ଭାରତର ଜାତିପ୍ରଥା

ଭାରତର ଜାତିପ୍ରଥା ହେଉଛି ଜାତିର ତଥାକଥିତ ନୃତତ୍ତ୍ୱଭିତ୍ତିକ ଉଦାହରଣ । ଏହାର ଉତ୍ପତ୍ତି ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତରେ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ମଧ୍ୟଯୁଗୀୟ, ପ୍ରାକ-ଆଧୁନିକ ଏବଂ ଆଧୁନିକ ଭାରତରେ, ବିଶେଷ କରି ମୋଗଲ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଏବଂ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନ ସମୟରେ, ବିଭିନ୍ନ ଶାସକୀୟ ଅଭିଯାତମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇଥିଲା ।^[୧]^[୨]^[୩]^[୪] ଏହା ଅଧୁନା ଭାରତରେ ସକାରାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଆଧାର ।^[୫] ଜାତିପ୍ରଥାରେ ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଧାରଣା ରହିଛି: ବର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ଜାତି । ଏହି ଦୁଇ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଏହି ପ୍ରଥାର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତରର ବିଶ୍ଳେଷଣ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଇପାରେ ।

ବର୍ତ୍ତମାନର ପ୍ରଚଳିତ ଜାତିପ୍ରଥା ଭାରତରେ ମୋଗଲ ଯୁଗର ପତନ ଏବଂ ବ୍ରିଟିଶ ଉପନିବେଶ ସରକାରଙ୍କ ଉତ୍ଥାନ ସମୟରେ ବିକାଶର ଫଳାଫଳ ବୋଲି ବିବେଚିତ ହୁଏ ।^[୧]^[୬] ମୋଗଲ ଯୁଗର ପତନରେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ପୁରୁଷମାନଙ୍କର ଉତ୍ଥାନ ଦେଖାଗଲା । ସେମାନେ ରାଜା, ପୁରୋହିତ ଏବଂ ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରସହିତ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ଥିଲେ ଓ ଜାତି ସ୍ଥାନୀୟ ରାଜକୀୟ ଏବଂ ସାମରିକ ଉପାଧିକୁ ଭିତ୍ତି କରି ଅନେକ ଜାତିହୀନ ସାମାଜିକ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ଭିନ୍ନ ଜାତି ସମ୍ପ୍ରଦାୟରେ ପୁନଃ ଆକାର ଦେଇଥିଲେ ।^[୭] ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନ ଏହି ବିକାଶକୁ ଆଗକୁ ବଢ଼ାଇ କଠୋର ଜାତି ସଂଗଠନକୁ ପ୍ରଶାସନର ଏକ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପରିଣତ କଲା ।^[୬] ୧୮୬୦ରୁ ୧୯୨୦ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ବ୍ରିଟିଶମାନେ ଜାତିପ୍ରଥାକୁ ସେମାନଙ୍କ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ ଏବଂ କେବଳ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ ଏବଂ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଜାତିର ଲୋକଙ୍କୁ ପ୍ରଶାସନିକ ଚାକିରି ଏବଂ ବରିଷ୍ଠ ନିଯୁକ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।^[୮] ୧୯୨୦ ମସିହାରେ ସାମାଜିକ ଅଶାନ୍ତି ବଢ଼ିବା ପରେ ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥିଲା ।^[୯] ତା' ପରଠାରୁ ଉପନିବେଶ ପ୍ରଶାସନ ନିମ୍ନ ଜାତିମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସରକାରୀ ଚାକିରିର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପ୍ରତିଶତ ଆରକ୍ଷଣ କରି ସକରାତ୍ମକ ଭେଦଭାବର ନୀତି ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା । ୧୯୪୮ରେ ଜାତି ଆଧାରରେ ନକାରାତ୍ମକ ଭେଦଭାବକୁ ଆଇନଦ୍ୱାରା ନିଷେଧ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନରେ ଏହାକୁ ଆହୁରି ବଳବତ୍ତର କରାଯାଇଥିଲା । ତେବେ ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଏହି ପ୍ରଥା ପ୍ରଚଳିତ ।^[୧୦] ଭାରତରେ ୩,୦୦୦ ଜାତି ଏବଂ ୨୫,୦୦୦ ଉପଜାତି ଅଛନ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବୃତ୍ତି ସହିତ ଜଡ଼ିତ |^[୧୧]

ଆଧାର

↑ ^୧.୦ ^୧.୧ de Zwart (2000).
↑ Bayly (2001), pp. 25–27, 392.
↑ St. John (2012), p. 103.
↑ Sathaye (2015), p. 214.
↑ "What is India's caste system?". BBC News (in ବ୍ରିଟିଶ୍‌ ଇଂରାଜୀ). 25 February 2016. Retrieved 27 May 2017. Independent India's constitution banned discrimination on the basis of caste, and, in an attempt to correct historical injustices and provide a level playing field to the traditionally disadvantaged, the authorities announced quotas in government jobs and educational institutions for scheduled castes and tribes, the lowest in the caste hierarchy, in 1950.
↑ ^୬.୦ ^୬.୧ Bayly (2001), p. 392.
↑ Bayly (2001), pp. 26–27:What happened in the initial phase of this two-stage sequence was the rise of the royal man of prowess. In this period, both kings and the priests and ascetics with whom men of power were able to associate their rule became a growing focus for the affirmation of a martial and regal form of caste ideal. (...) The other key feature of this period was the reshaping of many apparently casteless forms of devotional faith in a direction which further affirmed these differentiations of rank and community.
↑ Nehru, Jawaharlal (2004). The discovery of India. New Delhi: Penguin Books. ISBN 0-670-05801-7. OCLC 57764885.
↑ Dirks (2001b), pp. 215–229.
↑ "What is India's caste system?". BBC News (in ବ୍ରିଟିଶ୍‌ ଇଂରାଜୀ). 25 February 2016. Retrieved 27 May 2017. Independent India's constitution banned discrimination on the basis of caste, and, in an attempt to correct historical injustices and provide a level playing field to the traditionally disadvantaged, the authorities announced quotas in government jobs and educational institutions for scheduled castes and tribes, the lowest in the caste hierarchy, in 1950.
↑ "What is India's caste system?". BBC News. 19 June 2019.

[FOOTNOTEde_Zwart2000-1] ୧.୦ ^୧.୧ de Zwart (2000).

[FOOTNOTEBayly200125–27,_392-2] Bayly (2001), pp. 25–27, 392.

[FOOTNOTESt._John2012103-3] St. John (2012), p. 103.

[FOOTNOTESathaye2015214-4] Sathaye (2015), p. 214.

[5] "What is India's caste system?". BBC News (in ବ୍ରିଟିଶ୍‌ ଇଂରାଜୀ). 25 February 2016. Retrieved 27 May 2017. Independent India's constitution banned discrimination on the basis of caste, and, in an attempt to correct historical injustices and provide a level playing field to the traditionally disadvantaged, the authorities announced quotas in government jobs and educational institutions for scheduled castes and tribes, the lowest in the caste hierarchy, in 1950.

[FOOTNOTEBayly2001392-6] ୬.୦ ^୬.୧ Bayly (2001), p. 392.

[FOOTNOTEBayly200126–27-7] Bayly (2001), pp. 26–27:What happened in the initial phase of this two-stage sequence was the rise of the royal man of prowess. In this period, both kings and the priests and ascetics with whom men of power were able to associate their rule became a growing focus for the affirmation of a martial and regal form of caste ideal. (...) The other key feature of this period was the reshaping of many apparently casteless forms of devotional faith in a direction which further affirmed these differentiations of rank and community.

[8] Nehru, Jawaharlal (2004). The discovery of India. New Delhi: Penguin Books. ISBN 0-670-05801-7. OCLC 57764885.

[FOOTNOTEDirks2001b215–229-9] Dirks (2001b), pp. 215–229.

[10] "What is India's caste system?". BBC News (in ବ୍ରିଟିଶ୍‌ ଇଂରାଜୀ). 25 February 2016. Retrieved 27 May 2017. Independent India's constitution banned discrimination on the basis of caste, and, in an attempt to correct historical injustices and provide a level playing field to the traditionally disadvantaged, the authorities announced quotas in government jobs and educational institutions for scheduled castes and tribes, the lowest in the caste hierarchy, in 1950.

[11] "What is India's caste system?". BBC News. 19 June 2019.

[୧]

[୨]

[୩]

[୪]

[୫]

[୬]

[୭]

[୮]

[୯]

[୧୦]

[୧୧]