ଓଡ଼ିଆ ଲିପି

ଓଡ଼ିଆ
ଓଡ଼ିଆ;
ପ୍ରକାର	ଦକ୍ଷିଣ ବ୍ରାହ୍ମୀ
ଭାଷାସମୂହ	ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା
ସମୟକାଳ	ସି. ୧୦୬୦ରୁ–ଏବେଯାଏଁ
Parent systems	ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତୀୟ ଚିତ୍ର ଲିପି ହରପ୍ପା ଲିପି ବ୍ରାହ୍ମୀ ଲିପି ଦକ୍ଷିଣ ବ୍ରାହ୍ମୀ କଳିଙ୍ଗ ଲିପି ଓଡ଼ିଆ; ; ; ; ;
ଦିଗ	Left-to-right
ISO 15924	Orya, 327
ଇଉନିକୋଡ଼ ଉପନାମ	Oriya
ଇଉନିକୋଡ଼ ସୀମା	U+0B00–U+0B7F
	ଏହି ପୃଷ୍ଠାରେ IPA ଉଚ୍ଚାରଣଗତ ଚିହ୍ନ ଥାଇପାରେ । ପ୍ରକୃତ ରେଣ୍ଡରିଂ ସୁବିଧା ବିନା ଆପଣ ଇଉନିକୋଡ଼ ଅକ୍ଷର ବଦଳରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଚିହ୍ନ, ବାକ୍ସ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଚିହ୍ନ ଦେଖିପାରନ୍ତି । IPA ଚିହ୍ନ ବାବଦରେ ଏକ ଉପକ୍ରମ ପ୍ରସଙ୍ଗ ପାଇଁ ସହଯୋଗ:IPA ଦେଖନ୍ତୁ ।

ଓଡ଼ିଆ ଲିପି (ଉତ୍କଳ ଲିପି/ ଉତ୍କଳାକ୍ଷର) ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଲେଖିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଏହା ପୁରାତନ କଳିଙ୍ଗ ଲିପିରୁ ତିଆରି । ଅତୀତର କଳିଙ୍ଗ ଲିପିର ଅବଶେଷ ଉଦୟଗିରି ଓ ଖଣ୍ଡଗିରି ଗୁମ୍ଫାର ମଞ୍ଚପୁରୀ ଗୁମ୍ଫା ତଥା ଓଡ଼ିଶାର ବାକି ଅନେକ ସ୍ଥାନରୁ ମିଳିଥିବା ପଥର ଅଭିଲେଖରୁ ମିଳିଥାଏ ।

ଇତିହାସ

ଉତ୍କଳ ରାଜା ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବଙ୍କ ରାଜୁତି କାଳ(୧୪୮୩ ମସିହା)ରେ ମିଳିଥିବା ଓଡ଼ିଆ ଲିପି ଖୋଦା ଯାଇଥିବା ତମ୍ବାପାତିଆ (ତାମ୍ରଲିପି)

ଓଡ଼ିଆ ଲିପି ପୁରାତନ ବ୍ରାହ୍ମୀ ଲିପିରୁ ତିଆରି କଳିଙ୍ଗ ଲିପିରୁ ତିଆରି ହୋଇଛି ।^[୧], ୧୦୫୧ ପରର ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଏଯାବତ ମିଳିଥିବା ଲେଖସବୁରୁ ଏହା ଜଣାପଡ଼େ ।

ଧଉଳିଠାରୁ ମିଳିଥିବା ଅଶୋକଙ୍କ ଅନୁଶାସନ, ଜଉଗଡ଼ର ଶିଳାଲେଖ ଓ ଖାରବେଳଙ୍କ ଦେଇ ଖୋଦାଯାଇଥିବା ଖଣ୍ଡଗିରିର ହାତିଗୁମ୍ଫାର ଖାରବେଳଙ୍କ ଅନୁଶାସନରୁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ମୂଳ ରୂପ ଓ ଆରମ୍ଭ ଉପରେ ଅନେକ କଥା ଜାଣିହୁଏ । ତେବେ ଖାରବେଳଙ୍କ ଅନୁଶାସନ ଓ ଅଶୋକଙ୍କ ଅନୁଶାସନ ଭାଷାର ଗଢଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପୁରାପୁରି ଅଲଗା । ଖାରବେଳଙ୍କ ଅନୁଶାସନ ଓଡ଼ିଆ ଲିପିରେ ଓ ପାଳି ଭାଷାରେ ଲେଖାଯାଇଥିଲା ବେଳେ ଅଶୋକଙ୍କ ଅନୁଶାସନ ବ୍ରାହ୍ମୀ ଲିପିରେ ଲେଖାଯାଇଥିଲା । ଭାଷାବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କ ମତରେ ପାଳି ଭାଷାରୁ ହିଁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ଜନ୍ମ । ହାତୀ ଗୁମ୍ଫାର ଶିଳାଲେଖ, ଯାହା ପାଳି ଭାଷାରେ ଲେଖାଯାଇଅଛି ତାହା ଏ ବିଷୟରେ ଅଧିକ ସୂଚନା ଦେଇଥାଏ । ଜର୍ମାନ ଭାଷାବିଜ୍ଞାନୀ ପ୍ରଫେସର ଅଲଡେନବର୍ଗଙ୍କ ଗବେଷଣା ଅନୁସାରେ ପାଳି ଓଡ଼ିଶାର ମୂଳ ଭାଷା ।^[୨]

ଓଡ଼ିଆ ଲିପିର ଗୋଲାକାର ରୂପ ବହୁକାଳ ତାଳ ପତ୍ର ଉପରେ ଲେଖାଯିବା ଯୋଗୁଁ ହୋଇଛି, କାରଣ ତାଳପତ୍ରରେ ଲେଖିଲାବେଳେ ସିଧା ରେଖାସବୁ ଏହାକୁ ଚିରିପକାଇବାର ଭୟ ଥାଏ । ^[୩]

ଗବେଷକମାନେ ଓଡ଼ିଆ ଓ ଥାଇ ଲିପି ଭିତରେ ଅନେକ ସମାନତା ପାଇଛନ୍ତି । ଏହା ଅତୀତତେ ସାଧବମାନଙ୍କ ଦକ୍ଷିଣ ଏସୀୟ ଦେଶରେ ବେପାର ବଣିଜ କାଳରେ ସେମାନେ କଳିଙ୍ଗର ଭାଷା ଓ ଲିପିର ବ୍ୟବହାର କରିବା ଥାଇ ଲିପି କଳିଙ୍ଗ ଲିପିଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହେବର ପ୍ରମାଣ ଦେଇଥାନ୍ତି । ^[୪]^[୫]

ଓଡ଼ିଆ ଏକ ଉଚ୍ଚାରଣକୁ ନେଇ ତିଆରି ଓ ଜଟିଳ (Abugida) ଭାଷା ଯେଉଁଥିରେ ସବୁ ବ୍ୟଞ୍ଜନ ବର୍ଣ୍ଣର ଉଚ୍ଚାରଣ ଏକ ସ୍ୱର ବର୍ଣ୍ଣରେ ଶେଷ ହୋଇଥାଏ । କେତେକ ବିଶେଷ ବର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟଞ୍ଜନ ବର୍ଣ୍ଣ ଆଗରୁ ବା ପଛରେ ରହିଥାଏ ଓ ଏଥିରେ ଥିବା ସ୍ୱରବର୍ଣ୍ଣର ରୂପକୁ ବଦଳାଇଥାଏ । ଯେତେବେଳେ ଏହି ବିଶେଷ ବର୍ଣ୍ଣ ଏକ ସ୍ୱରର ଆରମ୍ଭରେ ଆସିଥାଏ ସେତେବେଳେ ସ୍ୱରବର୍ଣ୍ଣଟି ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଅକ୍ଷର ଭାବରେ ଲେଖାଯାଏ । ଆହୁରି ମଧ୍ୟ, ଯେତେବେଳେ କିଛି କିଛି ବ୍ୟଞ୍ଜନ ବର୍ଣ୍ଣ ଏକାଠି ମିଶି ବ୍ୟବହାର କରାଯାନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ବିଶେଷ ବ୍ୟଞ୍ଜନ ବର୍ଣ୍ଣର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ ଯାହା ସେଇ ବ୍ୟଞ୍ଜନ ବର୍ଣ୍ଣର ନିହାତି ଦରକାରୀ ଭାଗକୁ ନେଇ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ।

ପୁରୁଣା ସଂଖ୍ୟା ଚିହ୍ନ

୵	୶	୷	୲	୳	୴
ଅଣାଏ	ଦୁଇଅଣା	ତିନିଅଣା	ଚାରିଅଣା	ଆଠଣା ବା ଅଧୁଲି	ବାର ଅଣା

ଇଉନିକୋଡ଼ରେ ଓଡ଼ିଆ

ଓଡ଼ିଆର ଇଉନିକୋଡ଼ ଲିପି U+0B00–U+0B7F ଭିତରେ ଥାଏ । ଧୁସର ଜାଗାସବୁ ବ୍ୟବହାର ହୋଇ ନଥିବା କୋଡ଼ ବିନ୍ଦୁକୁ ଦେଖାଉଅଛି ।

ଓଡ଼ିଆ^[୧] ଇଉନିକୋଡ଼.ଅର୍ଗ ସାରଣୀ (PDF)
	୦	୧	୨	୩	୪	୫	୬	୭	୮	୯	A	B	C	D	E	F
U+0B0x		ଁ	ଂ	ଃ		ଅ	ଆ	ଇ	ଈ	ଉ	ଊ	ଋ	ଌ			ଏ
U+0B1x	ଐ			ଓ	ଔ	କ	ଖ	ଗ	ଘ	ଙ	ଚ	ଛ	ଜ	ଝ	ଞ	ଟ
U+0B2x	ଠ	ଡ	ଢ	ଣ	ତ	ଥ	ଦ	ଧ	ନ		ପ	ଫ	ବ	ଭ	ମ	ଯ
U+0B3x	ର		ଲ	ଳ		ଵ	ଶ	ଷ	ସ	ହ			଼	ଽ	ା	ି
U+0B4x	ୀ	ୁ	ୂ	ୃ	ୄ			େ	ୈ			ୋ	ୌ	୍
U+0B5x							ୖ	ୗ					ଡ଼	ଢ଼		ୟ
U+0B6x	ୠ	ୡ	ୢ	ୣ			୦	୧	୨	୩	୪	୫	୬	୭	୮	୯
U+0B7x	୰	ୱ	୲	୳	୴	୵	୶	୷
Notes ୧.^ ଇଉନିକୋଡ଼ ସଙ୍କଳନ ୬.୦ ଅନୁସାରେ