ଖାସ ମହଲ

ଜାହାଙ୍ଗୀରଙ୍କ ପତ୍ନୀ

ଖାସ ମହଲ (ପାର୍ସୀ: خاص محل), ଅର୍ଥାତ "ରାଜପ୍ରାସାଦର ଉତ୍କୃଷ୍ଟ", ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟ ଜାହାଙ୍ଗୀରଙ୍କର ଜଣେ ଧର୍ମପତ୍ନୀ ଥିଲେ ।

ଖାସ ମହଲ
ଏକ ଚିତ୍ରରୁ ଖାସ ମହଲଙ୍କ ବିବରଣୀ
ଜୀବନସାଥୀ ଜାହାଙ୍ଗୀର
ବଂଶ ତିମୁରିଦ ରାଜବଂଶ (ବିବାହ ପରେ)
ବାପା ଜୈନ ଖାନ କୋକା
ଧର୍ମ ଇସଲାମ ଧର୍ମ

ପରିବାର

ସମ୍ପାଦନା

ଖାସ ମହଲ ଜୈନ ଖାନ କୋକାଙ୍କ ଝିଅ ଥିଲେ ।[] ଜୈନ ଖାନ; ହେରାତର ଖାୱାଜା ମାକସୁଦ ଏବଂ ସମ୍ରାଟ ଆକବରଙ୍କ ପାଳିତ ମାତା ପିଜା ଜନ ଅଙ୍ଗାଙ୍କ ପୁତ୍ର ଥିଲେ ।[] ଖାନଙ୍କ ପିତାମହ ଖାୱାଜା ହାସନଙ୍କ ଝିଅ ସାହିବ ଜମାଲ ଜାହାଙ୍ଗୀରଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ପୁଅ ପ୍ରିନ୍ସ ପାର୍ବିଜ ମିର୍ଜାଙ୍କ ମା' ଥିଲେ । []

ଖାସ ମହଲଙ୍କର ଜାଫର ଖାନ ଏବଂ ମୋଗଲ ଖାନ ନାମକ ଦୁଇ ଭାଇ ଥିଲେ ।ଜାଫର, ଆକବର ଏବଂ ଜାହାଙ୍ଗୀରଙ୍କ[] ଅଧୀନରେ ରହି ସେବା କରିଥିଲେ ଏବଂ ୧ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୬୨୨ ମସିହାରେ ମୃତ୍ୟୁ ବରଣ କରିଥିଲେ ।[] ପରେ ମୋଗଲ ଖାନ, ଜାହାଙ୍ଗୀର ଏବଂ ତାଙ୍କ ପୁଅ ଶାହଜାହାନଙ୍କ ଅଧୀନରେ ରହି ସେବା କରିଥିଲେ ଏବଂ ୧ ଜୁଲାଇ ୧୬୫୭ ମସିହାରେ ମୃତ୍ୟୁ ବରଣ କରିଥିଲେ ।[] ଖାସ ମହଲଙ୍କ ଭଉଣୀ ଆକବରଙ୍କ ପାଳିତ ଭାଇ ମିର୍ଜା ଅଜିଜ କୋକାଙ୍କ ପୁଅ ମିର୍ଜା ଅନୱାରଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ ।[]

୧୫୯୬ ମସିହାରେ ପ୍ରିନ୍ସ ସଲିମ (ଭବିଷ୍ୟତର ସମ୍ରାଟ ଜାହାଙ୍ଗୀର) ତାଙ୍କୁ ବିବାହ କରିବା ପାଇଁ ସ୍ଥିର କରିଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ନେଇ ଆକବର ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଥିଲେ ।[] ଆକବରଙ୍କ ଆପତ୍ତିର କାରଣ ହେଉଛନ୍ତି ସାହିବ ଜମାଲ, ଯିଏକି ସଲିମଙ୍କୁ ବିବାହ କରିସାରିଥିଲେ । ତେଣୁ ଆକବର ନିକଟସ୍ଥ ସମ୍ପର୍କୀୟ ହେତୁ ବିବାହକୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ।[]

ଅବଶ୍ୟ, ଯେତେବେଳେ ଆକବର ଦେଖିଲେ ଯେ ଏହି କଥାକୁ ନେଇ ସଲିମଙ୍କ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପଡିଛି, ସେତେବେଳେ ସେ ତାଙ୍କୁ ସମ୍ମତି ଦେଇଥିଲେ । ପରେ ଏହି ବିବାହ ୧୮ ଜୁନ ୧୫୯୬ ମସିହାରେ ଡୋଭେଜର ସମ୍ରାଟ ହମିଦା ବାନୁ ବେଗମଙ୍କ ଘରେ ହୋଇଥିଲା ।

ଯେତେବେଳେ ଜାହାଙ୍ଗୀର ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ କଲେ, ଖାସ ମହଲ ସମ୍ରାଟ ହେଲେ । ଇଂରାଜୀ ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀର ପ୍ରତିନିଧୀ ସାର ୱିଲିୟମ ହକିନ୍ସ ତାଙ୍କୁ ଜାହାଙ୍ଗୀରଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ପତ୍ନୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଥିଲେ ।

ସ୍ଥାପତ୍ୟ

ସମ୍ପାଦନା

୧୬୪୨-୧୬୪୩ ମସିହାରେ, ଖାସ ମହଲ ଦିଲ୍ଲୀର ନିଜାମୁଦ୍ଦିନ ପଡ଼ିଆରେ ଥିବା ପୁରୁଣା ଦୁର୍ଗ ନିକଟରେ ଏକ ପ୍ରାସାଦ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ।[୧୦][୧୧][୧୨]

  1. Desai, Ziyaud-Din A. (2003). Purā-prakāśa: Recent Researches in Epigraphy, Numismatics, Manuscriptology, Persian Literature, Art, Architecture, Archaeology, History and Conservation: Dr. Z.A. Desai Commemoration Volume, Volume 1. Bharatiya Kala Prakashan. p. 281. ISBN 978-8-180-90007-5.
  2. Walthall, Anne (June 10, 2008). Servants of the Dynasty: Palace Women in World History. University of California Press. p. 103. ISBN 978-0-520-25443-5.
  3. Beale, Thomas William (1881). The Oriental Biographical Dictionary. Asiatic Society. pp. 216.
  4. Shīrāzī, Kāmī (2003). Fath nama-i Nur Jahan Begam. Rampur Raza Library. p. 36. ISBN 978-8-187-11360-7.
  5. Jahangir, Emperor; Thackston, Wheeler McIntosh (1999). The Jahangirnama : memoirs of Jahangir, Emperor of India. Washington, D. C.: Freer Gallery of Art, Arthur M. Sackler Gallery, Smithsonian Institution; New York: Oxford University Press. pp. 376. ISBN 978-0-19-512718-8.
  6. Abū al-Fazl ibn Mubārak (1874). The Ain i Akbari, Volume I. Rouse. p. 346.
  7. Bhakkari, Shaikh Farid (1993). The Dhakhiratul-khawanin: a biographical dictionary of Mughal noblemen. Idarah-i Adabiyat-i Dehli. p. 117.
  8. Awangābādī, Shāhnavāz Khān; Prasad, Baini; Shāhnavāz, 'Abd al-Hayy ibn (1979). The Maāthir-ul-umarā: Being biographies of the Muḥammadan and Hindu officers of the Timurid sovereigns of India from 1500 to about 1780 A.D. Janaki Prakashan. p. 1027.
  9. Beveridge, Henry (1907). Akbarnama of Abu'l-Fazl ibn Mubarak - Volume III. Asiatic Society, Calcutta. pp. 1058–9 n. 3.
  10. Parihar, Subhash (January 1, 2008). Land transport in Mughal India: Agra-Lahore Mughal highway and its architectural remains. Aryan Books International. p. 84. ISBN 978-8-173-05335-1.
  11. Archeological Survey of India (1990). Annual Report. Swati Publications. p. 24.
  12. Khan, Sir Sayyid Ahmad (1978). Monuments of Delhi: Historical Study. Ambika. p. 57.