March 2021. Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.
↑ "Sunil Gavaskar scores a world record 774 runs in his debut series". 19 April 2013. Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.
↑ "Dilip Sardesai, Batsman with a key role in helping India to make breakthroughs". TheGuardian.com. 16 July 2007. Archived from the original on 29 March 2023. Retrieved 5 October 2022.
↑ "Team India on the brink of ODI record at Vizag, remain torchbearers of 50-over format". 23 October 2018. Archived from the original on 24 October 2018. Retrieved 24 October 2018.
↑ "Sunny's World Cup go-slow". ESPNcricinfo. Archived from the original on 6 January 2022. Retrieved 6 January 2022.
↑ "When India successfully chased a 400-plus target against West Indies to change world cricket forever". 12 April 2013. Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.
↑ "Most run-outs, and the lowest score never made". Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 14 January 2023.
↑ "Highest Test totals without a century and half-century". 30 June 2015. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 14 January 2023.
↑ "Records | Test matches | Team records | Most batters reaching double figures in an innings". ESPNcricinfo. Archived from the original on 6 January 2022. Retrieved 6 January 2022.
↑ "30th January 1994: When Kapil Dev became the leading wicket-taker in the world". 30 January 2019. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 14 January 2023.
↑ "Sunil Gavaskar: Was replaced as captain despite India winning West Indies series". The Times of India. Indo-Asian News Service. 29 June 2020. Archived from the original on 6 January 2022. Retrieved 6 January 2022.
↑ "Sunil Gavaskar on why Kapil Dev was dropped for 1984 Kolkata Test: 'Why would I drop my only match-winner'". Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 14 January 2023.
↑ "Anil Kumble". ESPNCricInfo. Archived from the original on 11 February 2009. Retrieved 8 March 2022.
↑ "'Sachin Tendulkar didn't have a strong team but he wasn't the most motivational captain either'". 5 September 2020. Archived from the original on 3 October 2022. Retrieved 3 October 2022.
↑ "On this day in 2000: Mohammad Azharuddin, Ajay Jadeja played their last international match before being banned". Firstpost (in ଇଂରାଜୀ). 2022-06-03. Retrieved 2023-09-12.
↑ Balachandran, Kanishkaa (2023-04-06). "Supriya Sobti Gupta on 'Caught Out': I wanted to bring out the human element in Indian cricket's match-fixing saga". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2023-09-12.
↑ Ananthasubramanian, Vignesh (2017-11-10). "10 forgettable moments that no Indian cricket fan will want to relive". www.sportskeeda.com (in Indian English). Retrieved 2023-09-12.
↑ "India cricket: Middle-order retirements are end of era". BBC News. 23 August 2012. Archived from the original on 18 October 2015. Retrieved 22 June 2018.
↑ "External Affairs Minister S Jaishankar lauds India-NZ bilate ." The Times of India. 9 October 2022. Archived from the original on 6 March 2023. Retrieved 6 February 2023.
↑ "July 5th 1956 – India's First Foreign Coach John Wright Is Born". Archived from the original on 6 March 2023. Retrieved 6 February 2023.
↑ Steve Waugh. "I am proud that everybody gave 100%". From the Waugh Front. ESPN CricInfo. Archived from the original on 17 October 2007. Retrieved 21 September 2006.
↑ "TWI gets production rights for India-Pakistan series". The Hindu – Sport. Archived from the original on 26 November 2007. Retrieved 14 October 2006.{{cite web}}: CS1 maint: unfit URL (link)
↑ "On this day in 2007, India clinched inaugural ICC T20 World Cup". The Times of India. 24 September 2022. Archived from the original on 27 April 2023. Retrieved 16 April 2023.
↑ Dhoni and Gambhir lead India to World Cup glory Archived 12 December 2011 at the Wayback Machine. ESPNCricinfo.
↑ "Throwback to ICC Cricket World Cup 2011: India becomes first team to win final on home soil". WION (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 25 October 2020. Retrieved 8 April 2022.
↑ "ms dhoni retires only international captain to win 3 icc trophies". Archived from the original on 14 August 2022. Retrieved 3 October 2022.
↑ "Dhoni retires: the only international captain to win 3 ICC trophies". 15 August 2020. Archived from the original on 1 December 2022. Retrieved 3 October 2022.
↑ "On This Day in 2014: Sri Lanka Won the T20 World Cup Beating India in the Final". Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.
↑ "Team India's World Cup 2015 report card". The Times of India. 28 March 2015. Archived from the original on 3 July 2021. Retrieved 16 April 2023.
↑ "India beat Bangladesh to win record sixth Asia Cup title". The Times of India. 7 March 2016. Archived from the original on 18 April 2023. Retrieved 16 April 2023.
↑ "March 31, 2016: MS Dhoni-led India suffer T20 World Cup heartbreak vs West Indies". India Today (in ଇଂରାଜୀ). 31 March 2021. Archived from the original on 7 April 2022. Retrieved 7 April 2022.
↑ Siddharth Monga (15 June 2017). "Dominant India march into yet another final". ESPNcricinfo. Archived from the original on 16 June 2017. Retrieved 16 June 2017.
↑ Andrew Fidel Fernando (18 June 2017). "India hoodoo broken emphatically by Pakistan". ESPNcricinfo. Archived from the original on 8 December 2022. Retrieved 10 February 2023.
↑ "World Cup 2019: India's road to semi-finals". Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.
↑ "2019 World cup semifinal IND vs NZL". Archived from the original on 3 October 2022. Retrieved 3 October 2022.
↑ "RESULT Final, Southampton, June 18 - 23, 2021, ICC World Test Championship". Archived from the original on 3 October 2022. Retrieved 3 October 2022.
↑ "AUS vs IND, ICC World Test Championship 2021-2023, Final at London, June 07 - 11, 2023 - Full Scorecard". ESPNcricinfo (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2023-09-23.
↑ "SL vs IND, Asia Cup 2023, Final at Colombo, September 17, 2023 - Full Scorecard". ESPNcricinfo (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2023-09-23.
↑ "Asia Cup 2023 Statistics - Asia Cup". ESPNcricinfo (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2023-09-23.
↑ "India Asian games".
↑ "World Cup 2023 | 2023/24 ICC Cricket World Cup | Live Score, Schedule, News". ESPNcricinfo (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2023-09-23.
↑ "Nimbus Bags Cricket Rights for $612 m". The Hindu. India. Archived from the original on 10 January 2007. Retrieved 11 January 2007.
↑ "ICC faces threat from India". ESPNCricinfo. 3 January 2006. Archived from the original on 8 February 2007. Retrieved 8 March 2022.
↑ "India challenge ICC". TVNZ. Archived from the original on 8 February 2007. Retrieved 11 January 2007.
↑ "Selection Policy not Zonal: Pawar". The Tribune. India. Archived from the original on 8 February 2007. Retrieved 11 January 2007.
↑ "T20 World Cup fallout: BCCI sacks entire selection panel, split captaincy in job mandate for new committee". The Times of India. 18 November 2022. Archived from the original on 19 November 2022. Retrieved 18 December 2022.
↑ "BCCI announces All-India Senior Men Selection Committee appointments". www.bcci.tv (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2023-07-17.
↑ "Chetan Sharma resigns as BCCI chief selector". The Times of India. 2023-02-17. ISSN 0971-8257. Retrieved 2023-07-17.
↑ {{cite news|url=http://www.cricbuzz.com/cricket-news/127044/ajit-agarkar-named-india-mens-chief-selector
↑ "BCCI names Ajit Agarkar India's new chairman of selectors". The Hindu (in Indian English). 2023-07-05. ISSN 0971-751X. Retrieved 2023-07-17.
↑ "Iconic shades of blue: Evolution of Team India's jersey from 1985 to 2021". WION (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2023-07-19.
↑ "Colour scheme: The inside story of cricket's clothing revolution". cricket.com.au (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 9 May 2023. Retrieved 9 May 2023.
↑ "Classic World Cup Kits – 1999". www.icc-cricket.com (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 30 April 2020. Retrieved 6 May 2023.
↑ "Nike Wins Bid to Equip Indian Cricket Team". The New York Times (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). Agence France-Presse. 25 December 2005. ISSN 0362-4331. Archived from the original on 6 May 2023. Retrieved 6 May 2023.
↑ "Nike to remain sponsor of Team India kit – Times of India". The Times of India. Archived from the original on 29 November 2018. Retrieved 29 November 2018.
↑ "Players, BCCI unhappy with kit sponsor Nike". The Indian Express (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). 22 August 2017. Archived from the original on 29 November 2018. Retrieved 29 November 2018.
↑ "BCCI to float fresh tender for apparel sponsorship after Nike decides against renewing its contract". The Financial Express (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). 19 July 2020. Archived from the original on 25 November 2020. Retrieved 6 November 2020.
↑ "MPL Sports Apparel and Accessories becomes new kit sponsor of Indian cricket team". The Financial Express (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). 2 November 2020. Archived from the original on 2 November 2020. Retrieved 6 November 2020.
↑ "BCCI announces MPL Sports as Official kit sponsor for Team India". The Board of Control for Cricket in India. Archived from the original on 17 November 2020. Retrieved 17 November 2020.
↑ "Byju's, MPL want to exit sponsorship deal with BCCI". mint (in ଇଂରାଜୀ). 2022-12-22. Retrieved 2023-07-26.
↑ "India's kit sponsor changes without official announcement, new jersey launched for Sri Lanka T20Is". Hindustan Times (in ଇଂରାଜୀ). 3 January 2023. Archived from the original on 4 January 2023. Retrieved 4 January 2023.
↑ "KKCL's Killer replaces MPL Sports as official kit sponsor of Team India". The Economic Times. 2023-01-06. ISSN 0013-0389. Retrieved 2023-07-26.
↑ Khosla, Varuni (21 February 2023). "Adidas to sponsor India cricket team kit in ₹350 cr deal". mint (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 9 March 2023. Retrieved 9 March 2023.
↑ "BCCI and Adidas Announce Multi-Year Partnership As Official Kit Sponsor of the Indian Cricket Team". www.bcci.tv (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 26 May 2023. Retrieved 26 May 2023.
↑ "Adidas named new India cricket team kit sponsor". Hindustan Times (in ଇଂରାଜୀ). 22 May 2023. Archived from the original on 26 May 2023. Retrieved 26 May 2023.
↑ "Adidas to be India's kit sponsor till 2028". ESPNcricinfo (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 29 May 2023. Retrieved 29 May 2023.
↑ "As Byju's Looks For Early Exit, Here's Every Brand That's Sponsored The Indian Jersey So Far". www.mensxp.com (in Indian English). 22 December 2022. Archived from the original on 6 May 2023. Retrieved 6 May 2023.
↑ "The Board of Control for Cricket in India". www.bcci.tv (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2023-09-16.
↑ "BCCI announces Dream11 as the new Team India Lead Sponsor". www.bcci.tv (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 1 July 2023.
↑ Farooqui, Javed (1 July 2023). "Dream11 bags team India jersey sponsor rights at base price of Rs 358 crore". The Economic Times. ISSN 0013-0389. Retrieved 1 July 2023.
↑ "Star India asks BCCI for discount in current deal, exiting Byju's wants board to encash bank guarantee". The Hindu. 9 January 2023. Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.
↑ "BCCI extends jersey sponsorship with BYJU's by one year". Cricbuzz. Archived from the original on 7 March 2022. Retrieved 7 March 2022.
↑ "OPPO wins Indian team sponsorship rights till 2022". EspnCricinfo. 7 March 2017. Archived from the original on 19 March 2018. Retrieved 18 March 2018.
↑ "Star wins Indian team sponsorship rights". EspnCricinfo. 9 December 2013. Archived from the original on 11 January 2018. Retrieved 18 March 2018.
↑ "Sahara India Pariwar:: Overview | World's Largest Family". www.sahara.in. Archived from the original on 28 March 2023. Retrieved 29 May 2023.
↑ "Sahara signs biggest deal in cricket world". ESPNcricinfo (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 29 May 2023. Retrieved 29 May 2023.
↑ "ITC Stubs Out Sponsorship". www.telegraphindia.com (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 1 July 2023.
↑ "Sahara India ends ties with BCCI, withdraws sponsorship & pulls out of IPL". The Economic Times. 4 February 2012. Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.
↑ "BCCI announces SBI Life as Official Partner for BCCI Domestic & International Season 2023-26". www.bcci.tv (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2023-09-21.
↑ "IDFC First Bank acquires title sponsorship rights for all BCCI international and domestic home matches". www.bcci.tv (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 5 September 2022. Retrieved 7 September 2022.
↑ Sportstar, Team (21 August 2019). "BCCI awards title sponsorship rights to Paytm for five more years". sportstar.thehindu.com (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 27 December 2019. Retrieved 5 October 2022.
↑ "Dream11, LafargeHolcim and Hyundai awarded official partners' rights for BCCI international and domestic seasons 2019–23". The Board of Control for Cricket in India (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 16 September 2021. Retrieved 17 November 2020.
↑ "Star India not renewing jersey sponsorship for Indian cricket team". The New Indian Express. Archived from the original on 6 January 2022. Retrieved 6 January 2022.
↑ "Airtel wins Team India home series sponsorship". India Today (in ଇଂରାଜୀ). Press Trust of India. 20 August 2010. Archived from the original on 6 January 2022. Retrieved 6 January 2022.
↑ "Viacom18 bags BCCI media rights for Rs 5963 crore – Times of India". The Times of India. Archived from the original on 29 November 2018. Retrieved 29 November 2018.
↑ "BCCI searches for temporary broadcast partner for home series in June, Media Rights Tender to be released after IPL 2023". 27 March 2023. Archived from the original on 21 April 2023. Retrieved 21 April 2023.
↑ "Viacom18 bags both TV and digital rights for Indian cricket team's home matches for 5 years". Business Today (in ଇଂରାଜୀ). 2023-08-31. Retrieved 2023-09-12.
↑ "Mohali's Mullanpur stadium named after Maharaja Yadavindra Singh". 29 March 2021. Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.
↑ "Cricketer Rohit Sharma lays stone for international cricket stadium in Hyderabad". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.
↑ "England v India: Motera becomes the world's largest cricket stadium". BBC News (in ବ୍ରିଟିଶ୍‌ ଇଂରାଜୀ). 24 February 2021. Archived from the original on 4 January 2023. Retrieved 4 January 2023.
↑ "Largest cricket stadium in Motera, with seating capacity for over 1 lakh fans, renamed as Narendra Modi Stadium". India Today (in ଇଂରାଜୀ). 24 February 2021. Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 6 January 2022.
↑ "Grounds: Eden Gardens". ESPNCricinfo. Archived from the original on 6 October 2006. Retrieved 8 March 2022.
↑ "Top 10 cricket matches at Eden Gardens, Kolkata". 21 September 2016. Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.
↑ "Grounds: Feroz Shah Kotla". ESPNCricinfo. Archived from the original on 14 October 2006. Retrieved 8 March 2022.
↑ "Inaugural home venues of the 10 Test playing nations". 15 February 2017. Archived from the original on 15 April 2023. Retrieved 15 April 2023.
↑ "What Makes Mumbai Cricketers Special". Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.
↑ "Grounds: M.A. Chidambaram Stadium". ESPNCricinfo. Archived from the original on 4 November 2006. Retrieved 8 March 2022.
↑ "Tempting tastes dished up when India visits New Zealand". Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.
↑ "Ajit Wadekar, who led India to maiden wins in England & Windies dies at 77". 16 August 2018. Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.
↑ "Bishan Singh Bedi". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.
↑ "Bishan Bedi". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.
↑ "Tempting tastes dished up when India visits New Zealand". Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.
↑ "Ajit Wadekar, who led India to maiden wins in England & Windies dies at 77". 16 August 2018. Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.
↑ "Bishan Singh Bedi". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.
↑ "Bishan Bedi". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.
↑ "Dilip Vengsarkar Captaincy". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 7 December 2021.
↑ "Dilip Vengsarkar". Archived from the original on 7 December 2021. Retrieved 7 December 2021.
↑ "Tendulkar on his captains: Ganguly was aggressive, Rahul methodical, Dhoni instinctive". Firstpost. 7 November 2014. Archived from the original on 15 July 2015. Retrieved 1 July 2015.
↑ "Replacing Sachin with Azhar as captain in 1997: When selectors spun the ball". 6 November 2014. Archived from the original on 9 November 2014. Retrieved 8 July 2016.
↑ "How Sourav Ganguly became the Indian captain in 2000 ahead of Anil Kumble and Ajay Jadeja". 23 July 2020. Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.
↑ Ugra, Sharda (17 July 2006). "Thanks to Dravid, Kumble, Team India tastes victory in West Indies after 35 years". India Today (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 17 March 2022. Retrieved 17 March 2022.
↑ "The Canadian Press: Sri Lanka denies India 5–0 rout by winning final ..." 13 February 2009. Archived from the original on 13 February 2009.
↑ "On this day, MS Dhoni became first captain to win all three ICC titles by winning 2013 Champions Trophy". Times Now (in ଇଂରାଜୀ). 23 June 2020. Archived from the original on 11 January 2022. Retrieved 9 January 2022.
↑ "Dhoni retires from Test cricket". ESPNcricinfo. 30 December 2014. Archived from the original on 17 March 2022. Retrieved 17 March 2022.
↑ "MS Dhoni gives up India's ODI and T20 captaincy". ESPNcricinfo. 4 January 2017. Archived from the original on 17 March 2022. Retrieved 17 March 2022.
↑ "India Cricket Team Records & Stats | ESPNcricinfo.com". ESPNcricinfo. Archived from the original on 29 March 2023. Retrieved 7 February 2022.
↑ "Rohit Sharma named India T20I captain for New Zealand series". The Times of India (in ଇଂରାଜୀ). 10 November 2021. Archived from the original on 9 January 2022. Retrieved 9 January 2022.
↑ Mundayur, Rohit (22 November 2021). "India whitewash New Zealand: The need to be realistic in a fresh start". India Today (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 18 January 2022. Retrieved 17 January 2022.
↑ "Rohit Sharma replaces Virat Kohli as India's ODI captain, to take over from South Africa series starting next month". Hindustan Times (in ଇଂରାଜୀ). 8 December 2021. Archived from the original on 27 January 2022. Retrieved 8 December 2021.
↑ "Virat Kohli quits India's test captaincy: Cricketers pay tribute to the former skipper with throwback pictures | Photogallery - ETimes". photogallery.indiatimes.com. Archived from the original on 17 January 2022. Retrieved 17 January 2022.
↑ "Rohit Sharma appointed as India's full-time Test captain". www.icc-cricket.com (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 5 March 2022. Retrieved 28 February 2022.
↑ ^{୧୫୨.୦} ^{୧୫୨.୧} "BCCI announces annual player retainership 2022-23 - Team India (Senior Men)". BCCI. 27 March 2023. Archived from the original on 26 March 2023. Retrieved 27 March 2023.
↑ "India Men's Cricketers Grade | BCCI". www.bcci.tv (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 29 December 2022. Retrieved 27 March 2023.
↑ "Twitter". Retrieved 14 September 2023.
↑ ""Absolute Honour": Rahul Dravid On His Appointment As India Head Coach". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.
↑ Khurana, Rudransh (11 November 2021). "Vikram Rathour to return as batting coach, Paras Mhambrey to be India's new bowling coach under Rahul Dravid: Reports". www.sportskeeda.com (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 4 January 2023. Retrieved 4 January 2023.
↑ Gaurav Gupta (12 November 2021). "'Veteran' coach Paras Mhambrey now set to guide India's bowlers | Cricket News - Times of India". The Times of India (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 4 January 2023. Retrieved 4 January 2023.
↑ "Indian Team Support Staff: CAC set to go against Rahul Dravid's advice, T Dilip to be appointed fielding coach instead of Abhay Sharma". 12 November 2021. Archived from the original on 4 March 2023. Retrieved 4 February 2023.
↑ Sawant, Sanika (20 February 2023). "Who Is The Coach Of The Indian Cricket Team?". Cricfit (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 30 March 2023. Retrieved 30 March 2023.
↑ "ICC World Test Championship 2019–2021 Table". ESPN Cricinfo. Archived from the original on 12 August 2021. Retrieved 29 August 2021.
↑ "ICC World Test Championship (2021-2023) Points Table". Archived from the original on 1 August 2019. Retrieved 6 December 2021.
↑ "Prudential World Cup 1975". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "Prudential World Cup 1979". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "Prudential World Cup 1983". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "Reliance World Cup 1987/88". Archived from the original on 15 August 2022. Retrieved 15 August 2022.
↑ "Reliance World Cup 1987/88". Archived from the original on 15 August 2022. Retrieved 15 August 2022.
↑ "Wills World Cup 1995/96". Archived from the original on 20 August 2022. Retrieved 20 August 2022.
↑ "World Cup 1999". Archived from the original on 15 August 2022. Retrieved 15 August 2022.
↑ "ICC World Cup 2002/03". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.
↑ "World Cup 2007". Archived from the original on 30 September 2022. Retrieved 4 October 2022.
↑ "ICC Cricket World Cup 2010/11". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.
↑ "ICC Cricket World Cup 2014/15". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.
↑ "ICC Cricket World Cup 2019". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.
↑ "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "ICC World Twenty20 2007/08". Archived from the original on 8 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "ICC World T20, 2009". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "ICC World T20, 2010". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "ICC World T20 2012". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "ICC World Twenty20 2014". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "ICC World T20, 2016". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "ICC Men's T20 World Cup 2021/22". Archived from the original on 3 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "Wills International Cup 1998/99". Archived from the original on 29 September 2022. Retrieved 15 August 2022.
↑ "ICC KnockOut, 2000". Archived from the original on 15 August 2022. Retrieved 15 August 2022.
↑ "ICC Champions Trophy 2002/03". Archived from the original on 16 August 2022. Retrieved 15 August 2022.
↑ "2004 Champions Trophy". Archived from the original on 3 October 2022. Retrieved 3 October 2022.
↑ "ICC Champions Trophy 2006/07". Archived from the original on 3 October 2022. Retrieved 3 October 2022.
↑ "ICC Champions Trophy 2009/10". Archived from the original on 29 September 2022. Retrieved 15 August 2022.
↑ "ICC Champions Trophy 2013". Archived from the original on 7 September 2022. Retrieved 15 August 2022.
↑ "ICC Champions Trophy 2017". Archived from the original on 13 August 2022. Retrieved 15 August 2022.
↑ "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "India, Pakistan, Sri Lanka in United Arab Emirates, 1984 ( Asia Cup )". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "Austral-Asia Cup 1985/86". Archived from the original on 15 August 2022. Retrieved 15 August 2022.
↑ "Asia Cup history: When India pulled out of the Asia Cup". 12 September 2018. Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "Wills Asia Cup 1988/89". Archived from the original on 3 October 2022. Retrieved 3 October 2022.
↑ "Asia Cup 1990/91". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.
↑ "Pepsi Asia Cup 1994/95". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.
↑ "Pepsi Asia Cup 1997". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.
↑ "2000 Asia Cup". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.
↑ "2004 Asia Cup". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.
↑ "2008 Asia Cup". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.
↑ "2010 Asia Cup". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.
↑ "Asia Cup 2011/12". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.
↑ "2014 Asia Cup". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.
↑ "Men's T20 Asia Cup 2015/16". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.
↑ "2018 Asia Cup". Archived from the original on 3 October 2022. Retrieved 3 October 2022.
↑ "2022 Asia Cup". Archived from the original on 3 October 2022. Retrieved 3 October 2022.
↑ "Asia Cup 2023". Retrieved 17 September 2023.
↑ "Asia Cup 2023". Retrieved 17 September 2023.
↑ "Asia Cup 2023". Retrieved 17 September 2023.
↑ "Asia Cup 2023". Retrieved 17 September 2023.
↑ "Commonwealth Games 1998/99". Archived from the original on 15 August 2022. Retrieved 15 August 2022.
↑ "Benson Hedges World Championship of Cricket, 1985". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.
↑ "Austral-Asia Cup 1985/86". Archived from the original on 15 August 2022. Retrieved 15 August 2022.
↑ "Austral-Asia Cup 1990". Archived from the original on 15 August 2022. Retrieved 15 August 2022.
↑ "Pepsi Austral-Asia Cup 1993/94". Archived from the original on 15 August 2022. Retrieved 15 August 2022.
↑ "Records | Test matches | Team records | Results summary | ESPNcricinfo.com". Cricinfo. Retrieved 2021-12-06.
↑ "India Cricket Team Records & Stats | ESPNcricinfo.com". Cricinfo. Retrieved 2021-12-06.
↑ "India Cricket Team Records & Stats | ESPNcricinfo.com". Cricinfo. Archived from the original on 23 December 2022. Retrieved 11 June 2023.
↑ "India Cricket Team Records & Stats | ESPNcricinfo.com". Cricinfo. Archived from the original on 8 December 2022. Retrieved 11 June 2023.
↑ "Records / India / One-Day Internationals / Result summary". ESPNcricinfo. Retrieved 1 August 2023.
↑ "Records / One-Day Internationals / Team records / Results summary". ESPNcricinfo. Retrieved 1 August 2023.
↑ "India Cricket Team Records & Stats | ESPNcricinfo.com". Cricinfo. Archived from the original on 29 March 2023. Retrieved 22 March 2023.
↑ "India Cricket Team Records & Stats | ESPNcricinfo.com". Cricinfo. Archived from the original on 29 March 2023. Retrieved 17 March 2023.
↑ "Records / India / Twenty20 Internationals / Result summary". ESPNcricinfo. Retrieved 21 November 2021.
↑ "Records / Twenty20 Internationals / Team records / Results summary". ESPNcricinfo. Retrieved 21 November 2021.
↑ "Records / India / Twenty20 Internationals / Result summary". ESPNcricinfo. Retrieved 21 November 2021.
↑ "Records / Twenty20 Internationals / Team records / Results summary". ESPNcricinfo. Retrieved 21 November 2021.
↑ "India Cricket Team Records & Stats | ESPNcricinfo.com". Cricinfo. Archived from the original on 29 March 2023. Retrieved 21 November 2021.
↑ "India Cricket Team Records & Stats | ESPNcricinfo.com". Cricinfo. Archived from the original on 29 March 2023. Retrieved 21 November 2021.
↑ "Sachin Tendulkar". ESPNCricInfo. Archived from the original on 15 September 2012. Retrieved 8 March 2022.
↑ "Sachin Tendulkar:Cricbuzz.com". Archived from the original on 2 July 2022. Retrieved 12 August 2022.
↑ "India all out for 36 – their lowest-ever Test score – as Australia romp to victory in series opener". skysports.com. Archived from the original on 2 February 2021. Retrieved 26 January 2021.
↑ "Bermuda v India Match 12". Archived from the original on 12 August 2022. Retrieved 12 August 2022.
↑ "Anil Kumble". Archived from the original on 3 May 2022. Retrieved 14 August 2022.
↑ "On This Day in 1999, Anil Kumble Picks 10 Wickets in an Innings Against Pakistan". Archived from the original on 14 August 2022. Retrieved 14 August 2022.
↑ "February 7, 1999: Anil Kumble emulates Jim Laker with historic 10-wicket haul vs Pakistan in Delhi". Archived from the original on 1 December 2022. Retrieved 14 August 2022.
↑ Sports, Times of (6 April 2020). "Sachin Tendulkar's List of 100 Centuries with Full Details Across All Formats". Times of Sports. Archived from the original on 14 August 2022. Retrieved 14 August 2022.
↑ "On This Day In 2005: MS Dhoni Registered His Highest ODI Score". Archived from the original on 5 May 2022. Retrieved 14 August 2022.
↑ "Dravid rues faulty execution". ESPNCricinfo. 21 May 2006. Archived from the original on 9 March 2022. Retrieved 8 March 2022.
↑ "2nd ODI, Kingston, May 20, 2006, India tour of West Indies". Archived from the original on 14 August 2022. Retrieved 14 August 2022.
↑ "On this day in 2010: Tendulkar creates history by scoring first double century in Men's ODI cricket". Archived from the original on 14 August 2022. Retrieved 14 August 2022.
↑ "On This Day In 2011: Virender Sehwag Became Second Indian Batter To Score ODI Double Century". 8 December 2021. Archived from the original on 14 August 2022. Retrieved 14 August 2022.
↑ "MS Dhoni retires: Only international captain to win 3 ICC trophies". Archived from the original on 14 August 2022. Retrieved 14 August 2022.
↑ "Dhoni retires: the only international captain to win 3 ICC trophies". 15 August 2020. Archived from the original on 1 December 2022. Retrieved 14 August 2022.
↑ "4 Indian Players who have won all 3 ICC Titles". 20 December 2018. Archived from the original on 14 August 2022. Retrieved 14 August 2022.
↑ "List of Double Centuries by Rohit Sharma in ODIs Cricket". 30 April 2020. Archived from the original on 1 December 2022. Retrieved 14 August 2022.
↑ "Virat Kohli becomes first batter to score 4000 runs in T20Is". Archived from the original on 27 November 2022. Retrieved 14 January 2023.
↑ "Ashwin - the fastest to 250 Test wickets". Archived from the original on 14 August 2022. Retrieved 14 August 2022.
↑ "Bharat Army History". www.bharat-army.com. Archived from the original on 2 July 2015. Retrieved 1 July 2015.
↑ "Swami Army Roars to Full Battle Cry". The Age Newspaper. Melbourne. 28 December 2003. Archived from the original on 17 October 2007. Retrieved 21 September 2006.
↑ "10,000 Visas for Pak Cricket Fans". The Tribune, Chandigarh. Archived from the original on 3 September 2006. Retrieved 21 September 2006.
↑ "Ganguly's Debt of Gratitude". BBC News. 21 March 2003. Archived from the original on 13 January 2009. Retrieved 21 September 2006.
↑ ^{୨୬୧.୦} ^{୨୬୧.୧} Andrew Miller; Martin Williamson (11 April 2006). "I predict a riot". Archived from the original on 8 February 2007. Retrieved 8 March 2022.
↑ ^{୨୬୨.୦} ^{୨୬୨.୧} "Sachin Tendulkar booed by Wankhede Crowd". India Daily. Archived from the original on 11 October 2006. Retrieved 15 January 2006.
↑ Binoy, George (4 June 2007). "A snake charmer and an investment guru". ESPNcricinfo. Archived from the original on 28 February 2010. Retrieved 15 February 2010.
↑ "Sachin is this fan's match ticket". The Times of India. 31 January 2007. Archived from the original on 27 February 2010. Retrieved 18 February 2010.
↑ "Protests rock Kolkata over Ganguly's exclusion". Rediff. Archived from the original on 18 December 2005. Retrieved 14 October 2006.
↑ "For The Love Of Dada - When Eden Gardens Turned Against India Because Ganguly Was Not Playing". 26 May 2020. Archived from the original on 7 December 2021. Retrieved 7 December 2021.
↑ "Security concerns over Barabati Stadium's future". ESPNCricinfo. 24 January 2007. Archived from the original on 27 January 2007. Retrieved 8 March 2022.
↑ "The Entire Nation Erupts with Joy". The Tribune, Chandigarh. Archived from the original on 10 September 2006. Retrieved 8 March 2022.
↑ "India-Pakistan Cricket Rivalry: A War Without Shooting". Archived from the original on 20 April 2023. Retrieved 21 April 2023.
↑ "India vs. Pakistan: A complex rivalry hitting new heights". Deutsche Welle. Archived from the original on 21 April 2023. Retrieved 21 April 2023.

ଗ୍ରନ୍ଥସୂଚୀ

Majumdar, Boria (2018). Eleven Gods and a Billion Indians: The On and Off the Field Story of Cricket in India and Beyond. New Delhi: Simon & Schuster India. ISBN 978-93-86797-18-6.
Guha, Ramachandra (2020). The Commonwealth of Cricket. ISBN 978-93-90327-28-7.
Guha, Ramachandra (2003). A Corner of a Foreign Field. Pan Macmillan. ISBN 978-0-330-49117-4.
Sen, Ronojoy (2015). Nation at Play. Contemporary Asia in the World. ISBN 978-0-231-16490-0.

ଅଲଗା ସୂତ୍ର

"Chronology of Important Sports Events — West Bengal". wbsportsandyouth.gov.in. Kolkata: Government of West Bengal – Department of youth services and sports. 2017. Archived from the original on 13 October 2022. Retrieved 25 January 2023.

ବାହ୍ୟ ଲିଙ୍କ୍

Official website

[1] "In Pics: "Blue Jersey" Of Team India At T20 World Cup Over The Years". NDTV.com. Archived from the original on 20 March 2023. Retrieved 20 March 2023.

[2] Vijaya Kumar, K. C. (28 May 2019). "2019 Cricket World Cup | Team Analysis: Men in Blue have a rich vein of all-round talent". The Hindu. Archived from the original on 7 February 2021. Retrieved 30 September 2019.

[3] "India topple Sri Lanka to become No. 1 team in ICC T20 rankings". News 18. 2 April 1974. Archived from the original on 9 January 2021. Retrieved 7 January 2021.

[4] "India ranked as No. 1 cricket team in ICC T20 rankings". Jagran Josh. 3 April 2014. Archived from the original on 9 January 2021. Retrieved 7 January 2021.

[ICC_Rankings-5] "ICC Rankings". International Cricket Council.

[Cricinfo_Test_Records-6] "Test matches - Team records". ESPNcricinfo.

[Cricinfo_2023_Test_Records-7] "Test matches - 2023 Team records". ESPNcricinfo.

[Cricinfo_ODI_Records-8] "ODI matches - Team records". ESPNcricinfo.

[Cricinfo_2023_ODI_Records-9] "ODI matches - 2023 Team records". ESPNcricinfo.

[Cricinfo_T20I_Records-10] "T20I matches - Team records". ESPNcricinfo.

[Cricinfo_2023_T20I_Records-11] "T20I matches - 2023 Team records". ESPNcricinfo.

[12] "The History of Cricket In India". The Spirit of Cricket. Retrieved 2023-09-12.

[13] "Top 10 Teams With Most Wins In Test Cricket". 30 August 2019. Archived from the original on 10 March 2023. Retrieved 10 February 2023.

[ICC_rankings_-_ICC_Test,_ODI_and_Twenty20_rankings-14] "ICC Men's Cricket Rankings Overview". ICC Cricket. Archived from the original on 20 June 2023. Retrieved 20 June 2023.

[15] Downing, Clement (1737). William Foster (ed.). A History of the Indian Wars. London.

[Cricket_and_Politics_in_Colonial_India-16] ୧୬.୦ ^୧୬.୧ "Cricket and Politics in Colonial India". Ramachandra Guha. 1998. JSTOR 651075.

[17] "India in British Isles, 1911". Cricket Archive. Archived from the original on 9 November 2012. Retrieved 21 September 2006.

[18] Alderman, Elgan. "Hundreds and heatwaves: the story of the 1911 All India tour to England that helped shape the country's identity". The Times (in ଇଂରାଜୀ). ISSN 0140-0460. Archived from the original on 29 November 2021. Retrieved 29 November 2021.

[19] Lala Amarnath is the first Indian batsman to score a test century while playing for India.

[20] "History of the Imperial Cricket Conference". ICC. Archived from the original on 21 March 2006. Retrieved 21 September 2006.

[21] "On this day in 1932, India played its first-ever Test match". ANI News (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 20 March 2023. Retrieved 20 March 2023.

[22] "India in England, 1932". ESPNCricinfo. Archived from the original on 25 December 2006. Retrieved 8 March 2022.

[23] "India in Australia, 1948". ESPNCricinfo. Archived from the original on 9 May 2006. Retrieved 8 March 2022.

[24] "West Indies tour of India". Archived from the original on 16 December 2015. Retrieved 10 March 2022.

[25] "England in India, 1951–52". ESPNCricinfo. Archived from the original on 9 May 2006. Retrieved 8 March 2022.

[bb-26] "Beyond boundaries". Deccan Chronicle. 29 March 2011. Archived from the original on 1 April 2011. Retrieved 1 April 2011.

[27] "India suffer 0-5 whitewash in England in 1959". 24 August 2013. Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.

[28] "India in New Zealand Test Series, India in New Zealand Test Series 1967/68 score, Match schedules, fixtures, points table, results, news". ESPNcricinfo. Archived from the original on 18 January 2022. Retrieved 16 January 2022.

[29] Dinakar, S. (18 June 2020). "The legendary spin quartet through the eyes of V.V. Kumar". The Hindu. Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.

[30] "India's famed spin quartet – the gold standard for hunting in packs". 20 September 2016. Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.

[31] "How Sunil Gavaskar took on West Indies 50 yrs ago & became India's 1st sports superstar". 6 March 2021. Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.

[32] "Sunil Gavaskar scores a world record 774 runs in his debut series". 19 April 2013. Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.

[33] "Dilip Sardesai, Batsman with a key role in helping India to make breakthroughs". TheGuardian.com. 16 July 2007. Archived from the original on 29 March 2023. Retrieved 5 October 2022.

[34] "Team India on the brink of ODI record at Vizag, remain torchbearers of 50-over format". 23 October 2018. Archived from the original on 24 October 2018. Retrieved 24 October 2018.

[35] "Sunny's World Cup go-slow". ESPNcricinfo. Archived from the original on 6 January 2022. Retrieved 6 January 2022.

[36] "When India successfully chased a 400-plus target against West Indies to change world cricket forever". 12 April 2013. Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.

[37] "Most run-outs, and the lowest score never made". Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 14 January 2023.

[38] "Highest Test totals without a century and half-century". 30 June 2015. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 14 January 2023.

[39] "Records | Test matches | Team records | Most batters reaching double figures in an innings". ESPNcricinfo. Archived from the original on 6 January 2022. Retrieved 6 January 2022.

[40] "30th January 1994: When Kapil Dev became the leading wicket-taker in the world". 30 January 2019. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 14 January 2023.

[41] "Sunil Gavaskar: Was replaced as captain despite India winning West Indies series". The Times of India. Indo-Asian News Service. 29 June 2020. Archived from the original on 6 January 2022. Retrieved 6 January 2022.

[42] "Sunil Gavaskar on why Kapil Dev was dropped for 1984 Kolkata Test: 'Why would I drop my only match-winner'". Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 14 January 2023.

[43] "Anil Kumble". ESPNCricInfo. Archived from the original on 11 February 2009. Retrieved 8 March 2022.

[44] "'Sachin Tendulkar didn't have a strong team but he wasn't the most motivational captain either'". 5 September 2020. Archived from the original on 3 October 2022. Retrieved 3 October 2022.

[45] "On this day in 2000: Mohammad Azharuddin, Ajay Jadeja played their last international match before being banned". Firstpost (in ଇଂରାଜୀ). 2022-06-03. Retrieved 2023-09-12.

[46] Balachandran, Kanishkaa (2023-04-06). "Supriya Sobti Gupta on 'Caught Out': I wanted to bring out the human element in Indian cricket's match-fixing saga". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2023-09-12.

[47] Ananthasubramanian, Vignesh (2017-11-10). "10 forgettable moments that no Indian cricket fan will want to relive". www.sportskeeda.com (in Indian English). Retrieved 2023-09-12.

[bbc.co.uk-48] "India cricket: Middle-order retirements are end of era". BBC News. 23 August 2012. Archived from the original on 18 October 2015. Retrieved 22 June 2018.

[49] "External Affairs Minister S Jaishankar lauds India-NZ bilate ." The Times of India. 9 October 2022. Archived from the original on 6 March 2023. Retrieved 6 February 2023.

[50] "July 5th 1956 – India's First Foreign Coach John Wright Is Born". Archived from the original on 6 March 2023. Retrieved 6 February 2023.

[51] Steve Waugh. "I am proud that everybody gave 100%". From the Waugh Front. ESPN CricInfo. Archived from the original on 17 October 2007. Retrieved 21 September 2006.

[52] "TWI gets production rights for India-Pakistan series". The Hindu – Sport. Archived from the original on 26 November 2007. Retrieved 14 October 2006.{{cite web}}: CS1 maint: unfit URL (link)

[53] "On this day in 2007, India clinched inaugural ICC T20 World Cup". The Times of India. 24 September 2022. Archived from the original on 27 April 2023. Retrieved 16 April 2023.

[54] Dhoni and Gambhir lead India to World Cup glory Archived 12 December 2011 at the Wayback Machine. ESPNCricinfo.

[55] "Throwback to ICC Cricket World Cup 2011: India becomes first team to win final on home soil". WION (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 25 October 2020. Retrieved 8 April 2022.

[56] "ms dhoni retires only international captain to win 3 icc trophies". Archived from the original on 14 August 2022. Retrieved 3 October 2022.

[57] "Dhoni retires: the only international captain to win 3 ICC trophies". 15 August 2020. Archived from the original on 1 December 2022. Retrieved 3 October 2022.

[58] "On This Day in 2014: Sri Lanka Won the T20 World Cup Beating India in the Final". Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.

[59] "Team India's World Cup 2015 report card". The Times of India. 28 March 2015. Archived from the original on 3 July 2021. Retrieved 16 April 2023.

[60] "India beat Bangladesh to win record sixth Asia Cup title". The Times of India. 7 March 2016. Archived from the original on 18 April 2023. Retrieved 16 April 2023.

[61] "March 31, 2016: MS Dhoni-led India suffer T20 World Cup heartbreak vs West Indies". India Today (in ଇଂରାଜୀ). 31 March 2021. Archived from the original on 7 April 2022. Retrieved 7 April 2022.

[62] Siddharth Monga (15 June 2017). "Dominant India march into yet another final". ESPNcricinfo. Archived from the original on 16 June 2017. Retrieved 16 June 2017.

[63] Andrew Fidel Fernando (18 June 2017). "India hoodoo broken emphatically by Pakistan". ESPNcricinfo. Archived from the original on 8 December 2022. Retrieved 10 February 2023.

[64] "World Cup 2019: India's road to semi-finals". Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.

[65] "2019 World cup semifinal IND vs NZL". Archived from the original on 3 October 2022. Retrieved 3 October 2022.

[66] "RESULT Final, Southampton, June 18 - 23, 2021, ICC World Test Championship". Archived from the original on 3 October 2022. Retrieved 3 October 2022.

[67] "AUS vs IND, ICC World Test Championship 2021-2023, Final at London, June 07 - 11, 2023 - Full Scorecard". ESPNcricinfo (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2023-09-23.

[68] "SL vs IND, Asia Cup 2023, Final at Colombo, September 17, 2023 - Full Scorecard". ESPNcricinfo (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2023-09-23.

[69] "Asia Cup 2023 Statistics - Asia Cup". ESPNcricinfo (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2023-09-23.

[70] "India Asian games".

[71] "World Cup 2023 | 2023/24 ICC Cricket World Cup | Live Score, Schedule, News". ESPNcricinfo (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2023-09-23.

[72] "Nimbus Bags Cricket Rights for $612 m". The Hindu. India. Archived from the original on 10 January 2007. Retrieved 11 January 2007.

[73] "ICC faces threat from India". ESPNCricinfo. 3 January 2006. Archived from the original on 8 February 2007. Retrieved 8 March 2022.

[74] "India challenge ICC". TVNZ. Archived from the original on 8 February 2007. Retrieved 11 January 2007.

[selection-75] "Selection Policy not Zonal: Pawar". The Tribune. India. Archived from the original on 8 February 2007. Retrieved 11 January 2007.

[76] "T20 World Cup fallout: BCCI sacks entire selection panel, split captaincy in job mandate for new committee". The Times of India. 18 November 2022. Archived from the original on 19 November 2022. Retrieved 18 December 2022.

[77] "BCCI announces All-India Senior Men Selection Committee appointments". www.bcci.tv (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2023-07-17.

[78] "Chetan Sharma resigns as BCCI chief selector". The Times of India. 2023-02-17. ISSN 0971-8257. Retrieved 2023-07-17.

[79] {{cite news|url=http://www.cricbuzz.com/cricket-news/127044/ajit-agarkar-named-india-mens-chief-selector

[80] "BCCI names Ajit Agarkar India's new chairman of selectors". The Hindu (in Indian English). 2023-07-05. ISSN 0971-751X. Retrieved 2023-07-17.

[81] "Iconic shades of blue: Evolution of Team India's jersey from 1985 to 2021". WION (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2023-07-19.

[82] "Colour scheme: The inside story of cricket's clothing revolution". cricket.com.au (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 9 May 2023. Retrieved 9 May 2023.

[83] "Classic World Cup Kits – 1999". www.icc-cricket.com (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 30 April 2020. Retrieved 6 May 2023.

[84] "Nike Wins Bid to Equip Indian Cricket Team". The New York Times (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). Agence France-Presse. 25 December 2005. ISSN 0362-4331. Archived from the original on 6 May 2023. Retrieved 6 May 2023.

[85] "Nike to remain sponsor of Team India kit – Times of India". The Times of India. Archived from the original on 29 November 2018. Retrieved 29 November 2018.

[86] "Players, BCCI unhappy with kit sponsor Nike". The Indian Express (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). 22 August 2017. Archived from the original on 29 November 2018. Retrieved 29 November 2018.

[87] "BCCI to float fresh tender for apparel sponsorship after Nike decides against renewing its contract". The Financial Express (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). 19 July 2020. Archived from the original on 25 November 2020. Retrieved 6 November 2020.

[88] "MPL Sports Apparel and Accessories becomes new kit sponsor of Indian cricket team". The Financial Express (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). 2 November 2020. Archived from the original on 2 November 2020. Retrieved 6 November 2020.

[89] "BCCI announces MPL Sports as Official kit sponsor for Team India". The Board of Control for Cricket in India. Archived from the original on 17 November 2020. Retrieved 17 November 2020.

[90] "Byju's, MPL want to exit sponsorship deal with BCCI". mint (in ଇଂରାଜୀ). 2022-12-22. Retrieved 2023-07-26.

[91] "India's kit sponsor changes without official announcement, new jersey launched for Sri Lanka T20Is". Hindustan Times (in ଇଂରାଜୀ). 3 January 2023. Archived from the original on 4 January 2023. Retrieved 4 January 2023.

[92] "KKCL's Killer replaces MPL Sports as official kit sponsor of Team India". The Economic Times. 2023-01-06. ISSN 0013-0389. Retrieved 2023-07-26.

[93] Khosla, Varuni (21 February 2023). "Adidas to sponsor India cricket team kit in ₹350 cr deal". mint (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 9 March 2023. Retrieved 9 March 2023.

[bcci.tv-94] "BCCI and Adidas Announce Multi-Year Partnership As Official Kit Sponsor of the Indian Cricket Team". www.bcci.tv (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 26 May 2023. Retrieved 26 May 2023.

[95] "Adidas named new India cricket team kit sponsor". Hindustan Times (in ଇଂରାଜୀ). 22 May 2023. Archived from the original on 26 May 2023. Retrieved 26 May 2023.

[96] "Adidas to be India's kit sponsor till 2028". ESPNcricinfo (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 29 May 2023. Retrieved 29 May 2023.

[97] "As Byju's Looks For Early Exit, Here's Every Brand That's Sponsored The Indian Jersey So Far". www.mensxp.com (in Indian English). 22 December 2022. Archived from the original on 6 May 2023. Retrieved 6 May 2023.

[98] "The Board of Control for Cricket in India". www.bcci.tv (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2023-09-16.

[99] "BCCI announces Dream11 as the new Team India Lead Sponsor". www.bcci.tv (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 1 July 2023.

[100] Farooqui, Javed (1 July 2023). "Dream11 bags team India jersey sponsor rights at base price of Rs 358 crore". The Economic Times. ISSN 0013-0389. Retrieved 1 July 2023.

[101] "Star India asks BCCI for discount in current deal, exiting Byju's wants board to encash bank guarantee". The Hindu. 9 January 2023. Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.

[102] "BCCI extends jersey sponsorship with BYJU's by one year". Cricbuzz. Archived from the original on 7 March 2022. Retrieved 7 March 2022.

[103] "OPPO wins Indian team sponsorship rights till 2022". EspnCricinfo. 7 March 2017. Archived from the original on 19 March 2018. Retrieved 18 March 2018.

[104] "Star wins Indian team sponsorship rights". EspnCricinfo. 9 December 2013. Archived from the original on 11 January 2018. Retrieved 18 March 2018.

[105] "Sahara India Pariwar:: Overview | World's Largest Family". www.sahara.in. Archived from the original on 28 March 2023. Retrieved 29 May 2023.

[106] "Sahara signs biggest deal in cricket world". ESPNcricinfo (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 29 May 2023. Retrieved 29 May 2023.

[107] "ITC Stubs Out Sponsorship". www.telegraphindia.com (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 1 July 2023.

[108] "Sahara India ends ties with BCCI, withdraws sponsorship & pulls out of IPL". The Economic Times. 4 February 2012. Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.

[109] "BCCI announces SBI Life as Official Partner for BCCI Domestic & International Season 2023-26". www.bcci.tv (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2023-09-21.

[110] "IDFC First Bank acquires title sponsorship rights for all BCCI international and domestic home matches". www.bcci.tv (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 5 September 2022. Retrieved 7 September 2022.

[111] Sportstar, Team (21 August 2019). "BCCI awards title sponsorship rights to Paytm for five more years". sportstar.thehindu.com (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 27 December 2019. Retrieved 5 October 2022.

[112] "Dream11, LafargeHolcim and Hyundai awarded official partners' rights for BCCI international and domestic seasons 2019–23". The Board of Control for Cricket in India (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 16 September 2021. Retrieved 17 November 2020.

[113] "Star India not renewing jersey sponsorship for Indian cricket team". The New Indian Express. Archived from the original on 6 January 2022. Retrieved 6 January 2022.

[114] "Airtel wins Team India home series sponsorship". India Today (in ଇଂରାଜୀ). Press Trust of India. 20 August 2010. Archived from the original on 6 January 2022. Retrieved 6 January 2022.

[115] "Viacom18 bags BCCI media rights for Rs 5963 crore – Times of India". The Times of India. Archived from the original on 29 November 2018. Retrieved 29 November 2018.

[116] "BCCI searches for temporary broadcast partner for home series in June, Media Rights Tender to be released after IPL 2023". 27 March 2023. Archived from the original on 21 April 2023. Retrieved 21 April 2023.

[117] "Viacom18 bags both TV and digital rights for Indian cricket team's home matches for 5 years". Business Today (in ଇଂରାଜୀ). 2023-08-31. Retrieved 2023-09-12.

[118] "Mohali's Mullanpur stadium named after Maharaja Yadavindra Singh". 29 March 2021. Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.

[119] "Cricketer Rohit Sharma lays stone for international cricket stadium in Hyderabad". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.

[120] "England v India: Motera becomes the world's largest cricket stadium". BBC News (in ବ୍ରିଟିଶ୍‌ ଇଂରାଜୀ). 24 February 2021. Archived from the original on 4 January 2023. Retrieved 4 January 2023.

[121] "Largest cricket stadium in Motera, with seating capacity for over 1 lakh fans, renamed as Narendra Modi Stadium". India Today (in ଇଂରାଜୀ). 24 February 2021. Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 6 January 2022.

[122] "Grounds: Eden Gardens". ESPNCricinfo. Archived from the original on 6 October 2006. Retrieved 8 March 2022.

[123] "Top 10 cricket matches at Eden Gardens, Kolkata". 21 September 2016. Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.

[124] "Grounds: Feroz Shah Kotla". ESPNCricinfo. Archived from the original on 14 October 2006. Retrieved 8 March 2022.

[125] "Inaugural home venues of the 10 Test playing nations". 15 February 2017. Archived from the original on 15 April 2023. Retrieved 15 April 2023.

[126] "What Makes Mumbai Cricketers Special". Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.

[127] "Grounds: M.A. Chidambaram Stadium". ESPNCricinfo. Archived from the original on 4 November 2006. Retrieved 8 March 2022.

[128] "Tempting tastes dished up when India visits New Zealand". Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.

[129] "Ajit Wadekar, who led India to maiden wins in England & Windies dies at 77". 16 August 2018. Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.

[130] "Bishan Singh Bedi". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.

[131] "Bishan Bedi". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.

[132] "Tempting tastes dished up when India visits New Zealand". Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.

[133] "Ajit Wadekar, who led India to maiden wins in England & Windies dies at 77". 16 August 2018. Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 16 April 2023.

[134] "Bishan Singh Bedi". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.

[135] "Bishan Bedi". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.

[136] "Dilip Vengsarkar Captaincy". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 7 December 2021.

[137] "Dilip Vengsarkar". Archived from the original on 7 December 2021. Retrieved 7 December 2021.

[138] "Tendulkar on his captains: Ganguly was aggressive, Rahul methodical, Dhoni instinctive". Firstpost. 7 November 2014. Archived from the original on 15 July 2015. Retrieved 1 July 2015.

[139] "Replacing Sachin with Azhar as captain in 1997: When selectors spun the ball". 6 November 2014. Archived from the original on 9 November 2014. Retrieved 8 July 2016.

[140] "How Sourav Ganguly became the Indian captain in 2000 ahead of Anil Kumble and Ajay Jadeja". 23 July 2020. Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.

[141] Ugra, Sharda (17 July 2006). "Thanks to Dravid, Kumble, Team India tastes victory in West Indies after 35 years". India Today (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 17 March 2022. Retrieved 17 March 2022.

[142] "The Canadian Press: Sri Lanka denies India 5–0 rout by winning final ..." 13 February 2009. Archived from the original on 13 February 2009.

[143] "On this day, MS Dhoni became first captain to win all three ICC titles by winning 2013 Champions Trophy". Times Now (in ଇଂରାଜୀ). 23 June 2020. Archived from the original on 11 January 2022. Retrieved 9 January 2022.

[144] "Dhoni retires from Test cricket". ESPNcricinfo. 30 December 2014. Archived from the original on 17 March 2022. Retrieved 17 March 2022.

[145] "MS Dhoni gives up India's ODI and T20 captaincy". ESPNcricinfo. 4 January 2017. Archived from the original on 17 March 2022. Retrieved 17 March 2022.

[146] "India Cricket Team Records & Stats | ESPNcricinfo.com". ESPNcricinfo. Archived from the original on 29 March 2023. Retrieved 7 February 2022.

[147] "Rohit Sharma named India T20I captain for New Zealand series". The Times of India (in ଇଂରାଜୀ). 10 November 2021. Archived from the original on 9 January 2022. Retrieved 9 January 2022.

[148] Mundayur, Rohit (22 November 2021). "India whitewash New Zealand: The need to be realistic in a fresh start". India Today (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 18 January 2022. Retrieved 17 January 2022.

[hindustantimes.com-149] "Rohit Sharma replaces Virat Kohli as India's ODI captain, to take over from South Africa series starting next month". Hindustan Times (in ଇଂରାଜୀ). 8 December 2021. Archived from the original on 27 January 2022. Retrieved 8 December 2021.

[photogallery.indiatimes.com-150] "Virat Kohli quits India's test captaincy: Cricketers pay tribute to the former skipper with throwback pictures | Photogallery - ETimes". photogallery.indiatimes.com. Archived from the original on 17 January 2022. Retrieved 17 January 2022.

[icc-cricket.com-151] "Rohit Sharma appointed as India's full-time Test captain". www.icc-cricket.com (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 5 March 2022. Retrieved 28 February 2022.

[:1-152] {୧୫୨.୦} ^{୧୫୨.୧} "BCCI announces annual player retainership 2022-23 - Team India (Senior Men)". BCCI. 27 March 2023. Archived from the original on 26 March 2023. Retrieved 27 March 2023.

[:0-153] "India Men's Cricketers Grade | BCCI". www.bcci.tv (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 29 December 2022. Retrieved 27 March 2023.

[154] "Twitter". Retrieved 14 September 2023.

[155] ""Absolute Honour": Rahul Dravid On His Appointment As India Head Coach". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.

[156] Khurana, Rudransh (11 November 2021). "Vikram Rathour to return as batting coach, Paras Mhambrey to be India's new bowling coach under Rahul Dravid: Reports". www.sportskeeda.com (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 4 January 2023. Retrieved 4 January 2023.

[157] Gaurav Gupta (12 November 2021). "'Veteran' coach Paras Mhambrey now set to guide India's bowlers | Cricket News - Times of India". The Times of India (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 4 January 2023. Retrieved 4 January 2023.

[158] "Indian Team Support Staff: CAC set to go against Rahul Dravid's advice, T Dilip to be appointed fielding coach instead of Abhay Sharma". 12 November 2021. Archived from the original on 4 March 2023. Retrieved 4 February 2023.

[159] Sawant, Sanika (20 February 2023). "Who Is The Coach Of The Indian Cricket Team?". Cricfit (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 30 March 2023. Retrieved 30 March 2023.

[160] "ICC World Test Championship 2019–2021 Table". ESPN Cricinfo. Archived from the original on 12 August 2021. Retrieved 29 August 2021.

[161] "ICC World Test Championship (2021-2023) Points Table". Archived from the original on 1 August 2019. Retrieved 6 December 2021.

[162] "Prudential World Cup 1975". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[163] "Prudential World Cup 1979". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[164] "Prudential World Cup 1983". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[165] "Reliance World Cup 1987/88". Archived from the original on 15 August 2022. Retrieved 15 August 2022.

[166] "Reliance World Cup 1987/88". Archived from the original on 15 August 2022. Retrieved 15 August 2022.

[167] "Wills World Cup 1995/96". Archived from the original on 20 August 2022. Retrieved 20 August 2022.

[168] "World Cup 1999". Archived from the original on 15 August 2022. Retrieved 15 August 2022.

[169] "ICC World Cup 2002/03". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.

[170] "World Cup 2007". Archived from the original on 30 September 2022. Retrieved 4 October 2022.

[171] "ICC Cricket World Cup 2010/11". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.

[172] "ICC Cricket World Cup 2014/15". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.

[173] "ICC Cricket World Cup 2019". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.

[174] "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[175] "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[176] "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[177] "ICC World Twenty20 2007/08". Archived from the original on 8 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[178] "ICC World T20, 2009". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[179] "ICC World T20, 2010". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[180] "ICC World T20 2012". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[181] "ICC World Twenty20 2014". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[182] "ICC World T20, 2016". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[183] "ICC Men's T20 World Cup 2021/22". Archived from the original on 3 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[184] "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[185] "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[186] "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[187] "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[188] "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[189] "Wills International Cup 1998/99". Archived from the original on 29 September 2022. Retrieved 15 August 2022.

[190] "ICC KnockOut, 2000". Archived from the original on 15 August 2022. Retrieved 15 August 2022.

[191] "ICC Champions Trophy 2002/03". Archived from the original on 16 August 2022. Retrieved 15 August 2022.

[192] "2004 Champions Trophy". Archived from the original on 3 October 2022. Retrieved 3 October 2022.

[193] "ICC Champions Trophy 2006/07". Archived from the original on 3 October 2022. Retrieved 3 October 2022.

[194] "ICC Champions Trophy 2009/10". Archived from the original on 29 September 2022. Retrieved 15 August 2022.

[195] "ICC Champions Trophy 2013". Archived from the original on 7 September 2022. Retrieved 15 August 2022.

[196] "ICC Champions Trophy 2017". Archived from the original on 13 August 2022. Retrieved 15 August 2022.

[197] "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[198] "USA to stage T20 World Cup: 2024-2031 ICC Men's tournament hosts confirmed". Archived from the original on 5 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[199] "India, Pakistan, Sri Lanka in United Arab Emirates, 1984 ( Asia Cup )". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[200] "Austral-Asia Cup 1985/86". Archived from the original on 15 August 2022. Retrieved 15 August 2022.

[201] "Asia Cup history: When India pulled out of the Asia Cup". 12 September 2018. Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[202] "Wills Asia Cup 1988/89". Archived from the original on 3 October 2022. Retrieved 3 October 2022.

[203] "Asia Cup 1990/91". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.

[204] "Pepsi Asia Cup 1994/95". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.

[205] "Pepsi Asia Cup 1997". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.

[206] "2000 Asia Cup". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.

[207] "2004 Asia Cup". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.

[208] "2008 Asia Cup". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.

[209] "2010 Asia Cup". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.

[210] "Asia Cup 2011/12". Archived from the original on 5 October 2022. Retrieved 5 October 2022.

[211] "2014 Asia Cup". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.

[212] "Men's T20 Asia Cup 2015/16". Archived from the original on 4 October 2022. Retrieved 4 October 2022.

[213] "2018 Asia Cup". Archived from the original on 3 October 2022. Retrieved 3 October 2022.

[214] "2022 Asia Cup". Archived from the original on 3 October 2022. Retrieved 3 October 2022.

[215] "Asia Cup 2023". Retrieved 17 September 2023.

[216] "Asia Cup 2023". Retrieved 17 September 2023.

[217] "Asia Cup 2023". Retrieved 17 September 2023.

[218] "Asia Cup 2023". Retrieved 17 September 2023.

[219] "Commonwealth Games 1998/99". Archived from the original on 15 August 2022. Retrieved 15 August 2022.

[220] "Benson Hedges World Championship of Cricket, 1985". Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 6 December 2021.

[221] "Austral-Asia Cup 1985/86". Archived from the original on 15 August 2022. Retrieved 15 August 2022.

[222] "Austral-Asia Cup 1990". Archived from the original on 15 August 2022. Retrieved 15 August 2022.

[223] "Pepsi Austral-Asia Cup 1993/94". Archived from the original on 15 August 2022. Retrieved 15 August 2022.

[224] "Records | Test matches | Team records | Results summary | ESPNcricinfo.com". Cricinfo. Retrieved 2021-12-06.

[225] "India Cricket Team Records & Stats | ESPNcricinfo.com". Cricinfo. Retrieved 2021-12-06.

[226] "India Cricket Team Records & Stats | ESPNcricinfo.com". Cricinfo. Archived from the original on 23 December 2022. Retrieved 11 June 2023.

[227] "India Cricket Team Records & Stats | ESPNcricinfo.com". Cricinfo. Archived from the original on 8 December 2022. Retrieved 11 June 2023.

[228] "Records / India / One-Day Internationals / Result summary". ESPNcricinfo. Retrieved 1 August 2023.

[229] "Records / One-Day Internationals / Team records / Results summary". ESPNcricinfo. Retrieved 1 August 2023.

[230] "India Cricket Team Records & Stats | ESPNcricinfo.com". Cricinfo. Archived from the original on 29 March 2023. Retrieved 22 March 2023.

[231] "India Cricket Team Records & Stats | ESPNcricinfo.com". Cricinfo. Archived from the original on 29 March 2023. Retrieved 17 March 2023.

[232] "Records / India / Twenty20 Internationals / Result summary". ESPNcricinfo. Retrieved 21 November 2021.

[233] "Records / Twenty20 Internationals / Team records / Results summary". ESPNcricinfo. Retrieved 21 November 2021.

[234] "Records / India / Twenty20 Internationals / Result summary". ESPNcricinfo. Retrieved 21 November 2021.

[235] "Records / Twenty20 Internationals / Team records / Results summary". ESPNcricinfo. Retrieved 21 November 2021.

[236] "India Cricket Team Records & Stats | ESPNcricinfo.com". Cricinfo. Archived from the original on 29 March 2023. Retrieved 21 November 2021.

[237] "India Cricket Team Records & Stats | ESPNcricinfo.com". Cricinfo. Archived from the original on 29 March 2023. Retrieved 21 November 2021.

[238] "Sachin Tendulkar". ESPNCricInfo. Archived from the original on 15 September 2012. Retrieved 8 March 2022.

[239] "Sachin Tendulkar:Cricbuzz.com". Archived from the original on 2 July 2022. Retrieved 12 August 2022.

[240] "India all out for 36 – their lowest-ever Test score – as Australia romp to victory in series opener". skysports.com. Archived from the original on 2 February 2021. Retrieved 26 January 2021.

[241] "Bermuda v India Match 12". Archived from the original on 12 August 2022. Retrieved 12 August 2022.

[242] "Anil Kumble". Archived from the original on 3 May 2022. Retrieved 14 August 2022.

[243] "On This Day in 1999, Anil Kumble Picks 10 Wickets in an Innings Against Pakistan". Archived from the original on 14 August 2022. Retrieved 14 August 2022.

[244] "February 7, 1999: Anil Kumble emulates Jim Laker with historic 10-wicket haul vs Pakistan in Delhi". Archived from the original on 1 December 2022. Retrieved 14 August 2022.

[245] Sports, Times of (6 April 2020). "Sachin Tendulkar's List of 100 Centuries with Full Details Across All Formats". Times of Sports. Archived from the original on 14 August 2022. Retrieved 14 August 2022.

[246] "On This Day In 2005: MS Dhoni Registered His Highest ODI Score". Archived from the original on 5 May 2022. Retrieved 14 August 2022.

[247] "Dravid rues faulty execution". ESPNCricinfo. 21 May 2006. Archived from the original on 9 March 2022. Retrieved 8 March 2022.

[248] "2nd ODI, Kingston, May 20, 2006, India tour of West Indies". Archived from the original on 14 August 2022. Retrieved 14 August 2022.

[249] "On this day in 2010: Tendulkar creates history by scoring first double century in Men's ODI cricket". Archived from the original on 14 August 2022. Retrieved 14 August 2022.

[250] "On This Day In 2011: Virender Sehwag Became Second Indian Batter To Score ODI Double Century". 8 December 2021. Archived from the original on 14 August 2022. Retrieved 14 August 2022.

[251] "MS Dhoni retires: Only international captain to win 3 ICC trophies". Archived from the original on 14 August 2022. Retrieved 14 August 2022.

[252] "Dhoni retires: the only international captain to win 3 ICC trophies". 15 August 2020. Archived from the original on 1 December 2022. Retrieved 14 August 2022.

[253] "4 Indian Players who have won all 3 ICC Titles". 20 December 2018. Archived from the original on 14 August 2022. Retrieved 14 August 2022.

[254] "List of Double Centuries by Rohit Sharma in ODIs Cricket". 30 April 2020. Archived from the original on 1 December 2022. Retrieved 14 August 2022.

[255] "Virat Kohli becomes first batter to score 4000 runs in T20Is". Archived from the original on 27 November 2022. Retrieved 14 January 2023.

[256] "Ashwin - the fastest to 250 Test wickets". Archived from the original on 14 August 2022. Retrieved 14 August 2022.

[257] "Bharat Army History". www.bharat-army.com. Archived from the original on 2 July 2015. Retrieved 1 July 2015.

[258] "Swami Army Roars to Full Battle Cry". The Age Newspaper. Melbourne. 28 December 2003. Archived from the original on 17 October 2007. Retrieved 21 September 2006.

[259] "10,000 Visas for Pak Cricket Fans". The Tribune, Chandigarh. Archived from the original on 3 September 2006. Retrieved 21 September 2006.

[260] "Ganguly's Debt of Gratitude". BBC News. 21 March 2003. Archived from the original on 13 January 2009. Retrieved 21 September 2006.

[Riots-261] {୨୬୧.୦} ^{୨୬୧.୧} Andrew Miller; Martin Williamson (11 April 2006). "I predict a riot". Archived from the original on 8 February 2007. Retrieved 8 March 2022.

[Sachinboo-262] {୨୬୨.୦} ^{୨୬୨.୧} "Sachin Tendulkar booed by Wankhede Crowd". India Daily. Archived from the original on 11 October 2006. Retrieved 15 January 2006.

[263] Binoy, George (4 June 2007). "A snake charmer and an investment guru". ESPNcricinfo. Archived from the original on 28 February 2010. Retrieved 15 February 2010.

[ticket-264] "Sachin is this fan's match ticket". The Times of India. 31 January 2007. Archived from the original on 27 February 2010. Retrieved 18 February 2010.

[265] "Protests rock Kolkata over Ganguly's exclusion". Rediff. Archived from the original on 18 December 2005. Retrieved 14 October 2006.

[266] "For The Love Of Dada - When Eden Gardens Turned Against India Because Ganguly Was Not Playing". 26 May 2020. Archived from the original on 7 December 2021. Retrieved 7 December 2021.

[267] "Security concerns over Barabati Stadium's future". ESPNCricinfo. 24 January 2007. Archived from the original on 27 January 2007. Retrieved 8 March 2022.

[268] "The Entire Nation Erupts with Joy". The Tribune, Chandigarh. Archived from the original on 10 September 2006. Retrieved 8 March 2022.

[269] "India-Pakistan Cricket Rivalry: A War Without Shooting". Archived from the original on 20 April 2023. Retrieved 21 April 2023.

[270] "India vs. Pakistan: A complex rivalry hitting new heights". Deutsche Welle. Archived from the original on 21 April 2023. Retrieved 21 April 2023.

[୧]

[୨]

[୫]

[୩]

[୪]

[୬]

[୭]

[୮]

[୯]

[୧୦]

[୧୧]

[୧୨]

[୧୩]

[୧୪]

[୧୫]

[୧୬]

[୧୭]

[୧୮]

[୧୯]

[୨୦]

[୨୧]

[୨୨]

[୨୩]

[୨୪]

[୨୫]

[୨୬]

[୨୭]

[୨୮]

[୨୯]

[୩୦]

[୩୧]

[୩୨]

[୩୩]

[୩୪]

[୩୫]

[୩୬]

[୩୭]

[୩୮]

[୩୯]

[୪୦]

[୪୧]

[୪୨]

[୪୩]

[୪୪]

[୪୫]

[୪୬]

[୪୭]

[୪୮]

[୪୯]

[୫୦]

[୫୧]

[୫୨]

[୫୩]

[୫୪]

[୫୫]

[୫୬]

[୫୭]

[୫୮]

[୫୯]

[୬୦]

[୬୧]

[୬୨]

[୬୩]

[୬୪]

[୬୫]

[୬୬]

[୬୭]

[୬୮]

[୬୯]

[୭୦]

[୭୧]

[୭୨]

[୭୩]

[୭୪]

[୭୫]

[୭୬]

[୭୭]

[୭୮]

[୭୯]

[୮୦]

[୮୧]

[୮୨]

[୮୩]

[୮୪]

[୮୫]

[୮୬]

[୮୭]

[୮୮]

[୮୯]

[୯୦]

[୯୧]

[୯୨]

[୯୩]

[୯୪]

[୯୫]

[୯୬]

[୯୭]

[୯୮]

[୯୯]

[୧୦୦]