ଆରବ ସାଗର
ଆରବ ସାଗର, ଭାରତ ମହାସାଗରର ଉତ୍ତର ଭାଗର ଏକ ଅଂଶ, ଯାହାକି ଉତ୍ତରରେ ପାକିସ୍ତାନ ଓ ଇରାନ, ପଶ୍ଚିମରେ ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ ସୋମାଲିଆ ଓ ଆରବ ଦ୍ୱୀପ ଏବଂ ପୂର୍ବରେ ଭାରତଦ୍ୱାରା ଘେରି ହୋଇ ରହିଛି । ଏହି ସମୁଦ୍ରଟିର ଐତିହାସିକ ନାମକରଣ ଅନୁସାରେ ଇରିଟ୍ରିଆନ୍ ସାଗର ଏବଂ ଫାରସୀ ସାଗର ନାମରେ ନାମିତ ହୋଇଛି । ଏହି ସାଗରଟିର ସମୁଦାୟ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 3,862,000 km2 (1,491,000 sq mi) ଏବଂ ସର୍ବାଧିକ ଗଭୀରତା 4,652 metres (15,262 ft) । ଦକ୍ଷିଣ-ପଶ୍ଚିମ ଦିଗରେ ଆଡେନ୍ ଉପସାଗର, ଆରବ ସାଗର ଦେଇ ଲାଲ ସମୁଦ୍ର ସହିତ ଯୋଡ଼ି ହୋଇଛି ।
| ଆରବ ସାଗର | |
|---|---|
 | |
| ଦିଗବାରେଣି | 18°N 66°E / 18°N 66°E |
| ନିଷ୍କାସନ କ୍ଷେତ୍ରସ୍ଥ ଦେଶ | ଭାରତ, ଇରାନ, ମାଳଦ୍ୱୀପ, ଓମାନ, ପାକିସ୍ତାନ, ସୋମାଲିଆ, ୟେମେନ |
| ସର୍ବାଧିକ ଓସାର | 2,400 km (1,500 mi) |
| କ୍ଷେତ୍ରଫଳ | 3,862,000 km2 (1,491,000 sq mi) |
| ସର୍ବାଧିକ ଗଭୀରତା | 4,652 m (15,262 ft) |
ମୁମ୍ବାଇର ଜବାହାରଲାଲ ନେହେରୁ ବନ୍ଦର, କରାଚି ବନ୍ଦର ଓ ପାକିସ୍ତାନର ଗ୍ୱାଦାର ବନ୍ଦର ଏବଂ ଓମାନର ସାଲାଲା ବନ୍ଦର ଭଳି ପ୍ରମୁଖ ସାମୁଦ୍ରିକ ବନ୍ଦରମାନ ଆରବ ସାଗର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ଆରବ ସାଗରରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜରୁରୀ ବନ୍ଦର ହେଲା, କାଣ୍ଡଲା ବନ୍ଦର ଏବଂ ଗୋଆର ମୋର୍ମୁଗାଓ ବନ୍ଦର । ଆରବ ସାଗର ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପ୍ରମୁଖ ଦ୍ୱୀପମାନ ହେଲେ, ୟେମେନର ସୋକୋତ୍ରା, ଓମାନର ମାସିରାଃ ଦ୍ୱୀପ, ପାକିସ୍ତାନର ଅସ୍ତଳ ଦ୍ୱୀପ ଏବଂ ଭାରତର ଆନ୍ଦ୍ରୋତ୍ତ ।
ଭୌଗଳିକ ଅବସ୍ଥିତି
ସମ୍ପାଦନା
ଆରବ ସାଗରର ଉପରିଭାଗର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ପାଖାପାଖି 3,862,000 km2 (1,491,130 sq mi) ।[୧] ସମୁଦ୍ରର ସର୍ବାଧିକ ଚଉଡ଼ା ପାଖାପାଖି 2,400 km (1,490 mi) ଏବଂ ସର୍ବାଧିକ ଗଭୀରତା 4,652 metres (15,262 ft) । ଆରବ ସାଗରରେ ମିଶୁଥିବା ନଦୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବଡ଼ ନଦୀ ହେଉଛି ସିନ୍ଧୁ ନଦୀ ।
ଆରବ ସାଗରର ଦୁଇଟି ଶାଖା ହେଉଛି- ବାବ୍-ଏଲ୍-ମନ୍ଦେବ ପ୍ରଣାଳୀ ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଲାଲ ସାଗର ସହିତ ମିଶିଥିବା ଦକ୍ଷିଣ-ପଶ୍ଚିମର ଆଡାନ୍ ଉପସାଗର ଏବଂ ଫରାସୀ ଉପସାଗର ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିବା ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚିମର ଓମାନ ଉପସାଗର । ଭାରତୀୟ ଉପକୂଳରେ ଥିବା ଆରବ ସାଗରର ଦୁଇଟି ଉପସାଗର ହେଲା- ଖମ୍ବାତ୍ ଉପସାଗର ଏବଂ କଚ୍ ଉପସାଗର ।
ଆରବ ସାଗରର ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳ ରହିଥିବା ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ହେଲା: ସୋମାଲିଆ, ଜିବୁତୀ, ୟେମେନ, ଓମାନ, ଇରାନ, ପାକିସ୍ତାନ, ଭାରତ ଏବଂ ମାଳଦ୍ୱୀପ । ଆରବ ସାଗର ଉପକୂଳରେ ଥିବା ବଡ଼ ବଡ଼ ସହରଗୁଡ଼ିକ ହେଲା: ମୁମ୍ବାଇ, ସୁରାଟ, କରାଚୀ, ଗ୍ୱଦର, ପାସ୍ନୀ, ଓର୍ମରା, ଆଡେନ୍, ମୁସ୍କଟ୍, କେଟି ବନ୍ଦର, ସାଲାଲାଃ, ଡୁକୁମ୍, ତ୍ରୀଭନ୍ଦ୍ରମ ।
ପରିସୀମା
ସମ୍ପାଦନାସୁଜିତ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଜଳ ସର୍ବେକ୍ଷଣ ସଂସ୍ଥା ଆରବ ସାଗରର ନିମ୍ନଲିଖିତ ପରିସୀମା ଦର୍ଶାଇଥିଲେ:[୨]
ପଶ୍ଚିମରେ: ଆଡେନ୍ ଉପସାଗରର ପୂର୍ବାର୍ଦ୍ଧ ପରିସୀମା [କେଫ ଗୁଆର୍ଦଫାଇର ମଧ୍ୟମା ଅନୁସାରେ (Ras Asir, 51°16'E)] ।
ଉତ୍ତରରେ: ପାକିସ୍ତାନର ଉପକୂଳ ଜିୱାନୀ (61°43'E) ଏବଂ ଆରବିଆର ପୂର୍ବ କେନ୍ଦ୍ର, ରାସ୍-ଏଲ୍-ହଡ୍ ସହ ଯୋଗ କରୁଥିବା ରେଖା (22°32'N) ।
ଦକ୍ଷିଣରେ: ମାଳଦ୍ୱୀପର ଦକ୍ଷିଣ ରେଖାରୁ ହାଫନ୍ର ପୂର୍ବାର୍ଦ୍ଧ ରେଖା ସହ ସଂଯୋଗ କରୁଥିବା ରେଖା (ଆଫ୍ରିକା, 10°26'N) ।
ପୂର୍ବରେ: ପଶ୍ଚିମରେ ଲାସ୍ସାଦୀଭର ପରିସୀମା [ଭାରତର ପଶ୍ଚିମ ଉପକୂଳରେ ସଦାଶିବ ଗଡ଼ (14°48′N 74°07′E / 14.800°N 74.117°E)ଠାରୁ କୋରା ଦୀଭ (13°42′N 72°10′E / 13.700°N 72.167°E) ଓ ପରେ ଲାକ୍ଷାଦ୍ୱୀପର ପଶ୍ଚିମର ତଳସ୍ତର ଆଡ଼କୁ ଏବଂ ମାଳଦ୍ୱୀପର ଦକ୍ଷିଣ ଆଡ଼କୁ କେନ୍ଦ୍ରିତ ହୋଇଥିବା ରେଖାଯାଏ ।
ବିକଳ୍ପ ନାମ
ସମ୍ପାଦନାଆରବ ସାଗର ଐତିହାସିକ ଏବଂ ଭୌଗଳିକ ଦୃଷ୍ଟି କୋଣରୁ ଆରବିଆନ ଏବଂ ଇଉରୋପିଆନ ପରିବ୍ରାଜକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ବିଭିନ୍ନ ନାମରେ ନାମିତ ହୋଇଛି । ଏହି ନାମ ଗୁଡ଼ିକ ହେଲା:[୩] ଭାରତୀୟ ସାଗର, ଫରାସୀ ସାଗର, ସିନ୍ଧୁ ସାଗର,[୪] ଇରିଟ୍ରିଆନ୍ ସାଗର,[୫] ଏବଂ ଅଖଜାର୍ ସାଗର ।
ବେପାର ମାର୍ଗ
ସମ୍ପାଦନାଆରବ ସାଗର ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଅନେକ ବିଦେଶୀ ବଣିକମାନେ ବେପାର କରିବାକୁ ଭାରତକୁ ଆସୁଥିଲେ । ୨ୟ ଏବଂ ୩ୟ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଏହି ସାଗର ଦେଇ ଅନେକ ବେପାରୀ ବେପାର କରିବାକୁ ଆସୁଥିଲେ ।
- ଜବାହାରଲା ନେହେରୁ ବନ୍ଦର(Jawaharlal Nehru Port)
- ରତ୍ନଗିରି ବନ୍ଦର(Port of Ratnagiri)
- ଦିଘି ବନ୍ଦର(Port of Dighi)
- ମୁମ୍ବାଇ ବନ୍ଦର(Port of Mumbai )
- ନିସ୍ତୁନ ବନ୍ଦର(Port of Nishtun)
- ମୋରା ବନ୍ଦର(Port of Mora)
- ସଲାଲା ବନ୍ଦର(Port of Salalah (Mina Raysut))
- କେଟି ବନ୍ଦର(Port of Keti)
- କରୱାର ବନ୍ଦର(Port of Karwar)
- ବେଲେକେରୀ ବନ୍ଦର(Port of Belekeri)
- କରାଚୀ ବନ୍ଦର(Port of Karachi)
- ମୋର୍ମୁଗାଁ ବନ୍ଦର(Port of Mormugao or Marmagao)
- ଗ୍ୱଦର ବନ୍ଦର(Port of Gwadar)
- ମୁରୁଦ-ଜଞ୍ଜୀର ହରବୌର ବନ୍ଦର(Murud-Janjira Harbour)
- ପାନାଜୀ ବନ୍ଦର(Port of Panaji)
- ପୋରବନ୍ଦର(Port of Porbandar)
- ଦିଉ ହରବୋର ବନ୍ଦର(Diu Harbor)
- ମିଠିଭିର୍ଦୀ ବନ୍ଦର(Port of Mithivirdi)
- ପାସ୍ନି ବନ୍ଦର(Port of Pasni)
- ବେରାଭାଲ ବନ୍ଦର(Port of Veraval)
- ବାଙ୍ଗାଲୋର ବନ୍ଦର(Port of Vengurla)
ଦ୍ୱୀପ
ସମ୍ପାଦନାଆରବ ସାଗର ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିବା ଦ୍ୱୀପମାନ ହେଲା:
- ଅସ୍ତୋଲା ଦ୍ୱୀପ
- ବାସଭରାଜ ଦୁର୍ଗା ଦ୍ୱୀପ
- ପିରୋତନ ଦ୍ୱୀପ
- ସୋକୋତ୍ର
- ଜଲ୍ଜଲା କୋହ ଦ୍ୱୀପ
- ମସୀର ଦ୍ୱୀପ
ଆଧାର
ସମ୍ପାଦନା- ↑ Arabian Sea, Encyclopædia Britannica
- ↑ "Limits of sujit sujit and Seas, 3rd edition" (PDF). International Hydrographic Organization. 1953. Archived from the original (PDF) on 8 October 2011. Retrieved 5 November 2016.
- ↑ "The Voyage around the Erythraean Sea". washington.edu.
- ↑ "Kamat's Potpourri: The Arabian Sea". kamat.com.
- ↑ "The Periplus of the Erythraean Sea:Travel and Trade in the Indian Ocean by a Merchant of the First Century". Archived from the original on 2013-12-02. Retrieved 2016-11-05.
- ↑ "Arabian Sea ports". ports.com. Retrieved 5 November 2016.