ଓଡ଼ିଶାର ମାପ ବ୍ୟବସ୍ଥା

ଓଡ଼ିଶାରେ ମାପ ଓ ଗଣନା ନିମନ୍ତେ ନାନାଦି ମାପ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଚଳନ ରହିଛି । ସଭ୍ୟତାର ବିକାଶ ସହିତ ଅନେକ ମାପ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବଦଳିଛି ଓ ପ୍ରତିବଦଳରେ ମେଟ୍ରିକ ମାପ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଚାଳନ ହୋଇଛି । ବ୍ୟବହାର କ୍ରମରେ ଓଡ଼ିଶାର ମାପ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ତଳଲିଖିତ ବିଭାଗରେ ବଣ୍ଟା ଯାଇଥାଏ ।

୧ ମାଣ = ୬୨୫ଗ୍ରାମ, ୨ ମାଣ = ୧ସେର(୧୨୫୦ଗ୍ରାମ), ୨ ସେର = ୧ ଗଉଣି (୨.୫ କି.ଗ୍ରା.), ୩ ଗଉଣି = ୧ ନଉତି, ୨୦ ଗଉଣି = ୧ ପଉଟି, ୨ ପଉଟି = ୧ ଛେଲା , ୪ ଛେଲା = ୧ ଭରଣ (୧୬୦ ଗଉଣି )।

ଲମ୍ବ ମାପ

ଜମିଜମା

• କଡ଼ି ମାପ: ଏହା ସାଧାରଣ ଭାବରେ ଅମିନମାନଙ୍କ ଦେଇ ଜମି କିଣାବିକା ଓ ମାପ ସମୟରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ ।ଲୁହାରେ ତିଆରି ଶିକୁଳିରେ ଏହା ତିଆରି କରାଯାଇଥାଏ ।

ଦୂରତା

• ଚାଖଣ୍ଡେ: ହାତର କାଣି ଅଙ୍ଗୁଳି ଓ ବୁଢ଼ା ଅଙ୍ଗୁଳିକୁ ପୁରା ପ୍ରସାରଣ କଲେ ତାହା ଭିତରେ ରହୁଥିବା ଦୂରତାକୁ ଚଖଣ୍ଡେ କୁହାଯାଏ ।
• ପାହୁଣ୍ଡେ: ଏକ ପାହୁଣ୍ଡ ସାଧାରଣ ମଣିଷର ଦୁଇ ପଦରେ ଥରୁଟିଏ ଆଗ ପଛ ହୋଇ ଗତି କରିବାରେ ଯେତିକି ଦୂରତା ଅତିକ୍ରମ ହୋଇଥାଏ ତାହାକୁ ବୁଝାଇ ଥାଏ ।
• ଡାକ/ଡାକେ: ଡାକିଲେ ଶୁଭିବା ଭଳି ଦୂରତାକୁ ଡାକେ ବାଟ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ, ଏହା କେଇ ମିଟର ଦୂରତାକୁ ବୁଝାଇ ଥାଏ ।
• 'କୋଶ: ଦୂରତାକୁ ସାଧାରଣର ଭାବରେ କୋଶେ (୧ କୋଶ), ଦୁଇ କୋଶ, ତିନି କୋଶ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ ।

ଅନ୍ୟାନ୍ୟ

• ହାତ ମାପ: ହାତରେ ମାପ କରି ବଢ଼ାଇ, ଘର ତିଆରି କରୁଥିବା କାରିଗର, ପଥର କାମ କରୁଥିବା କାରିଗରମାନେ ଆଗକାଳରେ କାମ କରୁଥିଲେ । ଏକ ସାଧାରଣ ମଣିଷର ହାତ ୧ ଫୁଟ ୩ ଇଞ୍ଚ ବା ତହିଁରୁ ଅଳ୍ପ କିଛି ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ । ଯେହେତୁ ମଣିଷର ଉଚ୍ଚତା ଅନୁସାରେ ଏହା ବଦଳିଥାଏ ଏହି ମାପ ଏକ ଆନୁମାନିକ ମାପ । ସାଧାରଣ ଶାଢ଼ୀକୁ ବାରହାତି ଶାଢ଼ୀ ଓ ଧୋତିକୁ ଆଠହାତି ଧୋତି କୁହାଯାଇଥାଏ ।

ପୁରାଣ ଓ ସାହିତ୍ୟ

ପୁରାଣ ଓ ସାହିତ୍ୟରେ ହାତ ମାପର ବ୍ୟବହାର ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ । ଯଥା - ବାରହାତ ଖଣ୍ଡା ବୁଲିବ

କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ମାପ

• ୧ ମାଣ= ୨୫ ଗୁଣ୍ଠ
• ୧ ଗୁଣ୍ଠ = ୧୬ ବିଶ୍ୱା
• ଏକର: ଶହେ ଡେସିମିଲରେ ଏକ ଏକର ହୋଇଥାଏ ।
• ଗଉଣି: ଗଞ୍ଜାମ ଅଞ୍ଚଳରେ ଭୂମିର ପରିମାଣ ବିଶେଷରେ ଏହା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ ।

ଏକର = ୫ଭରଣ

୧ ଶଗଡ଼ = ୩ ଭରଣ

୧ ଭରଣ = ୨୦ ନଉତି

୧ ନଉତି= ୪ ଗଉଣି

ପୁରାଣ ଓ ସାହିତ୍ୟ

ପୁରାତନ ଜମି ଜମା ମାପକୁ ନେଇ ଗଳ୍ପ, କବିତାମାନ ରଚିତ ହୋଇଥିଲା । ଫକିରମୋହନଙ୍କ ଛଅ ମାଣ ଆଠଗୁଣ୍ଠ ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ ।

ଆୟତନ ମାପ

• ସେର:
• ମାଣ:
• ଗଉଣି: ଗୌଣି ବା ଗଉଣି ଶସ୍ୟାଦିର ପରିମାଣ ମାପିବା ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ । ଏହା ବେତ ବା ପିତଳରେ ତିଆରି କରାଯାଇଥାଏ ।

ପ୍ରକାର ଭେଦ

ଅଞ୍ଚଳ ଭେଦରେ ଗଉଣିର ପରିମାଣ ଅଲଗା ଅଲଗା ହୋଇଥାଏ । ଯଥା:

କଟକ ଜିଲ୍ଲା

• ୨-୮ ସେର: ଏଥିରେ ସାଙ୍କେତିକ ଚିହ୍ନ ଗୌ ଏବଂ ସାତ ଗଉଣି ଲେଖିବାକୁ ହେଲେ ଗୌ ୭ ଲେଖାଯାଏ ।

୨୦ ଗଉଣି = ୧ ପଉଟି

୪୦ ଗଉଣି = ୧ ଡୋଲି

୮୦ ଗଉଣି = ୧ ଭରଣ

ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲା

ଗଉଣିର ୧୨ ଭାଗ ପରିମିତ ପାତ୍ରକୁ ସେର ବା କଥା ବା ପାହିଲି ବୋଲାଯାଏ ।

• ୧ଗଉଣି = ୪ ଅଡ଼ା

• ୧ ଅଡା = ୨ ବୋଡା
• ୧ ବୋଡା = ୨ ସୋଲା
• ୧ ସୋଲା = ୨ ଅଧା
• ୧ ଅଧା = ୨ ପାଇକା
• ୧ ପାଇକା = ୨ ଗିଧା

ଡୋଲି: ଏହା ଅମାର ଘର ଭିତରେ ଥିବା ଏକ ବିଶାଳ ବାଉଁଶ ତିଆରି ପାତ୍ର । ଏଥିରେ ଧାନ ମୂଷା ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପଶୁପକ୍ଷୀ ଓ ପୋକଙ୍କ ଦାଉରୁ ସାଇତି ରଖାଯାଇଥାଏ ।

ପୁରାଣ ଓ ସାହିତ୍ୟ

ସେରକ ପୁରିଲା ମାଣକ ପୁରିଲା ଉଠରେ ପୁତା!

ସଂଖ୍ୟା ଗଣନା

• କଉଡ଼ି: କଉଡ଼ିରେ ଆଗରୁ ଗଣନ କରାଯାଉଥିଲା ।
• ଅଙ୍ଗୁଳି: ହାତ ଅଙ୍ଗୁଳି ଓ ଅଙ୍ଗୁଳିର ରେଖାରେ ଗଣନ କରାଯାଇଥାଏ ।
• କାଠି: ଗଛର ସଳଖ ଶାଖାକୁ ଭାଙ୍ଗି ସେଥିରୁ ତିଆରି କାଠିରେ ଗଣନା କରାଯାଇଥାଏ ।

ପରିମାଣ ବିଶେଷ

• ୧କଡ଼ା = ୧ଟା (ଗୋଟିଏ)
• ୧ଗଣ୍ଡା = ୧ପୁଞ୍ଜା = ୪ କଡ଼ା = ୪ଟା
• ୧ପଣ = ୨୦ଗଣ୍ଡା = ୮୦ଟା
• ୧ କାହାଣ = ୧୬ପଣ = ୩୨୦ ଗଣ୍ଡା = ୧୨୮୦ଟା