ହଳଧର ନାଗ

ହଳଧର ନାଗ ଜଣେ ଭାରତୀୟ କୋଶଳୀ-ସମ୍ବଲପୁରୀ-ଭାଷୀ ଲୋକକବି, ଲେଖକ ଓ ରାମକଥା ଗାୟକ । ଜଣେ ଲୋକ କବି ଭାବରେ ସେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜୀବନରେ ଭଜନ, ରସରକେଲି, ଡାଲଖାଇ, ସଜନୀ ଆଦି ପାରମ୍ପରିକ ସମ୍ବଲପୁରୀ ଗୀତ ରଚନା କରିଥିଲେ ଓ ସେସବୁ ସ୍ଥାନୀୟ ଦଣ୍ଡ ନାଟରେ ପରିବେଷଣ କରାଯାଉଥିଲା । ମହାସତୀ ଉର୍ମିଳା, ଆଛିଆ, ତାରା ମନ୍ଦୋଦରୀ, ବଛର, ସିରି ସମଲାଇ, ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ, କରମସାଣୀ, ରସିଆ କବି, ପ୍ରେମ ପ୍ରଧାନ ଆଦି ତାଙ୍କର ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ରଚନା । ତାଙ୍କର ସାହିତ୍ୟ ରଚନା ନିମନ୍ତେ ସେ ୨୦୧୪ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର ଓ ୨୦୧୭ ମସିହାରେ କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ଭାଷା ସମ୍ମାନ ପାଇଥିଲେ । ୨୦୧୬ ମସିହାରେ ଭାରତ ସରକାର ତାଙ୍କୁ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ଓ ୨୦୨୦ ମସିହାରେ ତାଙ୍କ ନାମରେ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ହଳଧର ନାଗ ସାଧନା କୁଟୀର ଓ ସଂଗ୍ରହାଳୟ ଉଦ୍‌ଘାଟନ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କୁ ସମ୍ବଲପୁର ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଡକ୍ଟରେଟ ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦାନ କରାଥିଲେ । ତାଙ୍କ ରଚନାବଳୀ ଓଡ଼ିଆ, ହିନ୍ଦୀ ଓ ଇଂରାଜୀରେ ଅନୂଦିତ ହୋଇଛି । ତାଙ୍କ ନାମରେ ଜନ୍ମଭୂମି ବରଗଡ଼ ଜିଲ୍ଲାର ଘେଁସଠାରେ ଏକ କୋଶଳୀ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ।

ହଳଧର ନାଗ
ଜନ୍ମ ଓ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ	(1950-03-31) ୩୧ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯୫୦ ଘେଁସ, ସୋହେଲା ବରଗଡ଼
ଜାତୀୟତା	ଭାରତୀୟ
ପୁରସ୍କାର	ପଦ୍ମଶ୍ରୀ
ଜୀବନସାଥୀ	ମାଳତୀ
ସନ୍ତାନ	ନନ୍ଦିନୀ
ଦସ୍ତଖତ

ବାଲ୍ୟଜୀବନ

ହଳଧର ସାଧନା କୁଟୀର

ହଳଧର ନାଗ ବରଗଡ଼ ଜିଲ୍ଲାର ଘେଁସଠାରେ ୧୯୫୦ ମସିହା ମାର୍ଚ ୩୧ ତାରିଖ ଦିନ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ମାତା ଗୁରୁବାରୀ ଓ ପିତା ଭଜ ନାଗଙ୍କ ୫ପୁଅ ଓ ୧ଝିଅଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସେ ସର୍ବ କନିଷ୍ଠ । ତାଙ୍କ ପିଲାଦିନର ନାମ "କାଲିଆ" । ତାଙ୍କ ଭଜ ବୃତ୍ତିରେ ଦିନମଜୁରିଆ ଥିଲେ । ଆର୍ଥିକ ଅସ୍ୱଚ୍ଛଳତା ହେତୁ ସେ ତୃତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ ଯାଏଁ ପାଠ ପଢ଼ିଥିଲେ । ହଳଧର ପିଲାବେଳେ ଘେଁସର ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଜଣେ ପାଣି ଭାରୁଆ ଭାବେ କାମ କରୁଥିଲେ । ମାତ୍ର ୧୦ବର୍ଷ ବୟସରୁ ସେ ନିଜ ପିତାମାତାଙ୍କୁ ହରାଇ ଗୁଜୁରାଣ ମେଣ୍ଟାଇବା ପାଇଁ ବିଦ୍ୟାଳୟ ହତାରେ ଏକ ତେଜରାତି ଦୋକାନ ଖୋଲିଥିଲେ । ଶିକ୍ଷକମାନେ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ପଢାଇବା ସମୟରେ ତାକୁ ଶୁଣି ଓ ମନେରଖି ସେ ନିଜେ ନିଜେ ଅଭ୍ୟାସ କରୁଥିଲେ ।

ସାହିତ୍ୟ ରଚନା

ସେ ନିଜ ମାତୃଭାଷା ସମ୍ବଲପୁରୀରେ ଲୋକ କାହାଣୀ ଲେଖୁଥିଲେ ଓ ପରେ ୧୯୯୦ ମସିହାରେ ସେ ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ କବିତା ଧୋଡ଼ୋ ବରଗଛ୍ ଲେଖିଥିଲେ । ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜୀବନରେ ସେ ଭଜନ, ରସରକେଲି, ଡାଲଖାଇ, ସଜନୀ ଆଦି ପାରମ୍ପରିକ ସମ୍ବଲପୁରୀ ଗୀତ ରଚନା କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ରଚିତ ଗୀତ ସ୍ଥାନୀୟ ୧୩ଟି ଗାଁରେ ଦଣ୍ଡ ନାଟରେ ପରିବେଷଣ କରାଯାଉଥିଲା । ନିଜ ଅନୁଭୂତି ଆଧାରରେ ସେ ମହାସତୀ ଉର୍ମିଳା, ରାତି, ଚଏତ୍ର ସକାଲ୍ ଆଏଲା, ଶବରୀ ଆଦି ଲୋକକାବ୍ୟ ରଚନା କରିଛନ୍ତି ଏବଂ ସେସବୁ ହଳଧର ଗ୍ରନ୍ଥାବଳୀ ପ୍ରଥମ ଓ ଦ୍ୱିତୀୟ ଭାଗ ଭାବେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଛି । ହଳଧର ଗ୍ରନ୍ଥାବଳୀ ଦ୍ୱିତୀୟ ଭାଗ ସମ୍ବଲପୁର ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇ ପାଠ୍ୟକ୍ରମରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା । ତାଙ୍କର କେତେକ କାବ୍ୟ କିମ୍ବଦନ୍ତୀମୂଳକ । ତାଙ୍କ ନାମରେ ଲୋକ କବି ରତ୍ନ ହଳଧର ସଂସ୍କୃତି ପରିଷଦ, ହଳଧର ସାହିତ୍ୟ ସଂସଦ, ହଳଧର କ୍ଲବ ଓ ଲୋକକବି ହଳଧର ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ଆଦି ଅନୁଷ୍ଠାନ ଗଢ଼ି ଉଠିଛି । ୨୦୨୦ ମସିହାରେ ତାଙ୍କ ନାମରେ ଭାରତ ସରକାର ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ହଳଧର ନାଗ ସାଧନା କୁଟୀର ଓ ସଂଗ୍ରହାଳୟ ଉଦ୍‌ଘାଟନ କରିଥିଲେ ।

ରଚନାବଳୀ

ଲୋକକାବ୍ୟ

• ରାତି
• ଚଏତ୍ର ସକାଲ୍ ଆଏଲା
• ଶବରୀ
• ମାଁ
• ଅଛିଆ
• ବଛର୍
• ମହାସତୀ ଉର୍ମିଳା
• ରସିଆ କବି
• ସତିଆ ବିହା
• ଗୁଆଲ ତୀର୍ଥ
• ତପଚାରୀ ବାବା
• ହଲଧର ଧାମ
• ତାରା ମନ୍ଦୋଦରୀ
• ଶିରୀ ସମଲାଇ
• ଲକ୍ଷ୍ମୀପୁରାଣ
• ପ୍ରେମ୍ ପଏଚନ
• ବୀର୍ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଇ
• ସନ୍ଥ କବି ଭୀମଭୋଇ
• ଋଷି କବି ଗଙ୍ଗାଧର
• ଭାବ୍
• ସୁରୁତ୍
• ଭାବ ସୁରୁତ୍
• ହଳଧର ଗ୍ରନ୍ଥାବଳୀ (୧ୟ ଭାଗ)
• ହଳଧର ଗ୍ରନ୍ଥାବଳୀ (୨ୟ ଭାଗ)

ସମ୍ମାନ ଓ ପୁରସ୍କାର

ତାଙ୍କ ସାହିତ୍ୟ ରଚନା ନିମନ୍ତେ ସେ ପ୍ରାୟ ୩୩୦ରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ଅନୁଷ୍ଠାନଦ୍ୱାରା ପୁରସ୍କୃତ ହୋଇଛନ୍ତି । ୨୦୧୬ ମସିହାରେ ଭାରତ ସରକାର ତାଙ୍କୁ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ଏହା ଛଡ଼ା ସେ ୨୦୧୭ ମସିହାରେ ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ ତ୍ରିପାଠୀଙ୍କ ସହ ମିଳିତ ଭାବରେ କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ଭାଷା ସମ୍ମାନ - ପାଇଥିଲେ । ସେ ସମ୍ବଲପୁର ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ବ୍ରହ୍ମପୁତ୍ର ସମ୍ମାନ ଓ ୨୦୧୪ର ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର ଆଦି ମଧ୍ୟ ପାଇଛନ୍ତି । ସେ "ଲୋକ କବିରତ୍ନ", "କୋଶଳ କୁଇଲି", "ଯାଦବ କୁଳ ଗୌରବ", "କୋଶଳ ରତ୍ନ" ଓ "ଯାଦବ ରତ୍ନ" ଆଦି ଉପାଧିରେ ଭୂଷିତ ।