ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ

ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ
	ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ
	ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ପ୍ରଦେଶ ।ପ୍ରଦେଶ of ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତ
	Flag
	Location of ଓଡ଼ିଶାଏହି ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ ପୂର୍ବରୁ ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତରେ ଓଡ଼ିଶା ଶାଖା ନଦୀ ରାଜ୍ୟ ଥିବା ଓଡ଼ିଶା
Capital	କଟକ
History
	Area
Today part of	ଓଡ଼ିଶା

ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ ୧୯୩୬ ମସିହା ଅପ୍ରେଲ ମାସରେ ବିହାର ଓ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶକୁ ବିଭାଜନ କରି ମାଡ୍ରାସ ପ୍ରେସିଡେନ୍ସି ଓ ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ପ୍ରୋଭିନ୍ସର କିଛି ଅଂଶକୁ ମିଶାଇ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହାର ଅଞ୍ଚଳ ଆଧୁନିକ ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ସହ ମେଳ ଖାଉଛି ।

୧୯୧୨ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୨ ତାରିଖରେ ଉଭୟ ବିହାର ଓ ଓଡ଼ିଶା ଡିଭିଜନକୁ ବେଙ୍ଗଲ ପ୍ରେସିଡେନ୍ସିରୁ ବିଭାଜିତ କରି ବିହାର ଓ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା । ୧୯୩୬ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ ୧ ତାରିଖରେ ବିହାର ଓ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶକୁ ବିଭାଜିତ କରି ବିହାର ପ୍ରଦେଶ ଓ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ କରାଗଲା । ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲା ଏବଂ ମାଡ୍ରାସ ପ୍ରେସିଡେନ୍ସିର ଭାଇଜାଗାପାଟମ ଜିଲ୍ଲାର କିଛି ଅଂଶ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ହୋଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ବିଶାଖାପାଟଣା ପାହାଡ଼ ଟ୍ରାକ୍ଟ ଏଜେନ୍ସି ଏବଂ ଗଞ୍ଜାମ ପାହାଡ଼ିଆ ଟ୍ରାକ୍ଟ ଏଜେନ୍ସି ଏବଂ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ପ୍ରଦେଶ ଏବଂ ବେରାର ଖରିଆର ଅଞ୍ଚଳର କିଛି ଅଂଶକୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରାଯାଇଥିଲା ।^[୧]

ଇତିହାସ

୧୮୦୩ ମସିହାରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ଆଙ୍ଗ୍ଲୋ-ମରାଠା ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶାକୁ ବ୍ରିଟିଶ ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନିର ସୈନ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଦଖଲ କରାଯାଇଥିଲା, ଯାହା ୧୮୫୮ ମସିହାରେ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ପ୍ରଶାସନ ଅଧୀନରେ ଆସିଥିଲା ଏବଂ କମ୍ପାନୀର ଅନ୍ୟଆନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ ମଧ୍ୟ ଥିଲା । ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନ ଅଧୀନରେ ଏହା ବେଙ୍ଗଲ ପ୍ରେସିଡେନ୍ସିର ଏକ ବିଭାଜନ ଥିଲା ଏବଂ ଏହାର ରାଜଧାନୀ କଟକରେ ଥିଲା । ୧୯୦୧ ମସିହାରେ ଏହାର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ୩୫,୬୬୪ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ଓ ଲୋକସଂଖ୍ୟା ୫,୦୦୩,୧୨୧ ଥିଲା ।^[୨] ଏହି ପ୍ରଦେଶରେ ଓଡ଼ିଶା ଶାଖା ନଦୀ ରାଜ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲା । ୧୯୧୨ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ ୧ ତାରିଖରେ ବିହାର ଓ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶକୁ ବଙ୍ଗଳାରୁ ଅଲଗା କରାଗଲା ଏବଂ ଓଡ଼ିଶା ଶାଖା ନଦୀ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ବିହାର ଓ ଓଡ଼ିଶାର ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ଅଧୀନରେ ରଖାଗଲା ।^[୩] ୧୯୩୬ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା ପାଞ୍ଚଟି ଜିଲ୍ଲାକୁ ନେଇ ଏକ ଅଲଗା ପ୍ରଦେଶରେ ପରିଣତ ହେଲା, ଯାହାର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ୮୩,୩୯୨ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ଅଟେ ।^[୪]

ଭାରତ ସରକାର ଅଧିନିୟମ ୧୯୩୫ରେ ଏକ ପ୍ରାଦେଶିକ ବିଧାନ ସଭା ଏବଂ ଏକ ଦାୟିତ୍ୱବାନ ସରକାରର ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଥିଲା । ୧୯୩୭ରେ ନିର୍ବାଚନ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଅଧିକାଂଶ ଆସନ ନେଇଥିଲା କିନ୍ତୁ ସରକାର ଗଠନ କରିବାକୁ ମନା କରିଦେଇଥିଲା । ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡିର ମହାରାଜା କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଗଜପତିଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏକ ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ଅସ୍ଥାୟୀ ସରକାର ଗଠନ ହୋଇଥିଲା।^[୫]


ମନ୍ତ୍ରୀ	ବିହାଗ
କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଗଜପତି	ଗୃହ, ଅର୍ଥ, ଆଇନ ଓ ବାଣିଜ୍ୟ
ମନ୍ଧାତା ଗୋରାଚାନ୍ଦ ପଟ୍ଟନାୟକ	ରାଜସ୍ୱ, ଶିକ୍ଷା ଓ ବାଣିଜ୍ୟ
ମୌଲବୀ ଲତିଫୁର ରହମାନ	ପୂର୍ତ୍ତ, ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ୱୟଂ ଶାସନ ଓ ଜଙ୍ଗଲ

କଂଗ୍ରେସ ତା'ର ନିଷ୍ପତ୍ତି ବଦଳାଇ ୧୯୩୭ ଜୁଲାଇରେ କ୍ଷମତା ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ସଂକଳ୍ପ ନେଇଥିଲା। ତେଣୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ବିଶ୍ୱନାଥ ଦାସଙ୍କୁ ସରକାର ଗଠନ ପାଇଁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିଥିଲେ।


ମନ୍ତ୍ରୀ	ବିଭାଗ
ବିଶ୍ୱନାଥ ଦାସ	ପ୍ରିମିୟର, ଗୃହ, ଅର୍ଥ ଓ ଶିକ୍ଷା
ନିତ୍ୟାନନ୍ଦ କାନୁନଗୋ	ରାଜସ୍ୱ ଓ ପୂର୍ତ୍ତ ବିଭାଗ
ବୋଧରାମ ଦୁବେ	ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ୱୟଂ ଶାସନ, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ଆଇନ ଓ ବାଣିଜ୍ୟ

ନଭେମ୍ବର ୧୯୩୯ରେ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜେନେରାଲଙ୍କ ଭାରତୀୟ ନେତାମାନଙ୍କ ସହ ପରାମର୍ଶ ନକରି ଜର୍ମାନୀ ବିରୋଧରେ ଯୁଦ୍ଧ ଘୋଷଣାର କରିଥିବାରୁ, ଅନ୍ୟ ପ୍ରଦେଶର କଂଗ୍ରେସ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ସହିତ ଶ୍ରୀ ବିଶ୍ୱନାଥ ଦାସ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ। ୧୯୪୧ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଓଡ଼ିଶାରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଶାସନ ଲାଗୁ ହୋଇଥିଲା, ୧୯୪୧ କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଗଜପତିଙ୍କୁ ପୁନର୍ବାର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କରାଯାଇଥିଲା |^[୬] ଏହି ସରକାର ୧୯୪୪ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିଥିଲା |


ମନ୍ତ୍ରୀ	ବିଭାଗ
କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଗଜପତି	ପ୍ରିମିୟର
ଗୋଦାବରୀଶ ମିଶ୍ର	ଅର୍ଥ ଓ ଶିକ୍ଷା
ମୌଲବୀ ଅବ୍ଦୁସ୍ ସୋଭାନ ଖାନ୍

୧୯୪୬ରେ ପୁନର୍ବାର ନିର୍ବାଚନ କରାଯାଇଥିଲା ଯେଉଁଥିରେ କଂଗ୍ରେସ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତ ହୋଇଥିଲା, ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ସରକାର ଗଠନ ହୋଇଥିଲା।^[୬]


ମନ୍ତ୍ରୀ	ବିଭାଗ
ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ	ପ୍ରିମିୟର
ନବକୃଷ୍ଣ ଚୌଧୁରୀ
ନିତ୍ୟାନନ୍ଦ କାନୁନଗୋ
ଲିଙ୍ଗରାଜ ମିଶ୍ର

ରାଜ୍ୟପାଳ

୧ ଏପ୍ରିଲ ୧୯୩୬ - ୧୧ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୩୮ ସାର୍ ଜନ୍ ଅଷ୍ଟେନ ହବବ୍ୟାକ୍ (ପ୍ରଥମ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ) (ଖ. ୧୮୭୮ - ଡି. ୧୯୬୮)
୧୧ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୩୮ - ୮ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୩୮ ଜି.ଟି.ବୋଗ (କାମଚଳା) (ଖ. ୧୮୮୪ - ଘ. ୧୯୬୯)
୮ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୩୮ - ୧ ଅପ୍ରେଲ ୧୯୪୧ ସାର୍ ଜନ୍ ଅଷ୍ଟେନ ହବବ୍ୟାକ୍ (୨ୟ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ) (ସ.ଏ.)
୧ ଏପ୍ରିଲ ୧୯୪୧ - ୧ ଅପ୍ରେଲ ୧୯୪୬ ସାର୍ ୱିଲିୟମ୍ ହାଥୋର୍ନ ଲୁଇସ୍ (ଜନ୍ମ: ୧୮୮୮ - ଡି. ୧୯୭୦)
୧ ଏପ୍ରିଲ ୧୯୪୬ - ୧୫ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୪୭ ସାର୍ ଚାନ୍ଦୁଲାଲ ମାଧବଲାଲ ତ୍ରିବେଦୀ (ଜନ୍ମ: ୧୮୯୩ - ଘ. ୧୯୮୧)

ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ

୧ ଏପ୍ରିଲ ୧୯୩୭ - ୧୯ ଜୁଲାଇ ୧୯୩୭ ମହାରାଜା କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଗଜପତି ନାରାୟଣ ଦେଓ (ଜନ୍ମ ୧୮୯୨ - ଘ. ୧୯୭୪) ଅଣଦଳୀୟ (ପ୍ରଥମ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ)
୧୯ ଜୁଲାଇ ୧୯୩୭ - ୪ ନଭେମ୍ବର ୧୯୩୯ ବିଶ୍ୱନାଥ ଦାସ (ଜନ୍ମ ୧୮୮୯ - ଘ. ୧୯୮୪) କଂଗ୍ରେସ
୪ ନଭେମ୍ବର ୧୯୩୯ - ୨୪ ନଭେମ୍ବର ୧୯୪୧ ରାଜ୍ୟପାଳ ଶାସନ
୨୪ ନଭେମ୍ବର ୧୯୪୧ - ୨୯ ଜୁନ ୧୯୪୪ ମହାରାଜା କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଗଜପତି ନାରାୟଣ ଦେଓ (ସ.ଏ.) ଅଣଦଳୀୟ (୨ୟ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ)
୨୯ ଜୁନ୍ ୧୯୪୪ - ୨୩ ଅପ୍ରେଲ ୧୯୪୬ ରାଜ୍ୟପାଳ ଶାସନ
୨୩ ଏପ୍ରିଲ ୧୯୪୬ - ୧୫ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୪୭ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ (ଜନ୍ମ ୧୮୯୯ - ଘ. ୧୯୮୭) କଂଗ୍ରେସ

ଆଧାର

↑ "Provinces of British India". www.worldstatesmen.org. Retrieved 2024-02-24.
↑ Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Orissa" . Encyclopædia Britannica Eleventh Edition. Vol. 20 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 277.
↑ Schwartzberg, Joseph E. (1992). A historical atlas of South Asia: final map drafts by the American geographical society of New York. Reference series. American geographical society. New York Oxford: Oxford university press. ISBN 978-0-19-506869-6.
↑ Barman, S. (1973). "The Judiciary in Orissa: Evolution of the High Court at Cuttack". Journal of the Indian Law Institute. 15 (1): 74–93. ISSN 0019-5731.
↑ "PROVINCIAL GOVERNMENTS (MINISTERS). (Hansard, 19 April 1937)". api.parliament.uk. Retrieved 2024-02-24.
↑ ^୬.୦ ^୬.୧ Sharma, Sadhna, ed. (1995). States politics in India (1. ed ed.). New Delhi: Mittal Publications. ISBN 978-81-7099-619-4. {{cite book}}: |edition= has extra text (help)

[1] "Provinces of British India". www.worldstatesmen.org. Retrieved 2024-02-24.

[2] Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Orissa" . Encyclopædia Britannica Eleventh Edition. Vol. 20 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 277.

[3] Schwartzberg, Joseph E. (1992). A historical atlas of South Asia: final map drafts by the American geographical society of New York. Reference series. American geographical society. New York Oxford: Oxford university press. ISBN 978-0-19-506869-6.

[4] Barman, S. (1973). "The Judiciary in Orissa: Evolution of the High Court at Cuttack". Journal of the Indian Law Institute. 15 (1): 74–93. ISSN 0019-5731.

[5] "PROVINCIAL GOVERNMENTS (MINISTERS). (Hansard, 19 April 1937)". api.parliament.uk. Retrieved 2024-02-24.

[:0-6] ୬.୦ ^୬.୧ Sharma, Sadhna, ed. (1995). States politics in India (1. ed ed.). New Delhi: Mittal Publications. ISBN 978-81-7099-619-4. {{cite book}}: |edition= has extra text (help)

[୧]

[୨]

[୩]

[୪]

[୫]

[୬]