ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପ

ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପ; ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ସାପ; ହଲହଲିଆ ସାପ
	ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ୟୱତ୍ମାଲଠାରେ ଦେଖାଯାଇଥିବା ଏକ ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପ
ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ
ସାମ୍ରାଜ୍ୟ:	ପ୍ରାଣୀ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ
ଗୋଷ୍ଠୀ:	ବାଇଲାଟେରିଆ
ପର୍ବ:	କୋର୍ଡାଟା
ମହାଶ୍ରେଣୀ:	ଟେଟ୍ରାପୋଡା
ଶ୍ରେଣୀ:	ରେପ୍ଟିଲିଆ
Order:	Squamata
Suborder:	Serpentes
Family:	Colubridae
Genus:	Amphiesma
ଜାତି:	A. stolatum
ବାଇନୋମିଆଲ ନାମ
	Amphiesma stolatum; (କାର୍ଲ୍ ଲିନାୟସ୍, ୧୭୫୮)
Synonyms
	Coluber stolatus ଲିନାୟସ୍, ୧୭୫୮; Elaps bilineatus ଶ୍ନାଇଡର୍, ୧୮୦୧; Natrix stolatus – ମେରେମ୍, ୧୮୨୦; Tropidonotus stolatus – ଫ୍ରେଡ୍‍ରିକ୍ ବୋୟେ, ୧୮୨୭; Rhabdophis stolatus – ଫ୍ରାଂକ୍ ୱାଲ୍, ୧୯୨୧; Amphiesma stolatum – ଡେଭିଡ୍ ଓ ଅନ୍ୟମାନେ;

ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପ (ଈଂରାଜୀରେ buff striped keelback, ଜୀବବିଜ୍ଞାନ ନାମ Amphiesma stolatum) ଏସିଆରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ଏକ ପ୍ରଜାତିର ବିଷହୀନ ସାପ । ଓଡ଼ିଶାର ଉପକୂଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ମାଟିବିରାଡ଼ି ନାମଟି ଅଧିକ ପ୍ରଚଳିତ । ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହି ସାପକୁ ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ସାପ ବା ବାମ୍‍ନୀ ସାପ୍ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ମଧ୍ୟ ଓଡ଼ିଶା ଓ ଅନ୍ୟ କିଛି ସ୍ଥାନରେ ଏହି ସାପକୁ ହଲହଲିଆ ସାପ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହନ୍ତି । ଆମ୍ଫିଏସ୍ମା (Amphiesma) ସର୍ପ ଜାତିର ଏହା ଏକମାତ୍ର ସାପ । ସ୍ୱଭାବରେ ଏହା ଆଦୌ ଆକ୍ରାମକ ନୁହେଁ ଏବଂ ବେଙ୍ଗ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ଭକ୍ଷଣ କରିଥାଏ । ଜୀବବିଜ୍ଞାନ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଏହି ସାପ ନ୍ୟାଟ୍ରିସିନାଏ (Natricinae) ଉପ-ପରିବାରର ଏବଂ ତୃଣବାସୀ ଏବଂ ଜଳବାସୀ ସାପଙ୍କ ନିକଟତମ ସମ୍ପର୍କୀୟ । ଏହି ସାପକୁ ଆମେରିକୀୟ ଗାର୍ଟର୍ ସାପର ଏସୀୟ ପ୍ରତିରୂପ ବୋଲି କହିପାରିବା । ଏହି ସାପ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସାଧାରଣ କିନ୍ତୁ ତଥାପି ଖୁବ୍ କମ୍ ସମୟରେ ଦେଖାଯାଇଥାନ୍ତି ।

ଶରୀର ଗଠନ ଓ ବିବରଣୀ

ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପର କାତି

ଅଳ୍ପ ଦୈର୍ଘ୍ୟବିଶିଷ୍ଟ, ପତଳା ଓ ଈଷତ୍ ହଳଦିଆ ଗାର ଗାର ଚିହ୍ନ ଥିବା ଏହି ସାପର ଶରୀର ସାଧାରଣତଃ ମାଟିଆ ଅଲିଭ୍ ବା ପାଉଁଶିଆ ରଙ୍ଗର ହୋଇଥାଏ । ମୁଣ୍ଡ ଓ ଦେହର ରଙ୍ଗରେ ବିଶେଷ ତଫାତ୍ ନଥାଏ ।

ଏହି ସାପ ଆକାରରେ ଛୋଟ । ଏହାର ଲାଞ୍ଜଟି ମଧ୍ୟ ପତଳା ଓ ସମଗ୍ର ଶରୀରର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ଏକ-ଚତୁର୍ଥାଂଶ । ମୁଣ୍ଡରୁ ଲାଞ୍ଜ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯାଇଥିବା ଦୁଇଟି ହଳଦିଆ ପଟିଦ୍ୱାରା ଏହି ସାପକୁ ଅତି ସହଜରେ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଇପାରେ । ଏହି ହଳଦିଆ ପଟି ଦେହର ତଳ ପଟକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦିଶେ କିନ୍ତୁ ଦେହର ଉପରାର୍ଦ୍ଧରେ ମୁଣ୍ଡ ଆଡ଼କୁ କ୍ରମଶଃ ଅସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ ।

ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପର ଦେହର ପ୍ରସ୍ଥରେ କଳା ରଙ୍ଗର ପଟି ପଡ଼ିଥାଏ । ଉପରାର୍ଦ୍ଧରେ ବା ମୁଣ୍ଡ ପଟକୁ ଏହି ପଟି ସ୍ପଷ୍ଟ ତେବେ ନିମ୍ନାର୍ଦ୍ଧରେ ଏହି ପ୍ରସ୍ଥପଟି ଧୀରେ ଧୀରେ ମିଳେଇଯାଏ ।

ଜଣେ ଗାଇଡ୍ ସାପକୁ ଚିହ୍ନଟ କରୁଥିବାର ଚିତ୍ର

ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପର କଳା ଜିଭ

ଏହି ସାପର ମୁଣ୍ଡର ଦୁଇ ପାର୍ଶ୍ୱ ହଳଦିଆ ରଙ୍ଗର । ମୁଣ୍ଡଟି ବେକ ପାଖରୁ କ୍ରମଶଃ ତୀର ପରି ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରଜନନ ଋତୁରେ ବେକର ପଶ୍ଚାତ୍ ଭାଗ ଲାଲ୍ ରଙ୍ଗର ହୋଇଯାଏ । ବେକ ଓ ମୁହଁର ଥୋଡ଼ି ପ୍ରାୟ ଧଳା ଓ କେବେକେବେ କମଳା ରଙ୍ଗର ହୋଇଥାଏ । ଆଖିର ଉପରକୁ ଓ ପଛ ପଟକୁ କଳା କଳା ଦାଗ ରହିଥାଏ । ଆଖିଗୁଡ଼ିକ ବଡ଼, ଗୋଲାକାର ଓ ଡୋଳାରେ ଏକ ସୁନେଲି ଛିଟା ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ସାପର ଦୁଇଫାଳିଆ ଜିଭଟି କଳା ରଙ୍ଗର । ସାପର ପେଟ ପଟଟି ଘିଅ ପରି ବା ମଇଳା ଧଳା ରଙ୍ଗର । ଏଥିରେ ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥାନେ କଳା ଦାଗମାନ ରହିଥାଏ । ସାପର ପିଠି ସାରା କାତିଦ୍ୱାରା ଆବୃତ ।

ବିଭିନ୍ନ ରୂପ

ଏରିଥ୍ରୋଷ୍ଟିକ୍ଟସ୍ (Erythrostictus) ରୂପରଙ୍ଗଯୁକ୍ତ ଏକ ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପ

କେରଳର ଏଳିମାଲା ନାମକ ସ୍ଥାନର ଏକ ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପର ଏରିଥ୍ରୋଷ୍ଟିକ୍ଟସ୍ ରୂପ । ଲାଲ୍ ଦାଗ ଓ ହଳଦିଆ ପେଟ ଦୃଶ୍ୟମାନ ।

ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପର ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ରୂପ ରହିଛି । ସାଧାରଣରେ ଏହାର ପାଉଁଶିଆ ରଙ୍ଗର ଦର୍ଶନ ମିଳେ । ଏହି ରଙ୍ଗର ସାପ ସର୍ବବ୍ୟାପ୍ତ । ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପର ଆଉ ଏକ ରୂପକୁ ଏହାର "ଏରିଥ୍ରୋଷ୍ଟିକ୍ଟସ୍" (erythrostictus) ରୂପ କୁହାଯାଏ । ମୁଖ୍ୟତଃ ଉପକୂଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହି ଦ୍ୱିତୀୟ ରୂପ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଏହାର ବିଶେଷତା ହେଲା କାତିରେ ମଝିରେ ମଝିରେ ଲାଲ୍ ରଙ୍ଗର ଚିହ୍ନ ରହିଥାଏ । ଉତ୍ତେଜିତ ହୋଇଉଠିଲେ ହିଁ ଏହି ଲାଲ୍ ଛାପ ଦାଗ ସବୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ରୂପେ ଦେଖାଯାନ୍ତି ।

ସାପକୁ ଚିହ୍ନଟ କରିବାର ସଙ୍କେତ

ଆକାର

ଏକ ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମପାଯାଉଛି । ଚିତ୍ରରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ଏହି ସାପଟି ୫୨ ସେଣ୍ଟିମିଟର୍ ଲମ୍ବା ଥିଲା ।

ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପ ସାଧାରଣତଃ ୪୦-୫୦ ସେଣ୍ଟିମିଟର୍ (୧୬-୨୦ ଇଞ୍ଚ୍) ଲମ୍ବା ହୋଇଥାଏ । ଏଯାବତ୍ ପରିଲକ୍ଷିତ ସବୁଠାରୁ ଲମ୍ବା ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ହେଉଛି ୯୦ ସେଣ୍ଟିମିଟର୍ । ମାଈ ସାପମାନେ ଅଣ୍ଡିରା ସାପଙ୍କଠାରୁ ଦୀର୍ଘତର ହୋଇଥାନ୍ତି । ଅଣ୍ଡିରା ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପମାନେ ୬୨୦ ମିଲିମିଟର୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲମ୍ବା ହୋଇଥାନ୍ତି ।

ଭୌଗୋଳିକ ବିତରଣ

ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦକ୍ଷିଣ ଓ ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଏସିଆରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳନ୍ତି । ପାକିସ୍ତାନର ସିନ୍ଧ୍ ଇଲାକାରୁ ନେଇ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା, ଫିଲିପାଇନ୍‍ସ୍, ଆଣ୍ଡାମାନ୍ ଓ ନିକୋବର୍ ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜ ସମେତ ଭାରତ, ବଙ୍ଗଳାଦେଶ, ନେପାଳ, ମିଆଁମାର, ଥାଇଲାଣ୍ଡ, ଲାଓସ୍, କାମ୍ବୋଡିଆ, ଭିଏତନାମ, ଇଣ୍ଡୋନେସିଆ, (ବୋର୍ଣ୍ଣିଓ, ସବାଃ), ତାଇୱାନ୍ ଓ ଚୀନ (ହାଇନାନ୍, ଫୁଜିଆନ୍, ଜିଆଂଗ୍‍ଜି, ହଂକଂ) ଇତ୍ୟାଦି ସ୍ଥାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏମାନେ ବ୍ୟାପ୍ତ । ଭାରତରେ ସମୁଦ୍ରପତନଠାରୁ ୩୦୦୦ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତାରେ ମଧ୍ୟ ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପ ଦେଖାଯାଇଛି ।

ସଂରକ୍ଷଣ ସ୍ଥିତି

ଏହି ସାପ ନିଜ ପରିବାସରେ ସର୍ବବ୍ୟାପ୍ତ । ତେଣୁ ଏହି ସାପର ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂରକ୍ଷଣକୁ ନେଇ ବର୍ତ୍ତମାନ କୌଣସି ଚିନ୍ତାର କାରଣ ନାହିଁ ।

ପରିସ୍ଥିତିକ ବ୍ୟବହାର ଓ ଜୀବନ ଚକ୍ର

ପରିବାସ

ଏହି ସାପ ନିଜର ଏକ ଇଲାକା ବା କ୍ଷେତ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାଏ । ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦିବାଚର । ଆର୍ଦ୍ର ବା ଜଳାଶୟ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ସମଭୂମି ଓ ପାହାଡ଼ିଆ ସ୍ଥାନରେ ଏହି ସାପ ବିଚରଣ କରିବାର ଦେଖାଯାଏ ।^[୨]

ଖାଦ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ତଥ୍ୟ

ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପର ମୁଖ୍ୟ ଆହାର ହେଉଛି ବେଙ୍ଗ । ଅନ୍ୟ କ୍ଷୁଦ୍ର ଉଭୟଚର ପ୍ରାଣୀ, ଛୋଟ ମାଛ, ଜିଆ, ଛୋଟ ଚମ୍ପେଇ ନେଉଳ ଇତ୍ୟାଦି ମଧ୍ୟ ଏମାନଙ୍କ ଖାଦ୍ୟତାଲିକାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।^[୨]

ଜୀବନ ଚକ୍ର

ଅଣ୍ଡା ବସା

ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପମାନେ ଅଣ୍ଡା ଦିଅନ୍ତି ଯାହା ଫୁଟିଲେ ସେମାନଙ୍କ ଶାବକ ଜନ୍ମ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଋତୁରେ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଓ ଲୁକ୍କାୟିତ ଅବସ୍ଥାରେ ରହିଥିବା ସମୟରେ ମିଳନ କ୍ରିୟା ସମାପ୍ତ ହୁଏ ବୋଲି ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ଧାରଣା । ଅପ୍ରେଲ୍‍ରୁ ଅଗଷ୍ଟ ମାସ ଯାଏଁ ମାଈ ସାପମାନଙ୍କୁ ଗର୍ଭବତୀ ଅବସ୍ଥାରେ ଦେଖାଯାଇଛି ଏବଂ ମଇରୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ମଧ୍ୟରେ ମାଈ ସାପମାନେ ଭୂତଳ ଗର୍ତ୍ତରେ ଅଣ୍ଡା ଦେଇଥାନ୍ତି । ମାଈ ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପ ଏକା ସହିତ ୫-୧୦ଟି ପରିଷ୍କାର ଧଳା ରଙ୍ଗର ଅଣ୍ଡା ଦେଇଥାଏ । ଅଣ୍ଡା ଫୁଟି ଛୁଆ ବାହାରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମାଈ ସାପ ବସାରେ ଜଗି ରହିଥାଏ । ଶାବକ ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପଗୁଡ଼ିକ ୧୩ରୁ ୧୭ ସେଣ୍ଟିମିଟର୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲମ୍ବା ହୋଇଥାନ୍ତି । ପୋକଯୋକ, ଛୋଟ ବେଙ୍ଗ, ବେଙ୍ଗଫୁଲା, ମାଛ, ଜିଆ ଇତ୍ୟାଦି ଖାଇ ଶାବକମାନେ ଜୀବନ ଧାରଣ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ହୁଅନ୍ତି ।^[୨]

ବ୍ୟବହାର

ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପ ଦିବାଚର । ଏହି ସାପକୁ ଅଧିକାଂଶରେ ଭୂମି ଉପରେ ବିଚରଣ କରୁଥିବାର ଦେଖିବାକୁ ପାଇବା । ତେବେ ଏହି ସାପ ପାଣିରେ ମଧ୍ୟ ଅଚିରେ ଚଳପ୍ରଚଳ ହୋଇପାରେ । ବେଙ୍ଗ ଧରିବା ପାଇଁ ଏହାର ପଛ ଦାନ୍ତଗୁଡ଼ିକ ସାମାନ୍ୟ ବଡ଼ ହୋଇଥାଏ ।

ଏହି ସାପ ବିଷହୀନ ଏବଂ ଅତ୍ୟନ୍ତ ନିରୀହ । କିନ୍ତୁ ଉତ୍ତେଜିତ ହେଲେ ବା ସତର୍କ ହୋଇଗଲେ ଏହା ବଡ଼ ଦେଖାଯିବା ପାଇଁ ନିଜର ଦେହକୁ ସାମାନ୍ୟ ଫୁଲାଇ ଦିଏ । ଫଳରେ ଏହାର ଲାଲ୍ ରଙ୍ଗର ଅଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ କାତି ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୋଇଥାଏ । ବେଳେବେଳେ ସାପଟି ପାତ ପରି ଚେପଟା ରୂପ ଧାରଣ କରେ । ଏପରି ରୂପ ଯୋଗୁଁ ଲୋକେ ଭୁଲରେ ଏହାକୁ ନାଗ ଛୁଆ ବୋଲି ଧରିନିଅନ୍ତି ।

ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉତ୍ତପ୍ତ ମାସମାନଙ୍କରେ ଲୁଚି ରହିଥାଏ ଓ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଋତୁର ଶେଷରେ ପଦାକୁ ବାହାରେ । ବର୍ଷା ଋତୁରେ ଏମାନେ ସବୁଆଡ଼େ ଦେଖାଯାନ୍ତି । ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଋତୁରେ ଉତ୍ତର ଭାରତରେ ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପମାନେ ଭୂମି ତଳେ ପ୍ରାୟ ୨୫-୪୫ ସେଣ୍ଟିମିଟର୍ (୧୦-୧୮ ଇଞ୍ଚ୍) ଗଭୀର ଗାତରେ ଓ ଘାସର ଚେର ତଳେ ଲୁଚି ରହନ୍ତି ।

ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନୀୟ ନାମ

ବନ୍ଦୀ କରି ରଖାଯାଇଥିବା ଏକ ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପ

ଅତି ନିକଟରୁ ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପର ମୁଣ୍ଡର ଚିତ୍ର

ଅହମିୟା – ବାମୁନୀ ସାପ୍
ବଙ୍ଗଳା – বামুনী ঢোঁড়া সাপ (ବାମୁନୀ ଧୋରା ସାଁପ୍), বামুনী সাপ (ବାମୁନୀ ସାଁପ୍), হেলে সাপ (ହେଲେ ସାଁପ୍), ঘরকুনো সাপ (ଘର୍‍କୁନୋ ସାଁପ୍)
ଉତ୍ତର ବଙ୍ଗ (ସ୍ଥାନୀୟ ନାମ) — ଘେଣ୍ଟି ସାପ୍
ମରାଠୀ – ନାନେଟୀ
ତେଲୁଗୁ – ୱନ୍ନପମ୍
ତାମିଲ୍ – ନିର୍କତାନ୍ ପମ୍ବୁ
ତୁଳୁ (ଏକ କୋଙ୍କଣୀ ଭାଷା) – ପାଗେଲେ
ସିଂହଳୀ – ଅହରାକୁକ୍କା
ଛତିଶଗଡ଼ୀ - "ପିର୍ପିଟ୍ଟି ସାଁପ୍"
ହିନ୍ଦୀ - "ସୀତାଲଟ୍" सीतालट

ଚିତ୍ର ଗ୍ୟାଲେରି

ସାଧାରଣରେ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହେଉଥିବା ଏକ ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପ
ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପର ଶରୀର
ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପଟିଏକୁ ମୁଣ୍ଡପାଖରୁ ଧରାଯାଇଛି
ମୁଣ୍ଡ ମୋଡ଼ି ବାହାରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟାରତ ମାଟିବିରାଡ଼ି ସାପ

ଆଧାର

↑ Amphiesma stolatum at the Reptarium.cz Reptile Database
↑ ^୨.୦ ^୨.୧ ^୨.୨ "ଆର୍କାଇଭ୍ କପି". Archived from the original on 2015-08-22. Retrieved 2018-07-21. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |1= (help)

ପୁସ୍ତକ ଆଧାର

Boulenger, George A. 1890. The Fauna of British India, Including Ceylon and Burma. Reptilia and Batrachia. Secretary of State for India in Council. (Taylor and Francis, Printers). London. xviii + 541 pp. (Tropidonotus stolatus, pp. 348–349.)
Boulenger, G.A. 1893. Catalogue of the Snakes in the British Museum (Natural History). Volume I., Containing the Families...Colubridæ Aglyphæ, Part. Trustees of the British Museum (Natural History). (Taylor and Francis, Printers). London. xiii + 448 pp. + Plates I.-XXVIII. (Tropidonotus stolatus, pp. 253–254.)
Cox, Merel J.; Van Dijk, Peter Paul; Jarujin Nabhitabhata & Thirakhupt, Kumthorn. 1998. A Photographic Guide to Snakes and Other Reptiles of Peninsular Malaysia, Singapore and Thailand. Ralph Curtis Publishing. Sanibel Island, Florida. 144 pp.
Daniels, J.C. 2002. Book of Indian Reptiles and Amphibians. BNHS. Oxford University Press. Mumbai.
Das, I. 1999. Biogeography of the amphibians and reptiles of the Andaman and Nicobar Islands, India. In: Ota, H. (ed) Tropical Island herpetofauna. Elsevier, pp. 43–77.
Das, I. 2002. A Photographic Guide to Snakes and Other Reptiles of India. Ralph Curtis Books. Sanibel Island, Florida. 144 pp. ISBN 0-88359-056-5. (Amphiesma stolatum, p. 19.)
Linnaeus, C. 1758. Systema Naturae. 10th Edition: 204 pp.
Wall, Frank. 1921. Ophidia Taprobanica or the Snakes of Ceylon. Colombo Museum. (H.R. Cottle, government printer). Colombo. xxii + 581 pp.
Whitaker, Romulus. 2006. Common Indian Snakes - A Field Guide. Revised edition. MacMillan India Ltd. New Delhi.

ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଲିଂକ୍

Amphiesma stolatum at the Reptarium.cz Reptile Database
Museum Adolphi Friderici
Herpetofauna of Myanmar
"Striped Keelback - Amphiesma stolatum". Indiansnakes.org. 2012. Archived from the original on 2013-04-15.
Hans Breuer; William Christopher Murphy (2009–2010). "Amphiesma stolatum". Snakes of Taiwan. Archived from the original on 2015-08-22. Retrieved 2018-07-21. {{cite web}}: Unknown parameter |last-author-amp= ignored (|name-list-style= suggested) (help)
Ecological Restoration and Conservation Laboratory, HKU. "Amphiesma stolatum (Linnaeus, 1758)". Reptiles of Hong Kong.

[1] Amphiesma stolatum at the Reptarium.cz Reptile Database

[keel-2] ୨.୦ ^୨.୧ ^୨.୨ "ଆର୍କାଇଭ୍ କପି". Archived from the original on 2015-08-22. Retrieved 2018-07-21. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |1= (help)

[୧]

[୨]