ବିକ୍ରମ ସାରାଭାଇ

ବିକ୍ରମ ଅମ୍ବାଲାଲ ସାରାଭାଇ (୧୨ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୧୯ – ୩୦ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୭୧) ଜଣେ ଭାରତୀୟ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନୀ ଓ ଜ୍ୟୋତିର୍ବିଜ୍ଞାନୀ ଥିଲେ ଯିଏ ଭାରତରେ ମହାକାଶ ଗବେଷଣା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଭାରତରେ ପରମାଣୁ ଶକ୍ତି ବିକାଶରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ।

ବିକ୍ରମ ସାରାଭାଇ
୧୯୪୮ ମସିହାରେ ବିକ୍ରମ ସାରାଭାଇ
ଇସ୍ରୋର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ
କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୧୯୬୯ – ୧୯୭୧
ପୂର୍ବ ଅଧିକାରୀ	ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା
ପର ଅଧିକାରୀ	ଏମ. ଜି. କେ. ମେନନ
ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ ମହାକାଶ ଗବେଷଣା କମିଟିର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ
କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୧୯୬୩ – ୧୯୬୯
ପୂର୍ବ ଅଧିକାରୀ	ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା
ପର ଅଧିକାରୀ	ପଦବୀଟି କାଢ଼ିଦିଆଗଲା
ଭାରତର ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ଆୟୋଗର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ
କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୧୯୬୬ – ୧୯୭୧
ପୂର୍ବ ଅଧିକାରୀ	ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବା
ପର ଅଧିକାରୀ	ଏଚ.ଏନ. ସେଥ୍ନା
ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସବିଶେଷ
ଜନ୍ମ	ବିକ୍ରମ ଆମ୍ବାଲାଲ ସାରାଭାଇ (1919-08-12)୧୨ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୧୯ ମାନକୋଲ ଗ୍ରାମ ତାଲୁକା - ସାନନ୍ଦ, ଅହମ୍ମଦାବାଦ, ବମ୍ବେ ପ୍ରେସିଡେନ୍ସି, ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତ ( ବର୍ତ୍ତମାନର ଗୁଜରାଟ, ଭାରତ)
ମୃତ୍ୟୁ	୩୦ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୭୧(1971-12-30) (ବୟସ ୫୨) ହାଲ୍ସିଓନ୍ ମହଲ, ତ୍ରିଭେନ୍ଦ୍ରମ (ବର୍ତ୍ତମାନର ତିରୁବନନ୍ତପୁରମ), କେରଳ, ଭାରତ
ଜୀବନ ସାଥୀ	ମୃଣାଳିନୀ ସାରାଭାଇ
ସନ୍ତାନ	ମଲ୍ଲିକା ସାରାଭାଇ (ଝିଅ) କାର୍ତ୍ତିକେୟ ସାରାଭାଇ (ପୁଅ)
ବାପା/ବୋଉ	ଅମ୍ବାଲାଲ ସାରାଭାଇ (ବାପା)
ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ	କେମ୍ବ୍ରିଜ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ (ବିଏ, ପିଏଚଡି)
ପ୍ରସିଦ୍ଧି	ଭାରତୀୟ ମହାକାଶ ଅଭିଯାନ ଇଣ୍ଡିଆନ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ ଅଫ ମ୍ୟାନେଜମେଣ୍ଟ, ଅହମ୍ମଦାବାଦ
ପୁରସ୍କାର	ପଦ୍ମ ଭୂଷଣ (୧୯୬୬) ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ (ମରଣୋତ୍ତର) (୧୯୭୨)
ବିଜ୍ଞାନୀ ଜୀବନ
କ୍ଷେତ୍ର	ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ
କର୍ମାନୁଷ୍ଠାନ	ଇସ୍ରୋ ପିଆରଏଲ
ଡକ୍ଟରୀ ଉପଦେଷ୍ଟା	ସିଭି ରମଣ
ଡକ୍ଟରୀ ଛାତ୍ର	ଉଡୁ଼ପି ରାମଚନ୍ଦ୍ର ରାଓ

୧୯୬୬ ମସିହାରେ ତାଙ୍କୁ ପଦ୍ମଭୂଷଣ ଓ ୧୯୭୨ ମସିହାରେ ମରଣୋତ୍ତର ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ ସମ୍ମାନରେ ସମ୍ମାନିତ କରାଯାଇଥିଲା ।

ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଜୀବନ

ଅମ୍ବାଲାଲ ସାରାଭାଇଙ୍କ ପୁତ୍ର, ସେ ଭାରତର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ସାରାଭାଇ ପରିବାରରୁ ଆସିଥିଲେ, ଯେଉଁମାନେ ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧ ପ୍ରମୁଖ ଶିଳ୍ପପତି ଥିଲେ । ବିକ୍ରମ ସାରାଭାଇ ୧୯୪୨ ମସିହାରେ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟଶିଳ୍ପୀ ମୃଣାଳିନୀଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ । ଏହି ଦମ୍ପତିଙ୍କର ଦୁଇଟି ସନ୍ତାନ ଥିଲେ। ତାଙ୍କ ଝିଅ ମଲ୍ଲିକା ଜଣେ ଅଭିନେତ୍ରୀ ଏବଂ ସାମାଜିକ କର୍ମୀ ଭାବରେ ଖ୍ୟାତି ଅର୍ଜନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ପୁଅ କାର୍ତ୍ତିକେୟ ମଧ୍ୟ ବିଜ୍ଞାନରେ ଜଣେ ସକ୍ରିୟ ବ୍ୟକ୍ତି ହୋଇଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଜୀବନକାଳ ମଧ୍ୟରେ ସେ ଜୈନ ଧର୍ମର ଅଭ୍ୟାସ କରିଥିଲେ । ସେ ଅହମ୍ମଦାବାଦର ଗୁଜରାଟ କଲେଜରେ ପଢ଼ିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ପରେ ଇଂଲଣ୍ଡର କେମ୍ବ୍ରିଜ୍ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଚାଲିଆସିଥିଲେ, ଯେଉଁଠାରେ ସେ ୧୯୪୦ ମସିହାରେ ପ୍ରାକୃତିକ ବିଜ୍ଞାନରେ ତାଙ୍କର ଟ୍ରିପୋ ନେଇଥିଲେ । ୧୯୪୫ ମସିହାରେ ସେ ପିଏଚଡି କରିବା ପାଇଁ କେମ୍ବ୍ରିଜ ଫେରିଥିଲେ ଏବଂ ୧୯୪୭ ମସିହାରେ "ଟ୍ରପିକାଲ ଅକ୍ଷାଂଶରେ କସ୍ମିକରେ ଅନୁସନ୍ଧାନ" ନାମକ ଏକ ଥିସିସ୍ ଲେଖିଥିଲେ ।

ବୃତ୍ତିଗତ ଜୀବନ

ଭାରତରେ ମହାକାଶ ବିଜ୍ଞାନର ପାହାଚ ଭାବେ ପରିଚିତ ଭୌତିକ ଗବେଷଣା ପରୀକ୍ଷାଗାର (ପିଆରଏଲ) ୧୯୪୭ ମସିହାରେ ବିକ୍ରମ ସାରାଭାଇଙ୍କଦ୍ୱାରା ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା । ପିଆରଏଲର ମହାଜାଗତିକ ରଶ୍ମି ଉପରେ ଗବେଷଣା ସହିତ ତାଙ୍କ ବାସଭବନ "ରିଟ୍ରିଟ୍"ରେ ଏକ ସାମାନ୍ୟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।

୧୧ ନଭେମ୍ବର ୧୯୪୭ରେ ଅହମ୍ମଦାବାଦର ଏମଜି ସାଇନ୍ସ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟରେ କର୍ମକ୍ଷେତ୍ର ଶିକ୍ଷା ଫାଉଣ୍ଡେସନ ଏବଂ ଅହମ୍ମଦାବାଦ ଏଜୁକେସନ ସୋସାଇଟିର ସହାୟତାରେ ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା । କଲ୍ପତି ରାମକୃଷ୍ଣ ରାମନାଥନ ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନର ପ୍ରଥମ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ଥିଲେ । ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଧ୍ୟାନ ମହାଜାଗତିକ ରଶ୍ମି ଏବଂ ଉପର ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଗୁଣ ଉପରେ ଗବେଷଣା ଥିଲା । ପରମାଣୁ ଶକ୍ତି ଆୟୋଗଙ୍କ ଅନୁଦାନରେ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ତାତ୍ତ୍ୱିକ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ରେଡିଓ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଗବେଷଣା କ୍ଷେତ୍ରକୁ ସମ୍ପ୍ରସାରଣ କରାଯାଇଥିଲା । ସେ ସାରାଭାଇ ପରିବାର ମାଲିକାନାରେ ଥିବା ବ୍ୟବସାୟ ସଂସ୍ଥାର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ।

ବିଜ୍ଞାନଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି କ୍ରୀଡ଼ା, ପରିସଂଖ୍ୟାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତାଙ୍କର ଆଗ୍ରହ ଭିନ୍ନ ଥିଲା। ସେ ଦେଶର ପ୍ରଥମ ବଜାର ଗବେଷଣା ସଂସ୍ଥା ଅପରେସନ୍ ରିସର୍ଚ୍ଚ ଗ୍ରୁପ୍ (ଓଆରଜି) ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ। ଅହମ୍ମଦାବାଦର ନେହେରୁ ଫାଉଣ୍ଡେସନ ଫର୍ ଡେଭଲପମେଣ୍ଟ, ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍ ଅଫ୍ ମ୍ୟାନେଜମେଣ୍ଟ ଅହମ୍ମଦାବାଦ (ଆଇଆଇଏମ୍ଏ), ଅହମ୍ମଦାବାଦ ଟେକ୍ସଟାଇଲ୍ ଇଣ୍ଡଷ୍ଟ୍ରିର ରିସର୍ଚ୍ଚ ଆସୋସିଏସନ୍ (ଏଟିଆଇଆରଏ) ଏବଂ (ସେପ୍ଟ) ପ୍ରମୁଖ ଅନୁଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାରେ ସେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲେ। ପତ୍ନୀ ମୃଣାଳିନୀ ସାରାଭାଇଙ୍କ ସହ ମିଶି ସେ ଦର୍ପଣ ଏକାଡେମୀ ଅଫ୍ ପର୍ଫର୍ମିଂ ଆର୍ଟସ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ସେ ଆରମ୍ଭ କରିଥିବା କିମ୍ବା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରକଳ୍ପ ଏବଂ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ କଲପକ୍କମରେ ଫାଷ୍ଟ ବ୍ରିଡର ଟେଷ୍ଟ ରିଏକ୍ଟର (ଏଫ୍ ବିଟିଆର), କଲିକତାରେ ଭେରିଏବଲ୍ ଏନର୍ଜି ସାଇକ୍ଲୋଟ୍ରୋନ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ, ହାଇଦ୍ରାବାଦର ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ସ କର୍ପୋରେସନ୍ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ ଲିମିଟେଡ୍ (ଇସିଆଇଏଲ୍) ଏବଂ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡର ଯଦୁଗୁଡ଼ାସ୍ଥିତ ୟୁରେନିୟମ କର୍ପୋରେସନ୍ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ ଲିମିଟେଡ୍ (ୟୁସିଆଇଏଲ୍) ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ସାରାଭାଇ ଏକ ଭାରତୀୟ ଉପଗ୍ରହ ନିର୍ମାଣ ଏବଂ ଉତକ୍ଷେପଣ ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରକଳ୍ପ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ଫଳରେ ୧୯୭୫ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ ଭାରତୀୟ ଉପଗ୍ରହ ଆର୍ଯ୍ୟଭଟ୍ଟକୁ ରୁଷିଆର ଏକ ମହାକାଶଚାରୀରୁ କକ୍ଷପଥରେ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା। ସେ ଇସ୍ରୋର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଥିଲେ ।

ମୃତ୍ୟୁ

୩୦ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୭୧ରେ ସାରାଭାଇ ସେହି ରାତିରେ ବମ୍ବେ ଯିବା ପୂର୍ବରୁ ଏସଏଲଭି ଡିଜାଇନର ସମୀକ୍ଷା କରିବାର ଥିଲା । ଏପିଜେ ଅବଦୁଲ କଲାମଙ୍କ ସହ ସେ ଟେଲିଫୋନରେ କଥା ହୋଇଥିଲେ। କଥାବାର୍ତ୍ତାର ଏକ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ତ୍ରିଭେନ୍ଦ୍ରମ (ବର୍ତ୍ତମାନ ଥିରୁବନନ୍ତପୁରମ)ରେ ହୃଦ୍ଘାତରେ ୫୨ ବର୍ଷ ବୟସରେ ସାରାଭାଇଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା। ଅହମ୍ମଦାବାଦରେ ତାଙ୍କର ଶବ ସତ୍କାର କରାଯାଇଥିଲା।

ବିଶିଷ୍ଟ ପଦବୀ

• ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ ବିଭାଗର ସଭାପତି, ଭାରତୀୟ ବିଜ୍ଞାନ କଂଗ୍ରେସ (୧୯୬୨)
• ଆଇଏଇଏ, ଭିଏନାର ସାଧାରଣ ସମ୍ମିଳନୀର ସଭାପତି (୧୯୭୦)
• ଭାରତୀୟ ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ଆୟୋଗର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ (୧୯୬୬-୧୯୭୧)
• ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି, 'ପରମାଣୁ ଶକ୍ତିର ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟବହାର' ଉପରେ ଚତୁର୍ଥ ଜାତିସଂଘ ସମ୍ମିଳନୀ (୧୯୭୧)
• ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଏବଂ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ (୧୯୬୩-୧୯୭୧), ମହାକାଶ ଆପ୍ଲିକେସନ୍ ସେଣ୍ଟର

ପରମ୍ପରା

• କେରଳ ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ ତିରୁବନନ୍ତପୁରମ (ତ୍ରିଭେନ୍ଦ୍ରମ)ରେ ଥିବା ଭାରତୀୟ ମହାକାଶ ଗବେଷଣା ସଂଗଠନର ଉତକ୍ଷେପଣ ଯାନ ବିକାଶ ପାଇଁ ଅଗ୍ରଣୀ କେନ୍ଦ୍ର ବିକ୍ରମ ସାରାଭାଇ ମହାକାଶ କେନ୍ଦ୍ର(ଭିଏସ୍ଏସ୍ସି)ର ନାମ ତାଙ୍କ ସ୍ମୃତିରେ ରହିଛି।
• ଅହମ୍ମଦାବାଦର ଅନ୍ୟ ଶିଳ୍ପପତିମାନଙ୍କ ସହ ମିଶି ସେ ଅହମ୍ମଦାବାଦସ୍ଥିତ ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍ ଅଫ୍ ମ୍ୟାନେଜମେଣ୍ଟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାରେ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।
• ତାଙ୍କ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରାଦ୍ଧବାର୍ଷିକୀ (୩୦ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୭୨) ଅବସରରେ ଭାରତୀୟ ଡାକ ବିଭାଗ ଏକ ସ୍ମାରକୀ ଡାକ ଟିକଟ ଉନ୍ମୋଚନ କରିଛି ।
• ୧୯୭୩ ମସିହାରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଜ୍ୟୋତିର୍ବିଜ୍ଞାନ ସଂଘ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲା ଯେ ସେରେନିଟି ସାଗରରେ ଥିବା ଏକ ଚନ୍ଦ୍ର କ୍ରେଟର ବେସେଲ ଏ ସାରାଭାଇ କ୍ରେଟର ନାମରେ ପରିଚିତ ହେବ ।
• ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦, ୨୦୧୯ରେ ଚନ୍ଦ୍ରର ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁ ନିକଟରେ ଅବତରଣ କରିବାକୁ ଥିବା ଭାରତର ଚନ୍ଦ୍ର ଅଭିଯାନ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୨ ଏବଂ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩ର ଲ୍ୟାଣ୍ଡରକୁ ତାଙ୍କ ସମ୍ମାନରେ ବିକ୍ରମ ନାମିତ କରାଯାଇଥିଲା।
• ଗୁଜରାଟର ଅହମ୍ମଦାବାଦରେ ଅବସ୍ଥିତ ବିକ୍ରମ ସାରାଭାଇ କମ୍ୟୁନିଟି ସାଇନ୍ସ ସେଣ୍ଟର (ଭିଏସସିଏସସି) ତାଙ୍କ ନାମରେ ନାମିତ ହୋଇଛି । ବିକ୍ରମ ସାରାଭାଇ ୧୯୬୦ ଦଶକରେ ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ।
• ପୂର୍ବତନ ବିଶ୍ୱ କୁଇଜ ଚାମ୍ପିୟନ ବିକ୍ରମ ଯୋଶୀଙ୍କ ନାମରେ ନାମିତ ହୋଇଥିଲା ।
• ୨୬ ଜୁଲାଇ ୨୦୧୯ରେ ହାଇଦ୍ରାବାଦର ବିଏମ୍ ବିର୍ଲା ବିଜ୍ଞାନ କେନ୍ଦ୍ରରେ ଏକ ମହାକାଶ ସଂଗ୍ରହାଳୟ ତାଙ୍କୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରାଯାଇଥିଲା। ପ୍ରଣବ ଶର୍ମା ଏହି ସଂଗ୍ରହାଳୟର ସଂଯୋଜନା କରିଥିଲେ।
• ତାଙ୍କ ନାମରେ ଇସ୍ରୋର ବିକାଶ (ରକେଟ୍ ଇଞ୍ଜିନ)ର ନାମକରଣ କରାଯାଇଛି।
• ୧୨ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୧୯ରେ ତାଙ୍କର ୧୦୦ତମ ଜନ୍ମଦିନରେ ଭାରତୀୟ ମହାକାଶ ଗବେଷଣା ସଂଗଠନ (ଇସ୍ରୋ) ବିକ୍ରମ ସାରାଭାଇଙ୍କ ନାମରେ ଏକ ପୁରସ୍କାର ଘୋଷଣା କରିଥିଲା। ମହାକାଶ ବିଜ୍ଞାନ, ପ୍ରୟୋଗ ଓ ଗବେଷଣା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅବଦାନ ରଖିଥିବା ସାମ୍ବାଦିକମାନଙ୍କୁ ମହାକାଶ ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ଓ ଗବେଷଣା କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିକ୍ରମ ସାରାଭାଇ ସାମ୍ବାଦିକତା ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ।

ଲୋକପ୍ରିୟ ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକ

• ୧୨ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୧୯ରେ ଗୁଗୁଲର ଡୁଡଲ ଫର ଇଣ୍ଡିଆ ସାରାଭାଇଙ୍କ ୧୦୦ତମ ଜୟନ୍ତୀ ପାଳନ କରିଥିଲା ।
• ୩୦ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୨୦ରେ ଇସ୍ରୋ ସହିତ ଏକେକ୍ ମିଡିଆ ବିକ୍ରମ ସାରାଭାଇ: ଅଗ୍ରଣୀ ଭାରତର ମହାକାଶ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ନାମକ ଏକ ପୁସ୍ତକ ଉନ୍ମୋଚନ କରିଥିଲା । ଏହା ଅମର ଚିତ୍ର କଥାର ଡିଜିଟାଲ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ଏବଂ ସାମଗ୍ରୀ, ଏସିକେ କମିକ୍ସରେ ମୁକ୍ତିଲାଭ କରିଥିଲା ।
• ୨୦୨୨ର ଏକ ୱେବ୍ ସିରିଜ୍ ରକେଟ୍ ବଏଜ୍ ସାରାଭାଇ ଏବଂ ହୋମି ଜେ ଭାଭାଙ୍କ କାଳ୍ପନିକ ଜୀବନ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ଯଥାକ୍ରମେ ଈଶ୍ୱକ ସିଂ ଏବଂ ଜିମ୍ ସର୍ଭ ଅଭିନୟ କରିଥିଲେ ।
• ନମ୍ବି ନାରାୟଣନଙ୍କ ଜୀବନୀ ଉପରେ ଆଧାରିତ ୨୦୨୨ମସିହାରେ ମୁକ୍ତିଲାଭ କରିଥିବା ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ରକେଟ୍ରୀ: ଦ ନମ୍ବି ଇଫେକ୍ଟରେ ସାରାଭାଇ ହିନ୍ଦୀ ସଂସ୍କରଣରେ ରଜିତ୍ କପୁର ଏବଂ ତାମିଲ ସଂସ୍କରଣରେ ରବି ରାଘବେନ୍ଦ୍ର ଅଭିନୟ କରିଥିଲେ।