କୈଳାସ ପର୍ବତ
କୈଳାସ ପର୍ବତ ବା କୈଳାସଗିରି ବା କେବଳ କୈଳାସ (ଇଂରାଜୀରେ Mount Kailash ବା Kailasa; ତିବ୍ବତୀୟ ଭାଷାରେ କାଂରିଂପୋଛେ ବା ଗାଂଗ୍ ରିଂପୋଛେ; གངས་རིན་པོ་ཆེ) ଚୀନର ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ତିବ୍ବତ ଅଞ୍ଚଳସ୍ଥ ଟ୍ରାନ୍ସହିମାଳୟ ପର୍ବତମାଳାର ଏକ ପର୍ବତଶୃଙ୍ଗ । ସମୁଦ୍ରପତନରୁ କୈଳାସର ଉଚ୍ଚତା ୬୬୩୮ ମିଟର (୨୧୭୭୮ ଫୁଟ) ।
| କୈଳାସ ପର୍ବତ | |
|---|---|
| ଗାଂଗ୍ ରିଂପୋଛେ (གངས་རིན་པོ་ཆེ) | |
 କୈଳାସ ପର୍ବତର ଉତ୍ତର ପାର୍ଶ୍ୱ | |
| Elevation | ୬୬୩୮ ମିଟର |
| Prominence | ୧୩୧୯ ମିଟର |
| Location | |
| Location | ତିବ୍ବତ, ଚୀନ |
| Range | ଟ୍ରାନ୍ସ-ହିମାଳୟ |
| Coordinates | 31°4′0″N 81°18′45″E / 31.06667°N 81.31250°E |
| Climbing | |
| First ascent | ଅଦ୍ୟାବଧି ଅନାରୋହିତ |
ମାନସରୋବର ହ୍ରଦ ଓ ରାକ୍ଷାସତାଲ ହ୍ରଦ ନିକଟରେ ଏହି ପର୍ବତ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହି ପର୍ବତ ଆଖପାଖରୁ ସିନ୍ଧୁ, ବ୍ରହ୍ମପୁତ୍ର, ଶତଲେଜ, କର୍ଣ୍ଣାଳୀ (ଘାଘରା) ପ୍ରଭୃତି ନଦୀ ନିଃସୃତ ହୋଇଛନ୍ତି । ହିନ୍ଦୁ, ବୌଦ୍ଧ, ଜୈନ ଓ ବୋନ ଧର୍ମରେ କୈଳାସ ପର୍ବତକୁ ଅତି ପବିତ୍ର ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ ରହିଛି ।
ନାମକରଣର ଇତିହାସ
ସମ୍ପାଦନାସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ଏହି ପର୍ବତର ନାମ କୈଳାସଃ ବା କୈଳାଶଃ ।[୨][୩] ଏହି ଶବ୍ଦଟି "ସ୍ଫଟିକ"କୁ ସୂଚାଉଥିବା ଶବ୍ଦ କେଳାସରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ସମ୍ଭବପର ।[୪] ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକୋଷରେ “କେଳାସ” ଶବ୍ଦର ଦୁଇଟି ଅର୍ଥ ଲିଖିତ । ଗୋଟିଏ “ସ୍ଫଟିକ” ଓ ଅନ୍ୟଟି “(ସ୍ଫଟିକ ପରି ସ୍ୱଚ୍ଛ ହୋଇଥିବାରୁ) କୈଳାସ ପର୍ବତ” ।[୫] ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ତିବ୍ବତୀୟ-ଇଂରାଜୀ ଅଭିଧାନରେ (୧୯୦୨, ପୃଷ୍ଠା ୩୨) କୈ ଲା ସା ବୋଲି ଏକ ଶବ୍ଦ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି ଯାହା ସଂସ୍କୃତ ଶବ୍ଦରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ।[୬]
ସାମାନ୍ୟ ତିବ୍ବତୀୟ ଭାଷାରେ କୈଳାସ ପର୍ବତର ନାମ ହେଲା – ଗାଂଗ୍ ରିଂପୋଛେ (གངས་རིན་པོ་ཆེ)। ତିବ୍ବତୀୟ ଭାଷାରେ ଗାଂଗ୍ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ହେଲା ହିମାବୃତ ଶୃଙ୍ଗ ବା ତୁଷାରାଚ୍ଛନ୍ନ ଶୃଙ୍ଗ ଏବଂ ରିଂପୋଛେ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ହେଲା ମୂଲ୍ୟବାନ । ତେଣୁ ଗାଂଗ୍ ରିଂପୋଛେ ଅର୍ଥ ‘ହିମାବୃତ ଶୃଙ୍ଗଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ମୂଲ୍ୟବାନ ମଣି (ଶ୍ରେଷ୍ଠ)’ ବୋଲି ବୁଝିବାକୁ ହେବ । ଏଲିସ୍ ଆଲ୍ବିନିଆ କୈଳାସର ଅନେକ ନାମ ଓ ବିଭିନ୍ନ ଧାର୍ମିକ ବିଶ୍ୱାସରେ ସେମାନଙ୍କ ମହତ୍ତ୍ୱ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି :
"ତିବ୍ବତୀୟ ବୌଦ୍ଧମାନେ କୈଳାସକୁ “କାଂଗ୍ରି ରିଂପୋଛେ” (ମୂଲ୍ୟବାନ ହିମାବୃତ ପର୍ବତ) ବୋଲି କୁହନ୍ତି । ବୋନ ଲେଖାମାନଙ୍କରେ କୈଳାସକୁ ‘ଜଳର ପୁଷ୍ପ’, ‘ସମୁଦ୍ରଜଳର ପର୍ବତ’, ‘୯ ସୋପାନବିଶିଷ୍ଟ ସ୍ୱସ୍ତିକା ପର୍ବତ’ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ହିନ୍ଦୁମାନେ କୈଳାସ ପର୍ବତକୁ ମହାଦେବ ଶିବଙ୍କ ଆବାସସ୍ଥଳୀ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି । ଜୈନମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଧର୍ମଗୁରୁ କୈଳାସରେ ଜ୍ଞାନାଲୋକ ପ୍ରାପ୍ତ କରିଥିଲେ । ବୌଦ୍ଧଙ୍କ ପାଇଁ କୈଳାସ ସମଗ୍ର ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ନାଭି ଓ ବୋନ ଧର୍ମୀଙ୍କ ପାଇଁ କୈଳାସ ହେଲା ଆକାଶର ଦେବୀ ସିପାଇମେନଙ୍କ ଆବାସସ୍ଥଳ ।"[୭]
ଝାଂଗ୍ ଝୁଆଂଗ୍ ଭାଷାରେ କୈଳାସ ପର୍ବତର ଆଉ ଏକ ନାମ ହେଲା ତି ସେ ପର୍ବତ । ଏହି ନାମଟି ସେହି ଭାଷାର ଶବ୍ଦ ତି ତ୍ସେରୁ ଗୃହୀତ, ଯାହାର ଅର୍ଥ ହେଲା “ଜଳ ଶୃଙ୍ଗ” ବା “ନଦୀ ଶୃଙ୍ଗ” । ଏହି ପର୍ବତରୁ ପୌରାଣିକ ସିଂହ ସ୍ରୋତ, ମୟୂର ସ୍ରୋତ ଏବଂ ହସ୍ତୀ ସ୍ରୋତ ବାହାରିଥିବାରୁ ଏପରି ନାମ ରଖାଯାଇଛି । ପ୍ରକୃତରେ କୈଳାସ ନିକଟସ୍ଥ ମାନସରୋବର ଅଞ୍ଚଳରୁ ସିନ୍ଧୁ ନଦୀ, ୟାରଲୁଂ ତ୍ସାଙ୍ଗପୋ ନଦୀ, ଝେଲମ ନଦୀ ଓ ଘାଘରା ନଦୀ ବାହାରିଛନ୍ତି ।[୮]
ଭୂବିଜ୍ଞାନ
ସମ୍ପାଦନା
କୈଳାସ ପର୍ବତ ଏବଂ ସିନ୍ଧୁ ନଦୀର ଉତ୍ପତ୍ତି ସ୍ଥଳର ଭୂବୈଜ୍ଞାନିକ ଅଧ୍ୟୟନରୁ ଏଠାକାର ଶିଳା କ୍ରିଟେସିୟସ୍ କଳ୍ପରୁ ନେଇ ସେନୋଜୋଇକ୍ କଳ୍ପ ସମୟର ବୋଲି ଅନୁମାନ କରାଯାଉଛି । ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ସ୍ତରୀଭୂତ ଶିଳା ପ୍ରମୁଖ ଉପାଦାନ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥାନେ ଆଗ୍ନେୟ ଶିଳା ମଧ୍ୟ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । କୈଳାସ ପର୍ବତ ଏକ ବୃହତ ମୁଗୁନି ପଥର ଭିତ୍ତି ଉପରେ ଦଣ୍ଡାୟମାନ । ଟେଥିଜ୍ ସାଗର ପୋତି ହେବା ପରେ ସେଠାରେ ସେନୋଜୋଇକ୍ କାଳରୁ ରହିଥିବା ସାମୁଦ୍ରିକ ଚୂନପଥର କୈଳାସର ଶୈଳସଜ୍ଜାର ଅଂଶ ପାଲଟିଯାଇଛି । ଭାରତୀୟ ପ୍ଲେଟ୍ ଏସୀୟ ପ୍ଲେଟ୍ ସହ ଧକ୍କା ପୂର୍ବରୁ ଏହି ସ୍ତରୀଭୂତ ଶିଳାଗଣ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲେ ।[୯][୧୦]
ଧାର୍ମିକ ମହତ୍ତ୍ୱ
ସମ୍ପାଦନା
ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମ
ସମ୍ପାଦନା
କୈଳାସ ପର୍ବତ ଉପରେ ମହାଦେବ ଶିବ ନିଜ ପତ୍ନୀ ମାତା ପାର୍ବତୀ, ଦୁଇ ପୁତ୍ର ଗଣେଶ ଓ କାର୍ତ୍ତିକେୟଙ୍କ ସହ ବାସ କରନ୍ତି ବୋଲି ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମାବଲମ୍ବୀମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ।
ଲେଖକ ଚାର୍ଲସ୍ ଆଲେନ୍ ବିଷ୍ଣୁ ପୁରାଣରେ କୈଳାସ ପର୍ବତ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା ରହିଥିବା କଥା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ବିଷ୍ଣୁପୁରାଣରେ କୈଳାସର ଚାରି ପାର୍ଶ୍ୱକୁ ସ୍ଫଟିକ, ରୁବି, ସୁନା ଓ ଲାପିସ୍ ଲାଜୁଲିରେ ଗଠିତ ବୋଲି ସେ ଲେଖିଛନ୍ତି ।[୧୧] ୬ଟି ପର୍ବତଦ୍ୱାରା ଘେରି ହୋଇ ରହିଥିବା କୈଳାସ ଏକ ପଦ୍ମପୁଷ୍ପର ମଧ୍ୟଭାଗ ପରି ବୋଲି ପୁରାଣରେ କୁହାଯାଇଛି ।[୧୧]
ରାବଣାନୁଗ୍ରହ ପୌରାଣିକ ଗଳ୍ପରେ କୈଳାସ ପର୍ବତର ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି । ଶିବଭକ୍ତ ରାବଣ ମହାଦେବଙ୍କୁ ସପରିବାର ଲଙ୍କାକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହେବାକୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିଲା । ଶିବ ଏହାକୁ ଅଗ୍ରାହ୍ୟ କରନ୍ତେ ରାବଣ କୈଳାସ ପର୍ବତ ଉପାଡ଼ି ଦେବାକୁ ଉଦ୍ୟମ କରିଥିଲା । ରାବଣର ଗର୍ବ ଭାଙ୍ଗିବା ପାଇଁ ଶିବ ନିଜ ପାଦର ବୁଢ଼ାଆଙ୍ଗୁଠିରେ କୈଳାସ ଓ ତାହାକୁ ଧରିଥିବା ରାବଣକୁ ଦବାଇ ରଖିଲେ ।[୧୨] ରାବଣ ଶିବଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସ୍ୱରଚିତ ଶିବତାଣ୍ଡବ ସ୍ତୋତ୍ର ଗାଇ ଶିବଙ୍କୁ ତୁଷ୍ଟ କରିବାରୁ ଶିବ ତାହାକୁ କ୍ଷମା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।[୧୩] [୧୪] କୈଳାସ ଓ ମାନସରୋବର ରହିଥିବାରୁ ସ୍କନ୍ଧ ପୁରାଣରେ ହିମାଳୟକୁ ପର୍ବତଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି । ଶ୍ରୀମଦ ଭଗବତ ଗୀତାରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନିଜକୁ ସମସ୍ତ ପର୍ବତଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କୈଳାସ (ମେରୁ) ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । ରାମାୟଣ କାବ୍ୟର କିସ୍କିନ୍ଧା କାଣ୍ଡ ଓ ବାଳ କାଣ୍ଡରେ ଏବଂ ମହାଭାରତ କାବ୍ୟର ଭୀଷ୍ମ ପର୍ବ, ଦ୍ରୋଣ ପର୍ବ, ବନ ପର୍ବ ଓ ଅନୁଶାସନ ପର୍ବରେ କୈଳାସ ପର୍ବତର ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି । ଏହା ବ୍ୟତୀତ କବୀରଙ୍କ ଗୀତ ଓ ଆଦି ଶଙ୍କରାଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ଅଷ୍କକରେ ମଧ୍ୟ କୈଳାସର ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି । [୧୫]
ଜୈନ ଧର୍ମ
ସମ୍ପାଦନା
ଜୈନ ଶାସ୍ତ୍ର ଅଷ୍ଟପଦ ଅନୁସାରେ ପ୍ରଥମ ଜୈନ ତୀର୍ଥଙ୍କର ଋଷଭନାଥଙ୍କୁ କୈଳାସସଂଲଗ୍ନ ପର୍ବତରେ ମୋକ୍ଷପ୍ରାପ୍ତି ହୋଇଥିଲା ।[୧୬] ଜୈନ ପରମ୍ପରାନୁଯାୟୀ ଋଷଭନାଥ ନିର୍ବାଣ ଲାଭ କରିବା ପରେ ତାଙ୍କ ପୁତ୍ର ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ ସମ୍ରାଟ ଭରତ ସେଠାରେ ତିନୋଟି ସ୍ତୁପ, ୨୪ ତୀର୍ଥଙ୍କରଙ୍କ ପାଇଁ ୨୪ଟି ପୀଠ ଓ ମୂଲ୍ୟବାନ ପଥର ଖଚିତ ୨୪ଟି ମୂର୍ତ୍ତି ନିର୍ମିତ କରାଇଥିଲେ ।[୧୭]
ଜୈନ କଥା ଅନୁସାରେ ଶେଷ (୨୪ତମ) ତୀର୍ଥଙ୍କର ବର୍ଦ୍ଧମାନ ମହାବୀରଙ୍କ ଜନ୍ମ ପରେ ଇନ୍ଦ୍ର ମହାବୀରଙ୍କ ମାତା ତ୍ରିଶାଳାଙ୍କୁ ଗଭୀର ନିଦ୍ରାରେ ଶୁଆଇ ଦେଇ ମହାବୀରଙ୍କୁ ଧରି ମେରୁ ପର୍ବତର ଶିଖରକୁ ଚାଲି ଯାଇଥିଲେ । ସେଠାରେ ମହାବୀରଙ୍କୁ ସ୍ନାନ କରାଇ ଅଭିଷିକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ।[୧୮][୧୯]
ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମ
ସମ୍ପାଦନା
ବୌଦ୍ଧ ଶାସ୍ତ୍ରମାନଙ୍କରେ କୈଳାସ ପର୍ବତକୁ “ମେରୁ ପର୍ବତ” ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି । ବୌଦ୍ଧ ସଂସ୍କୃତିରେ କୈଳାସ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ତୀର୍ଥସ୍ଥଳ ଭାବେ ପରିଗଣିତ ।[୨୦]
ବଜ୍ରଯାନ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମାବଲମ୍ବୀମାନେ କୈଳାସକୁ ଚକ୍ରସମ୍ବର ବୁଦ୍ଧଙ୍କ (ବା ଡେମଚୋକ) ଆବାସସ୍ଥଳୀ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ।[୨୧] ଡେମଚୋକ ହେଉଛନ୍ତି ପରମାନନ୍ଦର ପ୍ରତୀକ ।
ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ୭ମ-୮ମ ଶତାବ୍ଦୀରେ ତିବ୍ବତ ଅଞ୍ଚଳରେ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମର ପ୍ରଚାର ଓ ପ୍ରସାରର ଶ୍ରେୟ ପଦ୍ମସମ୍ଭବ ତନ୍ତ୍ର ପରମ୍ପରାକୁ ଦିଆଯାଏ ଓ ଏହି ପରମ୍ପରାର ଅନେକ ପୀଠ କୈଳାସରେ ବିକ୍ଷିପ୍ତ ଭାବରେ ରହିଛନ୍ତି ।[୨୨]
ଏକ ଲୋକକଥାନୁସାରେ, ବଜ୍ରଯାନ ତାନ୍ତ୍ରିକ ମିଳାରେପା (ଆନୁମାନିକ ୧୦୫୨ରୁ ୧୧୩୫) ବୋନ ତାନ୍ତ୍ରିକ ନାରୋ ବୋଞ୍ଚୁଂଗଙ୍କୁ ଆହ୍ୱାନ ଦେବା ପାଇଁ ତିବ୍ବତରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ । ଉଭୟ ତାନ୍ତ୍ରିକ ଏକ ତନ୍ତ୍ରଯୁଦ୍ଧରେ ମାତିଗଲେ କିନ୍ତୁ କେହି ବିଜୟଲାଭ କରିପାରିଲେ ନାହିଁ । ଯିଏ ସର୍ବ ପ୍ରଥମେ କୈଳାସ ପର୍ବତ ଉପରକୁ ଚଢ଼ିପାରିବ ତାକୁ ବିଜୟୀ ଘୋଷିତ କରାଯିବ ବୋଲି ସ୍ଥିର କରାଗଲା । ନାରୋ ବୋଞ୍ଚୁଂଗ୍ ନିଜ କୁହୁକ ଢୋଲ ଉପରେ ବସି କୈଳାସ ଆରୋହଣ କରିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ । ମିଳାରେପା କିନ୍ତୁ ଧ୍ୟାନମଗ୍ନ ବସି ରହିବା ତାଙ୍କ ସମର୍ଥକଙ୍କୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟାନ୍ୱିତ କରିଥିଲା । ନାରୋ ବୋଞ୍ଚୁଂଗ୍ ଶିଖରକୁ ପହଞ୍ଚିବାକୁ ଆଉ ଅଳ୍ପ ବାଟ ଥିବା ବେଳେ ହଠାତ୍ ମିଳାରେପା ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣଙ୍କୁ ନିଜ ବାହନ କରି ତୁରନ୍ତ ଶିଖରକୁ ଚଢ଼ିଯାଇଥିଲେ ଓ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲେ । ସେ କୈଳାସ ଉପରେ କିଛି ତୁଷାର ଛିଞ୍ଚି ଦେଇଥିଲେ ଯାହାକୁ ବୋନ୍ରି କୁହାଯାଏ ଓ ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ସହିତ ରହିଥିବା ବୋନ୍ପୋ ସମ୍ପର୍କକୁ ପୃଷ୍ଠପୋଷକତା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।[୨୩][୨୪][୨୫]
ବୋନ ଧର୍ମ
ସମ୍ପାଦନାତିବ୍ବତରେ ଜାତ ବୋନ ଧର୍ମରେ ରହସ୍ୟମୟ କୈଳାସକୁ "ନଅ ତଳବିଶିଷ୍ଟ ସ୍ୱସ୍ତିକା ପର୍ବତ" ଓ ଜଗତର ଅକ୍ଷ “ତାଗ୍ଜିଗ୍ ଓଲ୍ମୋ ଲୁଂଗ୍ ରିଂଗ୍” ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
କୈଳାସ ପର୍ବତ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରା
ସମ୍ପାଦନା
ହଜାର ବର୍ଷରୁ ରହି ଆସିଥିବା ପରମ୍ପରା ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରତିବର୍ଷ ବହୁ ସଂଖ୍ୟକ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରୀ କୈଳାସ ଅଭିମୁଖେ ଯାତ୍ରା କରିଥାନ୍ତି । ଅନେକ ଧର୍ମାବଲମ୍ବୀ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରୀ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ଚାଲି ଚାଲି କୈଳାସ ପର୍ବତର ପ୍ରଦକ୍ଷିଣା କଲେ ସୌଭାଗ୍ୟ ଲାଭ ହୋଇଥାଏ । ହିନ୍ଦୁ ଓ ବୌଦ୍ଧମାନେ ଘଣ୍ଟାକଣ୍ଟା ଦିଗରେ ଏବଂ ଜୈନ ଓ ବୋନମାନେ ଘଣ୍ଟାକଣ୍ଟା ବିପରୀତ ଦିଗରେ ପ୍ରଦକ୍ଷିଣା କରିଥାନ୍ତି ।[୨୬]
କୈଳାସର ପରିକ୍ରମା ପଥ ୫୨ କିଲୋମିଟର ଦୀର୍ଘ । କିଛି ତୀର୍ଥଯାତ୍ରୀଙ୍କ ଅନୁସାରେ ଗୋଟିଏ ଦିନରେ ଏହି ପରିକ୍ରମା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବା ଉଚିତ । କିନ୍ତୁ ଗୋଟିଏ ଦିନରେ ଓ ନିମ୍ନ ତାପମାତ୍ରାରେ ଏହି ପରିକ୍ରମା କରିବା ଆଦୌ ସରଳ କାର୍ଯ୍ୟ ନୁହେଁ । ଉତ୍ତମ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟାବସ୍ଥାରେ ଥିବା ଜଣେ ମନୁଷ୍ୟ ୧୫ ଘଣ୍ଟା ଚାଲିଲେ ଏହି ପ୍ରଦକ୍ଷିଣା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇପାରେ । ବନ୍ଧୁର ପଥ, ଉଚ୍ଚତା ବେମାରୀ ଓ ଅସହ୍ୟ ଥଣ୍ଡା ଓ କାଲୁଆ ପବନ ସତ୍ତ୍ୱେ କିଛି ଭକ୍ତ ଏହି ପ୍ରଦକ୍ଷିଣା ପୂର୍ଣ୍ଣ କରିବାରେ ସମର୍ଥ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଆଉ କିଛି ଭକ୍ତ ପଥସାରା ଆଣ୍ଠୁରେ ବସି ସାଷ୍ଟାଙ୍ଗ ପ୍ରଣାମ କରି ପ୍ରଦକ୍ଷିଣା କରନ୍ତି ଯାହା ଅଧିକ କଷ୍ଟଦାୟକ । ଏପରି କରିବାକୁ ଅତି କମରେ ଚାରି ସପ୍ତାହ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶାରୀରିକ କଷ୍ଟ ଭୋଗ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । କୈଳାସ ପର୍ବତ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ତିବ୍ବତୀୟ ହିମାଳୟର ଦୁର୍ଗମ୍ୟ ପଥ ଓ ଅସହ୍ୟ ଜଳବାୟୁ ଅତିକ୍ରମ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ଆଧୁନିକ କାଳରେ ଯାତ୍ରାପଥରେ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରୀଙ୍କ ବସିବା ଓ ଶୋଇବା ପାଇଁ ବିଶ୍ରାମ ସ୍ଥାନ, ମେଜ, ରିଫ୍ରେସମେଣ୍ଟ୍ କିଓସ୍କ ଆଦି ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି । ଯେହେତୁ ସବୁ ଧର୍ମ ପାଇଁ କୈଳାସ ଏକ ପବିତ୍ର ସ୍ଥଳ, ତେଣୁ ଏହା ଉପରେ ପାଦ ଦେବା ସବୁ ଧର୍ମରେ ମହାପାପ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି । କୈଳାସରୁ ସ୍ୱର୍ଗକୁ ପାହାଚ (ସୋପାନ) ରହିଥାଏ ବୋଲି ଲୋକେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ।
ଭାରତ-ଚୀନ ସୀମା ବିବାଦ ଯୋଗୁଁ ୧୯୫୪ରୁ ନେଇ ୧୯୭୮ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କୈଳାସ ଯାତ୍ରା ସ୍ଥଗିତ ରହିଥିଲା । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଭାରତୀୟ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରୀଙ୍କ ପାଇଁ କୈଳାସ ଯାତ୍ରା ପୁଣି ଖୋଲାଗଲା । କିନ୍ତୁ ପୂର୍ବ ତୀର୍ଥ ସଡ଼କ ପରିବର୍ତ୍ତେ ହିମାଳୟର ଅତି ଦୁର୍ଗମ୍ୟ ପଥରେ ଭାରତୀୟ ଓ ଚୀନୀ ସେନାଙ୍କ ଗୋଚରରେ ପଦଚାରଣ କରି କିମ୍ବା କାଠମାଣ୍ଡୁରୁ ଲାସା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିମାନରେ ଓ ଲାସାରୁ ଆଗକୁ ଗାଡ଼ିରେ ଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା । ଚାରି ଦିନର ଏହି ଯାତ୍ରା ପରେ ସମୁଦ୍ରପତନରୁ ୪୬୦୦ ମିଟର ଉଚ୍ଚତାରେ ଥିବା ଡାର୍ଚେନରେ ବିଭିନ୍ନ ପାନ୍ଥନିବାସରେ ରହିବାକୁ ପଡ଼େ । ତୀର୍ଥଯାତ୍ରୀ ନିଜ ତମ୍ବୁରେ ମଧ୍ୟ ବିଶ୍ରାମ କରନ୍ତି । ୧୯୯୭ ମସିହାରେ ସ୍ୱିସ୍ ଙ୍ଗାରି କୋର୍ସୁମ୍ ଫାଉଣ୍ଡେସନଦ୍ୱାରା ଏଠାରେ ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ଚିକିତ୍ସାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
କୈଳାସର ପରିକ୍ରମା ପଥ ଏହାର ଉଦ୍ୟାନର ଏକ ଅଂଶ । ଏହା ଚାରିପଟେ ପାଦରେ, କୁଜି ଘୋଡ଼ା ବା ଗୃହପାଳିତ ୟାକ୍ ପିଠିରେ ବସି ପୂର୍ଣ୍ଣ କରାଯାଏ । ଚାଲି ପରିକ୍ରମା କରିବା ପାଇଁ ୧୫୦୦୦ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି, ଟାର୍ବୋଚେ ଧ୍ୱଜସ୍ତମ୍ଭ ଅତିକ୍ରମ କରି ଡ୍ରୋଲ୍ମା ଗିରିପଥ (୧୮୨୦୦ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତା) ଦେଇ ଯିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ବାଟରେ ଦୁଇ ରାତି କଟାଇବାକୁ ପଡ଼େ । ଏହି ପଥରେ ଯିବାବେଳେ ଦୂରରୁ ଗୌରୀ କୁଣ୍ଡକୁ ଦେଖିହେବ ।
ଜୀବଜନ୍ତୁ
ସମ୍ପାଦନାକୈଳାସ ପର୍ବତ ନିମ୍ନ ଭାଗରେ କିଆଂଗ୍ (ବନ୍ୟ ଗଧ), ତିବ୍ବତୀୟ ଆଣ୍ଟିଲୋପ, ବନ୍ୟ ୟାକ୍, ହଂସ, କଳାବେକିଆ ବଗ ପ୍ରଭୃତି ଜୀବଜନ୍ତୁ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଅନ୍ତି ।[୨୭]
ପର୍ବତାରୋହଣ
ସମ୍ପାଦନା
ଧାର୍ମିକ ବିଶ୍ୱାସ ଯୋଗୁଁ କୈଳାସ ପର୍ବତରେ ଆରୋହଣ କରାଯାଏନାହିଁ । ୧୯୨୬ ମସିହାରେ ହ୍ୟୁଗ୍ ରଟଲେଜ୍ କୈଳାସ ପର୍ବତର ଉତ୍ତର ପଟର ଅନୁଶୀଳନ କରିଥିଲେ । ୬୦୦୦ ଫୁଟ (୧୮୦୦ ମିଟର) ଉଚ୍ଚ ଏହି ପଟରୁ ଆରୋହଣ ଅତି କଷ୍ଟକର ବୋଲି ସେ ଅନୁମାନ କରିଥିଲେ ।[୨୮] ସେ ପର୍ବତର ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ ପଟରୁ ଆରୋହଣ କରିବାକୁ ସ୍ଥିର କଲେ କିନ୍ତୁ ବହୁ ସମୟ ଅତିବାହିତ ହେବାରୁ ଆରୋହଣ କରିପାରିନଥିଲେ । ରଟଲେଜ୍ଙ୍କ ସହିତ ପର୍ବତ ଅପର ପାର୍ଶ୍ୱରୁ କର୍ଣ୍ଣେଲ୍ ଆର୍. ସି. ୱିଲ୍ସନ୍ ଓ ତାଙ୍କ ଶେର୍ପା ତ୍ସେଟେନ୍ କୈଳାସକୁ ଆରୋହଣ ବାଟ ଖୋଜୁଥିଲେ ଏବଂ ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିଥିଲେ । ପର୍ବତର ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ପଟ ଆରୋହଣ ଯୋଗ୍ୟ ବୋଲି ତ୍ସେଟେନ୍ ୱିଲ୍ସନ୍ଙ୍କୁ ଜଣାଇଥିଲେ ।[୨୯] ଆଲ୍ପାଇନ୍ ଜର୍ଣ୍ଣାଲ୍ର (୧୯୨୮) ଖଣ୍ଡ-୪୦ରେ ପ୍ରକାଶିତ ୱିଲ୍ସନ୍ଙ୍କ ଲେଖାରୁ ଜଣାପଡ଼େ ଯେ କୈଳାସ ଆରୋହଣ କରିବାକୁ ସେ ଅତି ଆଗ୍ରହୀ ଥିଲେ କିନ୍ତୁ ଆରୋହଣ ସମୟ ଉପନୀତ ହୁଅନ୍ତେ ଭୀଷଣ ତୁଷାରପାତ ହୋଇ ଆରୋହଣ ଅସମ୍ଭବ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲା । ୧୯୩୬ ମସିହାରେ ହର୍ବର୍ଟ୍ ଟିଚି “ଗୁର୍ଲା ମାନ୍ଧାତା” ପର୍ବତର ଆରୋହଣ କରିବା ପାଇଁ ଏହି ଅଞ୍ଚଳକୁ ଆସିଥିଲେ । କୈଳାସ ପର୍ବତ ଆରୋହ୍ୟ ନା ନୁହେଁ ସେ ଙ୍ଗାରିର ଗାର୍ପୋମାନଙ୍କୁ ପଚାରିଥିଲେ । ପ୍ରତ୍ୟୁତ୍ତରରେ ଗାର୍ପୋ ଜଣେ କହିଲା, “କେବଳ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପାପମୁକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି କୈଳାସକୁ ଚଢ଼ିପାରିବ । ତା’କୁ କୈଳାସର ବରଫାବୃତ ଚଟ୍ଟାଣ କଷ୍ଟକରି ଚଢ଼ିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ନଥିବ । ସେ ପକ୍ଷୀଟିଏ ହୋଇ କୈଳାସର ଶିଖରକୁ ଉଡ଼ିଯିବ ।“[୩୦] ଚୀନ ସରକାର ୧୯୮୦ ଦଶନ୍ଧିରେ ରାଇନହୋଲ୍ଡ ମେସ୍ନରଙ୍କୁ କୈଳାସ ପର୍ବତ ଆରୋହଣ କରିବା ପାଇଁ ଆମନ୍ତ୍ରଣ କରିଥିଲେ ଯାହାକୁ ମେସ୍ନର୍ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥଦେଇଥିଲେ ।[୩୧]
୨୦୦୧ ମସିହାରେ କୈଳାସ ଚଢ଼ିବା ପାଇଁ ଏକ ସ୍ପେନୀୟ ପର୍ବତାରୋହୀ ଦଳକୁ ଚୀନ ସରକାର ଅନୁମତି ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ଏହାକୁ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ନିନ୍ଦା କରାଯାଇଥିଲା । ପରେ କିନ୍ତୁ ଚୀନୀ ଅଧିକାରୀମାନେ କୈଳାସ ଉପରକୁ କେହି ମଧ୍ୟ ଚଢ଼ିବା ନିଷିଦ୍ଧ ଓ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ଏପରି ଚୀନର ନିନ୍ଦା ଅମୂଳକ ବୋଲି କହିଥିଲେ ।[୩୧] ପୂର୍ବରୁ ଚଢ଼ିବାକୁ ମନା କରିଥିବା ମେସ୍ନର୍ ସ୍ପେନୀୟ ପର୍ବତାରୋହଣକାରୀ ଦଳର ଯୋଜନାକୁ ନିନ୍ଦା କରି କହିଥିଲେ :
ଯଦି ଏହି ପର୍ବତ ଶିଖରକୁ ଆମେ ଆରୋହଣ କରିବା, ତେବେ ଆମେ ବହୁ ଲୋକଙ୍କ ଆତ୍ମାର ଭାବନାକୁ ପଦାଘାତ କରିବା । ବରଂ ମୁଁ କହିବି ଯେ ଆମେ କୌଣସି କଷ୍ଟ ଓ ଉଚ୍ଚ ପାହାଡ଼ ଚଢ଼ିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବା ଉଚିତ । କୈଳାସ ବେଶୀ ଉଚ୍ଚ ନୁହେଁ କିମ୍ବା ଏହା ଚଢ଼ିବା ସେତିକି କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ନୁହେଁ ।[୩୨]
ଆହୁରି ଦେଖନ୍ତୁ
ସମ୍ପାଦନାଆଧାର
ସମ୍ପାଦନା- ↑ Jain Pooja-Kavya: Ek Chintan. ISBN 9788126308187.
- ↑ Monier-Williams Sanskrit Dictionary, page 311 column 3
- ↑ Entry for कैलासः Archived 2012-07-08 at Archive.is in Apte Sanskrit-English Dictionary
- ↑ Williams, Monier. "Monier-Williams Sanskrit-English Dictionary". Archived from the original on 2018-08-31. Retrieved 2019-12-22.
kelāsa m. crystal W
- ↑ ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକୋଷ.
- ↑ Sarat Chandra Das (1902). Tibetan-English Dictionary with Sanskrit Synonyms. Calcutta, India: Bengal Secretariat Book Depot, page 32.
- ↑ Alice Albinia (2008). Empires of the Indus: The Story of a River. John Murray. p. 288. ISBN 9780719560033.
- ↑ Camaria, Pradeep (1996), Kailash Manasarovara on the Rugged Road to Revelation, New Delhi: Abhinav, ISBN 9788170173366, retrieved 11 June 2010
- ↑ Geology and Geography of the Mt. Kailash area and Indus River headwaters in southwestern Tibet Archived 2014-12-28 at the Wayback Machine. Pete Winn, Science Director Earth Science Expeditions. Accessed January 2014.
- ↑ Plate Tectonic & northern Pacific Accessed January 2014.
- ↑ ୧୧.୦ ୧୧.୧ Allen, Charles. (1982). A Mountain in Tibet, pp. 21–22. André Deutsch. Reprint: 1991. Futura Publications, London. ISBN 0-7088-2411-0.
- ↑ http://www.nationalmuseumindia.gov.in/prodCollections.asp?pid=19&id=3&lk=dp3
- ↑ https://www.punjabkesari.in/dharm/news/what-is-shiva-tandava-924252
- ↑ Shiv Tandav Stotra (Hindi Edition).
- ↑ ଡଃ ବିନୋଦ ସିଂହ, A literature review of the mention of the sacred mountain “Kailash Mansarovar” in the ancient Indian Classics and Mythology, Journal of Indian Research. ISSN 2321-4155. mujournal
.mewaruniversity .in /JIR%202-2 /4 .pdf - ↑ "To heaven and back – Times Of India". Articles.timesofindia.indiatimes.com. 2012-01-11. Archived from the original on 2012-07-07. Retrieved 2012-03-02.
- ↑ Jain, Arun Kumar (2009). Faith & Philosophy of Jainism. ISBN 9788178357232.
- ↑ Welch, Stuart Cary; Metropolitan Museum Of Art (New York, N.Y.) (1985). India: Art and Culture, 1300-1900. ISBN 9780030061141.
- ↑ "Jainism Literature Center - Rituals". Archived from the original on 2019-08-16. Retrieved 2019-12-22.
- ↑ Robert E. Buswell (2004). Encyclopedia of Buddhism: A-L. Macmillan Reference. pp. 407–408. ISBN 978-0-02-865719-6.
- ↑ "Heruka Chakrasamvara". Khandro.net. Retrieved 2012-03-02.
- ↑ The Sacred Mountain, pp. 39, 33, 35, 225, 280, 353, 362–363, 377–378
- ↑ The Sacred Mountain, pp. 31, 33, 35
- ↑ The World's Most Mysterious Places Published by Reader's Digest ISBN 0-276-42217-1 pg.85
- ↑ The Sacred Mountain, pp. 25–26
- ↑ "Mt Kailash and Lake Manasarovar pilgrim tour in 2018 - Explore China Tibet Travel". Tibet & China Travel Services by Locals. Archived from the original on 2018-11-01. Retrieved 2019-12-22.
- ↑ https://www.tibettravel.org/reviews/wild-animals-for-kailash-tour.html
- ↑ The Sacred Mountain, p. 120
- ↑ The Sacred Mountain, p. 116
- ↑ The Sacred Mountain, p. 129
- ↑ ୩୧.୦ ୩୧.୧ "China to Ban Expeditions on Mt Kailash". tew.org. Archived from the original on 18 July 2011. Retrieved 16 September 2016.
- ↑ "Scaling a Mountain to Destroy The Holy Soul of Tibetans". tew.org. Archived from the original on 27 April 2011. Retrieved 18 September 2016.
ଆଉ ପଢ଼ନ୍ତୁ
ସମ୍ପାଦନା- Albinia, Alice. (2008) Empires of the Indus: The Story of a River. First American Edition (2010) W. W. Norton & Company, New York. ISBN 978-0-393-33860-7.
- Nomachi, Kazuyoshi. Tibet. Boston: Shambhala, 1997.
- Thurman, Robert and Tad Wise, Circling the Sacred Mountain: A Spiritual Adventure Through the Himalayas. New York: Bantam, 1999. ISBN 0-553-37850-3 — Tells the story of a Western Buddhist making the trek around Mount Kailash.
- Snelling, John. (1990). The Sacred Mountain: The Complete Guide to Tibet's Mount Kailas. 1st edition 1983. Revised and enlarged edition, including: Kailas-Manasarovar Travellers' Guide. Forwards by H.H. the Dalai Lama of Tibet and Christmas Humphreys. East-West Publications, London and The Hague. ISBN 0-85692-173-4.
- (Elevation) Chinese Snow Map "Kangrinboqe", published by the Lanzhou Institute of Glaciology, Chinese Academy of Sciences.
- Allen, Charles (1982) A Mountain in Tibet: The Search for Mount Kailas and the Sources of the Great Rivers of Asia. (London, André Deutsch).
- Allen, Charles. (1999). The Search for Shangri-La: A Journey into Tibetan History. Little, Brown and Company. Reprint: Abacus, London. 2000. ISBN 0-349-11142-1.
- "A Tibetan Guide for Pilgrimage to Ti-se (Mount Kailas) and mTsho Ma-pham (Lake Manasarovar)." Toni Huber and Tsepak Rigzin. In: Sacred Spaces and Powerful Places In Tibetan Culture: A Collection of Essays. (1999) Edited by Toni Huber, pp. 125–153. The Library of Tibetan Works and Archives, Dharamsala, H.P., India. ISBN 81-86470-22-0.
- Stein, R. A. (1961). Les tribus anciennes des marches Sino-Tibétaines: légends, classifications et histoire. Presses Universitaires de France, Paris. (In French)
- Johnson, Russell, and Moran, Kerry. (1989). The Sacred Mountain of Tibet: On Pilgrimage to Kailas. Park Street Press, Rochester, Vermont. ISBN 0-89281-325-3.
- Govinda, Lama Anagarika. (1966). The Way of the White Clouds: A Buddhist Pilgrim in Tibet. Shambhala Publications, Inc. Boulder, Colorado. Reprint with foreword by Peter Matthiessen: Shambhala Publications, Inc. Boston, Massachusetts. 1988. ISBN 0-87773-007-5
- Thubron, Colin. (2011). "To a Mountain in Tibet." Chatto & Windus, London. ISBN 978-0-7011-8380-6
ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଲିଂକ୍
ସମ୍ପାଦନା