ଉଇକିପିଡ଼ିଆ

ଏମ ଏସ ସ୍ୱାମୀନାଥନ

ଭାରତୀୟ ବୈଜ୍ଞାନିକ
(M. S. Swaminathanରୁ ଲେଉଟି ଆସିଛି)

ମନକୋମ୍ବୁ ସାମ୍ବାଶିବନ ସ୍ୱାମୀନାଥନ (୭ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୨୫ - ୨୮ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୨୩) ଜଣେ ଭାରତୀୟ କୃଷି ବିଜ୍ଞାନୀ, କୃଷି ବୈଜ୍ଞାନିକ, ଉଦ୍ଭିଦ ଜେନେଟିକ୍ସ, ପ୍ରଶାସକ ଏବଂ ମାନବିକତାବାଦୀ ଥିଲେ । [୧] ସ୍ୱାମୀନାଥନ୍ ସବୁଜ ବିପ୍ଳବର ଏକ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ନେତା ଥିଲେ । [୨] ଗହମ ଏବଂ ଚାଉଳର ଉଚ୍ଚ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ପ୍ରଜାତିର ପରିଚୟ ଏବଂ ବିକାଶରେ ତାଙ୍କର ନେତୃତ୍ୱ ଏବଂ ଭୂମିକା ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ଭାରତରେ ସବୁଜ ବିପ୍ଳବର ମୁଖ୍ୟ ସ୍ଥାପକ[a] ବୋଲି କୁହାଯାଏ । [୫] [୬] କୃଷକ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ସହ ଜନ ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ୱ ନେଉଥିବା ଏବଂ ସାର୍ବଜନୀନ ନୀତିଦ୍ୱାରା ସମର୍ଥିତ ନର୍ମାନ ବୋର୍ଲାଗଙ୍କ ସହ ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କ ସହଯୋଗୀ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପ୍ରୟାସ ୧୯୬୦ ଦଶକରେ ଭାରତ ଏବଂ ପାକିସ୍ତାନକୁ କେତେକ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରୁ ରକ୍ଷା କରିଥିଲା । [୭] [୮] ଫିଲିପାଇନ୍ସର ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଧାନ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ (ଆଇଆରଆରଆଇ)ର ମହାନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ଭାବରେ ତାଙ୍କର ନେତୃତ୍ୱ ୧୯୮୭ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱ ଖାଦ୍ୟ ପୁରସ୍କାରରେ ସମ୍ମାନିତ ହେବାରେ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା, ଯାହା କୃଷି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନ୍ୟତମ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସମ୍ମାନ ଭାବରେ ସ୍ୱୀକୃତି ପାଇଥିଲା ।[୭] ଜାତିସଂଘ ପରିବେଶ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ତାଙ୍କୁ "ଅର୍ଥନୈତିକ ପରିବେଶର ପିତା" ବୋଲି କହିଛି । [୯]

ଏମ୍ ଏସ୍ ସ୍ୱାମୀନାଥନ୍
ସ୍ୱାମୀନାଥନ୍ ୨୦୧୩ରେ
ସାଂସଦ, ରାଜ୍ୟସଭା
କାର୍ଯ୍ୟକାଳ
2007 (2007) – 2013 (2013)
ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀମନୋନୀତ
ଜନ୍ମ(1925-08-07)୭ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୨୫
କୁମ୍ବାକୋନମ୍, ତଞ୍ଜୋର ଜିଲ୍ଲା, ମାଡ୍ରାସ ପ୍ରେସିଡେନ୍ସି, ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତ
(present-day ତାଞ୍ଜାଭୁର, ତାମିଲନାଡୁ, ଭାରତ)
ମୃତ୍ୟୁ୨୮ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୨୩(2023-09-28) (ବୟସ ୯୮)
ଚେନ୍ନାଇ,ତାମିଲନାଡୁ, ଭାରତ
ଜାତୀୟତାଭାରତୀୟ
ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ
ବୈବାହିକ-ସାଥୀ
​
​
(m. ୧୯୫୫; died ପ୍ରକାଶନରେ ଅସୁବିଧା: ଅଜଣା ଚିହ୍ନ "୨" ।)​
ସନ୍ତାନ3; including ସୌମ୍ୟ ସ୍ୱାମୀନାଥନ୍ ।ସୌମ୍ୟ
ପୁରସ୍କାର• ପଦ୍ମଶ୍ରୀ (୧୯୬୭)
• ରାମନ ମ୍ୟାଗ୍ସେସେ ପୁରସ୍କାର (୧୯୭୧)
• ପଦ୍ମଭୂଷଣ (1972)
• ବିଶ୍ୱ ଖାଦ୍ୟ ପୁରସ୍କାର (୧୯୮୭)
• ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ (୧୯୮୯)
ବିଜ୍ଞାନୀ ଜୀବନ
କ୍ଷେତ୍ରBotany, Plant genetics, Genetics, Cytogenetics, Ecological economics, Plant breeding, Ecotechnology
କର୍ମାନୁଷ୍ଠାନ
ବୈଜ୍ଞାନିକ ନିବନ୍ଧSpecies Differentiation, and the Nature of Polyploidy in certain species of the genus Solanum–section Tuberarium (1952)
ଡକ୍ଟରୀ ଉପଦେଷ୍ଟାH. W. Howard

ସ୍ୱାମୀନାଥନ ଆଳୁ, ଗହମ ଏବଂ ଚାଉଳ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ମୌଳିକ ଗବେଷଣା, ସାଇଟୋଜେନେଟିକ୍ସ, ଆୟନିକରଣ ବିକିରଣ ଏବଂ ରେଡିଓସେନ୍ସିଟିଭିଟି ଭଳି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯୋଗଦାନ କରିଥିଲେ ।[୧୦] ସେ ପୁଗୱାସ୍ ସମ୍ମିଳନୀ ଏବଂ ପ୍ରକୃତି ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂଘର ସଭାପତି ଥିଲେ । [୧୧][୧୨]୧୯୯୯ମସିହାରେ ସେ ଗାନ୍ଧୀ ଓ ଟାଗୋରଙ୍କ ସହ ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଟାଇମସ୍ ୨୦ ଜଣ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଏସୀୟ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ତାଲିକାରେ ଥିବା ତିନି ଜଣ ଭାରତୀୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ ଥିଲେ । [୫] ସ୍ୱାମୀନାଥନ ଶାନ୍ତି ସ୍ୱରୂପ ଭଟ୍ଟନାଗର ପୁରସ୍କାର, ରାମନ ମ୍ୟାଗସେସେ ପୁରସ୍କାର ଏବଂ ଆଲବର୍ଟ ଆଇନଷ୍ଟାଇନ୍ ବିଶ୍ୱ ବିଜ୍ଞାନ ପୁରସ୍କାର ସମେତ ଅନେକ ପୁରସ୍କାର ଏବଂ ସମ୍ମାନ ପାଇଥିଲେ । [୯] ସ୍ୱାମୀନାଥନ ୨୦୦୪ରେ ଜାତୀୟ କୃଷକ ଆୟୋଗର ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରିଥିଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ଭାରତର କୃଷି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିବା ପାଇଁ ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ ଉପାୟ ସୁପାରିଶ କରାଯାଇଥିଲା । [୧୩] ସେ ଏକ ଜଣାଶୁଣା ଅନୁସନ୍ଧାନ ଫାଉଣ୍ଡେସନର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଥିଲେ | [୫] ୧୯୯୦ ମସିହାରେ ସେ 'ଏଭରଗ୍ରିନ୍ ରିଭୋଲ୍ୟୁସନ୍' ଶବ୍ଦର ପ୍ରୟୋଗ କରିଥିଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ତାଙ୍କର "ସମ୍ପୃକ୍ତ ପରିବେଶଗତ କ୍ଷତି ବିନା ସ୍ଥାୟୀ ଭାବରେ ଉତ୍ପାଦକତା" ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଥିଲା । [୨] [୭] ସେ ୨୦୦୭ରୁ ୨୦୧୩ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ପାଇଁ ଭାରତୀୟ ସଂସଦକୁ ମନୋନୀତ ହୋଇଥିଲେ ।[୧୪] ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ମଧ୍ୟରେ ସେ ଭାରତରେ ମହିଳା କୃଷକ ମାନ୍ୟତା ପାଇଁ ଏକ ବିଲ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ। [୧୫]

ଜୀବନୀ

ସମ୍ପାଦନା

ପ୍ରାଥମିକ ଜୀବନ ଏବଂ ଶିକ୍ଷା

ସମ୍ପାଦନା

ସ୍ୱାମୀନାଥନ ୭ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୨୫ରେ ମାଡ୍ରାସ ପ୍ରେସିଡେନ୍ସିର କୁମ୍ବାକୋନମରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସେ କେରଳର ଆଲାପୁଝା ଜିଲ୍ଲାର ଜେନେରାଲ ସର୍ଜନ ଏମ.କେ.ସାମ୍ବାଶିବନ ଏବଂ ପାର୍ବତୀ ଥାଙ୍ଗାମାଲ ସାମ୍ବାଶିବନଙ୍କ ଦ୍ୱିତୀୟ ପୁତ୍ର ଥିଲେ । ୧୧ ବର୍ଷ ବୟସରେ ବାପାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ବାପାଙ୍କ ଭାଇ ଯତ୍ନ ନେଇଥିଲେ । [୧୬]

ସ୍ୱାମୀନାଥନ ଏକ ସ୍ଥାନୀୟ ହାଇସ୍କୁଲଏବଂ ପରେ କୁମ୍ବାକୋନମର କ୍ୟାଥୋଲିକ ଲିଟିଲ ଫ୍ଲାୱାର ହାଇସ୍କୁଲରେ[୧୭] ଶିକ୍ଷା ଲାଭ କରିଥିଲେ, ଯେଉଁଠାରୁ ସେ ୧୫ ବର୍ଷ ବୟସରେ ମାଟ୍ରିକ ପାସ୍ କରିଥିଲେ ।[୧୮] ପିଲାବେଳୁ ସେ କୃଷକ ଓ କୃଷକଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନା କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କ ପରିବାର ଚାଉଳ, ଆମ୍ବ ଏବଂ ନଡ଼ିଆ ଚାଷ କରୁଥିଲେ ଏବଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ କଫି ପରି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିସ୍ତାର କରିଥିଲେ ।[୧୯] ପାଣିପାଗ ଏବଂ ପୋକ ଫସଲ ତଥା ଆୟ ଉପରେ ଯେଉଁ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ, ସେଥିରେ ଫସଲର ମୂଲ୍ୟରେ ଅସ୍ଥିରତା ତାଙ୍କ ପରିବାର ଉପରେ କେତେ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଛି ତାହା ସେ ଦେଖିଥିଲେ ।[୨୦]

ତାଙ୍କ ପିତାମାତା ଚାହୁଁଥିଲେ ଯେ ସେ ଡାକ୍ତରୀ ପଢ଼ନ୍ତୁ। ଏହାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ସେ ପ୍ରାଣୀ ବିଜ୍ଞାନ ମାଧ୍ୟମରେ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।[୨୧] କିନ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ ସେ ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ୧୯୪୩ ମସିହାର ବଙ୍ଗଳା ଦୁର୍ଭିକ୍ଷର ପ୍ରଭାବ ଏବଂ ସମଗ୍ର ଉପମହାଦେଶରେ ଚାଉଳର ଅଭାବ ଦେଖିଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ସେ ଭାରତକୁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଖାଦ୍ୟ ଯୋଗାଇବା ପାଇଁ ନିଜ ଜୀବନକୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ ।[୨୨] ତାଙ୍କର ପାରିବାରିକ ପୃଷ୍ଠଭୂମି ସତ୍ତ୍ୱେ, ଏବଂ ଏପରି ଏକ ଯୁଗର ଅଟନ୍ତି ଯେଉଁଠାରେ ମେଡିସିନ ଏବଂ ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ ଅଧିକ ସମ୍ମାନଜନକ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଉଥିଲା, ସେ କୃଷିକୁ ବାଛିଥିଲେ ।[୨୩]

ସେ କେରଳର ତ୍ରିଭେନ୍ଦ୍ରମସ୍ଥିତ ମହାରାଜା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ (ବର୍ତ୍ତମାନ କେରଳ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଥିରୁବନନ୍ତପୁରମ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ନାମରେ ପରିଚିତ)ରୁ ପ୍ରାଣୀବିଜ୍ଞାନରେ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର ଡିଗ୍ରୀ ହାସଲ କରିଥିଲେ ।[୧୮] ଏହାପରେ ସେ ୧୯୪୦ରୁ ୧୯୪୪ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମାଡ୍ରାସ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ (ମାଡ୍ରାସ କୃଷି ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ବର୍ତ୍ତମାନ ତାମିଲନାଡୁ କୃଷି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ)ରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିଲେ ଏବଂ କୃଷି ବିଜ୍ଞାନରେ ବିଜ୍ଞାନରେ ସ୍ନାତକ ଡିଗ୍ରୀ ହାସଲ କରିଥିଲେ ।[୨୪] ଏହି ସମୟରେ ତାଙ୍କୁ କୃଷି ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରଫେସର କୋଟା ରାମସ୍ୱାମୀ ମଧ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ଦେଇଥିଲେ ।[୨୫]

୧୯୪୭ ମସିହାରେ ସେ ଜେନେଟିକ୍ସ ଏବଂ ଉଦ୍ଭିଦ ପ୍ରଜନନ ଅଧ୍ୟୟନ ପାଇଁ ନୂଆଦିଲ୍ଲୀସ୍ଥିତ ଭାରତୀୟ କୃଷି ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ (ଆଇଏଆରଆଇ)କୁ ଯାଇଥିଲେ ।[୨୬] ୧୯୪୯ ମସିହାରେ ସେ ସାଇଟୋଜେନେଟିକ୍ସରେ ଉଚ୍ଚ ମାନ୍ୟତା ସହ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର ଡିଗ୍ରୀ ହାସଲ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଗବେଷଣା ଆଳୁ ଉପରେ ବିଶେଷ ଧ୍ୟାନ ଦେଇ ସୋଲାନମ୍ ପ୍ରଜାତି ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥିଲା ।[୨୭] ସାମାଜିକ ଚାପରେ ସେ ସିଭିଲ୍ ସର୍ଭିସ୍ ପରୀକ୍ଷାରେ ଭାଗ ନେଇଥିଲେ, ଯାହା ମାଧ୍ୟମରେ ତାଙ୍କୁ ଭାରତୀୟ ପୁଲିସ ସେବାରେ ମନୋନୀତ କରାଯାଇଥିଲା ।[୨୮] ତେବେ ଏହି ସମୟରେ ନେଦରଲ୍ୟାଣ୍ଡରେ ଜେନେଟିକ୍ସରେ ୟୁନେସ୍କୋ ଫେଲୋସିପ୍ ଆକାରରେ କୃଷି କ୍ଷେତ୍ରରେ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା। ସେ ଜେନେଟିକ୍ସ ବାଛିଥିଲେ ।[୨୮]

ନେଦରଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଏବଂ ୟୁରୋପ

ସମ୍ପାଦନା

ସ୍ୱାମୀନାଥନ ନେଦରଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍ ଅଫ୍ ଜେନେଟିକ୍ସର ୱାଗେନିଙ୍ଗେନ କୃଷି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ୮ ମାସ ଧରି ୟୁନେସ୍କୋ ଫେଲୋ ଥିଲେ ।[୨୯] ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଆଳୁର ଚାହିଦା ଯୋଗୁଁ ପୁରୁଣା ଫସଲ ପରିବର୍ତନରେ ବିଭ୍ରାଟ ଦେଖାଦେଇଥିଲା । ଏହା ଫଳରେ ପୁନରୁଦ୍ଧାର ହୋଇଥିବା ଚାଷ ଜମି ଭଳି କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ନେମାଟୋଡ ଉପଦ୍ରବ ଦେଖାଦେଇଥିଲା । ସ୍ୱାମୀନାଥନ୍ ଏଭଳି ପରଜୀବୀଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ସ୍ଥିରତା ଏବଂ ଥଣ୍ଡା ପାଣିପାଗ ପାଇଁ ଜିନ‌କୁ ଅନୁକୂଳ କରିବା ଉପରେ କାମ କରିଥିଲେ। ଏଥିପାଇଁ ଗବେଷଣା ସଫଳ ହୋଇଛି । [୩୦]ଭାରତରେ ତାଙ୍କ ପରବର୍ତ୍ତୀ ବୈଜ୍ଞାନିକ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଖାଦ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା ।[୩୧] ଏହି ସମୟରେ ସେ ଯୁଦ୍ଧଗ୍ରସ୍ତ ଜର୍ମାନୀର ମ୍ୟାକ୍ସ ପ୍ଲାଙ୍କ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍ ଫର୍ ପ୍ଲାଣ୍ଟ ବ୍ରିଡିଂ ରିସର୍ଚ୍ଚ ପରିଦର୍ଶନ କରିଥିଲେ। ଏହା ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ତାଙ୍କୁ ଗଭୀର ଭାବରେ ପ୍ରଭାବିତ କରିବ କାରଣ ଏକ ଦଶନ୍ଧି ପରେ, ତାଙ୍କ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଗସ୍ତ ସମୟରେ, ସେ ଦେଖିଲେ ଯେ ଜର୍ମାନମାନେ ଜର୍ମାନୀକୁ ଉଭୟ ଭିତ୍ତିଭୂମି ଏବଂ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଭାବରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିଛନ୍ତି ।[୩୨]

ଇଂଗଲାଣ୍ଡ

ସମ୍ପାଦନା

୧୯୫୦ ମସିହାରେ ସେ କେମ୍ବ୍ରିଜ୍ ୟୁନିଭର୍ସିଟି ସ୍କୁଲ ଅଫ୍ ଏଗ୍ରିକଲ୍ଚରର ପ୍ଲାଣ୍ଟ ବ୍ରିଡିଂ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବାକୁ ଯାଇଥିଲେ ।[୩୩] ସେ ୧୯୫୨ ମସିହାରେ ତାଙ୍କ ଥିସିସ୍ "ପ୍ରଜାତି ବିଭେଦ, ଏବଂ ସୋଲାନମ୍ - ସେକ୍ସନ ଟ୍ୟୁବ୍ରେରିୟମ୍" ଶ୍ରେଣୀର କେତେକ ପ୍ରଜାତିରେ ପଲିପ୍ଲୋଇଡର ପ୍ରକୃତି" ପାଇଁ ଡକ୍ଟର ଅଫ୍ ଫିଲୋସଫି ଡିଗ୍ରୀ ହାସଲ କରିଥିଲେ ।[୩୩] ପରବର୍ତ୍ତୀ ଡିସେମ୍ବରରେ ସେ ଜଣେ ପୂର୍ବତନ ଭାରତୀୟ ପ୍ରଶାସନିକ ସେବା ଅଧିକାରୀ ଏଫ୍ ଏଲ୍ ବ୍ରେନ୍ଙ୍କ ସହିତ ଏକ ସପ୍ତାହ ରହିଲେ, ଯାହାଙ୍କ ଗ୍ରାମୀଣ ଭାରତ ସହିତ ଅଭିଜ୍ଞତା ତାଙ୍କ ପରବର୍ତ୍ତୀ ବର୍ଷଗୁଡ଼ିକରେ ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା ।[୩୪]

ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା

ସମ୍ପାଦନା

ଏହାପରେ ସ୍ୱାମୀନାଥନ ଆମେରିକାରେ ୧୫ ମାସ ବିତାଇଥିଲେ ।[୩୫] ୟୁଏସଡିଏ ଆଳୁ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ସେ ୟୁନିଭର୍ସିଟି ଅଫ୍ ୱିସ୍କନ୍ସିନ୍, ଲାବୋରେଟୋରି ଅଫ୍ ଜେନେଟିକ୍ସରେ ଏକ ପୋଷ୍ଟ-ଡକ୍ଟରେଟ ରିସର୍ଚ୍ଚ ଆସୋସିଏଟ୍ସିପ୍ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।[୩୫] ସେହି ସମୟରେ ଏହି ପରୀକ୍ଷାଗାରରେ ନୋବେଲ ବିଜେତା ଜୋସୁଆ ଲେଡରବର୍ଗ ଅଧ୍ୟାପକ ଥିଲେ। ଡିସେମ୍ବର ୧୯୫୩ରେ ତାଙ୍କର ସହଯୋଗୀତା ଶେଷ ହୋଇଥିଲା । ସ୍ୱାମୀନାଥନ ଭାରତରେ ପରିବର୍ତନ ଆଣିବା ପାଇଁ ଅଧ୍ୟାପକ ପଦକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲେ ।[୩୬]

ଭାରତ

ସମ୍ପାଦନା

ସ୍ୱାମୀନାଥନ ୧୯୫୪ ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଭାରତ ଫେରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ବିଶେଷଜ୍ଞତାରେ କୌଣସି ଚାକିରି ନଥିଲା ଏବଂ ମାତ୍ର ତିନି ମାସ ପରେ ସେ ଜଣେ ପୂର୍ବତନ ପ୍ରଫେସରଙ୍କ ଜରିଆରେ କଟକସ୍ଥିତ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଧାନ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନରେ ଅସ୍ଥାୟୀ ଭାବେ ସହକାରୀ ଉଦ୍ଭିଦ ବିଜ୍ଞାନୀ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର ସୁଯୋଗ ପାଇଥିଲେ ।[୩୭] କଟକରେ କୃଷ୍ଣସ୍ୱାମୀ ରାମିଆଙ୍କଦ୍ୱାରା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଇଣ୍ଡିକା-ଜାପୋନିକା ଚାଉଳ ହାଇବ୍ରିଡିଜେସନ୍ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ସେ ଥିଲେ। ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଗହମ ସହିତ ତାଙ୍କ ଭବିଷ୍ୟତ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିବ ।[୩୮] ଏହାର ଅଧା ବର୍ଷ ପରେ ସେ ଅକ୍ଟୋବର ୧୯୫୪ରେ ନୂଆଦିଲ୍ଲୀସ୍ଥିତ ଭାରତୀୟ କୃଷି ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ (ଆଇଏଆରଆଇ)ରେ ସହକାରୀ ସାଇଟୋଜେନେଟିକିଷ୍ଟ ଭାବେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।[୩୭] ଭାରତର ୭୦ ପ୍ରତିଶତ ଲୋକ କୃଷି ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ଥିବା ବେଳେ ଭାରତ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଆମଦାନୀ କରିବାକୁ ସ୍ୱାମୀନାଥନ୍ ସମାଲୋଚନା କରିଥିଲେ। ଦେଶରେ ଆହୁରି ମରୁଡ଼ି ଓ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ଭଳି ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିଲା ।[୩୯]

 
୧୯୬୮ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୧୭ ତାରିଖରେ 'ଗହମ ବିପ୍ଳବ' ଅବସରରେ ଭାରତର ଏକ ସ୍ମାରକୀ ଡାକଟିକଟ ଉନ୍ମୋଚିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ଷ୍ଟାମ୍ପରେ ଗହମର ଡାଳ, ଭାରତୀୟ କୃଷି ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ (ଆଇଏଆରଆଇ) ଏବଂ ଗହମ ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧିକୁ ଦର୍ଶାଉଥିବା ଏକ ହିଷ୍ଟୋଗ୍ରାମକୁ ଦର୍ଶାଯାଇଛି। [୪୦]

ସ୍ୱାମୀନାଥନ ଏବଂ ନର୍ମାନ ବୋର୍ଲାଗଙ୍କ ସହ ମିଶି ଭାରତ ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଜାପାନୀ ପ୍ରଜାତି ସହିତ ଉତ୍ପାଦନ ହେବାକୁ ଥିବା ବିଭିନ୍ନ ମେକ୍ସିକାନ ବାମନ ପ୍ରଜାତିର ଗହମ ପାଇଁ ଯୋଗାଣ ପଠାଇଥିଲେ ।[୪୧] ପରୀକ୍ଷାମୂଳକ ପ୍ଲଟରେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ପରୀକ୍ଷଣ ଭଲ ଫଳାଫଳ ଦେଖାଇଥିଲା । ଏହି ଫସଲ ଅଧିକ ଅମଳ, ଉତ୍ତମ ଗୁଣବତ୍ତା ଏବଂ ରୋଗମୁକ୍ତ ଥିଲା । ଯେଉଁ ନୂଆ ପ୍ରଜାତିର ଅଧିକ ଅମଳ ହେଉନଥିଲା, ତାକୁ ଆପଣାଇବାକୁ ଚାଷୀମାନେ ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ।[୪୨] ୧୯୬୪ ମସିହାରେ ସ୍ୱାମୀନାଥନ୍ ବାରମ୍ବାର ନୂତନ ପ୍ରଜାତିର ପ୍ରଦର୍ଶନ ପାଇଁ ଅନୁରୋଧ କରିବା ପରେ, ତାଙ୍କୁ କ୍ଷୁଦ୍ର ପ୍ରଦର୍ଶନ ପ୍ଲଟ୍ ଲଗାଇବା ପାଇଁ ପାଣ୍ଠି ଦିଆଯାଇଥିଲା । ୧ ହେକ୍ଟର ଜମିରେ ମୋଟ ୧୫୦ଟି ପ୍ରଦର୍ଶନୀ ପ୍ଲଟ୍ ରୋପଣ କରାଯାଇଥିଲା ।[୪୨] ଫଳାଫଳ ଆଶାଜନକ ଥିଲା ଏବଂ କୃଷକମାନଙ୍କ ଚିନ୍ତା ହ୍ରାସ ପାଇଥିଲା ।[୪୩] ଭାରତୀୟ ପରିସ୍ଥିତି ଅନୁଯାୟୀ ପରୀକ୍ଷାଗାରରେ ଶସ୍ୟରେ ଅଧିକ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇଥିଲା। ନୂତନ ଗହମ ପ୍ରଜାତି ବୁଣାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ୧୯୬୮ରେ ଉତ୍ପାଦନ ୧୭ ନିୟୁତ ଟନ‌କୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା, ଯାହା କି ଗତ ଅମଳ ତୁଳନାରେ ୫ ନିୟୁତ ଟନ୍ ଅଧିକ ।[୪୪]

୧୯୭୦ ମସିହାରେ ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର ପାଇବା ପୂର୍ବରୁ ନର୍ମାନ ବୋର୍ଲାଗ ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କୁ ଚିଠି ଲେଖିଥିଲେ:

The Green Revolution has been a team effort and much of the credit for its spectacular development must go to the Indian officials, organizations, scientists, and farmers. However, to you, Dr. Swaminathan, a great deal of the credit must go for first recognizing the potential value of the Mexican dwarfs. Had this not occurred, it is quite possible that there would not have been a Green Revolution in Asia.

ଗୁରୁଦେବ ଖୁଶ ଏବଂ ଦିଲବାଗ ସିଂ ଆଥୱାଲଙ୍କ[୪୫] ପରି ଭାରତୀୟ କୃଷି ବିଜ୍ଞାନୀ ଏବଂ ଜେନେଟିକ ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଅବଦାନ ଦେଇଥିଲେ । ୧୯୭୧ ମସିହାରେ ଭାରତ ସରକାର ଭାରତକୁ ଖାଦ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନରେ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।[୪୬] ଭାରତ ଏବଂ ସ୍ୱାମୀନାଥନ ବର୍ତ୍ତମାନ ଖାଦ୍ୟ, କ୍ଷୁଧା ଏବଂ ପୋଷଣ ଉପଲବ୍ଧତା ଭଳି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗମ୍ଭୀର ସମସ୍ୟାର ମୁକାବିଲା କରିପାରିବେ ।[୪୬][୪୭][୪୮] ୧୯୫୪ରୁ ୧୯୭୨ ମଧ୍ୟରେ ସେ ଆଇଏଆରଆଇରେ ଥିଲେ ।[୪୯]

ପ୍ରଶାସକ ଏବଂ ଶିକ୍ଷାବିତ

ସମ୍ପାଦନା

୧୯୭୨ ମସିହାରେ ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କୁ ଭାରତୀୟ କୃଷି ଗବେଷଣା ପରିଷଦ (ଆଇସିଏଆର)ର ମହାନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ଏବଂ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ସଚିବ ଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ।[୫୦] ୧୯୭୯ ମସିହାରେ ଜଣେ ବୈଜ୍ଞାନିକଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ବିରଳ ପଦକ୍ଷେପ ସ୍ୱରୂପ ତାଙ୍କୁ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରମୁଖ ସଚିବ, ବରିଷ୍ଠ ପଦବୀରେ ଅବସ୍ଥାପିତ କରାଯାଇଥିଲା ।[୫୧] ପରବର୍ଷ ତାଙ୍କୁ ଯୋଜନା ଆୟୋଗକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଇଥିଲା।[୫୨] ଆଇସିଏଆରର ମହାନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ଭାବରେ ସେ ବୈଷୟିକ ସାକ୍ଷରତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରିଥିଲେ, ଏଥିପାଇଁ ସମଗ୍ର ଭାରତରେ କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।[୫୧] ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ମରୁଡ଼ି ଯୋଗୁଁ ସେ ଗରିବ ଲୋକଙ୍କୁ ପୁଷ୍ଟିହୀନତାରୁ ରକ୍ଷା କରିବାର ଚରମ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ନେଇ ପାଣିପାଗ ଏବଂ ଫସଲର ଢାଞ୍ଚା ଉପରେ ନଜର ରଖିବା ପାଇଁ ଏକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଗଠନ କରିଥିଲେ ।[୫୩] ଦୁଇ ବର୍ଷ ପାଇଁ ଯୋଜନା ଆୟୋଗକୁ ତାଙ୍କର ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଫଳରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଭାରତର ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାରେ ବିକାଶ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ମହିଳା ଏବଂ ପରିବେଶ ପ୍ରଚଳନ ହୋଇଥିଲା ।[୫୨][୫୦]

୧୯୮୨ ମସିହାରେ ସେ ଫିଲିପାଇନ୍ସର ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଧାନ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ (ଆଇଆରଆରଆଇ)ର ପ୍ରଥମ ଏସୀୟ ମହାନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ହୋଇଥିଲେ ।[୫୨] ୧୯୮୮ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ସେଠାରେ ଥିଲେ ।[୫୪] ଏଠାରେ ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳରେ ସେ ଦେଇଥିବା ଅନ୍ୟତମ ଅବଦାନ ଥିଲା "ଧାନ ଚାଷ ପ୍ରଣାଳୀରେ ମହିଳା" ଏକ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସମ୍ମିଳନୀ ଆୟୋଜନ କରିବା ।[୫୫] ଏଥିପାଇଁ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ଆସୋସିଏସନ୍ ଫର୍ ଓମେନ୍ ଇନ୍ ଡେଭଲପମେଣ୍ଟ ସ୍ୱାମୀନାଥନ୍ଙ୍କୁ 'ବିକାଶରେ ମହିଳାଙ୍କ ଏକୀକରଣରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଅବଦାନ' ପାଇଁ ପ୍ରଥମ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା ।[୫୬] ମହାନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ଭାବେ ସେ ଧାନ ଚାଷ କରୁଥିବା ପରିବାରମଧ୍ୟରେ ଧାନ ଫସଲର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଂଶର ମୂଲ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ପାଇଁ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ। ଆଇଆରଆରଆଇରେ ତାଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉଥିବା ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱ ଖାଦ୍ୟ ପୁରସ୍କାରରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା ।[୫୭] ୧୯୮୪ ମସିହାରେ ସେ ଯଥାକ୍ରମେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ପ୍ରକୃତି ସଂରକ୍ଷଣ ସଂଘ ଏବଂ ବିଶ୍ୱ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ପାଣ୍ଠିର ସଭାପତି ଓ ଉପାଧ୍ୟକ୍ଷ ହୋଇଥିଲେ ।[୫୮]

୧୯୮୭ମସିହାରେ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱ ଖାଦ୍ୟ ପୁରସ୍କାରରେ ସମ୍ମାନିତ କରାଯାଇଥିଲା ।[୫୯] ଏହି ପୁରସ୍କାର ରାଶିକୁ ଏମ୍ ଏସ୍ ସ୍ୱାମୀନାଥନ୍ ରିସର୍ଚ୍ଚ ଫାଉଣ୍ଡେସନ୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ କରାଯାଇଥିଲା। [୬୦] ପୁରସ୍କାର ଗ୍ରହଣ କରି ସ୍ୱାମୀନାଥନ ଖାଦ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧି ସତ୍ତ୍ୱେ ବଢୁଥିବା ଭୋକ ବିଷୟରେ କହିଥିଲେ। ସେ "କ୍ଷମତା ଏବଂ ସମ୍ବଳ" ବାଣ୍ଟିବାର ଭୟ ବିଷୟରେ କହିଥିଲେ ଏବଂ ଭୋକ ବିହୀନ ବିଶ୍ୱର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରହିଛି ।[୬୧] ପ୍ରଶଂସା ପତ୍ରରେ ଜାଭିୟର ପେରେଜ୍ ଡି କୁଏଲର, ଫ୍ରାଙ୍କ ପ୍ରେସ୍, ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରୋନାଲ୍ଡ ରେଗାନ୍ ଏବଂ ଅନ୍ୟମାନେ ତାଙ୍କ ପ୍ରୟାସକୁ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେଇଛନ୍ତି।[୬୨]

ବୋରଲାଗଙ୍କ ପରେ ସ୍ୱାମୀନାଥନ ବିଶ୍ୱ ଖାଦ୍ୟ ପୁରସ୍କାର ଚୟନ ସମିତିର ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରିବେ। [୬୩]ଆଇସିଏଆରରେ, ୧୯୫୦ ଦଶକର ଶେଷ ଭାଗରୁ, ସେ ସାଇଟୋଜେନେଟିକ୍ସ, ବିକିରଣ ଜେନେଟିକ୍ସ ଏବଂ ମ୍ୟୁଟେସନ୍ ପ୍ରଜନନ ଶିକ୍ଷା ଦେଇଥିଲେ ।[୬୪] ସ୍ୱାମୀନାଥନ ବୋର୍ଲାଗ-ରୁଆନ୍ ଇଣ୍ଟରନ୍ୟାସନାଲ ଇଣ୍ଟର୍ନସିପ‌ର ଏକ ଅଂଶ ଅନେକ ବୋର୍ଲାଗ-ରୁଆନ୍ ଇଣ୍ଟର୍ଣ୍ଣନ୍ଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ।[୬୫]

ଅନୁଷ୍ଠାନ ନିର୍ମାଣକାରୀ

ସମ୍ପାଦନା

ସ୍ୱାମୀନାଥନ ଆଇଏଆରଆଇରେ ପରମାଣୁ ଗବେଷଣା ପରୀକ୍ଷାଗାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ। ସେ ଭାରତରେ ସେମି-ଆରିଡ୍ ଟ୍ରପିକ୍ସ ପାଇଁ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଫସଲ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଏବଂ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବାରେ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ; ଇଟାଲିରେ ପ୍ଲାଣ୍ଟ ଜେନେଟିକ୍ ରିସୋର୍ସେସ୍ ପାଇଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବୋର୍ଡ (ବର୍ତ୍ତମାନ ବାୟୋଭର୍ସିଟି ଇଣ୍ଟରନ୍ୟାସନାଲ ନାମରେ ଜଣାଶୁଣା) ଏବଂ କେନିଆରେ କୃଷି-ବନୀକରଣରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଗବେଷଣା ପରିଷଦ । ସେ ଚୀନ, ଭିଏତନାମ, ମିଆଁମାର, ଥାଇଲାଣ୍ଡ, ଶ୍ରୀଲଙ୍କା, ପାକିସ୍ତାନ, ଇରାନ ଏବଂ କାମ୍ବୋଡିଆରେ ଅନେକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ନିର୍ମାଣ ଏବଂ ବିକଶିତ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଗବେଷଣା ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।[୬୬]

ପରବର୍ତ୍ତୀ ବର୍ଷରେ

ସମ୍ପାଦନା

ସ୍ୱାମୀନାଥନ ୨୦୦୨ରୁ ୨୦୦୫ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କ୍ଷୁଧା ଉପରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ମିଲେନିୟମ ପ୍ରକଳ୍ପର ସହ-ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରିଥିଲେ ଏବଂ ୨୦୦୨ରୁ ୨୦୦୭ ମଧ୍ୟରେ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ବିଶ୍ୱ ବ୍ୟାପାର ଉପରେ ପୁଗୱାସ୍ ସମ୍ମିଳନୀର ମୁଖ୍ୟ ଥିଲେ ।[୬୭] ୨୦୦୫ମସିହାରେ ଆମେରିକାର ନ୍ୟାସନାଲ ଏକାଡେମୀ ଅଫ୍ ସାଇନ୍ସର ସଭାପତି ବ୍ରୁସ୍ ଆଲବର୍ଟସ୍ ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କ ବିଷୟରେ କହିଥିଲେ: "୮୦ ବର୍ଷ ବୟସରେ, ଏମଏସ ତାଙ୍କ ଯୁବାବସ୍ଥାର ସମସ୍ତ ଶକ୍ତି ଏବଂ ଆଦର୍ଶବାଦକୁ ବଜାୟ ରଖିଛି, ଏବଂ ସେ ଏହି ପୃଥିବୀରେ ଥିବା ତାଙ୍କର ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ସାଥୀ ମଣିଷଙ୍କଠାରୁ ଉତ୍ତମ ଆଚରଣ ଏବଂ ଅଧିକ ଆଦର୍ଶବାଦକୁ ପ୍ରେରଣା ଦେଉଛନ୍ତି ।[୬୮] ଏଥିପାଇଁ ଆମେ ସମସ୍ତେ କୃତଜ୍ଞ ହୋଇପାରିବା। ସ୍ୱାମୀନାଥନ ୨୦୦୭ ସୁଦ୍ଧା କ୍ଷୁଧାମୁକ୍ତ ଭାରତର ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖିଥିଲେ ।[୬୯]

 
୨୦୧୩ ମସିହାରେ ୧୦୦ତମ ଭାରତୀୟ ବିଜ୍ଞାନ କଂଗ୍ରେସରେ ଭାରତୀୟ ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ ଭାବରେ ବିବେଚିତ ଏ.କେ ଶର୍ମା (ବାମ)ଙ୍କ ସହ ସ୍ୱାମୀନାଥନ (ଡାହାଣ) । [୭୦]

ସ୍ୱାମୀନାଥନ ୨୦୦୪ରେ ଗଠିତ ଜାତୀୟ କୃଷକ ଆୟୋଗର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଥିଲେ ।[୭୧] ୨୦୦୭ରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏପିଜେ ଅବଦୁଲ କଲାମ ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟସଭାକୁ ମନୋନୀତ କରିଥିଲେ ।[୭୨] ସ୍ୱାମୀନାଥନ ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ବିଲ୍ ମହିଳା କୃଷକ ଅଧିକାର ବିଲ୍ ୨୦୧୧ ଆଗତ କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ତାହା ରଦ୍ଦ ହୋଇଯାଇଥିଲା ।[୭୩][୭୪] ମହିଳା କୃଷକଙ୍କୁ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେବା ଏହାର ଅନ୍ୟତମ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ।[୭୫]

ସବୁଜ ବିପ୍ଳବର ସ୍ଥାୟୀ ପ୍ରଭାବ ଉପରେ ଆଧାରିତ ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ 'ଏଭରଗ୍ରିନ୍ ବିପ୍ଳବ' ଶବ୍ଦର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ମାନବ ଜାତିର ନିରନ୍ତର ଉତ୍ପାଦକତା ବୃଦ୍ଧିର ସମାଧାନ କରିବା ।[୭୬] ସେ ଏହାକୁ "ସ୍ଥାୟୀତା ସହିତ ଉତ୍ପାଦକତା" ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।[୭୭]

ତାଙ୍କର ପରବର୍ତ୍ତୀ ବର୍ଷଗୁଡ଼ିକରେ, ସେ ଡିଜିଟାଲ ବିଭାଜନକୁ ଦୂର କରିବା[୭୮] ଏବଂ କ୍ଷୁଧା ଏବଂ ପୋଷଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣକାରୀଙ୍କ ନିକଟରେ ଗବେଷଣା ଆଣିବା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପଦକ୍ଷେପର ଅଂଶ ବିଶେଷ ଥିଲେ ।[୭୯]

ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଜୀବନ ଏବଂ ମୃତ୍ୟୁ

ସମ୍ପାଦନା

ଏମଏସ ସ୍ୱାମୀନାଥନ ମିନା ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ, ଯାହାଙ୍କୁ ସେ ୧୯୫୧ ମସିହାରେ କେମ୍ବ୍ରିଜରେ ପଢୁଥିବା ସମୟରେ ଭେଟିଥିଲେ । [୮୦]ସେମାନେ ତାମିଲନାଡୁର ଚେନ୍ନାଇରେ ରହୁଥିଲେ। ସେମାନଙ୍କର ତିନି ଝିଅ ହେଲେ ସୌମ୍ୟ ସ୍ୱାମୀନାଥନ (ଶିଶୁ ରୋଗ ବିଶେଷଜ୍ଞ), ମଧୁରା ସ୍ୱାମୀନାଥନ (ଜଣେ ଅର୍ଥନୀତିଜ୍ଞ) ଏବଂ ନିତ୍ୟା ସ୍ୱାମୀନାଥନ (ଲିଙ୍ଗ ଓ ଗ୍ରାମ୍ୟ ବିକାଶ) ।[୮୧]

ଗାନ୍ଧୀ ଓ ରମଣ ମହର୍ଷି ତାଙ୍କ ଜୀବନକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲେ ।[୮୨] ସେମାନଙ୍କ ପରିବାରର ମାଲିକାନାରେ ଥିବା ୨୦୦୦ ଏକର ଜମିମଧ୍ୟରୁ ସେମାନେ ଏକ ତୃତୀୟାଂଶ ବିନୋବା ଭାବେଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଦାନ କରିଥିଲେ। ୨୦୧୧ମସିହାରେ ଏକ ସାକ୍ଷାତକାରରେ ସେ କହିଥିଲେ ଯେ ଯେତେବେଳେ ସେ ଛୋଟ ଥିଲେ ସେତେବେଳେ ସ୍ୱାମୀ ବିବେକାନନ୍ଦଙ୍କୁ ଅନୁସରଣ କରିଥିଲେ ।[୮୩]

ଏମ୍ ଏସ୍ ସ୍ୱାମୀନାଥନ ୨୮ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୨୩ରେ ୯୮ ବର୍ଷ ବୟସରେ ଚେନ୍ନାଇସ୍ଥିତ ତାଙ୍କ ବାସଭବନରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ ।[୮୪]

ବୈଜ୍ଞାନିକ ବୃତ୍ତି

ସମ୍ପାଦନା

ଆଳୁ

ସମ୍ପାଦନା

୧୯୫୦ ଦଶକରେ, ଆଳୁର ଉତ୍ପତ୍ତି ଏବଂ ବିବର୍ତ୍ତନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ବିଷୟରେ ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନା ଏବଂ ବିଶ୍ଳେଷଣ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଅବଦାନ ଥିଲା ।[୮୫] ସେ ଏହାର ଉତ୍ପତ୍ତିକୁ ଅଟୋଟେଟ୍ରାପ୍ଲୋଇଡ୍ ଏବଂ ଏହାର କୋଷ ବିଭାଜନ ଆଚରଣ ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ ।[୮୬] ପଲିପ୍ଲୋଇଡ୍ ସହ ଜଡ଼ିତ ତାଙ୍କର ଅନୁସନ୍ଧାନ ମଧ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା ।[୮୭] ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କ ଥିସିସ୍ ୧୯୫୨ ମସିହାରେ ତାଙ୍କ ମୌଳିକ ଗବେଷଣା ଉପରେ ଆଧାରିତ ଥିଲା ଯାହା "ସୋଲାନମ୍, ସେକ୍ସନ ଟ୍ୟୁବ୍ରେରିୟମ୍ ପ୍ରଜାତିର କେତେକ ପ୍ରଜାତିରେ ପ୍ରଜାତି ବିଭେଦ ଏବଂ ପଲିପ୍ଲୋଇଡର ପ୍ରକୃତି" ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଥିଲା ।[୮୮] ଏହାର ପ୍ରଭାବ ଜଙ୍ଗଲୀ ପ୍ରଜାତିରୁ ଚାଷ କରାଯାଉଥିବା ଆଳୁକୁ ଜିନ୍ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିବାର ଅଧିକ କ୍ଷମତା ଥିଲା ।[୮୯]

ଆଳୁ ଉପରେ ତାଙ୍କର ଗବେଷଣାକୁ ମୂଲ୍ୟବାନ କରିଥିଲା ତାହା ହେଲା ନୂତନ ଆଳୁ ପ୍ରଜାତିର ବିକାଶରେ ଏହାର ବାସ୍ତବ ଦୁନିଆର ପ୍ରୟୋଗ । [୯୦]ୱିସ୍କନ୍ସିନ୍ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଡକ୍ଟରେଟ୍ କରିବା ସମୟରେ ସେ ଥଣ୍ଡା ପ୍ରତିରୋଧକ ଆଳୁ ବିକଶିତ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ।[୯୦] ଅମଳ ଏବଂ ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥିବା ଜେନେଟିକ୍ ଗୁଣ, ଉତ୍ପାଦକତା ବୃଦ୍ଧିରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କାରକ ସମେତ ଆଳୁ ଉପରେ ତାଙ୍କର ଜେନେଟିକ୍ ବିଶ୍ଳେଷଣ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା । ତାଙ୍କର ମଲ୍ଟି-ଡିସିପ୍ଲିନାରୀ ସିଷ୍ଟମ୍ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଅନେକ ଭିନ୍ନ ଜେନେଟିକ୍ ଦିଗକୁ ଏକାଠି କରିଥିଲା । [୯୧]

ଗହମ

ସମ୍ପାଦନା

୧୯୫୦ ଓ ୧୯୬୦ ଦଶକରେ ସ୍ୱାମୀନାଥନ ହେକ୍ସାପ୍ଲଏଡ ଗହମର ସାଇଟୋଜେନେଟିକ୍ସ ଉପରେ ମୌଳିକ ଗବେଷଣା କରିଥିଲେ ।[୮୯] ସ୍ୱାମୀନାଥନ ଏବଂ ବୋରଲାଗଙ୍କଦ୍ୱାରା ବିକଶିତ ଗହମ ଏବଂ ଚାଉଳର ପ୍ରଜାତି ସବୁଜ ବିପ୍ଳବର ମୂଳଦୁଆ ଥିଲା ।[୯୨]

ଚାଉଳ

ସମ୍ପାଦନା

ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଆଇଆରଆରଆଇରେ ସି୪ କାର୍ବନ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କ୍ଷମତା ସହିତ ଚାଉଳ ଚାଷ କରିବା ଦିଗରେ ପ୍ରୟାସ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ଉତ୍ତମ ଆଲୋକ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ଏବଂ ଜଳ ବ୍ୟବହାରକୁ ଅନୁମତି ଦେବ । [୯୨]ବିଶ୍ୱର ପ୍ରଥମ ଉଚ୍ଚ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ବାସମତୀର ବିକାଶରେ ମଧ୍ୟ ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କ ଭୂମିକା ଥିଲା ।[୯୩]

ବିକିରଣ ଉଦ୍ଭିଦବିଜ୍ଞାନ

ସମ୍ପାଦନା

ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଥିବା ଆଇଏଆରଆଇର ଜେନେଟିକ୍ସ ଡିଭିଜନ ମୁଟାଗେନ୍ ଉପରେ ଗବେଷଣା ପାଇଁ ବିଶ୍ୱସ୍ତରରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଥିଲା ।[୮୮] ବିକିରଣ ପରିବର୍ତନ ଅଧ୍ୟୟନ ପାଇଁ ସେ 'କୋବାଲ୍ଟ-୬୦ ଗାମା ଗାର୍ଡେନ୍' ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ।[୯୪] [୮୯]ହୋମି ଜେ ଭାଭା, ବିକ୍ରମ ସାରାଭାଇ, ରାଜା ରମଣା, ଏମ ଆର ଶ୍ରୀନିବାସନ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଭାରତୀୟ ପରମାଣୁ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ସହ ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କ ସହଯୋଗ କୃଷି ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କୁ ଟ୍ରମ୍ବେସ୍ଥିତ ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ (ଯାହା ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଭାଭା ପରମାଣୁ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ରରେ ପରିଣତ ହେବ)ରେ ସୁବିଧା ଉପଲବ୍ଧ କରାଇଥିଲା ।[୮୮] ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କ ପ୍ରଥମ ପିଏଚଡି ଛାତ୍ର ଏ.ଟି ନଟରାଜନ ଏହି ଦିଗରେ ତାଙ୍କର ଥିସିସ୍ ଲେଖିବେ ।[୮୮] ଏଭଳି ଗବେଷଣାର ଅନ୍ୟତମ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ସାର ପ୍ରତି ଉଦ୍ଭିଦ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଏବଂ ଫସଲ ପରିବର୍ତନର ବାସ୍ତବ ଦୁନିଆପ୍ରୟୋଗ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ।[୮୯] କୋଷ ଏବଂ ଜୀବଉପରେ ବିକିରଣର ପ୍ରଭାବ ଉପରେ ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ମୌଳିକ ଗବେଷଣା ଆଂଶିକ ଭାବରେ ଭବିଷ୍ୟତର ରେଡକ୍ସ ଜୀବବିଜ୍ଞାନର ଆଧାର ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା ।[୯୫]

ରୁଡି ରାବିଙ୍ଗେ ୧୯୬୬ ମସିହାରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ଏକ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ଏଜେନ୍ସି ସମ୍ମିଳନୀରେ ଉପସ୍ଥାପିତ ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ନ୍ୟୁଟ୍ରୋନ ବିକିରଣ ଉପରେ ପେପରକୁ "ଯୁଗ ନିର୍ମାଣ" ବୋଲି କହିଥିଲେ ।[୯୬] ସ୍ୱାମୀନାଥନ ଏବଂ ତାଙ୍କ ସହକର୍ମୀଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟ ଖାଦ୍ୟ ବିକିରଣ ପାଇଁ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ଥିଲା[୯୭]

ଜନସାଧାରଣ ମାନ୍ୟତା

ସମ୍ପାଦନା
 
ଭାରତୀୟ କୃଷି ବୈଜ୍ଞାନିକଙ୍କ ନାମରେ ନାମିତ ବିପି ପାଲ ଶତବାର୍ଷିକୀ ପୁରସ୍କାର ୨୦୦୬ ମସିହାରେ ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।

ପୁରସ୍କାର ଏବଂ ସମ୍ମାନ

ସମ୍ପାଦନା

ସ୍ୱାମୀନାଥନ ୧୯୬୫ ମସିହାରେ ଚେକୋସ୍ଲୋଭାକ ଏକାଡେମୀ ଅଫ୍ ସାଇନ୍ସରୁ ମେଣ୍ଡେଲ ସ୍ମାରକୀ ପଦକ ପାଇଥିଲେ । [୯୮]ଏହା ପରେ ସେ ରାମନ ମ୍ୟାଗସେସେ ପୁରସ୍କାର (୧୯୭୧)[୯୯], ଆଲବର୍ଟ ଆଇନଷ୍ଟାଇନ୍ ବିଶ୍ୱ ବିଜ୍ଞାନ ପୁରସ୍କାର (୧୯୮୬), ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱ ଖାଦ୍ୟ ପୁରସ୍କାର (୧୯୮୭), ପରିବେଶ ଉପଲବ୍ଧି ପାଇଁ ଟାଇଲର ପୁରସ୍କାର (୧୯୯୧)[୯୮], ଚାରି ସ୍ୱାଧୀନତା ପୁରସ୍କାର (୨୦୦୦)[୧୦୦] ଏବଂ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଭୌଗୋଳିକ ସଂଘର ପ୍ଲାନେଟ ଆଣ୍ଡ ହ୍ୟୁମାନିଟି ମେଡାଲ (୨୦୦୦)[୧୦୧] ସମେତ ଅନେକ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ପୁରସ୍କାର ଏବଂ ସମ୍ମାନ ପାଇଥିଲେ । ରାମୋନ୍ ମ୍ୟାଗ୍ସେସେ ପୁରସ୍କାର ଗ୍ରହଣ କରିବା ସମୟରେ ସ୍ୱାମୀନାଥନ୍ ସେନେକାଙ୍କୁ ଉଦ୍ଧୃତ କରି କହିଛନ୍ତି: "ଜଣେ ଭୋକିଲା ବ୍ୟକ୍ତି ନା ଯୁକ୍ତି ଶୁଣେ, ନା ଧର୍ମ କଥା ଶୁଣେ, ନା କୌଣସି ପ୍ରାର୍ଥନାରେ ବୁଡ଼ି ଯାଆନ୍ତି ।[୧୦୨]

ତାଙ୍କୁ ଫିଲିପାଇନ୍ସର ଅର୍ଡର ଅଫ୍ ଦି ଗୋଲ୍ଡେନ୍ ହାର୍ଟ[୧୦୩], ଫ୍ରାନ୍ସର ଅର୍ଡର ଅଫ୍ ଏଗ୍ରିକଲ୍ଚରାଲ୍ ମେରିଟ୍, ନେଦରଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଗୋଲ୍ଡେନ ଆର୍କ୍[୧୦୪] ଏବଂ କାମ୍ବୋଡିଆର ରୟାଲ ଅର୍ଡର ଅଫ୍ ସାହାମେଟ୍ରେଇ[୯୮] ସମ୍ମାନରେ ସମ୍ମାନିତ କରାଯାଇଥିଲା । ଚୀନ୍ ତାଙ୍କୁ 'ପରିବେଶ ଓ ବିକାଶ ଉପରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସହଯୋଗ' ପୁରସ୍କାରରେ ସମ୍ମାନିତ କରିଛି ।[୧୦୫] ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ଆଇଓୱାସ୍ଥିତ ଡେସ୍ ମୋଇନ୍ସଠାରେ ଆୟୋଜିତ 'ଡକ୍ଟର ନର୍ମାନ ଇ ବୋର୍ଲାଗ ହଲ୍ ଅଫ୍ ଲରିଏଟ୍ସ'ରେ ୨,୫୦,୦ ଖଣ୍ଡ କାଚରେ ନିର୍ମିତ ସ୍ୱାମୀନାଥନ୍ଙ୍କ ଏକ କଳାକୃତି ରହିଛି।[୧୦୬] ଆଇଆରଆରଆଇ ତାଙ୍କ ନାମରେ ଏକ କୋଠା ଏବଂ ଏକ ବୃତ୍ତି ପାଣ୍ଠି ନାମିତ କରିଛି । [୯୮]

୧୯୬୧ ମସିହାରେ ଶାନ୍ତି ସ୍ୱରୂପ ଭଟ୍ଟନାଗର ପୁରସ୍କାର ତାଙ୍କୁ ମିଳିଥିବା ପ୍ରଥମ ଜାତୀୟ ପୁରସ୍କାର ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ଥିଲା ।[୧୦୭] ଏହା ପରେ ତାଙ୍କୁ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ, ପଦ୍ମଭୂଷଣ ଓ ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ ପୁରସ୍କାର ସହିତ ଏଚ୍ କେ ଫିରୋଡିଆ ପୁରସ୍କାର, ଲାଲ ବାହାଦୁର ଶାସ୍ତ୍ରୀ ଜାତୀୟ ପୁରସ୍କାର ଓ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ପୁରସ୍କାରରେ ସମ୍ମାନିତ କରାଯାଇଥିଲା। ୨୦୧୬ ସୁଦ୍ଧା ସେ ୩୩ଟି ଜାତୀୟ ଓ ୩୨ଟି ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ପୁରସ୍କାର ପାଇଛନ୍ତି।[୧୦୮][୧୦୯] ୨୦୦୪ ମସିହାରେ ଭାରତର ଏକ କୃଷି ଥିଙ୍କଟ୍ୟାଙ୍କ ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କ ନାମରେ ଏକ ବାର୍ଷିକ ପୁରସ୍କାର ନାମିତ କରିଥିଲା, ଯାହାର ନାମ ଥିଲା 'କୃଷିରେ ନେତୃତ୍ୱ ପାଇଁ ଡକ୍ଟର ଏମଏସ ସ୍ୱାମୀନାଥନ ପୁରସ୍କାର' ।[୧୧୦]

 
୨୦୦୫ମସିହାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏପିଜେ ଅବଦୁଲ କଲାମଙ୍କଦ୍ୱାରା ନର୍ମାନ ଇ ବୋରଲାଗଙ୍କୁ ପ୍ରଥମ 'କୃଷିରେ ନେତୃତ୍ୱ ପାଇଁ ଏମ୍ ଏସ୍ ସ୍ୱାମୀନାଥନ ପୁରସ୍କାର' ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା।

ସମ୍ମାନଜନକ ଡକ୍ଟରେଟ୍ ଏବଂ ଫେଲୋସିପ୍

ସମ୍ପାଦନା

ସ୍ୱାମୀନାଥନ ୮୪ଟି ସମ୍ମାନଜନକ ଡକ୍ଟରେଟ୍ ଉପାଧି ପାଇଥିଲେ ଏବଂ ଅନେକ ପିଏଚଡି ପଣ୍ଡିତଙ୍କ ପାଇଁ ମାର୍ଗଦର୍ଶକ ଥିଲେ ।[୧୧୧] [୧୧୨] ସର୍ଦ୍ଦାର ପଟେଲ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ତାଙ୍କୁ ୧୯୭୦ରେ ସମ୍ମାନଜନକ ଡିଗ୍ରୀ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା, ଦିଲ୍ଲୀ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ, ବନାରସ ହିନ୍ଦୁ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ ଅନ୍ୟମାନେ ଏହା ପରେ ସମ୍ମାନଜନକ ଡିଗ୍ରୀ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।[୧୧୩] ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ବର୍ଲିନର ବୈଷୟିକ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ (୧୯୮୧) ଏବଂ ଏସିଆନ୍ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍ ଅଫ୍ ଟେକ୍ନୋଲୋଜି (୧୯୮୫) ତାଙ୍କୁ ସମ୍ମାନିତ କରିଛନ୍ତି।[୧୧୪] ୧୯୮୩ ମସିହାରେ ୱିସ୍କନ୍ସିନ୍ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କୁ ସମ୍ମାନଜନକ ଡକ୍ଟରେଟ୍ ଉପାଧିରେ ସମ୍ମାନିତ କରିଥିଲା ।[୧୧୫] ଯେତେବେଳେ ବୋଷ୍ଟନର ମାସାଚୁସେଟ୍ସ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ତାଙ୍କୁ ବିଜ୍ଞାନ ଡକ୍ଟରେଟ୍ ଉପାଧିରେ ସମ୍ମାନିତ କଲା, ସେମାନେ "[ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କ] ଚିନ୍ତା, ଜାତି, ସାମାଜିକ-ସାମାଜିକ ଗୋଷ୍ଠୀ, ଲିଙ୍ଗ, ଆନ୍ତଃ-ପିଢ଼ି ଏବଂ ଉଭୟ ମାନବ ଏବଂ ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରି ଚମତ୍କାର ସମାବେଶ ଉପରେ ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ ।[୧୧୬] କେମ୍ବ୍ରିଜ୍ର ଫିଟ୍ଜୱିଲିୟମ କଲେଜରୁ ସେ ଉଦ୍ଭିଦ ବିଜ୍ଞାନରେ ପିଏଚ୍ଡି ହାସଲ କରିଥିଲେ ଏବଂ ୨୦୧୪ରେ ତାଙ୍କୁ ସମ୍ମାନଜନକ ଫେଲୋ କରିଥିଲେ ।[୧୧୭]

ସ୍ୱାମୀନାଥନ ଭାରତର ଅନେକ ବିଜ୍ଞାନ ଏକାଡେମୀର ଫେଲୋ ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ତରରେ ସେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା, ବ୍ରିଟେନ, ରୁଷିଆ, ସ୍ୱିଡେନ୍, ଇଟାଲୀ, ଚୀନ୍, ବାଂଲାଦେଶ ଏବଂ ୟୁରୋପୀୟ ଏକାଡେମୀ ଅଫ୍ ଆର୍ଟସ, ସାଇନ୍ସ ଆଣ୍ଡ ହ୍ୟୁମାନିଟିଜ୍ ସମେତ ବିଶ୍ୱର ୩୦ଟି[୧୧୨] ବିଜ୍ଞାନ ଓ ସମାଜର ଜଣେ ଫେଲୋ ଭାବରେ ସ୍ୱୀକୃତି ପାଇଥିଲେ ।[୧୧୮][୧୧୯] ସେ ୱାର୍ଲ୍ଡ ଏକାଡେମୀ ଅଫ୍ ସାଇନ୍ସର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଫେଲୋ ଥିଲେ [୧୨୦]। ପେରୁସ୍ଥିତ ନ୍ୟାସନାଲ ଏଗ୍ରିକଲ୍ଚର ୟୁନିଭର୍ସିଟି ତାଙ୍କୁ ସମ୍ମାନଜନକ ପ୍ରଫେସର ପଦବୀରେ ସମ୍ମାନିତ କରିଛି ।[୧୨୧]

 
ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଏମ୍. ସିଂ "ସବୁଜରୁ ସବୁଜ ବିପ୍ଳବ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ"
 
ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଏନ. ମୋଦୀ ସ୍ୱାମୀନାଥନ ଉପରେ ଏକ ଦୁଇ ଭାଗ ବିଶିଷ୍ଟ ପୁସ୍ତକ ଶୃଙ୍ଖଳା ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି

ସ୍ୱାମୀନାଥନ ୧୯୫୦ରୁ ୧୯୮୦ ମଧ୍ୟରେ ୪୬ଟି ଏକକ ଲେଖକ ପ୍ରବନ୍ଧ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ସମୁଦାୟ ୨୫୪ଟି କାଗଜପତ୍ର ତାଙ୍କ ନାମରେ ଥିଲା, ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ୧୫୫ଟି ସେ ଏକକ ବା ପ୍ରଥମ ଲେଖକ ଥିଲେ । ତାଙ୍କର ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗବେଷଣା ଫସଲ ଉନ୍ନତି (୯୫), ସାଇଟୋଜେନେଟିକ୍ସ ଏବଂ ଜେନେଟିକ୍ସ (୮୭) ଏବଂ ଫାଇଲୋଜେନେଟିକ୍ସ (୭୨) କ୍ଷେତ୍ରରେ ରହିଛି । ତାଙ୍କର ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ପ୍ରକାଶକ ଥିଲେ ଇଣ୍ଡିଆନ ଜର୍ଣ୍ଣାଲ ଅଫ୍ ଜେନେଟିକ୍ସ (୪୬), କରଣ୍ଟ ସାଇନ୍ସ (୩୬), ନେଚର (୧୨) ଏବଂ ରେଡିଏସନ୍ ଉଦ୍ଭିଦ ବିଜ୍ଞାନ (୧୨)। [୧୨୨]ମନୋନୀତ ପ୍ରକାଶନଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ରହିଛି:

ଏହାବ୍ୟତୀତ ସେ ଭୋକ ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ତାଙ୍କ ଜୀବନର କାର୍ଯ୍ୟ, ଜୈବ ବିବିଧତା ଏବଂ ସ୍ଥାୟୀ କୃଷିର ସାଧାରଣ ବିଷୟବସ୍ତୁ ଉପରେ କିଛି ପୁସ୍ତକ ଲେଖିଛନ୍ତି । ସ୍ୱାମୀନାଥନଙ୍କ ପୁସ୍ତକ, କାଗଜପତ୍ର, ସଂଳାପ ଏବଂ ଭାଷଣ ଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ରହିଛି:

 

ବିବାଦ

ସମ୍ପାଦନା

୧୯୭୦ ଦଶକରେ ସ୍ୱାମୀନାଥନ ଏବଂ ତାଙ୍କ ଟିମ୍ ମେକ୍ସିକୋ ପ୍ରଜାତିର ଗାମା ବିକିରଣ (ସୋନୋରା ୬୪)ର ଗାମା ବିକିରଣଦ୍ୱାରା ଏକ ମ୍ୟୁଟାଣ୍ଟ ପ୍ରଜାତିର ଗହମ ଉତ୍ପାଦନ କରିଥିବା ଦାବି କରିଥିବା ଏକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗବେଷଣାପତ୍ରରେ ଶରବତୀ ସୋନୋରାଙ୍କଠାରେ ଲାଇସିନ‌ର ମାତ୍ରା ବହୁତ ଅଧିକ ଥିବା ଦାବି କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି ଘଟଣାକୁ ଲାବୋରେଟୋରି ଆସିଷ୍ଟାଣ୍ଟଙ୍କ ତ୍ରୁଟି ବୋଲି ଦାବି କରାଯାଇଥିଲା । [୧୨୩] ଜଣେ କୃଷି ବୈଜ୍ଞାନିକଙ୍କ ଆତ୍ମହତ୍ୟା ଘଟଣା ମଧ୍ୟ ଏହି ଘଟଣାକୁ ଆହୁରି ଜଟିଳ କରିଛି। [୧୨୪] [୧୨୫] [୧୨୬] [୧୨୭] [୧୨୮] ଭାରତୀୟ କୃଷି ଅନୁସନ୍ଧାନରେ ଏହା ଏକ ବ୍ୟବସ୍ଥିତ ସମସ୍ୟାର ଅଂଶ ଭାବରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇଛି | [୧୨୯]

'ସାଷ୍ଟେନେବଲ୍ ଫୁଡ୍ ଆଣ୍ଡ ୍ ନ୍ୟୁଟ୍ରିସନ୍ ସିକ୍ୟୁରିଟି ପାଇଁ ଆଧୁନିକ ଜ୍ଞାନକୌଶଳ' ଶୀର୍ଷକ 'କରେଣ୍ଟ ସାଇନ୍ସ'ର ୨୫ ନଭେମ୍ବର ୨୦୧୮ ସଂସ୍କରଣରେ ପ୍ରକାଶିତ ଏକ ଗବେଷଣାପତ୍ରରେ ସ୍ବାମୀନାଥନଙ୍କୁ ସହ-ଲେଖକ ଭାବେ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି। [୧୩୦] ଏହି ଲେଖାଟିକୁ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରମୁଖ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପରାମର୍ଶଦାତା କେ ବିଜୟ ରାଘବନଙ୍କ ସମେତ ଅନେକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ବିଶେଷଜ୍ଞ ସମାଲୋଚନା କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହା "ଗଭୀର ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ତ୍ରୁଟିରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ" ବୋଲି ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ । [୧୩୦] [୧୩୧] [୧୩୨] ସ୍ୱାମୀନାଥନ ଦାବି କରିଛନ୍ତି ଯେ ଏହି ଖବରକାଗଜରେ ତାଙ୍କର ଭୂମିକା "ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୀମିତ" ଥିଲା ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ସହ-ଲେଖକ ଭାବରେ ନାମିତ କରାଯିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।[୧୩୦] [୧୩୩]

ଆଗକୁ ପଢିବେ

ସମ୍ପାଦନା
  • Hariharan, G. N.; Kesavan, P. C. (2015). "Birth and growth of M.S. Swaminathan Research Foundation, Chennai". Current Science. 109 (3): 502–512. JSTOR 24906104.
  • Denning, Glenn (2015). "Fostering international collaboration for food security and sustainable development: a personal perspective of M. S. Swaminathan's vision, impact and legacy for humanity". Current Science. 109 (3): 447–455. JSTOR 24906099.
  • Rabbinge, Rudy (2015). "M. S. Swaminathan: his contributions to science and public policy". Current Science. 109 (3): 439–446. JSTOR 24906098.
  • Yadugiri, V. T. (2011). "M. S. Swaminathan". Current Science. 101 (8): 996–1002. JSTOR 24079264.
  • Singh, Kamal (January 2016). "M S Swaminathan "Father of Indian Green Revolution". Interview" (PDF). Biotech Express. Vol. 3, no. 30. pp. 6–17. ISSN 2454-6968.
  • Kalyane, V.L. (July–September 1992). "Dr M.S. Swaminathan - Biologist Par Excellence" (PDF). Biology Education: 246–248 – via CORE, Open University.
  • Kesavan, P. C.; Iyer, R. D. (25 December 2014). "M. S. Swaminathan: a journey from the frontiers of life sciences to the state of a 'Zero Hunger' world". Current Science. 107 (12): 2036–2051.

ଜୀବନୀ

ସମ୍ପାଦନା
ପୁସ୍ତକ
  • Gopalkrishnan, G (2002). M.S. Swaminathan: One Man's Quest for a Hunger-free World. Education Development Centre. OCLC 643489739.
  • Iyer, R. D. (2002). Scientist and Humanist: M.S. Swaminathan. Bharatiya Vidya Bhavan. ISBN 978-81-7276-260-5.
  • — Iyer, R. D., An extract from Scientist and Humanist: M. S. Swaminathan., harmonyindia.org, archived from the original on 27 September 2007
  • Kesavan, P. C. (2017). M.S. Swaminathan: Legend In Science And Beyond. World Scientific. ISBN 978-981-320-011-1.
  • Parasuraman (13 August 2020). Perasiriyar Maa Saa Swaminathan Vazhum Panium (Thesis).
  • Erdélyi, András (2002). The Man who Harvests Sunshine: The Modern Gandhi: M.S. Swaminathan. Tertia. ISBN 978-963-9387-08-9.
  • Dil, Anwar S; Swaminathan, Monkombu Sambasivan (2005). Life and work of M. S. Swaminathan toward a hunger-free world. East West Books (Madras). ISBN 978-81-88661-33-6. OCLC 1068850456.
  • Deulgaonkar, Atul (2000). स्वामीनाथन: भूकमुक्तीचा ध्यास [Swaminathan: Bhukmukticha Dhyas (Liberator from hunger)]. Sadhana Prakashan. ISBN 978-93-86273-19-2.
ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଜୀବନୀ

ଫୁଟନୋଟ

ସମ୍ପାଦନା
  1. ↑ A number of people have been recognized for their efforts during India's Green Revolution. Chidambaram Subramaniam, the food and agriculture minister at the time, a Bharat Ratna, has been called the Political Father of the Green Revolution.[୩] Dilbagh Singh Athwal is called the Father of Wheat Revolution.[୪]

ଆଧାର

ସମ୍ପାଦନା
  1. ↑ Polunin, Nicholas (2013-11-05). World Who Is Who and Does What in Environment and Conservation. Routledge. pp. 320–321. ISBN 978-1-134-05938-6.
  2. ↑ ୨.୦ ୨.୧ Cabral, Lídia; Pandey, Poonam; Xu, Xiuli (3 July 2021). "Epic narratives of the Green Revolution in Brazil, China, and India". Agriculture and Human Values. 39: 249–267. doi:10.1007/s10460-021-10241-x.
  3. ↑ Dugger, Celia W. (2000-11-10). "Chidambaram Subramaniam, India's 'Green' Rebel, 90, Dies". The New York Times. ISSN 0362-4331. Retrieved 2021-12-03. Chidambaram Subramaniam, the political architect of the green revolution in India...
  4. ↑ "'Father of Wheat Revolution' DS Athwal passes away". Hindustan Times (in ଇଂରାଜୀ). 15 May 2017. Retrieved 2021-12-03.
  5. ↑ ୫.୦ ୫.୧ ୫.୨ Spaeth, Anthony (23–30 August 1999). "Asians of the Century: A Tale of Titans. M.S. Swaminathan". TIME. Time 100. Vol. 154, no. 7/8. Archived from the original on 25 January 2001.{{cite news}}: CS1 maint: date format (link)
  6. ↑ "Swaminathan, Moncompu Sambasivan". Ramon Magsaysay Award. 1971. Archived from the original on 25 November 2021. Retrieved 25 November 2021. A cytogeneticist from India who made major advances in breeding sturdier, more productive and better quality plant types
  7. ↑ ୭.୦ ୭.୧ ୭.୨ Quinn 2015.
  8. ↑ Damodaran, Harish (13 August 2015). "A living legend: Swaminathan@90". The Indian Express. Retrieved 2021-11-30.
  9. ↑ ୯.୦ ୯.୧ Worth, Brett. "M.S. Swaminathan (Honorary)". The Hunger Project (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 2023-06-10. Retrieved 2021-11-25.
  10. ↑ Kesavan & Iyer 2014.
  11. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 2.
  12. ↑ Kesavan & Iyer, p. 2045.
  13. ↑ Mishra, Dheeraj (27 December 2020). "Reality Belies Modi Govt Claims of Implementing Swaminathan Commission's Report". The Wire. Retrieved 2021-11-26.
  14. ↑ "M.S. Swaminathan". PRS Legislative Research (PRSIndia). Retrieved 2021-11-30.
  15. ↑ Bedi, Bani (30 July 2018). "The Centre Is Barely Serious About Recognising Women as Farmers". The Wire. Retrieved 2021-11-30.
  16. ↑ Gopalkrishnan 2002.
  17. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 17.
  18. ↑ ୧୮.୦ ୧୮.୧ Gopalkrishnan 2002, p. 22.
  19. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 9, 11, 12, 13.
  20. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 13.
  21. ↑ Yadugiri 2011, p. 996.
  22. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 24.
  23. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 25-26.
  24. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 25.
  25. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 26.
  26. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 28.
  27. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 28-29.
  28. ↑ ୨୮.୦ ୨୮.୧ Gopalkrishnan 2002, p. 30-31.
  29. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 31.
  30. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 33-34.
  31. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 33.
  32. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 34-35.
  33. ↑ ୩୩.୦ ୩୩.୧ Gopalkrishnan 2002, p. 35.
  34. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 36-37.
  35. ↑ ୩୫.୦ ୩୫.୧ Gopalkrishnan 2002, p. 38.
  36. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 40.
  37. ↑ ୩୭.୦ ୩୭.୧ Gopalkrishnan 2002, p. 41-42.
  38. ↑ Yadugiri 2011, p. 997.
  39. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 42-43.
  40. ↑ "Prime Minister to Release Stamp on "Wheat Revolution"" (PDF). Press Information Bureau, Government of India. 12 July 1968. Retrieved 2 December 2021.
  41. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 43-44.
  42. ↑ ୪୨.୦ ୪୨.୧ Gopalkrishnan 2002, p. 44.
  43. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 44-45.
  44. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 45.
  45. ↑ Damodaran, Harish (13 August 2015). "A living legend: Swaminathan@90". The Indian Express. Retrieved 2021-11-30.
  46. ↑ ୪୬.୦ ୪୬.୧ Gopalkrishnan 2002, p. 47.
  47. ↑ Singh, Akancha (18 October 2021). "Global Hunger Index: The labyrinth of India's eternal tryst with hunger and malnutrition". Down to Earth. Retrieved 2021-11-22.
  48. ↑ Singh, Joginder (3 October 2016). "India is self-sufficient, but millions go hungry". The Pioneer. Retrieved 2021-11-10.
  49. ↑ Polunin, Nicholas (2013-11-05). World Who Is Who and Does What in Environment and Conservation. Routledge. pp. 320–321. ISBN 978-1-134-05938-6.
  50. ↑ ୫୦.୦ ୫୦.୧ Biotech Express & January 2016, p. 8.
  51. ↑ ୫୧.୦ ୫୧.୧ Gopalkrishnan 2002, p. 52.
  52. ↑ ୫୨.୦ ୫୨.୧ ୫୨.୨ Gopalkrishnan 2002, p. 53.
  53. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 52-53.
  54. ↑ Polunin, Nicholas (2013-11-05). World Who Is Who and Does What in Environment and Conservation. Routledge. pp. 320–321. ISBN 978-1-134-05938-6.
  55. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 54.
  56. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 55.
  57. ↑ Quinn 2015, p. 417-418.
  58. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 75.
  59. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 56.
  60. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 57.
  61. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 56-57.
  62. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 121-122.
  63. ↑ Quinn 2015, p. 423.
  64. ↑ Iyer, Scientist and Humanist: M. S. Swaminathan (2002).
  65. ↑ Quinn 2015, p. 427.
  66. ↑ Kesavan & Iyer 2014, p. 2045-2046.
  67. ↑ Jain, Ajit (14 September 2010). "Canada varsity honours Green Revolution pioneer". Rediff (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2021-11-28.
  68. ↑ Alberts, Bruce (25 July 2005). "The M. S. Swaminathan I know" (PDF). Current Science. 89 (2): 310–311.
  69. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 114.
  70. ↑ Soni, N. K. (2010). Fundamentals Of Botany. Tata McGraw-Hill Education. pp. 375–. ISBN 978-1-259-08349-5.
  71. ↑ National Commission on Farmers, Ministry of Agriculture, Govt. of India "Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 30 ଜୁନ 2007. Retrieved 28 ଫେବୃଆରୀ 2007.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  72. ↑ "Swaminathan, Vatsyayan nominated to Rajya Sabha". The Hindu. 11 April 2007. Archived from the original on 24 September 2008.
  73. ↑ "M.S. Swaminathan". PRS Legislative Research (PRSIndia). Retrieved 2021-11-30.
  74. ↑ Jiwani, Subuhi (11 May 2012). The Women Farmers' Entitlements Bill, 2011. Retrieved 30 November 2021. {{cite book}}: |website= ignored (help)
  75. ↑ Bedi, Bani (30 July 2018). "The Centre Is Barely Serious About Recognising Women as Farmers". The Wire. Retrieved 2021-11-30.
  76. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 110.
  77. ↑ Cabral, Lídia; Pandey, Poonam; Xu, Xiuli (3 July 2021). "Epic narratives of the Green Revolution in Brazil, China, and India". Agriculture and Human Values. 39: 249–267. doi:10.1007/s10460-021-10241-x. S2CID 237804269.
  78. ↑ National Alliance for Mission 2007: Every Village a Knowledge Centre: Mobilising the power of partnership (Report). M. S. Swaminathan Research Foundation. 2004. 
  79. ↑ "Leadership Council". Compact2025. Archived from the original on 5 January 2016. Leadership Council members (as of November 2015).
  80. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 84.
  81. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 84, 86.
  82. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 88.
  83. ↑ Yadugiri 2011, p. 1002.
  84. ↑ Ramakrishnan, T. (2023-09-28). "M.S. Swaminathan, eminent agricultural scientist, passes away". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2023-09-28.
  85. ↑ "1987 General Foods World Food Prize. Dr. M. S. Swaminathan" (PDF). worldfoodprize.org. 1987.
  86. ↑ Rabbinge, Rudy (10 February 2018). "Book Review- M. S. Swaminathan: Legend in Science and Beyond. P. C. Kesavan. World Scientific". Current Science. 114 (3): 686–689. doi:10.18520/cs/v114/i03/686-687.
  87. ↑ Rabbinge, Rudy (10 February 2018). "Book Review- M. S. Swaminathan: Legend in Science and Beyond. P. C. Kesavan. World Scientific". Current Science. 114 (3): 686–689. doi:10.18520/cs/v114/i03/686-687.
  88. ↑ ୮୮.୦ ୮୮.୧ ୮୮.୨ ୮୮.୩ Kesavan & Iyer 2014, p. 2039.
  89. ↑ ୮୯.୦ ୮୯.୧ ୮୯.୨ ୮୯.୩ Kesavan & Iyer 2014, p. 2041.
  90. ↑ ୯୦.୦ ୯୦.୧ Kesavan & Iyer 2014, p. 2036.
  91. ↑ Rabbinge 2015.
  92. ↑ ୯୨.୦ ୯୨.୧ Rabbinge 2015, p. 440.
  93. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 51-52.
  94. ↑ Rabbinge, Rudy (10 February 2018). "Book Review- M. S. Swaminathan: Legend in Science and Beyond. P. C. Kesavan. World Scientific". Current Science. 114 (3): 686–689. doi:10.18520/cs/v114/i03/686-687.
  95. ↑ Kesavan & Iyer 2014, p. 2042.
  96. ↑ Rabbinge, Rudy (10 February 2018). "Book Review- M. S. Swaminathan: Legend in Science and Beyond. P. C. Kesavan. World Scientific". Current Science. 114 (3): 686–689. doi:10.18520/cs/v114/i03/686-687.
  97. ↑ Rabbinge, Rudy (10 February 2018). "Book Review- M. S. Swaminathan: Legend in Science and Beyond. P. C. Kesavan. World Scientific". Current Science. 114 (3): 686–689. doi:10.18520/cs/v114/i03/686-687.
  98. ↑ ୯୮.୦ ୯୮.୧ ୯୮.୨ ୯୮.୩ Biotech Express (2016), p. 9.
  99. ↑ "Swaminathan, Moncompu Sambasivan". Ramon Magsaysay Award. 1971. Archived from the original on 25 November 2021. Retrieved 25 November 2021. A cytogeneticist from India who made major advances in breeding sturdier, more productive and better quality plant types
  100. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 124.
  101. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 125.
  102. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 95.
  103. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 122.
  104. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 126.
  105. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 127.
  106. ↑ Quinn 2015, p. 417.
  107. ↑ Biotech Express (2016), p. 8.
  108. ↑ "Prof. Monkombu Sambasivan Swaminathan". National Academy of Agricultural Sciences, India. Archived from the original on 26 November 2021. Retrieved 2021-11-26.
  109. ↑ Biotech Express (2016), p. 8-9.
  110. ↑ "Dr. M.S. Swaminathan Award for Leadership in Agriculture". Indian Council of Agricultural Research, Ministry of Agriculture and Farmers Welfare. Archived from the original on 30 November 2021.
  111. ↑ "Prof. Monkombu Sambasivan Swaminathan". National Academy of Agricultural Sciences, India. Archived from the original on 26 November 2021. Retrieved 2021-11-26.
  112. ↑ ୧୧୨.୦ ୧୧୨.୧ Gopalkrishnan 2002, p. 1-2.
  113. ↑ "1987 General Foods World Food Prize. Dr. M. S. Swaminathan" (PDF). worldfoodprize.org. 1987.
  114. ↑ "1987 General Foods World Food Prize. Dr. M. S. Swaminathan" (PDF). worldfoodprize.org. 1987.
  115. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 39-40.
  116. ↑ Gopalkrishnan 2002, p. 81.
  117. ↑ "Professor M S Swaminathan is new Honorary Fellow". Fitzwilliam College, Cambridge (in ଇଂରାଜୀ). 28 November 2014. Archived from the original on 2021-12-01. Retrieved 2021-12-01.
  118. ↑ "Prof. Monkombu Sambasivan Swaminathan". National Academy of Agricultural Sciences, India. Archived from the original on 26 November 2021. Retrieved 2021-11-26.
  119. ↑ Biotech Express (2016), p. 12.
  120. ↑ "Prof. Monkombu Sambasivan Swaminathan". National Academy of Agricultural Sciences, India. Archived from the original on 26 November 2021. Retrieved 2021-11-26.
  121. ↑ "1987 General Foods World Food Prize. Dr. M. S. Swaminathan" (PDF). worldfoodprize.org. 1987.
  122. ↑ Kalyane, V. L.; Kalyane, S. V. (1994). "Scientometric portrait of M. S. Swaminathan". Library Science. 31 (1): 31–46. Archived from the original on 2022-11-10. Retrieved 2023-09-28.
  123. ↑ Kohn, Alexander (1997). False Prophets. Barnes & Noble Books. ISBN 978-0-7607-0407-3.[page needed]
  124. ↑ Hanlon, Joseph (7 November 1974). "Top food scientist published false data". New Scientist. 64 (922): 436–437 – via Google Books.[permanent dead link]
  125. ↑ Anderson, Robert S. (1983). "Cultivating Science as Cultural Policy: A Contrast of Agricultural and Nuclear Science in India". Pacific Affairs. 56 (1): 38–50. doi:10.2307/2758769. JSTOR 2758769.
  126. ↑ Borlaug, Norman E.; Anderson, R. Glenn (30 January 1975). Joseph Hanlon. "Letters. Defence of Swaminathan". New Scientist. 65 (934): 280–281 – via Google Books.[permanent dead link]
  127. ↑ Silow, R. A.; Kumar, Anand (6 February 1975). "Letters. Swaminathan controversy". New Scientist. 65 (935): 339 – via Google Books.[permanent dead link]
  128. ↑ Seshachar, B. R.; Fischer, D. A. V. (26 December 1974). "Letters. Swaminathan controversy". New Scientist. 64 (929): 948 – via Google Books.[permanent dead link]
  129. ↑ Raina, Rajeswari Sarala (December 1999). "Professionalization and evaluation: The case of Indian agricultural research". Knowledge, Technology & Policy. 11 (4): 69–96. doi:10.1007/s12130-999-1004-6.
  130. ↑ ୧୩୦.୦ ୧୩୦.୧ ୧୩୦.୨ Vembu, Venky (24 December 2018). "Storm in a scientific teacup". The Hindu BusinessLine. Retrieved 2021-11-30.
  131. ↑ Ramesh, Sandhya (2018-12-19). "How MS Swaminathan, father of India's Green Revolution, got GM crops 'all wrong'". ThePrint (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2021-11-30.
  132. ↑ Nandi, Jayashree (2018-12-21). "Prof MS Swaminathan distances himself from his anti-GM write-up". Hindustan Times. Retrieved 2021-11-30.
  133. ↑ Ramesh, Sandhya (2018-12-20). "Shouldn't have been named author of anti-GM paper: MS Swaminathan". ThePrint (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2021-11-30.

ବାହ୍ୟ ଲିଙ୍କ

ସମ୍ପାଦନା
"https://or.wikipedia.org/w/index.php?title=ଏମ_ଏସ_ସ୍ୱାମୀନାଥନ&oldid=545320"ରୁ ଅଣାଯାଇଅଛି