ପଦ୍ମ ବିଭୂଷଣ

ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ, ଭାରତ ରତ୍ନ ପରେ ଭାରତୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଦ୍ୱିତୀୟ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ବେସାମରିକ ସମ୍ମାନ ଅଟେ । ୨ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୫୪ରେ ସ୍ଥାପିତ ଏହି ପୁରସ୍କାର "ଅସାଧାରଣ ଏବଂ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ସେବା" ପାଇଁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ । ଜାତି, ବୃତ୍ତି, ପଦବୀ କିମ୍ବା ଲିଙ୍ଗ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ଏହି ପୁରସ୍କାର ପାଇବାକୁ ଯୋଗ୍ୟ ଅଟନ୍ତି । ତେବେ ଡାକ୍ତର ଓ ବୈଜ୍ଞାନିକଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ଉଦ୍ୟୋଗଗୁଡ଼ିକରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀମାନେ ଏହି ପୁରସ୍କାର ପାଇବାକୁ ଯୋଗ୍ୟ ନୁହଁନ୍ତି। ୨୦୨୨ ସୁଦ୍ଧା ୧୯ ଜଣ ମରଣୋତ୍ତର ଓ ୨୧ ଜଣ ଅଣନାଗରିକଙ୍କୁ ମିଶାଇ ୩୨୫ ଜଣଙ୍କୁ ଏହି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି।

ପଦ୍ମ ବିଭୂଷଣ
ଏକ ରିବନରୁ ଝୁଲୁଥିବା ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ ପଦକ
ଦାତା	ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
ଦେଶ	India
ପ୍ରକାର	National Civilian
ଶ୍ରେଷ୍ଠତା
ପରବର୍ତ୍ତୀ (ଉଚ୍ଚତର)	ଭାରତ ରତ୍ନ
ପରବର୍ତ୍ତୀ (ନିମ୍ନତର)	ପଦ୍ମ ଭୂଷଣ

ପ୍ରତିବର୍ଷ ମେ ୧ରୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୫ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ପୁରସ୍କାର ପାଇଁ ସୁପାରିସ ପଦ୍ମ ପୁରସ୍କାର କମିଟି ନିକଟରେ ଦାଖଲ କରାଯାଏ । ଏହି କମିଟି ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କଦ୍ୱାରା ଗଠିତ । ସମସ୍ତ ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ସରକାର, ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ, ଭାରତ ରତ୍ନ ଏବଂ ପୂର୍ବ ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି, ଉତ୍କର୍ଷ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ, ମନ୍ତ୍ରୀ, ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ରାଜ୍ୟପାଳ ଏବଂ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସମେତ ସଂସଦର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କଠାରୁ ଏହି ସୁପାରିସ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ। ପରେ କମିଟି ପରବର୍ତ୍ତୀ ଅନୁମୋଦନ ପାଇଁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିକଟରେ ସୁପାରିସ ଦାଖଲ କରିଥାଏ। ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ଦିବସରେ ଏହି ପୁରସ୍କାର ବିଜେତାଙ୍କ ନାମ ଘୋଷଣା କରାଯାଏ ।

ସତ୍ୟେନ୍ଦ୍ର ନାଥ ବୋଷ, ନନ୍ଦ ଲାଲ ବୋଷ, ଜାକିର ହୁସେନ, ବାଲାସାହେବ ଗଙ୍ଗାଧର ଖେର, ଜିଗ୍ମେ ଦୋର୍ଜି ୱାଙ୍ଗଚୁକ୍ ଏବଂ ଭି.କେ.କ୍ରିଷ୍ଣା ମେନନଙ୍କୁ ୧୯୫୪ମସିହାରେ ସମ୍ମାନିତ କରାଯାଇଥିଲା। ୧୯୫୪ର ଆଇନରେ ମରଣୋତ୍ତର ପୁରସ୍କାରକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇନଥିଲା କିନ୍ତୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୫୫ ଆଇନରେ ଏହାକୁ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇଥିଲା । ଜୁଲାଇ ୧୯୭୭ରୁ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୮୦ ଏବଂ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୯୨ରୁ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୯୫ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ "ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ"କୁ ଅନ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ନାଗରିକ ସମ୍ମାନ ସହିତ ଦୁଇ ଥର ନିଲମ୍ବିତ କରାଯାଇଥିଲା । କେତେକ ଗ୍ରହଣକାରୀ ସେମାନଙ୍କ ଅନୁଦାନକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଛନ୍ତି କିମ୍ବା ଫେରାଇ ଦେଇଛନ୍ତି। ପି.ଏନ୍.ହକସର, ବିଲାୟତ ଖାଁ, ଇ.ଏମ୍.ଏସ୍.ନମ୍ବୁଦିରିପଦ, ସ୍ୱାମୀ ରଙ୍ଗନାଥାନନ୍ଦ ଓ ମଣିକୋଣ୍ଡା ଚଲାପତି ରାଉ ଏହି ପୁରସ୍କାରକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲେ, ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଚାନ୍ଦ ଜୈନ (୨୦୧୧) ଏବଂ ଶରଦ ଅନନ୍ତରାଓ ଯୋଶୀ (୨୦୧୬)ଙ୍କ ପରିବାର ସଦସ୍ୟମାନେ ମରଣୋତ୍ତର ସମ୍ମାନକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ବାବା ଆମ୍ଟେ ୧୯୮୬ରେ ତାଙ୍କର ୧୯୮୬ ପୁରସ୍କାର ଫେରାଇ ଦେଇଥିଲେ।

୨୦୨୩ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ଚାରି ଜଣ ଓଡ଼ିଆଙ୍କୁ ପଦ୍ମ ବିଭୂଷଣରେ ବିଭୀଷିତ କରାଯାଇଛି, କେଳୁଚରଣ ମହାପାତ୍ର (୨୦୦୦), ସୀତାକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର (୨୦୧୦), ରଘୁନାଥ ମହାପାତ୍ର (୨୦୧୩) ଏବଂ ସୁଦର୍ଶନ ସାହୁ (୨୦୨୧) ।

ଇତିହାସ

ଜାନୁଆରୀ ୨, ୧୯୫୪ରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସଚିବଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟରୁ ଏକ ପ୍ରେସ୍ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ଦୁଇଟି ବେସାମରିକ ପୁରସ୍କାର - ସର୍ବୋଚ୍ଚ ବେସାମରିକ ପୁରସ୍କାର ଭାରତ ରତ୍ନ ଏବଂ ତ୍ରିସ୍ତରୀୟ ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ, ଯାହାକୁ "ପହେଲା ବର୍ଗ" (ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ), "ଦୁସ୍ରା ବର୍ଗ" (ଦ୍ୱିତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ) ଏବଂ "ତିସ୍ରା ବର୍ଗ" (ତୃତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ)ରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା। ୧୫ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୫୫ରେ ପଦ୍ମବିଭୂଷଣକୁ ତିନୋଟି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପୁରସ୍କାରରେ ପୁନଃବର୍ଗୀକୃତ କରାଯାଇଥିଲା: ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ, ତିନୋଟି ମଧ୍ୟରୁ ସର୍ବୋଚ୍ଚ, ଏହା ପରେ ପଦ୍ମଭୂଷଣ ଏବଂ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ।

ଏହି ପୁରସ୍କାର ସହିତ ଅନ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବେସାମରିକ ସମ୍ମାନ ଇତିହାସରେ ଦୁଇ ଥର ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଭାବରେ ସ୍ଥଗିତ ରଖାଯାଇଥିଲା; ୧୯୭୭ ମସିହା ଜୁଲାଇ ମାସରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ମୋରାରଜୀ ଦେଶାଇ ଭାରତର ଚତୁର୍ଥ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ ଶପଥ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବେ ଫେରିବା ପରେ ୧୯୮୦ ମସିହା ଜାନୁଆରୀ ୨୫ ତାରିଖରେ ଏହି ନିଲମ୍ବନ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରାଯାଇଥିଲା ।

୧୯୯୨ ମସିହା ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଯେତେବେଳେ ଭାରତର ହାଇକୋର୍ଟରେ ଦୁଇଟି ଜନସ୍ୱାର୍ଥ ମାମଲା ଦାୟର କରାଯାଇଥିଲା, ଗୋଟିଏ ୧୯୯୨ ଫେବୃଆରୀ ୧୩ରେ କେରଳ ହାଇକୋର୍ଟରେ ବାଲାଜୀ ରାଘବନ ଏବଂ ଅନ୍ୟଟି ୨୪ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୯୨ରେ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ ହାଇକୋର୍ଟ (ଇନ୍ଦୋର ବେଞ୍ଚ)ରେ ସତ୍ୟପାଲ ଆନନ୍ଦଙ୍କଦ୍ୱାରା ଦାଖଲ କରାଯାଇଥିଲା। ଉଭୟ ଆବେଦନକାରୀ ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୮(୧)ର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଅନୁଯାୟୀ ବେସାମରିକ ପୁରସ୍କାରକୁ 'ଟାଇଟଲ୍' ବୋଲି ପ୍ରଶ୍ନ କରିଥିଲେ।

୨୫ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୯୨ରେ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ ହାଇକୋର୍ଟ ଏକ ନୋଟିସ୍ ଜାରି କରି ସମସ୍ତ ବେସାମରିକ ପୁରସ୍କାରକୁ ସାମୟିକ ଭାବେ ସ୍ଥଗିତ ରଖିଥିଲେ। ଭାରତର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଖଣ୍ଡପୀଠ ୫ ଜଣ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା: ଏ.ଏମ୍.ଅହମ୍ମଦୀ ସି.ଜେ., କୁଲଦୀପ ସିଂ, ବିପି ଜୀବନ ରେଡ୍ଡୀ, ଏନ.ପି.ସିଂହ ଏବଂ ଏସ.ସଗିର ଅହମ୍ମଦ । ୧୫ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୯୫ରେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଖଣ୍ଡପୀଠ ଏହି ପୁରସ୍କାରଗୁଡ଼ିକର ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ ଏବଂ ରାୟ ଦେଇଥିଲେ ଯେ "ଭାରତ ରତ୍ନ ଏବଂ ପଦ୍ମ ପୁରସ୍କାର ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୮ ଅନୁଯାୟୀ ଶୀର୍ଷକ ନୁହେଁ"।

ନିୟମାବଳୀ

ଜାତି, ବୃତ୍ତି, ପଦବୀ କିମ୍ବା ଲିଙ୍ଗର ଭେଦଭାବ ନକରି "ଅସାଧାରଣ ଏବଂ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ସେବା" ପାଇଁ ଏହି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ । ଏହି ମାନଦଣ୍ଡରେ "ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉଥିବା ସେବା ସମେତ ଯେକୌଣସି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେବା" ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ, କିନ୍ତୁ ଡାକ୍ତର ଏବଂ ବୈଜ୍ଞାନିକଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ଉଦ୍ୟୋଗସହିତ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯାଇଛି। ୧୯୫୪ ମସିହାର ଆଇନରେ ମରଣୋତ୍ତର ପୁରସ୍କାରକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇନଥିଲା, କିନ୍ତୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୫୫ ଆଇନରେ ଏହାକୁ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇଥିଲା ; ଆଦିତ୍ୟ ନାଥ ଝା, ଗୁଲାମ ମହମ୍ମଦ ସାଦିକ ଓ ବିକ୍ରମ ସାରାଭାଇ ୧୯୭୨ ମସିହାରେ ମରଣୋତ୍ତର ଭାବେ ସମ୍ମାନିତ ହୋଇଥିଲେ ।

ସମସ୍ତ ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ସରକାର, ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ, ଭାରତ ରତ୍ନ ଏବଂ ପୂର୍ବ ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି, ଉତ୍କର୍ଷ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ, ମନ୍ତ୍ରୀ, ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ, ରାଜ୍ୟର ରାଜ୍ୟପାଳ ଏବଂ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସମେତ ସଂସଦ ସଦସ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ଏହି ସୁପାରିସ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । ପ୍ରତିବର୍ଷ ମେ ୧ରୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୫ ମଧ୍ୟରେ ମିଳିଥିବା ସୁପାରିସଗୁଡିକ ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କଦ୍ୱାରା ଡକାଯାଇଥିବା ପଦ୍ମ ପୁରସ୍କାର କମିଟିନିକଟରେ ଦାଖଲ କରାଯାଏ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ଅନୁମୋଦନ ପାଇଁ ପୁରସ୍କାର କମିଟି ପରବର୍ତ୍ତୀ ଅନୁମୋଦନ ପାଇଁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିକଟରେ ସୁପାରିସ ଦାଖଲ କରିଥାଏ ।

ପ୍ରତିବର୍ଷ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ଦିବସରେ ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ ପୁରସ୍କାର ବିଜେତାଙ୍କ ନାମ ଘୋଷଣା କରାଯାଏ ଏବଂ ଭାରତର ଗେଜେଟ୍ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆରେ ପଞ୍ଜୀକୃତ କରାଯାଏ- ନଗର ଉନ୍ନୟନ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର ପ୍ରକାଶନ ବିଭାଗଦ୍ୱାରା ସାପ୍ତାହିକ ଭାବେ ପ୍ରକାଶିତ ଏକ ପ୍ରକାଶନ ସରକାରୀ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଗେଜେଟରେ ପ୍ରକାଶିତ ନହୋଇ ଏହି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନକୁ ସରକାରୀ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ ନାହିଁ । ଯେଉଁ ମାନଙ୍କର ପୁରସ୍କାର ରଦ୍ଦ କିମ୍ବା ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରାଯାଇଛି, ଉଭୟ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଅଧିକାର ଆବଶ୍ୟକ, ସେମାନେ ମଧ୍ୟ ଗେଜେଟରେ ପଞ୍ଜୀକୃତ ହୋଇଛନ୍ତି ଏବଂ ରେଜିଷ୍ଟରରୁ ସେମାନଙ୍କ ନାମ ଆସିବା ପରେ ସେମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ପଦକ ସମର୍ପଣ କରିବାକୁ ପଡିବ ।

ପଦକର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ

ଏହି ପୁରସ୍କାରର ମୂଳ ୧୯୫୪ରେ ସୁନା ଢ଼ଳେଇ ୧+୩/୮ ଇଞ୍ଚ (୩୫ ମିଲିମିଟର) ବ୍ୟାସରେ ନିର୍ମିତ ଏକ ବୃତ୍ତ ରଖାଯାଇଥିଲା, ଯାହାର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ରିମ୍ ଥିଲା । ଏହି ପଦକର ଉପରମୁଣ୍ଡରେ ଏକ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ପଦ୍ମ ଫୁଲ ଲଗାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଦେବନାଗରୀ ଲିପିରେ ଲିଖିତ "ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ" ଲେଖାଟି ପଦକର ଉପର ମୁଣ୍ଡରେ ପଦ୍ମ ଉପରେ ଲେଖାଯାଇଥିଲା । ତଳ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ପୁଷ୍ପ ପୁଷ୍ପମାଳା ଏବଂ ଉପର ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଶୀର୍ଷରେ ପଦ୍ମ ପୁଷ୍ପମାଲ୍ୟ ଅର୍ପଣ କରାଯାଇଥିଲା। ଭାରତର ପ୍ରତୀକକୁ ବିପରୀତ ପାର୍ଶ୍ୱର ମଝିରେ ରଖାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ତଳ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଦେବନାଗରୀ ଲିପିରେ "ଦେଶ ସେବା" ଲେଖା ଥିଲା । ଗୋଲାପୀ ରଙ୍ଗର ରିବ୍ୟାଣ୍ଡ ୧+୧/୪ ଇଞ୍ଚ (୩୨ ମିଲିମିଟର) ଚଉଡ଼ାରେ ଧଳା ଲମ୍ବା ରେଖାଦ୍ୱାରା ଦୁଇଟି ସମାନ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇ ପଦକ ସ୍ଥଗିତ ରଖାଯାଇଥିଲା।

ଏହାର ବର୍ଷକ ପରେ ଏହାର ଡିଜାଇନରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଥିଲା। ବର୍ତ୍ତମାନର ସାଜସଜ୍ଜା ଗୋଲାକାର ଆକୃତିର ବ୍ରୋଞ୍ଜ ଢ଼ଳେଇ ପଦକ ୧+୩/୪ ଇଞ୍ଚ (୪୪ ମିଲିମିଟର) ବ୍ୟାସ ଏବଂ ୧.୮ ଇଞ୍ଚ (୩.୨ ମିଲିମିଟର) ମୋଟା ଅଟେ । ୧+୩/୧୬ ଇଞ୍ଚ (୩୦ ମିଲିମିଟର) ପାର୍ଶ୍ୱର ଏକ ବର୍ଗର ବାହ୍ୟ ରେଖାରେ ନିର୍ମିତ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଭାବରେ ରଖାଯାଇଥିବା ଢାଞ୍ଚାକୁ ଢାଞ୍ଚାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବାହ୍ୟ କୋଣ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ନୋବ୍ ଖୋଦିତ କରାଯାଇଛି । ସାଜସଜ୍ଜାର କେନ୍ଦ୍ରରେ ୧+୧/୧୬ ଇଞ୍ଚ (୨୭ ମିଲିମିଟର) ବ୍ୟାସ ବିଶିଷ୍ଟ ଗୋଲାକାର ସ୍ଥାନ ରଖାଯାଇଛି। ପଦକର ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଏକ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ପଦ୍ମ ଫୁଲ ରଖାଯାଇଛି ଏବଂ ଦେବନାଗରୀ ଲିପିରେ ଲିଖିତ "ପଦ୍ମ" ଲେଖାକୁ ଉପରକୁ ରଖାଯାଇଛି ଏବଂ ପଦ୍ମ ତଳେ "ବିଭୂଷଣ" ଲେଖା ରଖାଯାଇଛି ।

ଭାରତର ପ୍ରତୀକକୁ ଭାରତର ଜାତୀୟ ଆଦର୍ଶ "ସତ୍ୟମେବ ଜୟତେ" (ସତ୍ୟମେବ ଜୟତେ) ସହିତ ବିପରୀତ ପାର୍ଶ୍ୱର କେନ୍ଦ୍ରରେ ରଖାଯାଇଛି, ଦେବନାଗରୀ ଲିପିରେ, ଯାହା ତଳ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଲେଖାଯାଇଛି । ରିମ୍, ପାର୍ଶ୍ୱ ଏବଂ ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ମୂର୍ତ୍ତି ଧଳା ସୁନାର ଅଟେ ଯେଉଁଥିରେ ରୂପା ଗିଲ୍ଟର "ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ" ଲେଖା ଅଛି । ଗୋଲାପୀ ରଙ୍ଗର ରିବ୍ୟାଣ୍ଡ ୧+୧/୪ ଇଞ୍ଚ (୩୨ ମିଲିମିଟର) ଚଉଡ଼ାରେ ଏହି ପଦକ ସ୍ଥଗିତ ରଖାଯାଇଛି। [2]

ପଦକ ପିନ୍ଧିବା ଓ ସାଜସଜ୍ଜାକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେବା କ୍ରମରେ ଏହି ପଦକ ଚତୁର୍ଥ ସ୍ଥାନରେ ରହିଛି। କୋଲକାତାର ଅଲିପୁର ମିଣ୍ଟରେ ଏହି ପଦକ ନିର୍ମାଣ କରାଯିବା ସହ ଭାରତ ରତ୍ନ, ପଦ୍ମଭୂଷଣ, ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ଏବଂ ପରମବୀର ଚକ୍ର ଭଳି ଅନ୍ୟ ବେସାମରିକ ଓ ସାମରିକ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ ।

ଓଡ଼ିଶାର ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ ସମ୍ମାନିତ ବ୍ୟକ୍ତିଗଣ

୨୦୨୩ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ଚାରି ଜଣ ଓଡ଼ିଆଙ୍କୁ ପଦ୍ମ ବିଭୂଷଣରେ ବିଭୀଷିତ କରାଯାଇଛି:

• କେଳୁଚରଣ ମହାପାତ୍ର (୨୦୦୦)
• ସୀତାକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର (୨୦୧୦)
• ରଘୁନାଥ ମହାପାତ୍ର (୨୦୧୩)
• ସୁଦର୍ଶନ ସାହୁ (୨୦୨୧)