ପାରାସେଟାମୋଲ ବିଷକ୍ରିୟା
ପାରାସେଟାମୋଲ ବିଷକ୍ରିୟା ବା ଆସେଟାମିନୋଫେନ ବିଷକ୍ରିୟା (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ Paracetamol poisoning, also known as acetaminophen poisoning) ଅତ୍ୟଧିକ ପାରାସେଟାମୋଲ (ଆସେଟାମିନୋଫେନ) ବ୍ୟବହାର କଲେ ସଂଘଟିତ ହୁଏ ।[୩] ଅତ୍ୟଧିକ ପାରାସେଟାମୋଲ ସେବନର ପ୍ରଥମ ୨୪ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ସ୍ୱଳ୍ପ ବା ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରକାଶ ପାଏ ।[୧] ପ୍ରଥମେ ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ (Non specific) ଥକ୍କାଣ, ଉଦର ଯନ୍ତ୍ରଣା (abdominal pain), ଅଇ (nausea) ଆଦି ଲକ୍ଷଣ ଦେଖାଯାଏ ।[୧]
ଏହାର ଦୁଇ ଦିନ ପରେ ହଳଦିଆ ଚମ, ରକ୍ତ ଜମାଟ ସମସ୍ୟା (blood clotting problems), ହେପାଟିକ ଏନକେଫାଲୋପାଥି (confusion) ଲକ୍ଷଣମାନ ପ୍ରକାଶ ପାଏ ।[୧] ଅଧିକ ଜଟିଳ ହେଲେ ବୃକ୍କ ଫେଲ (Kidney failure), ଅଗ୍ନାଶୟ ପ୍ରଦାହ, ହାଇପୋଗ୍ଲାଏସେମିଆ (low blood sugar), ଲାକଟିକ ଏସିଡୋସିସ (lactic acidosis) ବେମାରୀ ହୋଇପାରେ ।[୧] ମୃତ୍ୟୁ ନହେଲେ ପ୍ରାୟ ୨ସପ୍ତାହ ପରେ ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ସୁସ୍ଥ ହୋଇଯାଏ ।[୧] ଚିକିତ୍ସା ନ ପାଇଲେ ଅଳ୍ପ କେତେକ ରୋଗୀ ଭଲ ହୁଅନ୍ତି ଓ ଅବଶିଷ୍ଟ ରୋଗୀଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହୁଏ । [୧]
| ପାରାସେଟାମୋଲ ବିଷକ୍ରିୟା (Paracetamol poisoning) | |
|---|---|
| ଆସେଟାମିନୋଫରନ ବିଷକ୍ରିୟା (Acetaminophen toxicity), ମାତ୍ରାଧିକ ଆସେଟାମିନୋଫେନ (acetaminophen overdose), ଟାଇଲେନୋଲ ବିଷକ୍ରିୟା (Tylenol toxicity) | |
 | |
| ବିଭାଗ | ବିଷ ବିଜ୍ଞାନ (Toxicology) |
| ଲକ୍ଷଣ | ପ୍ରଥମରୁ: ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ (Non specific), ଥକ୍କାଣ, ଉଦର ଯନ୍ତ୍ରଣା abdominal pain, ଅଇ (nausea)[୧] ପରବର୍ତ୍ତୀ: ହଳଦିଆ ଚମ, ରକ୍ତ ଜମାଟ ସମସ୍ୟା (blood clotting problems), ହେପାଟିକ ଏନକେଫାଲୋପାଥି (confusion)[୧] |
| ଆକ୍ରାନ୍ତ ସମୟ | ୨୪ ଘଣ୍ଟା ପରେ [୨] |
| କାରଣ | ପାରାସେଟାମୋଲ (acetaminophen) ସାଧାରଣତଃ ୭ ଗ୍ରା:ରୁ ଅଧିକ[୩][୨] |
| ବିପଦ କାରକ | ମଦ୍ୟାତ୍ୟୟ, କୁପୋଷଣ, ଅନ୍ୟ କେତେକ ଔଷଧ [୨] |
| ରୋଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ପଦ୍ଧତି | ଔଷଧ ବ୍ୟବହାର କରିବାର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟ ପରେ ରକ୍ତରେ ଏହାର ସ୍ତର [୨] |
| ସଠିକ ରୋଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ | ମଦ୍ୟାତ୍ୟୟ, ଭୁତାଣୁ ଯକୃତ ପ୍ରଦାହ (viral hepatitis), ଗ୍ୟାସ୍ଟ୍ରୋଏଣ୍ଟେରାଇଟିସ୍[୨] |
| ଚିକିତ୍ସା | ଆକ୍ଟିଭେଟେଡ ଚାରକୋଲ, ଆସେଟାଇଲ ସିସ୍ଟିନ (acetylcysteine), ଯକୃତ ପ୍ରତିରୋପଣ (liver transplant)[୨][୧] |
| Prognosis | ମୃତ୍ୟୁ ~୦.୧%[୨] |
| ପୁନଃପୌନିକ | ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରରେ ବାର୍ଷିକ >୧୦୦,୦୦୦[୨] |
ଦୁର୍ଘଟଣା ବା ଅତ୍ମହତ୍ୟା (attempt to end one's life) କାରଣରୁ ଏହି ବିଷକ୍ରିୟା ହୁଏ ।[୧] ମଦ୍ୟାତ୍ୟୟ, କୁପୋଷଣ, ଅନ୍ୟ କେତେକ ଔଷଧ ଯୋଗୁ ଏହି ସଙ୍କଟ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇପାରେ ।[୨] ପାରାସେଟାମୋଲ ଯୋଗୁ ଯକୃତ ବିଷାକ୍ତ (Liver damage) ନହୋଇ ଏହାର ଏକ ମେଟାବୋଲାଇଟ (metabolite), ଏନଏପିକ୍ୟୁଆଇ (N-acetyl-p-benzoquinone imine ବା NAPQI) ଯୋଗୁ ହୁଏ ।[୪] ଏନଏପିକ୍ୟୁଆଇ ଯକୃତର ଗ୍ଲୁଟାଥାୟୋନ (glutathione) କମେଇ ଯକୃତ ଜୀବକୋଷଗୁଡ଼ିକ ନଷ୍ଟ କରିଦିଏ ।[୫] ରକ୍ତରେ ପାରାସେଟାମୋଲ ସ୍ତର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟ ଅନ୍ତରରେ ପରୀକ୍ଷା କରି ରୋଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ।[୨] ଏହାର ଫଳକୁ ରୁମାକ-ମାଥିଉ ନର୍ମୋଗ୍ରାମରେ (Rumack-Matthew nomogram) ଅଙ୍କିତ କରି ଦେଖାଯାଏ ।[୨]
ବିଷକ୍ରିୟାର ପ୍ରଥମ ଅବସ୍ଥାରେ ଆସିଲେ ଆକ୍ଟିଭେଟେଡ ଚାରକୋଲ ଦେଇ ଚିକିତ୍ସା କରାଯାଏ । activated charcoal [୨] ବାନ୍ତି (vomit) କରେଇବା ପଦ୍ଧତି ସୁପାରିସ କରାଯାଏ ନାହିଁ ।[୪] ଏହାର ସମ୍ଭାବନା ଥିଲେ ଆଣ୍ଟିଡୋତ ଆସେଟାଇଲସିସ୍ଟିନ (acetylcysteine) ଦିଆଯାଏ ।[୨] ଅତି କମ୍ରେ ୨୪ଘଣ୍ଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଔଷଧ ଦିଆଯାଏ ।[୪] ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଲାଭ କଲାପରେ ମାନସିକ (Psychiatric) ଯତ୍ନ ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।[୨] ଯକୃତ ସାଂଘାତିକ ମାତ୍ରାରେ ନଷ୍ଟ ହୋଇଥିଲେ ଯକୃତ ପ୍ରତିରୋପଣ (liver transplant) କରାଯାଏ । [୧] ଏସିଡୋସିସ (low blood pH) ଓ ରକ୍ତ ଲାକ୍ଟେଟ (blood lactate) ମାତ୍ରା ଅଧିକ ହେଲେ, ରକ୍ତ ଜମାଟ ଅସୁବିଧା ହେଲେ, ବା ହେପାଟିକ ଏନକେଫାଲୋପାଥି (hepatic encephalopathy) ହେଲେ ଟ୍ରାନ୍ସପ୍ଲାଣ୍ଟ ବା ପ୍ରତିରୋପଣ କରାଯାଏ ।[୧] ପ୍ରରମ୍ଭରୁ ଚିକିତ୍ସା କଲେ କ୍ୱଚିତ ଯକୃତ ନଷ୍ଟ ହୁଏ ।[୪] ଏହା ଯୋଗୁ ୦.୧% କେଶ୍ର ମୃତ୍ୟୁ ହୁଏ । [୨]
ସନ ୧୯୬୦ରେ ପ୍ରଥମ ପାରାସେଟାମୋଲ ବିଷକ୍ରିୟା ବିଷୟ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲା ।[୪] ବିଷକ୍ରିୟା ହାର ସ୍ଥାନ ଅନୁସାରେ ବଦଳିଯାଏ ।[୬] ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ବର୍ଷକୁ ପ୍ରାୟ ୧୦୦,୦୦୦ରୁ ଅଧିକ କେଶ୍ ହୁଏ । [୨] ସଂଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଏହାର ସର୍ବାଧିକ ଅତିମାତ୍ରା ସେବନର କୁଖ୍ୟାତି ଅଛି ।[୫] ବଡ଼ ପିଲାମାନେ ସାଧାରଣତଃ ଏହାର ଶିକାର ହୁଅନ୍ତି ।[୨] ସଂଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ଆକ୍ୟୁଟ ଯକୃତ ନଷ୍ଟ (acute liver failure) ହେବାର ଏହା ସାଧାରଣ କାରଣ ରୂପେ ବିବେଚିତ ହୋଇଛି ।[୭][୨]
ଆଧାର
ସମ୍ପାଦନା- ↑ ୧.୦୦ ୧.୦୧ ୧.୦୨ ୧.୦୩ ୧.୦୪ ୧.୦୫ ୧.୦୬ ୧.୦୭ ୧.୦୮ ୧.୦୯ ୧.୧୦ ୧.୧୧ Yoon, E; Babar, A; Choudhary, M; Kutner, M; Pyrsopoulos, N (28 June 2016). "Acetaminophen-Induced Hepatotoxicity: a Comprehensive Update". Journal of clinical and translational hepatology. 4 (2): 131–42. doi:10.14218/jcth.2015.00052. PMID 27350943.
- ↑ ୨.୦୦ ୨.୦୧ ୨.୦୨ ୨.୦୩ ୨.୦୪ ୨.୦୫ ୨.୦୬ ୨.୦୭ ୨.୦୮ ୨.୦୯ ୨.୧୦ ୨.୧୧ ୨.୧୨ ୨.୧୩ ୨.୧୪ ୨.୧୫ ୨.୧୬ ୨.୧୭ Ferri, Fred F. (2016). Ferri's Clinical Advisor 2017 E-Book: 5 Books in 1 (in ଇଂରାଜୀ). Elsevier Health Sciences. p. 11. ISBN 9780323448383. Archived from the original on ସେପ୍ଟେମ୍ବର 10, 2017. Retrieved ଜୁଲାଇ 6, 2017.
- ↑ ୩.୦ ୩.୧ Woolley, David; Woolley, Adam (2017). Practical Toxicology: Evaluation, Prediction, and Risk, Third Edition (in ଇଂରାଜୀ). CRC Press. p. 330. ISBN 9781498709309. Archived from the original on ସେପ୍ଟେମ୍ବର 10, 2017. Retrieved ଜୁଲାଇ 5, 2017.
- ↑ ୪.୦ ୪.୧ ୪.୨ ୪.୩ ୪.୪ Webb, Andrew; Gattinoni, Luciano (2016). Oxford Textbook of Critical Care (in ଇଂରାଜୀ). Oxford University Press. p. 1518. ISBN 9780199600830. Archived from the original on ସେପ୍ଟେମ୍ବର 10, 2017. Retrieved ଜୁଲାଇ 6, 2017.
- ↑ ୫.୦ ୫.୧ Prout, Jeremy; Jones, Tanya; Martin, Daniel (2014). Advanced Training in Anaesthesia (in ଇଂରାଜୀ). OUP Oxford. p. 166. ISBN 9780191511776. Archived from the original on ସେପ୍ଟେମ୍ବର 10, 2017.
- ↑ Yamada, Tadataka (2011). Textbook of Gastroenterology (in ଇଂରାଜୀ). John Wiley & Sons. p. PT4008. ISBN 9781444359411. Archived from the original on ସେପ୍ଟେମ୍ବର 10, 2017.
- ↑ Ryder SD, Beckingham IJ (February 2001). "Other causes of parenchymal liver disease". BMJ (Clinical research ed.). 322 (7281): 290–2. doi:10.1136/bmj.322.7281.290. PMC 1119531. PMID 11157536.
External links
ସମ୍ପାଦନା| ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ | |
|---|---|
| ବାହାର ଉତ୍ସ |
- Gerth, Jeff; T. Christian Miller (20 September 2013). "Use Only as Directed". ProPublica. Retrieved 12 October 2013.