କାମାକ୍ଷା

କାମାକ୍ଷା (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ Kamakhya), କାମନାର ଜଣେ ମହତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ହିନ୍ଦୁ ତାନ୍ତ୍ରିକ (Tantric) ଦେବୀ ଯିଏ ହିମାଳୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲେ । ସିଦ୍ଧ କୁବଜିକା ଭାବରେ ପୂଜା କରାଯାଏ ଓ ତାଙ୍କୁ କାଳୀ ଓ ତ୍ରିପୁରା ସୁନ୍ଦରୀ (Tripura Sundari) ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । କାଳିକା ପୁରାଣ (Kalika Purana) ଓ ଯୋଗିନୀ ପୁରାଣ (Yogini Tantra) ଭଳି ତାନ୍ତ୍ରିକ ପୁରାଣ ଅନୁସାରେ ଆସାମରେ ୧୬ଶ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଥିବା କାମାକ୍ଷା ମନ୍ଦିରରେ ତାଙ୍କର ପୂଜା କରାଯାଉଛି । ଗାରୋ ପର୍ବତରେ ଥିବା ପୁରାତନ ପବିତ୍ର ଦେବୀ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି କିନ୍ତୁ ବାତ୍ସାୟନ ପୁରୋହିତମାନେ ତାଙ୍କୁ ଆଣି କାଶ୍ମୀରର ହିନ୍ଦୁ ରାଜ୍ୟରେ ରଖିଥିଲେ ଓ ପରେ ହିମାଚଳର ଏକ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ଜଙ୍ଗଲରେ ତାଙ୍କୁ ରଖାଯାଇଥିଲା । ତାଙ୍କ ନାମର ଅର୍ଥ: 'କାମନାର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଦେବୀ' ଓ ସନ ୧୬୪୫ ପରଠାରୁ ତାଙ୍କୁ ବର୍ତ୍ତମାନର କାମାକ୍ଷା ମନ୍ଦିରରେ ରଖାଯାଇଛି । ଏହା ୫୧ଟି ଶକ୍ତି ପୀଠମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ ଓ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ଏକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ତୀର୍ଥ‌ଯାତ୍ରା ସ୍ଥଳ ।

କାମାକ୍ଷା
ରଚନାତ୍ମକ ଶକ୍ତି, କାମନା ଓ ଉର୍ବରତା
Sanskrit Transliteration	Kāmākhyā
Affiliation	ଦେବୀ, ପାର୍ବତୀ, ଶକ୍ତି (Shakti)
ଲୋକ	ନୀଳାଚଳ
Mantra	kāmākhye varade devī nīla parvata vāsinī tvaṁ devī jagataṁ mātā yonimudre namostute - କାମାକ୍ଷେ ବରଦେ ଦେବୀ ନୀଳ ପର୍ବତ ବାସିନୀ ତ୍ୱମ ଦେବୀ ଜଗତମ୍ ମାତା ୟୋନିମୁଦ୍ରେ ନମୋସ୍ତୁତେ
Weapon	ଖଣ୍ଡା, ତ୍ରୀଶୂଳ, ଢାଲ, ଧନୁ, ତୀର, ପଦ୍ମ, ଘଣ୍ଟି, କପାଳ, ଅଙ୍କୁଶ,ଗଦା, ଶଙ୍ଖ
ସ୍ୱାମୀ/ସ୍ତ୍ରୀ	ଶିବ
Mount	ସିଂହ

ସୃଷ୍ଟି

ଶକ୍ତି ପୂଜା ଏକ କିମ୍ବଦନ୍ତୀରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ଯେଉଁଥିରେ ପୌରାଣିକ ରାଜା ଦକ୍ଷଙ୍କର କନ୍ୟା ସତୀ ଥିଲେ ଓ ସେ ଶିବଙ୍କର ପତ୍ନୀ ଥିଲେ । ଭଗବାନ ଶିବଙ୍କୁ ଦକ୍ଷ ରାଜା ପସନ୍ଦ କରୁନଥିଲେ । ତେଣୁ ସେ ଗୋଟିଏ ଯଜ୍ଞ ଆୟୋଜନ କରି ସମସ୍ତ ଦେବାଦେବୀଙ୍କୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କଲେ, କିନ୍ତୁ ଶିବଙ୍କୁ ଜାଣିଶୁଣି ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିନଥିଲେ । ଏହିରେ କ୍ରୋଧାନ୍ୱିତ ହୋଇ ସତୀ ସେହି ଯଜ୍ଞ କୁଣ୍ଡକୁ ଅପବିତ୍ର କରିବା ନିମନ୍ତେ ସେଥିରେ ଝାସ ଦେଲେ । ସତୀ ନିଜେ ଶକ୍ତିର ଦେବୀ ହୋଇଥିବାରୁ ଝାସ ଦେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ମର ଶରୀରରୁ ବିଦାୟ ନେଇ ପରେ ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ ଭାବରେ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କଲେ । ଇତି ମଧ୍ୟରେ ଦୁଃଖ ଓ କ୍ରୋଧରେ ଅଭିଭୂତ ହୋଇ ସତୀଙ୍କର ଶରୀରକୁ କାନ୍ଧରେ ବ‌ହନ କରି ଶିବ ତାଣ୍ଡବ ନୃତ୍ୟ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ ଓ ସେହି ମୃତ ଶରୀର ନଷ୍ଟ ନ ହୋଇଯିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନୃତ୍ୟ କରିବାକୁ ସ୍ଥିର କରିଥିଲେ । ଶିବଙ୍କୁ ଶାନ୍ତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଅନ୍ୟ ଦେବତାମାନେ ମିଶି ବିଷ୍ଣୁଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କଲେ । ଏହା ପରେ ନୃତ୍ୟ କରି କରି ଶିବ ଯେଉଁ ସ୍ଥାନ‌କୁ ଗଲେ, ତାଙ୍କ ପଛେ ପଛେ ବିଷ୍ଣୁ ଅନୁଧାବନ କଲେ ଓ ସୁଦର୍ଶନ ଚକ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ମୃତ ଶରୀରକୁ ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ କରି କାଟିଦେଲେ । ଶରୀର ନ ରହିବା ପରେ ଶିବ ମହାତପସ୍ୟା କରିବାକୁ ବସିରହିଲେ । ଏହିଠାରୁ ସତୀ ଦାହ ପ୍ରଥା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା କାହାଣୀକୁ କିନ୍ତୁ ବିଶାରଦମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।

ବିଶ୍ୱାସ ଓ ପରମ୍ପରା ଅନୁସାରେ ସତୀଙ୍କର ଶରୀର ୫୧ ଖଣ୍ଡ ହୋଇ ଭାରତ ଉପମହାଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ପଡ଼ିଥିବା କୁହାଯାଏ । ସେହି ଶରୀରର ଅଂଶମାନ ପଡ଼ିଥିବା ସ୍ଥାନମାନଙ୍କୁ ଶକ୍ତି ପୀଠ କୁହାଯାଏ ।

କାଳିକା ପୁରାଣ ଅନୁସାରେ ବିମଳା-ପୁରୀ, ଓଡ଼ିଶାରେ ପାଦଖଣ୍ଡ, ତାରା ତାରିଣୀ-ଗଞ୍ଜାମ, ଓଡ଼ିଶାରେ ସ୍ତନ ଖଣ୍ଡ, କାମାକ୍ଷା-କାମରୂପ ଆସାମରେ ଯୌନାଙ୍ଗ ଓ କାଳୀ-କୋଲକାତାରେ ଆଙ୍ଗୁଠି ପଡିଥିବା ଯୋଗୁଁ ଏହିଗୁଡିକ ଚାରି ଆଦି ତନ୍ତ୍ରପୀଠ ବା ଶକ୍ତିପୀଠ ଭାବେ ପରିଚିତ।

ସତୀଙ୍କର ଯୌନାଙ୍ଗ କାମରୂପ (Kamarupa), ଆସାମରେ ପଡ଼ିଥିବାରୁ ସେହି ସ୍ଥାନରେ କାମାକ୍ଷା ମନ୍ଦିର ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିବା କୁହାଯାଏ ।

ଏହି ପୀଠମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କାମରୂପର କାମାକ୍ଷା ଓ ପୂର୍ଣଗିରୀ ଗଞ୍ଜାମର ତାରା ତାରିଣୀ ୟୋନୀ ଓ ସ୍ତନ ପୀଠ ହୋଇ ଥିବାରୁ ଗୁପ୍ତ ପୀଠ ଅଟନ୍ତି।

ପରିଚୟ

କାଳିକା ପୁରାଣରେ କାମାକ୍ଷାଙ୍କୁ ତନ୍ତ୍ର ପୂଜାର ସବୁଠାରୁ ମହତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଦେବୀ ଭାବରେ ମାନନ୍ତି । ତାଙ୍କୁ ମହାମାୟା ବା ବିରାଟ ମୋହମାୟାର ଦେବୀ ଭାବରେ ମାନନ୍ତି ଯିଏ ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ଯେ କୌଣସି ରୂପ ନେଇପାରନ୍ତି । ଭକ୍ତମାନେ ତାଙ୍କୁ କାମେଶ୍ୱରୀ ବା କାମନାର ଦେବୀ ଓ ଷୋଡ଼ଶୀ । କାଳିକା ପୁରାଣ, ଯୋଗିନୀ ତନ୍ତ୍ର ଓ କାମାକ୍ଷା ତନ୍ତ୍ରରେ ତାଙ୍କୁ କାଳୀ ମନେକରାଯାଏ ।

ଯା ଦେବୀ କାଳିକା ମାତା ସର୍ବ ବିଦ୍ୟାସ୍ୱରୁପିଣୀ |
କାମାକ୍ଷା ଶୈବ ବିଖ୍ୟାତ ସତ୍ୟମ ଦେବୀ ନ‌ଚାନ୍ୟଥା ||