ବଣ୍ଡା ଜନଜାତି

ବଣ୍ଡା ଜନଜାତି (ବଣ୍ଡା ପରଜା, ବଣ୍ଡା ଓ ବଣ୍ଡ ନାମରେ ମଧ୍ୟ ଜଣା‌) ଓଡ଼ିଶାରେ ରହୁଥିବା ଏକ ଆଦିମ ଜନଜାତି । ୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଅନୁସାରେ ବଣ୍ଡା ଜନସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ ୧୨,୦୦୦ ଥିଲା । ବଣ୍ଡା ଲୋକେ ମୁଖ୍ୟତଃ ମାଲକାନଗିରି ଜିଲ୍ଲାର ଘାଟି ଅଞ୍ଚଳରେ ବସବାସ କରିଥାନ୍ତି । ବଣ୍ଡା ଲୋକେ ସାଧାରଣତଃ ବଣ୍ଡା ଭାଷା (ରେମୋସାମ) ଭାଷାରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରିଥାନ୍ତି । ଏହି ଜନଜାତିର ସଂସ୍କୃତି ଅବକ୍ଷୟକୁ ଆଖି ଆଗରେ ରଖି ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ୧୯୭୭ ମସିହାରେ ବଣ୍ଡା ଉନ୍ନୟନ ପ୍ରକଳ୍ପର (BDA) ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ଏହା ସତ୍ତ୍ୱେ ବଣ୍ଡା ସମାଜରେ ସାକ୍ଷରତା ହାର ସର୍ବନିମ୍ନ (୧୪%) ରହିଆସୁଛି । ବଣ୍ଡାମାନଙ୍କର ଆୟୁ କମ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ଜନସଂଖ୍ୟା ହ୍ରାସ ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି ।

ବଣ୍ଡା

ସମୁଦାୟ ଜନସଂଖ୍ୟା
12,000
ସଂଖ୍ୟାଧିକ ଜନସଂଖ୍ୟା ଥିବା ଅଞ୍ଚଳ
India
ଭାଷାସମୂହ
ରେମୋ

ଉତ୍ପତି ଓ ବିଭାଜନ

ବଣ୍ଡା ଜନଜାତି ପ୍ରାୟ ୬୦,୦୦୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଆଫ୍ରିକାରୁ ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ବିସ୍ଥାପିତ ମନୁଷ୍ୟ ଜାତି ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ । ନୃତତ୍ତ୍ୱବିତଙ୍କ ମତରେ ସେମାନେ ଅଷ୍ଟ୍ରୋଏସିଆଟିକ ଜନଜାତିର ଏକ ଗୋଷ୍ଠୀର ସଦସ୍ୟ । ସେମାନେ ପ୍ରାଚୀନ ଅତୀତରେ ଜୟପୁର ପାହାଡ଼଼ରେ ପ୍ରାୟ ୧୩୦ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ଅଞ୍ଚଳକୁ (ବର୍ତ୍ତମାନ ଓଡ଼ିଶାର ମାଲକାନଗିରି ଜିଲ୍ଲା) ନିଜର ସ୍ଥାୟୀ ବାସସ୍ଥଳୀ କରିଥିଲେ । ବଣ୍ଡାମାନେ ରହୁଥିବା ପାହାଡ଼ଗୁଡ଼ିକୁ ବଣ୍ଡା ପାହାଡ଼଼ କୁହାଯାଏ । ବଣ୍ଡା ଜନଜାତି ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ, ଯଥା ଉପର ବଣ୍ଡା ଏବଂ ତଳୁଆ ବଣ୍ଡା । ଉପର ବଣ୍ଡାମାନଙ୍କର ବାହ୍ୟ ଜଗତ ସହିତ ପ୍ରାୟ କୌଣସି ସମ୍ପର୍କ ନାହିଁ । ସେମାନେ ଖଇରିପୁଟ ବ୍ଲକରେ ଥିବା ଡାକ୍ତରଖାନାକୁ ଚିକିତ୍ସା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଆସିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।

ବଣ୍ଡା ଭାଷା (ରେମୋ ବା ରେମୋସାମ)

ମୂଳ ପ୍ରସଙ୍ଗ: ବଣ୍ଡା ଭାଷା

ବଣ୍ଡା ଜନଜାତିର ଭାଷାକୁ ରେମୋ କୁହାଯାଏ । ଏହା ଏକ ଅଷ୍ଟ୍ରୋଏସିଆଟିକ ଭାଷା ପରିବାରର ମୁଣ୍ଡା ଭାଷା ଶାଖା ଅନ୍ତର୍ଗତ । ବଣ୍ଡା ଭାଷା ପାଇଁ କୌଣସି ବିଧିବଦ୍ଧ ଲିପି ନଥିବା ବେଳେ ଓଡ଼ିଶାରେ ରହୁଥିବା ବଣ୍ଡାଭାଷୀମାନେ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଓଡ଼ିଆ ଲିପି ବ୍ୟବହାର କରିଥାନ୍ତି । ଏହର ନିକଟସ୍ଥ ଭାଷା ଗୁତବ ବା ଗଦବା ।

ବଣ୍ଡା ସଂସ୍କୃତି

ଉପର ବଣ୍ଡାମାନେ ନିଜ ଗାଁକୁ ଗାଁରେମ୍ କହନ୍ତି । ବଣ୍ଡା ଗାଁଗୁଡ଼ିକ ପାହାଡ଼ ଉପରେ କିମ୍ବା ପାହାଡ଼ ଢଳାଣିରେ ଦେଖାଯାଏ । ବଣ୍ଡା ଘରଗୁଡ଼ିକ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ କ୍ରମ ବା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁସରଣ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ବଣ୍ଡା ଗାଁଗୁଡ଼ିକ ଗୋଟିଏ ଗୋତ୍ର ବୋଲି ଧରାଯାଏ । ତେଣୁ ବଣ୍ଡା ଲୋକମାନେ ନିଜ ଗାଁ ଭିତରେ ବିବାହ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।

ବଣ୍ଡା ସମାଜରେ ବିବାହକୁ ଡିଓସିଙ୍ଗ୍ କୁହାଯାଏ । ଦୁଇପ୍ରକାରର ବିବାହ ବଣ୍ଡା ସମାଜରେ ପ୍ରଚଳିତ । ପ୍ରଥମଟି ହେଲା ସଲାକ୍ ବୋଇ ଡିଓସିଙ୍ଗ୍ ଅର୍ଥାତ୍ ବୁଝାମଣା ବିବାହ ଓ ଗୁବାଇ ଡିଓସିଙ୍ଗ୍ ଅର୍ଥାତ୍ ଧରା ବାହାଘର । ବଣ୍ଡା ପୁଅମାନେ ୧୦ରୁ ୧୨ ବର୍ଷ ବୟସ ମଧ୍ୟରେ ବିବାହ କରନ୍ତି । ସାଧାରଣତଃ କନ୍ୟା ବରଠାରୁ ବୟସରେ ବଡ଼ ହୋଇଥାଏ । ବରପକ୍ଷକୁ ବିବାହ ପୁର୍ବରୁ ଗିନିଙ୍ଗ୍ ଅର୍ଥାତ୍ କନ୍ୟାସୁନା କନ୍ୟାର ପରିବାରକୁ ଦେବାକୁ ପଡ଼େ ।

ଗୋତି ଶ୍ରମିକକୁ ବଣ୍ଡା ଲୋକମାନେ 'ଗୁଫାମ' କହନ୍ତି । ପୁରୁଷ ବନ୍ଧିତ ଶ୍ରମିକଙ୍କୁ ଗୁଫାମ-ରେମ ଓ ମହିଳା ଶ୍ରମିକଙ୍କୁ ଗୁଫାମ-ବୟ କୁହାଯାଏ ।

ଖାଦ୍ୟ ଓ ପାନୀୟ

ବଣ୍ଡା ସମାଜରେ ଖାଦ୍ୟ ପାନୀୟ ଅନ୍ୟ ସମାଜପରି ପରିବେଶ ଓ ଋତୁ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ । ଏହାଛଡା ବଣ୍ଡା ଜନଜାତି ଶିକାର ଓ ବନ୍ୟଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ଉପରେ ମଧ୍ୟ ନିର୍ଭର କରିଥାନତି । ଚାଉଳ, ମାଣ୍ଡିଆ ,କାଙ୍ଗୁ ଓ ସୁଆଁ ଆଦି ବଣ୍ଡା ସମାଜର ମୁଖ୍ୟ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ । ଏହା ଛଡା ଜଙ୍ଗଲଜାତ ଖାଦ୍ୟଦ୍ରବ୍ୟ ଯଥା ମହୁଲ, ବାଉଁଶ ଗଜା, ଛତୁ, କନ୍ଦମୁଳ, ସାରୁ ଇତ୍ୟାଦି ଖାଦ୍ୟ ଭାବେ ବ୍ୟବହୃତ କରିଥାନ୍ତି । ଅଣ୍ଡା, ମାଂସ, ମାଛ ଉପଲବ୍ଧତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଅନ୍ୟ ଆନୁଷଙ୍ଗିକ ଖାଦ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଜଙ୍ଗଲଜାତ ଫଳ ଯଥା ଆମ୍ବ, ପଣସ, କେନ୍ଦୁ, କଦଳୀ, ତେନ୍ତୁଳି ଓ ଜଙ୍ଗଲି କୋଳି ଇତ୍ୟାଦି ବଣ୍ଡା ଖାଦ୍ୟର ଏକ ପ୍ରଧାନ ଭାଗ । ବଣ୍ଡାମାନେ କେତେକ ଜଙ୍ଗଲୀ କୀଟ ଯଥା ନାଲି ପିମ୍ପୁଡ଼ି ମଧ୍ୟ ଖାଦ୍ୟ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି । ବଣ୍ଡା ସମାଜରେ ପାନୀୟ ବିଶେଷ କରି ମାଦକ ପାନୀୟର ପ୍ରଭାବ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୁର୍ଣ୍ଣ । ବଣ୍ଡାମାନେ ସାପୁଙ୍ଗ (ସଲପ ମଦ), ପେଣ୍ଡମ (ହାଣ୍ଡିଆ), ସାଗୁର୍ ଓ ପଣସ ମଦ ସର୍ବସାଧାରଣରେ ବ୍ୟବହୃତ । ଭାତ, ମଦ, ଓ ମାଂସ ବଣ୍ଡା ସମାଜରେ ସମ୍ମାନଜନକ ଖାଦ୍ୟ ଭାବେ ଧରାଯାଏ ।

ପର୍ବପର୍ବାଣି

ବଣ୍ଡାମାନେ ଶ୍ରାବଣ ମାସରେ ଚାଙ୍କୁ ପରବ, ଆଶ୍ୱିନ ମାସରେ ମୁଣ୍ଡଧୌନି ପରବ, ପୌଷ ମାସରେ ପୁଷ ପରବ, ମାଘ ମାସରେ ପାଟ ଖଣ୍ଡା ଯାତ୍ରା ଓ ଚୈତ୍ର ମାସରେ ଆମ୍ବ ବା ଉଲି ପରବ ପାଳନ କରିଥାନ୍ତି ।

ସାମ୍ପ୍ରତିକ ଘଟଣାବଳୀ

ଡମ୍ବରୁ ସିଶା ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନ ସଭାର ପ୍ରଥମ ବଣ୍ଡା ବିଧାୟକ ।