ଇମ୍ପାଲା

ଇମ୍ପାଲା (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ The impala (/ɪmˈpɑːlə, -ˈpælə/, Aepyceros melampus)) ମଧ୍ୟମ ଆକାରର ଏକ ପ୍ରକାର ହରିଣ (antelope) ଯାହା ପୂର୍ବ ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ମିଳନ୍ତି । ସନ ୧୮୧୨ରେ ଜର୍ମାନୀ ପ୍ରାଣୀବିଜ୍ଞାନୀ ହିନରିଚ ଲାଇଟେନସ୍ଟେନ ସର୍ବ ପ୍ରଥମେ ୟୁରୋପ ଶ୍ରୋତାମାନଙ୍କ ଆଗରେ ଇମ୍ପାଲାର ବୈଜ୍ଞାନିକ ବର୍ଣ୍ଣନା (described) କରିଥିଲେ ଯିଏ ଏପିସେରସ ପ୍ରଜାତିର (genus) ମୋନୋଟାଇପ ସ୍ପେସିର (sole member) ଏକ ମାତ୍ର ସଭ୍ୟ । ଏହାର ଦୁଇଟି ଉପ‌ପ୍ରଜାତି (subspecies) ଅଛନ୍ତି, କୃଷ୍ଣକାୟ ବଡ଼ଟି କଳା ମୁହାଁ ଇମ୍ପାଲା । ଇମ୍ପାଲାର କାନ୍ଧ ଉଚ୍ଚତା ପ୍ରାୟ ୭୦-୯୨ ସେ:ମି: ଓ ଓଜନ ପ୍ରାୟ ୪୦ କେଜି-୭୬କେଜି/୮୮-୧୬୮ ପାଉଣ୍ଡ । ଏହାର ଚିକ୍କଣ, ଲାଲ ତମ୍ବା ରଙ୍ଗର ଚମଡ଼ା ବା କୋଟ (coat) ଥାଏ । ଅଣ୍ଡିରା ଇମ୍ପାଲା ଦେଖିବାକୁ ପତଳା, ଲାୟାର ବାଦ୍ୟ ଭଳି ଶିଙ୍ଗ (lyre-shaped horns) ଯାହାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ପ୍ରାୟ ୧୮-୩୬"/୪୫-୯୨ସେ:ମି: ।

Impala
A territorial impala ram at the northern Botswana
A ewe with calf at the Kruger National Park, South Africa
Conservation status
Least Concern  (IUCN 3.1)
ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ
ସାମ୍ରାଜ୍ୟ:	ପ୍ରାଣୀ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ
ଗୋଷ୍ଠୀ:	ବାଇଲାଟେରିଆ
ପର୍ବ:	କୋର୍ଡାଟା
ମହାଶ୍ରେଣୀ:	ଟେଟ୍ରାପୋଡା
ଗୋଷ୍ଠୀ:	ମାମାଲିଆଫୋର୍ମ୍ସ
ଶ୍ରେଣୀ:	ମାମାଲିଆ
Family:	Bovidae
Subfamily:	Aepycerotinae Gray, 1872
Genus:	Aepyceros Sundevall, 1847
ଜାତି:	A. melampus
ବାଇନୋମିଆଲ ନାମ
Aepyceros melampus (Lichtenstein, 1812)
Subspecies
A. m. melampus Lichtenstein, 1812 A. m. petersi Bocage, 1879
Distribution:   Black-faced impala   Common impala
Synonyms
List A. holubi Lorenz, 1894 A. johnstoni Thomas, 1893 A. katangae Lönnberg, 1914 A. pallah (Gervais, 1841) A. rendilis Lönnberg, 1912 A. typicus Thomas, 1893

ମୁଖ୍ୟତଃ ଦିନରେ ବିଚରଣ କରୁଥିବା ଇମ୍ପାଲା ସାମାଜିକ (gregarious) ପ୍ରାଣୀ ବା ଭୌଗଳିକ ତ‌ଥା ଜଳବାୟୁ ସଙ୍ଗତି ନେଇ ନିଜର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ରରେ (territorial) ରହନ୍ତି । ତିନୋଟି ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସାମାଜିକ ଦଳରେ ରହୁଥିବା ଦେଖାଯାଏ ଯଥା:- କ୍ଷେତ୍ରୀୟ ଅଣ୍ଡିରା, ମାଈ ଦଳ ଓ ବାଚେଲର ଦଳ । ଇମ୍ପାଲା ଦୁଇ ପ୍ରକାର କୁଦା ମାରିବା ଦେଖାଯାଏ ଯାହା ହିଂସ୍ର ଜନ୍ତୁ-ବିରୁଦ୍ଧ (predator) ରଣନୀତି ହୋଇପାରେ । ଏହା ଏକ ଶାକାହାରୀ ପ୍ରାଣୀ ଓ ଚରିବୁଲି ତାହାର ଖାଦ୍ୟ (monocots, dicots, forbs, fruit) ଖାଏ । ମଇ ମାସ ଶେଷ ଆଡ଼କୁ ୩ ସପ୍ତାହ ଧରି ଏହାର ପ୍ରଜନନ ଋତୁ (rut) ଆରମ୍ଭ ହୁଏ । ମାଈ ସଙ୍ଗମ ନିମନ୍ତେ ଅଣ୍ଡିରାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଲଢ଼େଇ ହୁଏ ଓ ଯିଏ ଯିତେ ସେ ସଙ୍ଗମେଚ୍ଛୁ ମାଈ ସ‌ହିତ ସଙ୍ଗମ କରେ । ଗର୍ଭ ଧାରଣ ୬-୭ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହିବା ପରେ ଗୋଟିଏ ଛୁଆ ଜନ୍ମ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାକୁ ଲୁଚେଇ ଦିଆଯାଏ । ବାଛୁରୀଗୁଡ଼ିକ ୪-୬ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମାତା କ୍ଷୀର ପିଅନ୍ତି (suckled) ଓ ତା ପରେ ଅଣ୍ଡିରା ଛୁଆଙ୍କୁ ଅନ୍ୟ ଅଣ୍ଡିରାଙ୍କ ସାଥିରେ ରହିବାକୁ ତଡ଼ିଦିଆଯାଏ ଓ ମାଈ ଛୁଆ ରହିଯାଏ ।

ଏହାର ବୈଜ୍ଞାନିକ ନାମକରଣ (scientific generic name) ଏପିସେରୋସ (Aepyceros (lit. ‘high-horned’)) କରାଯାଇଛି ଓ ଏହି ନାମଟି ପୂରାତନ ଗ୍ରୀକ ଭାଷାରୁ ନିଆଯାଇଛି (Ancient Greek αἰπύς (aipus, 'high, steep') + κέρας (keras, 'horn')); ନିର୍ଦ୍ଦଷ୍ଟ ପ୍ରାଣୀ ବିଜ୍ଞାନ ନାମ (specific name) ମେଲାମ୍ପସ ମଧ୍ୟ ଗ୍ରୀକ ଭାଷାରୁ ନିଆଯାଇଛି ଯାହାର ସାହିତ୍ୟିକ ଅର୍ଥ କଳା ପାଦ (specific name melampus (lit. ‘black-foot’) from μελάς (melas, 'black') + πούς (pous, 'foot')) ।

ବୋଭିଡି ପରିବାର (family Bovidae) ଓ ଏପିସେରୋସ ଜେନସର (genus) ଇମ୍ପାଲା ଏକମାତ୍ର ଏପିସେଓସ ସଭ୍ୟ (sole member) ହୋଇ ବଞ୍ଚିରହିଛି ।