ଉଇକିପିଡ଼ିଆ

କୋକେନ

(Cocaineରୁ ଲେଉଟି ଆସିଛି)

କୋକେନ, ବା ବେଞ୍ଜୋଏଲମିଥାଇଲେକଗୋନିନ ବା କୋକ (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ Cocaine, ବା benzoylmethylecgonine ବା coke, ଏକ ତୀବ୍ର ଉତ୍ତେଜକ ଯାହା ଆମୋଦଦାୟକ ଔଷଧ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର ହୁଏ । [୯] ଦେହ ମଧ୍ୟକୁ ଏହା ଶୁଙ୍ଘିବା ଦ୍ୱାରା, ପ୍ରଶ୍ୱାସରେ ବା ଶିରାରେ ଇଞ୍ଜେକସନ ସାହାଯ୍ୟରେ ଏହି ଔଷଧ ପ୍ରବେଶ କରେଇଦିଆଯାଏ ଅବାସ୍ତବତା, ତୀବ୍ର ସୁଖ ଅନୁଭବ ବା ଉତ୍ତେଜନା ଇତ୍ୟାଦି ମାନସିକ ପ୍ରଭାବ ଅନୁଭୁତ ହୁଏ । ଏହି ଔଷଧ ନେଲେ ଦ୍ରୁତ ହୃତ ସ୍ପନ୍ଦନ, ଝାଳ ନିଷ୍କାସନ ଓ ବଡ଼ ଆଖି ପୁଅ ଇତ୍ୟାଦି ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ । [୮] ଅତ୍ୟଧିକ ମାତ୍ରାରେ ନେଲେ ଦେହ ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି, ଓ ଉଚ୍ଚ ରକ୍ତଚାପ ହୁଏ । [୧୦] ଏହା ବ୍ୟବହାର କରିବାର କିଛି ସେକେଣ୍ଡରୁ କିଛି ମିନିଟ ମଧ୍ୟରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ୫ରୁ ୯୦ ମିନିଟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହେ । [୮] ଏହାର ଡାକ୍ତରୀ ବ୍ୟବହାର ବହୁତ ଅଳ୍ପ ଅଛି; ଦେହର ସ୍ଥାନୀୟ ଅପରେସନ ସମୟରେ କାଲୁଆ କରିବା ଓ ନାକ ଅପରେସନ ସମୟରେ ରକ୍ତସ୍ରାବ କମ କରିବା । [୧୧]

କୋକେନ (INN)
Clinical data
SynonymsBenzoylmethylecgonine
Coke
AHFS/Drugs.comMicromedex Detailed Consumer Information
Pregnancy
category
  • US: C (Risk not ruled out)
Dependence
liability		Physical: Yes[୧][୨]
Psychological: High[୨]
Addiction
liability		High[୩]
Routes of
administration		Topical, oral, insufflation, intravenous
ATC code
Legal status
Legal status
Pharmacokinetic data
BioavailabilityOral: 33%[୪]
Insufflated: 60[୫]–80%[୬]
Nasal spray: 25[୭]–43%[୪]
MetabolismHepatic CYP3A4
Onset of actionSeconds to minutes[୮]
Elimination half-life1 hour
Duration of action5 to 90 minutes[୮]
ExcretionKidney
Identifiers
  • methyl (1R,2R,3S,5S)-3- (benzoyloxy)-8-methyl-8-azabicyclo[3.2.1] octane-2-carboxylate
CAS Number
PubChem CID
IUPHAR/BPS
DrugBank
ChemSpider
UNII
KEGG
ChEBI
ChEMBL
PDB ligand
ECHA InfoCard100.000.030 Edit this at Wikidata
Chemical and physical data
FormulaC17H21NO4
Molar mass303.353 g/mol
3D model (JSmol)
Melting point98 °C (208 °F)
Boiling point187 °C (369 °F)
Solubility in waterHCl: 1800–2500 mg/mL (20 °C)
  • CN1[C@H]2CC[C@@H]1[C@@H](C(OC)=O)[C@@H](OC(C3=CC=CC=C3)=O)C2
  • InChI=1S/C17H21NO4/c1-18-12-8-9-13(18)15(17(20)21-2)14(10-12)22-16(19)11-6-4-3-5-7-11/h3-7,12-15H,8-10H2,1-2H3/t12-,13+,14-,15+/m0/s1 checkY
  • Key:ZPUCINDJVBIVPJ-LJISPDSOSA-N?
 ☒NcheckY (what is this?)  (verify)

ମସ୍ତିସ୍କର ମେସୋଲିମ୍ବିକ ପାଥୱେ ସ୍ଥାନରେ କୋକେନ ଏକ ନିଶା ଦ୍ରବ୍ୟ ଭାବେ କାମ କରେ । ଅଳ୍ପ ବ୍ୟବହାର ପରେ ଲୋକ କୋକେନ ନିର୍ଭରଶୀଳ ହେବା ସଙ୍କଟ ଜାତ ହୁଏ । [୯] ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାର କଲେ ଷ୍ଟ୍ରୋକ, ହୃଦଘାତ, ରକ୍ତ ସଂକ୍ରମଣ ଓ ହୃଦ୍‌ପାତ ରୋଗ ସଙ୍କଟ ଜାତ ହୁଏ ଓ ଏହାର ଧୂମ୍ରପାନ କଲେ ଫୁସଫୁସ ରୋଗ ହୁଏ । [୯][୧୨] ରାସ୍ତା କଡରେ ବିକ୍ରି ହେଉଥିବା କୋକେନରେ ଲୋକାଲ ଆନେସଥେଟିକ, କର୍ନଷ୍ଟାର୍ଚ, କୁଇନାଇନ କିମ୍ବା ସୁଗର ମିଶ୍ରିତ ହୋଇଥାଏ ଯାହାଦ୍ୱାରା ଅଧିକ ବିଷାକ୍ତ ହେବା ସମ୍ଭାବନା ରହେ [୧୩] ବାରମ୍ବାର ଏହା ଗ୍ରହଣ କଲେ ଆନନ୍ଦ ଅନୁଭୁତି ଶକ୍ତି କମିଯାଏ ଓ ଅଧିକ ଥକ୍କା ଲାଗେ । [୯]

ସେରୋଟୋନିନ–ନରଏପିନେଫ୍ରିନ–ଡୋପାମିନ ରିଅପଟେକ ଇନହିବିଟର ଭାବରେ କୋକେନ କାମ କରେ । ଏହା ଫଳରେ ସେହି ତିନି ନିଉରୋଟ୍ରାନ୍ସମିଟର ସାନ୍ଦ୍ରତା ବଢିଯାଏ । [୯] ଏହା ବ୍ଲଡ଼-ବ୍ରେନ ବାରିଅର ଅତିକ୍ରମ କରେ ଓ ଏହାକୁ ଭାଙ୍ଗି ଦେଇପାରେ ।[୧୪][୧୫] ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକାରେ କୋକା ଗଛର ପତ୍ରରୁ କୋକେନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । [୮] ସନ ୨୦୧୩ରେ ୪୧୯ କିଲୋ ଆଇନଗତ କୋକେନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥିଲା । [୧୬] ଆକଳନରେ ଦେଖାଯାଇଛି ପ୍ରତିବର୍ଷ ବେଆଇନ ମାର୍କେଟରେ ୧୦୦ରୁ ୫୦୦ ବିଲିଅନ ୟୁଏସ ଡଲାରର କାରବାର ହୁଏ । ସାଧାରଣ କୋକେନ ପରିସ୍କାର କରି କ୍ରାକ କୋକେନ ତିଆରି ହୁଏ । [୯]

ପୃଥିବୀରେ ଗଞ୍ଜେଇ ପରେ ସର୍ବାଧିକ ବେଆଇନ ଡ୍ରଗ କୋକେନ ବ୍ୟବହାର ହୁଏ । [୧୭] ପ୍ରତି ବର୍ଷ ୧୪ରୁ ୨୧ ନିୟୁତ ଲୋକ ଏହା ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି । ଉତ୍ତର ଆମେରିକାରେ ଏହା ସର୍ବାଧିକ ବ୍ୟବହାର ହୁଏ ଓ ତା ପଛକୁ ୟୁରୋପ ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକାରେ ବ୍ୟବହାର ହୁଏ । ବିକଶିତ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ୧ରୁ ୩ % ଲୋକ ଜୀବନରେ କେତେବେଳେ ହେଲେ ଥରେ ଏହା ବ୍ୟବହାର କରିଥାଆନ୍ତି । [୯] ସନ ୧୯୯୦ରେ କୋକେନ ଯୋଗୁ ୨୪୦୦ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିଲା ବେଳେ ୨୦୧୩ରେ ଏହା ବଢିଯାଇ ୪୩୦୦ ହୋଇଥିଲା । [୧୮] ଆଦିମ କାଳରୁ ପେରୁର ଲୋକମାନେ କୋକା ଗଛର ପତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ । [୧୩] ସନ ୧୮୬୦ରେ ପ୍ରଥମେ ପତ୍ରରୁ କୋକେନ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥିଲା । [୯] ସନ ୧୯୬୧ରୁ ସିଙ୍ଗଲ କନଭେନସନ ଅନ ନାରକୋଟିକ ଡ୍ରଗ ଆବଶ୍ୟକ କରୁଛନ୍ତି; କୋକେନର ଆମୋଦ ବ୍ୟବହାରକୁ କାନୁନୀ ଅପରାଧ ଭାବେ ନିଆଯାଉ ।[୧୯]

ଆଧାର

ସମ୍ପାଦନା
  1. ↑ Freye, Enno (2009). Pharmacology and abuse of cocaine, amphetamines, ecstasy and related designer drugs a comprehensive review on their mode of action, treatment of abuse and intoxication (Online-Ausg. ed.). Dordrecht: Springer. p. 63. ISBN 9789048124480.
  2. ↑ ୨.୦ ୨.୧ Hamid Ghodse (2010). Ghodse's Drugs and Addictive Behaviour: A Guide to Treatment (4 ed.). Cambridge University Press. p. 91. ISBN 9781139485678.
  3. ↑ Introduction to Pharmacology Third Edition. Abingdon: CRC Press. 2007. pp. 222–223. ISBN 9781420047424.
  4. ↑ ୪.୦ ୪.୧ Fattinger K, Benowitz NL, Jones RT, Verotta D (2000). "Nasal mucosal versus gastrointestinal absorption of nasally administered cocaine". Eur. J. Clin. Pharmacol. 56 (4): 305–10. doi:10.1007/s002280000147. PMID 10954344.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  5. ↑ Barnett G, Hawks R, Resnick R (1981). "Cocaine pharmacokinetics in humans". J Ethnopharmacol. 3 (2–3): 353–66. doi:10.1016/0378-8741(81)90063-5. PMID 7242115.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  6. ↑ Jeffcoat AR, Perez-Reyes M, Hill JM, Sadler BM, Cook CE (1989). "Cocaine disposition in humans after intravenous injection, nasal insufflation (snorting), or smoking". Drug Metab. Dispos. 17 (2): 153–9. PMID 2565204.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  7. ↑ Wilkinson P, Van Dyke C, Jatlow P, Barash P, Byck R (1980). "Intranasal and oral cocaine kinetics". Clin. Pharmacol. Ther. 27 (3): 386–94. doi:10.1038/clpt.1980.52. PMID 7357795.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  8. ↑ ୮.୦ ୮.୧ ୮.୨ ୮.୩ ୮.୪ Zimmerman, JL (October 2012). "Cocaine intoxication". Critical care clinics. 28 (4): 517–26. PMID 22998988.
  9. ↑ ୯.୦ ୯.୧ ୯.୨ ୯.୩ ୯.୪ ୯.୫ ୯.୬ ୯.୭ Pomara, C; Cassano, T; D'Errico, S; Bello, S; Romano, AD; Riezzo, I; Serviddio, G (2012). "Data available on the extent of cocaine use and dependence: biochemistry, pharmacologic effects and global burden of disease of cocaine abusers". Current medicinal chemistry. 19 (33): 5647–57. PMID 22856655.
  10. ↑ Connors, NJ; Hoffman, RS (November 2013). "Experimental treatments for cocaine toxicity: a difficult transition to the bedside". The Journal of pharmacology and experimental therapeutics. 347 (2): 251–7. PMID 23978563.
  11. ↑ Harper, SJ; Jones, NS (October 2006). "Cocaine: what role does it have in current ENT practice? A review of the current literature". The Journal of laryngology and otology. 120 (10): 808–11. PMID 16848922.
  12. ↑ Sordo, L; Indave, BI; Barrio, G; Degenhardt, L; de la Fuente, L; Bravo, MJ (1 September 2014). "Cocaine use and risk of stroke: a systematic review". Drug and alcohol dependence. 142: 1–13. PMID 25066468.
  13. ↑ ୧୩.୦ ୧୩.୧ Goldstein, RA; DesLauriers, C; Burda, AM (January 2009). "Cocaine: history, social implications, and toxicity—a review". Disease-a-month : DM. 55 (1): 6–38. PMID 19081448.
  14. ↑ Sharma, HS; Muresanu, D; Sharma, A; Patnaik, R (2009). "Cocaine-induced breakdown of the blood–brain barrier and neurotoxicity". International Review of Neurobiology. International Review of Neurobiology. 88: 297–334. doi:10.1016/S0074-7742(09)88011-2. ISBN 978-0-12-374504-0. PMID 19897082.
  15. ↑ Karch, Steven B. (2009). Karch's pathology of drug abuse (4 ed.). Boca Raton: CRC Press. p. 70. ISBN 9780849378812.
  16. ↑ Narcotic Drugs 2014 (pdf). INTERNATIONAL NARCOTICS CONTROL BOARD. 2015. p. 21. ISBN 9789210481571.
  17. ↑ Karila, L; Zarmdini, R; Petit, A; Lafaye, G; Lowenstein, W; Reynaud, M (January 2014). "[Cocaine addiction: current data for the clinician]". Presse medicale (Paris, France : 1983). 43 (1): 9–17. PMID 23727012.
  18. ↑ GBD 2013 Mortality and Causes of Death, Collaborators (17 December 2014). "Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990–2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013". Lancet. doi:10.1016/S0140-6736(14)61682-2. PMID 25530442. {{cite journal}}: |first1= has generic name (help)CS1 maint: numeric names: authors list (link)
  19. ↑ Room, R; Reuter, P (7 January 2012). "How well do international drug conventions protect public health?". Lancet. 379 (9810): 84–91. PMID 22225673.
"https://or.wikipedia.org/w/index.php?title=କୋକେନ&oldid=456018"ରୁ ଅଣାଯାଇଅଛି