ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼
ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ (ଈଂରାଜୀରେ Assam macaque)ର ଜୀବବିଜ୍ଞାନ ନାମ ହେଉଛି ମକାକା ଆସାମେଂସିସ୍ (Macaca assamensis)। ଦକ୍ଷିଣ ଓ ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଏସିଆରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ଏହା ଆଦି ବାନରମାନଙ୍କ ଏକ ଉପ-ପ୍ରଜାତି । ଅବୈଧ ଶିକାର, ଅଧିବାସ କ୍ଷୟ ଓ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହୋଇଯାଉଥିବାରୁ ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବହୁମାତ୍ରାରେ ହ୍ରାସ ପାଇଛି ଓ ୨୦୦୮ ମସିହାରୁ IUCN ଏହି ବାନର ଉପ-ପ୍ରଜାତିକୁ “Near Threatened“ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରିଛି ।[୨]
| ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ [୧] | |
|---|---|
| |
| ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ | |
| ଜଗତ: | Animalia |
| ସଙ୍ଘ: | Chordata |
| ବର୍ଗ: | Mammalia |
| ଗଣ: | Primates |
| କୁଳ: | Cercopithecidae |
| ପ୍ରଜାତି: | Macaca |
| ଜାତି: | M. assamensis |
| ବାଇନୋମିଆଲ ନାମ | |
| ମକାକା ଆସାମେଂସିସ୍ (Macaca Assamensis) ଡଃ ଜନ୍ ମେକ୍ଲେଲାଣ୍ଡ୍, ୧୮୪୦
| |
| |
| ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ବ୍ୟାପ୍ତି | |
ଗଠନ ଓ ପ୍ରକୃତି
ସମ୍ପାଦନାଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ର ଲୋମ ହଳଦିଆ-ଧୁସରିଆ ରଙ୍ଗରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଗାଢ଼ ମାଟିଆ ରଙ୍ଗ ଭଳି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ହୋଇପାରେ । ଏମାନଙ୍କ ମୁହଁର ରଙ୍ଗ ଗାଢ଼ ମାଟିଆ ବା ବାଇଗଣୀ ରଙ୍ଗର ହୋଇଥାଏ । ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ର ଗାଲରୁ କାନ ପଟକୁ ଘଞ୍ଚ ଲୋମ ରହିଥାଏ । ମୁଣ୍ଡଟି ମଝିରେ ଏକ ଉତ୍ତଳ ଗର୍ତ୍ତଦ୍ୱାରା ବିଭାଜିତ । କାନ୍ଧ, ମୁଣ୍ଡ ଓ ବାହୁର ପଶ୍ଚାତ୍ ଭାଗ ଈଷତ୍ ପାଉଁଶିଆ ରଙ୍ଗର । ଏମାନଙ୍କ ଲାଞ୍ଜଟି ଛୋଟ ଏ ଘଞ୍ଚ ଲୋମାବୃତ୍ତ । ମୁଣ୍ଡରୁ ଶରୀରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ୫୧-୭୩.୫ ସେ.ମି. (୨୦.୧-୨୮.୯ ଇଞ୍ଚ୍) ଓ ଲାଞ୍ଜ ପ୍ରାୟ ୧୫-୩୦ ସେ.ମି. (୫.୯-୧୧.୮ ଇଞ୍ଚ୍) ଲମ୍ବା ହୋଇଥାଏ । ବୟସ୍କ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ଶରୀରର ଓଜନ ୫-୧୦ କି.ଗ୍ରା. (୧୧-୨୨ ପାଉଣ୍ଡ୍) ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।[୩]
ଅଧିବାସ ଓ ଭୌଗୋଳିକ ବିତରଣ
ସମ୍ପାଦନା
ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ର ତିନୋଟି ଉପପ୍ରଜାତି ରହିଛି । ନେପାଳରେ ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ପରିମିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ର ଏକ ଉପ-ପ୍ରଜାତି ଓ ତାହାର ପୂର୍ବ ତଥା ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ପଟକୁ ଆଉ ଦୁଇଟି ଉପ-ପ୍ରଜାତି ଦେଖାଯାନ୍ତି । ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ ଭାରତରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ ଅନ୍ୟ ଦୁଇ ପ୍ରଜାତିଙ୍କଠାରୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ । ବ୍ରହ୍ମପୁତ୍ର ନଦୀଦ୍ୱାରା ଅନ୍ୟ ଦୁଇ ଉପ-ପ୍ରଜାତିଙ୍କ ଇଲାକା ବିଭାଜିତ ହୋଇଛି ।[୪]
- ପୂର୍ବ ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ (M. a. assamensis) ଭୁଟାନ, ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶ, ଆସାମ, ମଣିପୁର, ମିଜୋରାମ, ମେଘାଳୟ, ନାଗାଲାଣ୍ଡ୍, ସିକ୍କିମ, ତ୍ରିପୁରା, ବ୍ରହ୍ମଦେଶର ଉତ୍ତରାଞ୍ଚଳ, ବ୍ରହ୍ମଦେଶ-ଥାଇଲ୍ୟାଣ୍ଡ୍ ସୀମାନ୍ତବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳର ଚୋଂକ୍ରୋଂ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ତିବ୍ୱତର ମେକଂଗ୍ ନଦୀର ଉପରପଟରେ ଥିବା ଗ୍ୱାଂଗ୍ଜି, ଗ୍ୱିଝୌ, ତିବ୍ୱତ, ଚୀନର ୟୁନାନ୍, ଲାଓସ୍ର ଥାଟେଂଗ୍ ଓ ଉତ୍ତର ଭିଏତ୍ନାମର ହୋଇ ଜୁଆନ୍ ଅଞ୍ଚଳରେ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୁଅନ୍ତି ।
- ପଶ୍ଚିମ ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ (M. a. pelops) କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ନେପାଳ, ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ, ସିକ୍କିମ, ଆସାମ, ଉତ୍ତର ପଶ୍ଚିମ ବଙ୍ଗ, ମଧ୍ୟ-ଭୁଟାନ ଓ ବଙ୍ଗଳାଦେଶର ସୁନ୍ଦରବନ ପ୍ରଭୃତି ଅଞ୍ଚଳରେ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଅନ୍ତି ।
ଆସାମ ଓ ନେପାଳରେ ୧୯୭୬, ୧୯୭୮ ଓ ୧୯୮୪ ମସିହାରେ କରାଯାଇଥିବା ବିଭିନ୍ନ ସର୍ବେକ୍ଷଣରୁ ଜଣା ପଡ଼ିଛି ଯେ ପୂର୍ବେ ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଓ ଉପ-କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଅରଣ୍ୟର ନଦୀକୂଳିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ଓ ସମୁଦ୍ର ପତନଠାରୁ ପ୍ରାୟ ୨୦୦-୧୮୦୦ ମି. (୬୬୦-୫୯୧୦ ଫୁଟ୍) ଉଚ୍ଚତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବସବାସ କରୁଥିଲେ । କିନ୍ତୁ କାଳୀଗଣ୍ଡକୀ ନଦୀର ପଶ୍ଚିମ ପଟେ ଏମାନେ ବସବାସ କରୁନଥିବା ଜଣା ପଡ଼ିଥିଲା ।[୫] ଭାରତରେ ଏମାନେ ସମୁଦ୍ର ପତନରୁ ୪୦୦୦ ମିଟର୍ (୧୩୦୦୦ ଫୁଟ୍) ଉଚ୍ଚତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଓ ଉପ-କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଅରଣ୍ୟରେ, ଅଳ୍ପ ଚିରହରିତ୍ ଜଙ୍ଗଲରେ, ଶୁଷ୍କ ପର୍ଣ୍ଣମୋଚୀ ଅରଣ୍ୟରେ ତଥା ପାର୍ବତୀୟ ଅରଣ୍ୟମାନଙ୍କରେ ଦେଖାଯାନ୍ତି ।[୬] ପାହାଡ଼ିଆ ସ୍ଥାନମାନଙ୍କରେ ଏମାନେ ୧୦୦୦ ମିଟର (୩୩୦୦ ଫୁଟ୍)ରୁ ଉପର ଅଞ୍ଚଳରେ ବସବାସ କରିଥାନ୍ତି । ଅଧିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ ହେଉଥିବା ସ୍ଥାନରେ ଏମାନେ ନିମ୍ନ ଉଚ୍ଚତାରେ ମଧ୍ୟ ବସବାସ କରନ୍ତି ଓ ଅଧିକ ଉଚ୍ଚ ସ୍ଥାନକୁ ଯିବା କ୍ୱଚିତ୍ ଦେଖାଯାଏ । ଲାଓସ୍ ଓ ଭିଏତ୍ନାମରେ ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ଅଧିକ ଉଚ୍ଚତାରେ (ପ୍ରାୟ ୫୦୦ ମିଟର୍ ବା ୧୬୦୦ ଫୁଟ୍ରୁ ଅଧିକ) ଦେଖାଯାଉଥିବା ବେଳେ ଚୁନ ପଥୁରିଆ ବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପଥୁରିଆ ପାହାଡ଼ରେ କମ୍ ଉଚ୍ଚତା ଅଞ୍ଚଳରେ ବସବାସ କରିଥାନ୍ତି ।[୨]
ପରିସ୍ଥିତିକ ବ୍ୟବହାର
ସମ୍ପାଦନା
ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ଦିବାଚର, ବୃକ୍ଷବାସୀ ଓ ବିଭିନ୍ନ ଦଳ ନିଜ ନିଜର ନିଜ ଖାଦ୍ୟ ଅନ୍ୱେଷଣ କ୍ଷେତ୍ର ନିରୂପଣ କରି ସେହି ଇଲାକାରେ ବସବାସ କରନ୍ତି । ଏମାନେ ପତ୍ର, ଫଳ, ଛୋଟ ଅମେରୁଦଣ୍ଡୀ ଜୀବ, ଶସ୍ୟ ଏପରି ପ୍ରାୟ ସବୁ କିଛି ଖାଦ୍ୟ ଖାଇଥାନ୍ତି ।[୨]
୨୦୦୨ ମସିହାରେ ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶର ନାମ୍ଦାଫା ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ ବସବାସ କରୁଥିବା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ୧୫ଟି ଦଳରେ ପ୍ରାୟ ୨୦୯ଟି ମାଙ୍କଡ଼ ରହିଥିଲେ । ଏକ ବର୍ଗ କି.ମି. ପରିମିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏମାନଙ୍କ ଘନତା ପ୍ରାୟ ୧.୧୧ ଥିଲା ଓ ଏକ ଦଳରେ ହାରାହାରି ୧୩.୯୩ ଜଣ ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ ।[୭]
ନେପାଳର ଲାଂତାଂ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ ୨୦୦୭ ମସିହାରେ ହୋଇଥିବା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ଅନୁସାରେ ୧୧୩ ବର୍ଗ କି.ମି. ପରିମିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ୯ଟି ଦଳରେ ୨୧୩ଟି ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ ରହିଥିଲେ । ଦଳର ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ୧୩ରୁ ନେଇ ୩୫ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହିଥିଲା ଓ ଦଳର ହାରାହାରି ସଂଖ୍ୟା ୨୩.୬୬ ନିରୂପିତ ହୋଇଥିଲା । ଦଳମାନଙ୍କରେ ୩୧% ବୟସ୍କା ମାଈ, ୧୬% ବୟସ୍କ ଅଣ୍ଡିରା ଓ ଅବଶିଷ୍ଟ ଭିନ୍ନ ବୟସର ଶିଶୁ ମାଙ୍କଡ଼ ରହିଥିଲେ । ଏମାନେ ମକା, ବିଲାତି ବାଇଗଣ କନ୍ଦ, ଗହମ, କୁତୁ ଶସ୍ୟ, ବାଜରା ଇତ୍ୟାଦି ଖେତରେ ପଶି ଖାଇଯାଉଥିଲେ । [୮]
ଏହି ପ୍ରଜାତି ପ୍ରତି ବିପଦ
ସମ୍ପାଦନା
କାଠ ପାଇଁ ଜଙ୍ଗଲ ଉଚ୍ଛେଦ, ବିଭିନ୍ନ ମାନବୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ, ଅନୁପ୍ରବେଶ, ଅବୈଧ ଶିକାର ଇତ୍ୟାଦି ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ହ୍ରାସ ପାଇବାର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ । ଖେଳ, ଔଷଧ, ମାଂସ ତଥା ପୋଷା ମନାଇବା ପାଇଁ ଏମାନଙ୍କୁ ଜନ୍ତା ପକାଇ ଧରାଯାଏ ଓ ତଦ୍ଦ୍ୱାରା ମଧ୍ୟ ଅନେକ ମାଙ୍କଡ଼ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରନ୍ତି । କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ଦୁଇ ଭିନ୍ନ ପ୍ରଜାତିର ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସଙ୍କର ପ୍ରଜନନ ଯୋଗୁଁ ମଧ୍ୟ ଏମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟାରେ ବୃଦ୍ଧି ଘଟୁନାହିଁ ।[୯]
ସଂରକ୍ଷଣ
ସମ୍ପାଦନାଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ CITESର ଦ୍ୱିତୀୟ ଅନୁଚ୍ଛେଦରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି । ଏମାନେ ବସବାସ କରୁଥିବା ସମସ୍ତ ଦେଶରେ ଏମାନଙ୍କୁ ଆଇନଗତ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି । ଭାରତୀୟ ବନ୍ୟଜୀବ ନୀତିର ଦ୍ୱିତୀୟ ଅନୁସୂଚୀର ପ୍ରଥମ ଭାଗରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥିବା ଆସାମୀୟ ମାଙ୍କଡ଼ ଭାରତରେ ମଧ୍ୟ ଏକ ସଂରକ୍ଷିତ ଜୀବ ।[୭]
ଆଧାର
ସମ୍ପାଦନା- ↑ Groves, C. P. (2005). Wilson, D. E.; Reeder, D. M (eds.). Mammal Species of the World (3rd ed.). Baltimore: Johns Hopkins University Press. p. 161. OCLC 62265494. ISBN 0-801-88221-4.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - ↑ ୨.୦ ୨.୧ ୨.୨ ୨.୩ "Macaca assamensis". IUCN Red List of Threatened Species. Version 2012.2. International Union for Conservation of Nature. 2008.
{{cite web}}: Invalid|ref=harv(help) - ↑ Françis, C. M. (2008) A field guide to the mammals of South-East Asia. New Holland Publishers. ISBN 1-84537-735-4
- ↑ Groves, C. P. (2001) Primate taxonomy. Smithsonian Institution Press, Washington, DC, USA.
- ↑ Wada, K. (2005) The distribution pattern of rhesus and Assamese monkeys in Nepal[permanent dead link]. Primates (2005) 46:115–119.
- ↑ Srivastava, A. and Mohnot, S. M. (2001) Distribution, conservation status and priorities for primates in Northeast India Archived July 21, 2011, at the Wayback Machine.. ENVIS Bulletin: Wildlife and Protected Areas 1(1): 102–108.
- ↑ ୭.୦ ୭.୧ Chetry, D., Medhi, R., Biswas, J., Das, D. and Bhattacharjee, P. C. (2003). Nonhuman primates in the Namdapha National Park, Arunachal Pradesh, India. International Journal of Primatology 24(2): 383–388.
- ↑ Regmi, G. R., Kandel, K. (2008). Population Status, Threats and Conservation Measures of Assamese macaque (Macaca assamensis) in Langtang National Park, Nepal Archived 2017-04-22 at the Wayback Machine.. A final report submitted to Primate Society of Great Britain, UK.
- ↑ Molur, S., Brandon-Jones, D., Dittus, W., Eudey, A., Kumar, A., Singh, M., Feeroz, M. M., Chalise, M., Priya, P. and Walker, S. (2003). Status of South Asian Primates: Conservation Assessment and Management Plan Report Archived 2016-12-21 at the Wayback Machine.. Workshop Report, 2003. Zoo Outreach Organization/CBSG-South Asia, Coimbatore, India.
ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଲିଂକ୍
ସମ୍ପାଦନା- ARKive: Assam macaque (Macaca assamensis) Archived 2010-10-01 at the Wayback Machine.