"ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ" ପୃଷ୍ଠାର ସଂସ୍କରଣ‌ଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ତଫାତ

[[୧୮୧୭]] ମସିହାରେ ଇଂରେଜ ସରକାର ବିରୁଦ୍ଧରେ [[ଓଡ଼ିଶା]]ରେ ପ୍ରଥମ ବିଦ୍ରୋହ ହୋଇଥିଲା , ଯାହାର ନାମ '''ପାଇକ ବିଦ୍ରୋହ''' ବା '''ଖୋର୍ଦ୍ଧା ବିଦ୍ରୋହ''' । ଏହାକୁ ପାଇକ ବିଦ୍ରୋହ କୁହାଯାଉଥିଲେହେଁ ପ୍ରକୃତରେ ଏହା ଥିଲା ଭାରତର ପହିଲି ସ୍ୱାଧୀନତା ଲଢ଼େଇ । ଏହାର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ ସଂଗ୍ରାମ ବୀର [[ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁ]] ବିଦ୍ୟାଧର ମହାପାତ୍ର ଭ୍ରମରବର ରାୟ । ନିଜର ଯୋଗ୍ୟତା ବଳରେ ସେ [[ଖୋର୍ଦ୍ଧା]] ରାଜାଙ୍କର ସେନାପତି ହୋଇପାରିଥିଲେ । ପାଇକ ସର୍ଦାରମାନଙ୍କର ସମ୍ମିଳିତ ସହଯୋଗରେ ୧୮୧୭ ମସିହାରେ ସେ ପାଇକ ବିଦ୍ରୋହର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ । ଇଂରେଜମାନଙ୍କର କଠୋର ଦମନ ନୀତି ସତ୍ତ୍ୱେ, ବକ୍ସିଙ୍କ ବୀରତ୍ୱ ଓ ପାଇକମାନଙ୍କର ମିଳିତ ସଂଘର୍ଷ ଯୋଗୁଁ ବିଦ୍ରୋହ ଦମନ କରିବା ସହଜ ହୋଇନଥିଲା । ଦୀର୍ଘଦିନ ଧରି ସଂଗ୍ରାମ ଚାଲୁ ରଖିବାପରେଚାଲୁରଖିବାପରେ ଅନେକ ପାଇକ ସର୍ଦାର ଧରାପଡ଼ି ଦ୍ୱୀପାନ୍ତର ଦଣ୍ଡ ଭୋଗିଥିଲେ । ବହୁଦିନ ଜଙ୍ଗଲରେ ଲୁଚି ସଂର୍ଘଷ କରିବା ପରେ ବକ୍ସି ନିଜେ ଆତ୍ମ ସମର୍ପଣ କରିଥିଲେ ।

[[ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହ]]ର ପ୍ରାୟ ୪୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ୧୮୧୭ ମସିହାରେ [[ଓଡ଼ିଶା]]ରେ ପାଇକ ବିଦ୍ରୋହ ସଂଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।<ref>{{cite book|last=Kalia|first=Ravi|title=Bhubaneswar: From a Temple Town to a Capital City|year=1994|publisher=Southern Illinois University Press|pages=31|url=http://books.google.com/?id=F2YSPiKbmHkC&pg=PA31&lpg=PA31&dq=paik+rebellion#v=onepage&q=paik%20rebellion&f=false|isbn=9780809318766}}</ref> ବୀର ଓଡ଼ିଆ ପାଇକମାନେ ସେମାନଙ୍କର ବୀରତ୍ୱର ପରାକାଷ୍ଠା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରି ଓଡ଼ିଶା ମାଟିରୁ ଗୋରା ଫିରିଙ୍ଗି ଶାସକମାନଙ୍କୁ ହଟାଇବା ନିମନ୍ତେ ତରବାରୀ ଧରିବା ପାଇଁ ପଶ୍ଚାତପଦ ହୋଇନଥିଲେ । ଯାହାଫଳରେ ଫରିିଙ୍ଗି ଶାସନର ମେରୁଦଣ୍ଡ ଭାଙ୍ଗି ଯାଇଥିଲାକରିନଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ପାଇକମାନେ ନିରାଶ ହୋଇଥିଲେ । କାରଣ ଏହି ବିଦ୍ରୋହର ମୁଖ୍ୟ ଗୋପର [[କରୁଣାକର ସର୍ଦ୍ଦାର]]ଙ୍କୁସର୍ଦ୍ଦାରଙ୍କୁ ବନ୍ଦୀ କରାଗଲା, [[କୁଜଙ୍ଗ]]ରକୁଜଙ୍ଗର ନାରାୟଣ ପରମଗୁରୁ ଓ [[କନିକା]]ରକନିକାର ବାମଦେବ ପାଟ୍ଟଯୋଷୀ ଦ୍ୱୀପାନ୍ତର ଦଣ୍ଡ ଭୋଗ କଲେ ଏବଂ [[ଜୟୀ ରାଜଗୁରୁ]]<nowiki/>ଙ୍କୁ ଗଛର ଦୁଇ ଡାଳରେ ବାନ୍ଧି ବର୍ବରତାର ସହିତ ଫାଶିଚିରି ପାଇଲେଦିଆଯାଇଥିଲା । ବିପ୍ଳବୀ [[ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁ]] ବିଶ୍ୱାସଘାତକତାର ଶିକାର ହୋଇ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କଲେ । ପରିଶେଷରେ [[ମୁକୁନ୍ଦ ଦେବ]] ବନ୍ଦୀ ହେଲେ । ପାଇକ ବିଦ୍ରୋହର ତେଜୀୟାନ ଅଗ୍ନିଶିଖା ଲିଭିଗଲା ।

ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ଆଧୁନିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପାଖରେ ଓଡ଼ିଆ ପାଇକମାନଙ୍କର ପୁରୂଣାକାଳିଆ ହାତ ହତିଆର ଟେକି ପାରିଲା ନାହିଁ । ବିଦ୍ରୋହ ବିଫଳ ହେଲା । ବକ୍ସି ଧରା ପଡ଼ିଲେ । ୧୮୨୫ରୁ ୧୮୨୯ ଯାଏ ନ‌ଜରବନ୍ଦୀ ଭାବରେ ରହି ଶେଷନିଃଶ୍ୱାସ ତ୍ୟାଗ କଲେ । ସେତେବେଳେ ସେ କଟକରେ ଯେଉଁ ଅଞ୍ଚଳରେ ରହୁଥିଲେ, ଏବେ ତାକୁ ବକ୍ସିବଜାର କୁହାଯାଉଛି ।{{ଆଧାର ଲୋଡା|date=ଅକ୍ଟୋବର ୨୦୨୦}}

ଇଂରେଜମାନେ ଏଇ ବିଦ୍ରୋହକୁ ପୁରାପୁରି ଦମନ କରିବା ପାଇଁ ଦମନକରିବାପାଇଁ ୠବର୍ଟରବର୍ଟ କେର୍ ଆଉ ତାଙ୍କ ପରେ ଉଇଲକିନ୍‌ସନ୍ ସାହେବଙ୍କୁ ଖୋରଧାର ଖୋର୍ଦ୍ଧାର ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟ କରି ପଠାଇଲେକରିପଠାଇଲେ । ୧୮୧୯ରେ ଇଂରେଜ କମ୍ପାନୀ ଘୋଷଣା କଲା ଯେ ଯେଉଁ ପାଇକ, ଦଳବେହେରା, ଦଳେଇ, ସରଦାର, ସରବରାକାରମାନେ ପାଇକ ବିଦ୍ରୋହରେ ନେତା ସାଜିଥିଲେ ସେମାନେ ଆସି ନିଜର ଭୁଲ ମାନିଲେ କ୍ଷମା ଦିଆଯିବ । ନଚେତ୍ ସେମାନଙ୍କୁ କଠୋର ଶାସ୍ତି ଦିଆଯିବ।

୧୮୫୭ର ଭାରତୀୟ ବିଦ୍ରୋହ ଉତ୍ତର ଏବଂ ମଧ୍ୟ ଭାରତରେ ବ୍ରିଟିଶ ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀର ଶାସନ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଏକ ବଡ଼ ଧରଣର ବିଦ୍ରୋହ ଥିଲା। ଏହାକୁ ଦମନ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର କମ୍ପାନୀକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥିଲେ।

କମ୍ପାନୀର ସେନାରେ ସେବା ସର୍ତ୍ତ ଏବଂ କ୍ୟାଣ୍ଟନମେଣ୍ଟ ଦିନକୁ ଦିନ ସିପାହୀମାନଙ୍କର ଧାର୍ମିକ ବିଶ୍ୱାସ ଏବଂ କୁସଂସ୍କାର ସହିତ ବିବାଦ ଭିତରକୁ ଆସିଲା। <ref>{{harvnb|ଚନ୍ଦ୍ର|ମୁଖାର୍ଜୀ|ମୁଖାର୍ଜୀ|ମହାଜନ|1989|p=33}}</ref> ସୈନ୍ୟବାହିନୀର ଉଚ୍ଚ ଜାତିର ସଦସ୍ୟଙ୍କ ପ୍ରାଧାନ୍ୟତା, ବିଦେଶ ଯାତ୍ରା ହେତୁ ଜାତିର କ୍ଷତି ଅନୁଭବ କରିବା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କୁ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ ଧର୍ମରେ ପରିଣତ କରିବା ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କ ଗୁପ୍ତ ଡିଜାଇନରଢାଞ୍ଚାର ଗୁଜବ ମଧ୍ୟରେ ଗଭୀର ଅସନ୍ତୋଷ ଦେଖାଦେଇଥିଲା ।<ref name="Chandra 1989 34">{{harvnb|ଚନ୍ଦ୍ର|ମୁଖାର୍ଜୀ|ମୁଖାର୍ଜୀ|ମହାଜନ|1989|p=34}}</ref> ସିପାହୀମାନେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କର କମ୍ହାତୀକୁ ହୋମିଓପାଥି ଭଳି [[ଦରମା|ବେତନ]] ଏବଂ ଜାତିଗତ ଭେଦଭାବଦ୍ୱାରା ନିରାଶ ହୋଇଥିଲେ, ପଦୋନ୍ନତି ଏବଂ ସୁବିଧା ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ବ୍ରିଟିଶ ଅଧିକାରୀମାନଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଥିଲେ ।<ref name="Chandra 1989 34" /> ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କର ସ୍ଥାନୀୟ ଭାରତୀୟ ଶାସକମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ଉଦାସୀନତା ଯେପରିକି [[ମୋଗଲ]] ଏବଂ ପୂର୍ବ - ପେଶୱା ଏବଂ ଆନ୍ଦୋଳନ ରାଜନୈତିକ କାରଣ ଥିଲା ଯାହା ଭାରତୀୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅସନ୍ତୋଷ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା ​​। ମାର୍କେସ୍ ଅଫ୍ ଡାଲହୋସିର ହରଣ ନୀତି, ବ୍ରିଟିଶ୍ଦ୍ୱାରାବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥିବା ଡକ୍ଟ୍ରିନ ଅଫ ଲାପ୍ସ (କିମ୍ବା ଏସ୍କେଟ୍), ଏବଂ ବଂଶଧରଙ୍କ ପୂର୍ବାନୁମାନିତ [[ଲାଲ କିଲ୍ଲା]]<nowiki/>ର ନିକଟରେ ଥିବା [[କୁତବମିନାର|କୁତବ ମିନାର]] ([[ଦିଲ୍ଲୀ]] ନିକଟରେ) ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେମାନଙ୍କ ପୈତୃକ ମହଲରୁ ମୋଗଲଙ୍କୁ ବେଦଖଲ ମଧ୍ୟ କିଛି ଲୋକଙ୍କୁ କ୍ରୋଧିତ କରିଥିଲେକରିଥିଲା ।

[[ମଙ୍ଗଲ ପାଣ୍ଡେ]], ବିଦ୍ରୋହୀ ଯିଏ ୧୮୫୭ ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହର ନିଆଁ ଲଗାଇଥିଲେ ବୋଲି ଜଣାଯାଏ, ଇତିହାସରେ ଏହାର କୌଣସି ଆଧାର ନାହିଁ ବୋଲି ଅନେକ ଐତିହାସିକ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି । ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୯ରେ ମଙ୍ଗଲ ପାଣ୍ଡେଙ୍କ ଏକାକୀ କାର୍ଯ୍ୟ ବଙ୍ଗୀୟ ସେନାକୁ ବିଦ୍ରୋହକୁ ନେଇନଥିଲା । ପାଣ୍ଡେଙ୍କ ବିଦ୍ରୋହ ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ଫାଶୀ ଦଣ୍ଡାଦେଶ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ସେ ଫାଶୀ ହେବାରପାଇବାର ଏକ ମାସ ପରେ, ତାଣ୍ଟିଆ ଟୋପେ ଏବଂ ନାନାସାହେବଙ୍କ ସହ ଯୋଗାଯୋଗରେ ଥିଲେ କିମ୍ବା(କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟ ୧୦ ମଇରେ ମିରଟର ବିଦ୍ରୋହକୁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥିବାର କୌଣସି ପ୍ରମାଣ ନାହିଁ) । ଚଳଚ୍ଚିତ୍ରରେ ଯାହା ଦେଖାଏ ତାହାର ବିପରୀତ କୌଣସି ପ୍ରମାଣ ନାହିଁ ଯେ ଶେଷ ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟ, ୮୨ ବର୍ଷୀୟ ବାହାଦୂର ଶାହା ବିଦ୍ରୋହ ଆରମ୍ଭ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ବିଦ୍ରୋହର ନେତୃତ୍ୱ ନେବାକୁ ରାଜି ହୋଇଥିଲେ। ୧୮୫୭ର ଅଶାନ୍ତିଅଶାନ୍ତ ବ୍ରିଟିଶ ସେନାରେ ସିପାହୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ବିଦ୍ରୋହ ଭାବରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଏହା ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ବ୍ୟାପିଯିବା ପରେ ହିଁ ଜମି ମାଲିକ ଏବଂ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ପୂର୍ବତନ ଶାସକମାନେ ଏହାର ନେତୃତ୍ୱ ନେବାକୁ ଆଗେଇ ଆସିଥିଲେ ଏବଂ ବାହାଦୁର ଶାହାଙ୍କ ଦିଲ୍ଲୀର କବାଟ ବାଡ଼େଇବା ପରେ ବିଦ୍ରୋହରେ ତାଙ୍କ ନାମର ସମର୍ଥନ ଦେବା ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବିକଳ୍ପ ନଥିଲା।

କଲିକତା ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ପ୍ରଫେସର ରୁଦ୍ରାଙ୍ଗସୁ ମୁଖାର୍ଜୀ ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେ, ପାଣ୍ଡେ ଜଣେ ଅକସ୍ମାତ ନାୟକ । ସେ ଯେତେବେଳେ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ, ୨୯ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୮୫୭ରେ ସେ ଭାଙ୍ଗଙ୍କ ପ୍ରଭାବରେ ଥିଲେ । ତାଙ୍କର ମତ ଏହି ବିଷୟ ଉପରେ ବର୍ଷ ବର୍ଷ ଧରି ଏକାଡେମିକ୍ ଗବେଷଣା ଉପରେ ଆଧାରିତ । ତାଙ୍କ ପରି ଅନେକ ଐତିହାସିକ ମଧ୍ୟ ଏକ ଦୃଢ଼ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଇତିହାସରେ ଏହାର କୌଣସି ଆଧାର ନାହିଁ, ପାଣ୍ଡେଙ୍କୁ କାହାଣୀ ଐତିହାସିକମାନେ ନାୟକ କରିସାରିଛନ୍ତି ।<ref>{{cite news|url=https: //timesofindia.indiatimes। com / city / lucknow / Mangal-Pandey-an-accidental-hero / Articleshow / 2498090.cms? from = mdr|title=ମଙ୍ଗଲ ପାଣ୍ଡେ ଏକ ଆକସ୍ମିକ ହିରୋ|କାର୍ଯ୍ୟ=ଟାଇମ୍ସ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ}}</ref>

୧୦ ମଇ ୧୮୫୭ ରେ୧୮୫୭ରେ, ମିରଟରେ ଥିବା ସିପାହୀମାନେ ପଦବୀ ଭାଙ୍ଗି ସେମାନଙ୍କ କମାଣ୍ଡିଂ ଅଫିସରଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ବିଦ୍ରୋହ କରିଥିଲେ, କିଛି ଜଣଙ୍କୁ ହତ୍ୟା ମଧ୍ୟ କରିଥିଲେ । ସେମାନେ ୧୧ ମଇରେ ଦିଲ୍ଲୀରେ ପହଞ୍ଚି କମ୍ପାନୀର ଟୋଲ ହାଉସରେ ନିଆଁ ଲଗାଇ ଲାଲ କିଲ୍ଲାକୁ ଯାଇଥିଲେ, ଯେଉଁଠାରେ ସେମାନେ [[ମୋଗଲ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ|ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟ]], ବାହାଦୂର ଶାହାଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ନେତା ଏବଂ ତାଙ୍କ ସିଂହାସନ ପୁନଃ ପ୍ରାପ୍ତ କରିବାକୁ କହିଥିଲେ। ପ୍ରଥମେ ସମ୍ରାଟ ଅନିଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କଲେ, କିନ୍ତୁ ଶେଷରେ ରାଜି ହେଲେ ଏବଂ ବିଦ୍ରୋହୀମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା'' ଶେହେନ୍ସା-ଇ-ହିନ୍ଦୁସ୍ତାନ ''ଘୋଷିତ ହେଲା। <ref>{{harvnb|ଚନ୍ଦ୍ର|ମୁଖାର୍ଜୀ|ମୁଖାର୍ଜୀ|ମହାଜନ|1989|p=31}}</ref> ବିଦ୍ରୋହୀମାନେ ଇଉରୋପୀୟ, ୟୁରାସିଆନ୍ ଏବଂ ସହରର ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ ଜନସଂଖ୍ୟାକୁ ମଧ୍ୟ ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ । <ref>{{harvnb|David|2002|p=122}}</ref>

ଔଧ ଏବଂ ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚିମ ପ୍ରଦେଶର ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ବିଦ୍ରୋହ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା, ଯେଉଁଠାରେ ନାଗରିକ ବିଦ୍ରୋହକୁ ଅନୁସରଣ କଲେ, ଯାହାଦ୍ୱାରା ଜନ ବିଦ୍ରୋହଆନ୍ଦୋଳନ ଘଟିଲା । <ref>{{Harvnb|Chandra|ମୁଖାର୍ଜୀ|ମୁଖାର୍ଜୀ|ମହାଜନ|1989|p=35}}</ref> ବ୍ରିଟିଶମାନେ ପ୍ରଥମେ ଅସଚେତିତ ଅବସ୍ଥାରେ ଧରାପଡ଼ିଥିଲେ ଏବଂ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ହେବାରେ ମନ୍ଥର ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଶେଷରେ ବଳବାହୁବଳ ସହିତ ଜବାବ ଦେଇଥିଲେ । ବିଦ୍ରୋହୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ସଂଗଠନର ଅଭାବଅଭାବଯୋଗୁଁ, ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କର ସାମରିକ ଉନ୍ନତି ସହିତ ବିଦ୍ରୋହର ଶୀଘ୍ର ସମାପ୍ତ ହେଲାକରିବାରେ ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ସାଜିଥିଲା ।<ref>{{ହରଭନବ|ଚନ୍ଦ୍ର|ମୁଖାର୍ଜୀ|ମୁଖାର୍ଜୀ|ମହାଜନ|1989|pp=38–39}}</ref> ବ୍ରିଟିଶମାନେ ଦିଲ୍ଲୀ ନିକଟରେ ବିଦ୍ରୋହୀମାନଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ସହିତ ଲଢ଼ିଥିଲେ ଏବଂ ଦୀର୍ଘ ଦିନର ଯୁଦ୍ଧ ଏବଂ ଅବରୋଧ ପରେ ସେମାନଙ୍କୁ ପରାସ୍ତ କରି ୨୦ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୮୫୭ରେ ସହରକୁ ଫେରାଇ ନେଇଥିଲେ। <ref>{{ହରଭନବ|ଚନ୍ଦ୍ର|ମୁଖାର୍ଜୀ|ମୁଖାର୍ଜୀ|ମହାଜନ|1989|p=39}}</ref> ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ, ଅନ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ରଗୁଡିକରେ ବିଦ୍ରୋହ ମଧ୍ୟ ଭାଙ୍ଗିଗଲା । ଶେଷ ମହତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଯୁଦ୍ଧ [[ଗ୍ୱାଲିଅର|ଗ୍ୱାଲିଅର୍]]<nowiki/>ରେ ୧୭ ଜୁନ୍ ୧୮୫୮ରେ ହୋଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ [[ରାଣୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀବାଈ|ରାଣୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀବାଇ]] ନିହତ ହୋଇଥିଲେ। ଟାଟିଆତାଣ୍ଟିଆ ଟୋପେଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ସ୍ପୋରାଡିକ୍ ଯୁଦ୍ଧ ଏବଂ ଗରିଲା ଯୁଦ୍ଧ ବସନ୍ତ ୧୮୫୯ ମସିହା ବସନ୍ତ ଋତୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜାରି ରହିଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଅଧିକାଂଶ ବିଦ୍ରୋହୀ ଶେଷରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ।

୧୮୫୭ର ଭାରତୀୟ ବିଦ୍ରୋହ ଆଧୁନିକ ଭାରତ ଇତିହାସରେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ମୋଡ଼ ଥିଲା । ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କର ସାମରିକ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ଶକ୍ତି ନିଶ୍ଚିତ କରୁଥିବାବେଳେ, <ref>{{Harvnb|Heehs|1998|p=32}}</ref> ଏହାଦ୍ୱାରା ଭାରତ କିପରି ସେମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହେବ ସେଥିରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଲା। ସରକାରଙ୍କ ଭାରତ ଅଧିନିୟମ ୧୮୫୮ ଅନୁଯାୟୀ, କମ୍ପାନୀ ଭାରତ ଶାସନରେ ଜଡ଼ିତ ହେବାରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଏହାର ଅଞ୍ଚଳ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରାଯାଇଥିଲା । <ref name="WDL">{{cite web|url=http://www.wdl.org/en/item/393/|ଟାଇଟଲ୍=ଅଫିସିଆଲ୍, ଭାରତ|ୱେବସାଇଟ୍=[[ବିଶ୍ୱ ଡିଜିଟାଲ୍ ଲାଇବ୍ରେରୀ]]|ତାରିଖ=1890–1923|ପ୍ରବେଶ ତାରିଖ=30 ମଇ 2013}}</ref> ନୂତନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଶୀର୍ଷରେ ଥିଲା କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀ, ଭାରତର ବୈଦେଶିକ ସଚିବ, ଯାହାକୁ ବିଧାନ ସଭାଦ୍ୱାରାବିଧାନସଭାଦ୍ୱାରା ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବରେ ପରାମର୍ଶ ଦିଆଯାଉଥିଲା ପରିଷଦ; <ref>{{Harvnb|Heehs|1998|pp=47–48}}</ref> ଭାରତର ଗଭର୍ଣ୍ଣର-ଜେନେରାଲ୍ (ଭାଇସରାୟ) ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଦାୟୀ ହୋଇଥିବାବେଳେ, ଭାଇସରାୟ ସରକାରଙ୍କ ନିକଟରେ ଦାୟୀ ଥିଲେ । ରାଜକୀୟ ଘୋଷଣାନାମାରେ ଭାରତର ଲୋକଙ୍କୁ ଦିଆଯାଇଥିବା ରାଣୀ ଭିକ୍ଟୋରିଆ ବ୍ରିଟିଶ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ଜନସେବା ପାଇଁ ସମାନ ସୁଯୋଗର ପ୍ରତିଶୃତି ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ଗଡ଼ଜାତ ରାଜକୁମାରଙ୍କ ଅଧିକାରକୁ ସମ୍ମାନ ଦେବାକୁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତିଶୃତି ଦେଇଥିଲେ । ବ୍ରିଟିଶମାନେ ରାଜକୁମାରଙ୍କଠାରୁ ଜମି ଜବରଦଖଲ ନୀତି ବନ୍ଦ କରିଦେଲେ, ଧାର୍ମିକ ସହନଶୀଳତା ଆଦେଶ କଲେ ଏବଂ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ସରକାରୀ ସେବାରେ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ । ଅବଶ୍ୟ, ସେମାନେ ଭାରତୀୟ ଭାରତୀୟଙ୍କ ସହ ବ୍ରିଟିଶ ସୈନିକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି କରିଥିଲେ ଏବଂ କେବଳ ବ୍ରିଟିଶ ସୈନିକମାନଙ୍କୁ ଆର୍ଟିଲିରି ପରିଚାଳନା କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେଇଥିଲେ । ବାହାଦୂର ଶାହା ବର୍ମାର [[ୟାଂଗୋନ|ରେଙ୍ଗୁନ]]<nowiki/>କୁ ନିର୍ବାସିତ କରାଯାଇଥିଲା, ଯେଉଁଠାରେ ସେ ୧୮୬୨ ମସିହାରେ ମୃତ୍ୟୁ ବରଣ କରିଥିଲେ ।

୧୮୫୭ ବିଦ୍ରୋହର ପରବର୍ତ୍ତୀ ଦଶନ୍ଧିଗୁଡ଼ିକ ରାଜନୈତିକ ସଚେତନତା, ଭାରତୀୟ ଜନମତ ପ୍ରକାଶ ଏବଂ ଉଭୟ ଜାତୀୟ ତଥା ପ୍ରାଦେଶିକ ସ୍ତରରେ ଭାରତୀୟ ନେତୃତ୍ୱର ଆବିର୍ଭାବ ସମୟ ଥିଲା। ଦାଦାଭାଇ ନାରୋଜି ୧୮୬୭ରେ ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ ଆସୋସିଏସନ ଗଠନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ସୁରେନ୍ଦ୍ରନାଥ ବାନାର୍ଜୀ ୧୮୭୬ ମସିହାରେ ଇଣ୍ଡିଆନ ନ୍ୟାସନାଲ ଆସୋସିଏସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ। ଆଲାନ ଅକ୍ଟାଭିଆନ ହ୍ୟୁମ ନାମକ ଜଣେ ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ ସ୍କଟିସ୍ ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପ୍ରେରଣାରେ, ସତୁରି ଜଣ ଭାରତୀୟ ପ୍ରତିନିଧୀ[[ମୁମ୍ବାଇ| ବମ୍ବେ]]ରେ ୧୮୮୫ ମସିହାରେ ସାକ୍ଷାତ ହୋଇ [[ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ]] ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ।<ref name="Marshall2001" /> ସେମାନେ ପ୍ରାୟତଃ ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ ଶ୍ରେଣୀ ଏବଂ ସଫଳ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଶିକ୍ଷିତ ପ୍ରାଦେଶିକ ଅଭିଜିତ, ଆଇନ, ଶିକ୍ଷାଦାନ ଏବଂ ସାମ୍ବାଦିକତା ଭଳି ବୃତ୍ତିରେ ନିୟୋଜିତ ଥିଲେ । ଏହାର ଆରମ୍ଭରେ, କଂଗ୍ରେସର କୌଣସି ସୁ-ପରିଭାଷିତସୁପରିଭାଷିତ ଆଦର୍ଶ ନଥିଲା ଏବଂ ଏକ ରାଜନୈତିକ ସଂଗଠନ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଉତ୍ସଗୁଡିକର ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାମା ଥିଲା।ନଥିଲା। ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତେ, ଏହା ଏକ ବିତର୍କକାରୀ ସମାଜ ଭାବରେ ଅଧିକ କାର୍ଯ୍ୟ କଲା, ଯାହା ପ୍ରତିବର୍ଷ ବ୍ରିଟିଶ୍ ରାଜ ପ୍ରତି ନିଜର ବିଶ୍ୱସ୍ତତା ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ କମ୍ ବିବାଦୀୟ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉପରେ ଯେପରିକି ସରକାରଙ୍କ ନାଗରିକ ଅଧିକାର କିମ୍ବା ସୁଯୋଗ (ବିଶେଷକରି ନାଗରିକ ସେବା)ରେ ଅନେକ ସଂକଳ୍ପ ପାରିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ସଂକଳ୍ପଗୁଡିକ ଭାଇସରୟଙ୍କ ସରକାର ଏବଂ ବେଳେବେଳେ ବ୍ରିଟିଶ ସଂସଦରେ ଦାଖଲ କରାଯାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ କଂଗ୍ରେସର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଲାଭ ସାମାନ୍ୟ ଥିଲା । "ସମଗ୍ର ଭାରତର ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରିବାକୁ ଦାବି ସତ୍ତ୍ୱେ କଂଗ୍ରେସ ସହରୀ ଅଭିଜାତ୍ୟଙ୍କ ସ୍ୱାର୍ଥରେ ସ୍ୱର ଉଠାଇଲା; <ref name="Marshall2001" /> ଅନ୍ୟ ସାମାଜିକ ତଥା ଅର୍ଥନୈତିକ ପୃଷ୍ଠଭୂମିରୁ ଅଂଶଗ୍ରହଣକାରୀଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଅବହେଳିତ ରହିଲା। <ref name="Marshall2001" /> ତଥାପି ଇତିହାସର ଏହି ଅବଧି ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କାରଣ ଏହା ଭାରତୀୟମାନଙ୍କର ପ୍ରଥମ ରାଜନୈତିକ ସଂଗଠନର ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରିଥିଲା, ଯାହାଯାହାର ସଦସ୍ୟଗଣ ଉପମହାଦେଶର ସମସ୍ତ ପ୍ରାନ୍ତରୁ ଆସିଥିଲାଆସିଥିଲେ ​​ଏବଂ ସ୍ୱାଧୀନ ଗଡ଼ଜାତ ରାଜ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଭାବରେ ଭାରତର ଧାରଣାର ପ୍ରଥମ ସ୍ପଷ୍ଟୀକରଣ ଥିଲା ।

[[ସ୍ୱାମୀ ଦୟାନନ୍ଦ ସରସ୍ୱତୀ]]<nowiki/>ଙ୍କଦ୍ୱାରାସରସ୍ୱତୀଙ୍କଦ୍ୱାରା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା '' [[ଆର୍ଯ୍ୟ ସମାଜ]] '' ଭଳି ସାମାଜିକ-ଧାର୍ମିକ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରଭାବ, ଏବଂ ରାମ ମୋହନ ରୟ ତଥା ଅନ୍ୟ ମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ବିଭିନ୍ନ ସଂସ୍ଥା, ଭାରତୀୟ ସମାଜର ଅଗ୍ରଗାମୀ ସଂସ୍କାରରେ ପରିବର୍ତ୍ତନକାରୀ ଭାବେ ଗଢ଼ିଉଠିଲେ । ସ୍ୱାମୀ ବିବେକାନନ୍ଦ, [[ରାମକୃଷ୍ଣ]], [[ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ]], ଚିଦାମ୍ବରମ ପିଲ୍ଲାଇ, [[ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ ଠାକୁର|ରବିନ୍ଦ୍ରନାଥ ଟାଗୋର]] ଏବଂ [[ଦାଦାଭାଇ ନାରୋଜି]] ଏବଂ [[ଭଗିନୀ ନିବେଦିତା]] ନବୀକରଣ ଏବଂ ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ଉତ୍ସାହ ବିସ୍ତାର କରିଥିଲେ । ଅନେକ ଇଉରୋପୀୟ ଏବଂ ଭାରତୀୟ ପଣ୍ଡିତଙ୍କଦ୍ୱାରା ଭାରତର ସ୍ୱଦେଶୀ ଇତିହାସର ପୁନଃ ଆବିଷ୍କାର ମଧ୍ୟ ଭାରତୀୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଜାତୀୟତାର ବୃଦ୍ଧିରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲା। <ref name="Marshall2001" />

୧୯୦୦ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା, ଯଦିଓ [[ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ|କଂଗ୍ରେସ]] ଏକ ସର୍ବ-ଭାରତୀୟ ରାଜନୈତିକ ସଂଗଠନ ଭାବରେ ଉଭା ହୋଇଥିଲା, ତଥାପି ଏଥିରେ ଅଧିକାଂଶ ଭାରତୀୟ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କର ସମର୍ଥନ ନଥିଲା । [[ଫାଇଲ୍: Ghadar di gunj.jpg|<ref>{{cite book|last=Wolpert|first=Stanley|isbn=978-0-520-06041-8|quote=ପାଇଁ ଅଧିକାଂଶ ଅଂଶ, ତଥାପି, ମୁସଲିମ ଭାରତ କଂଗ୍ରେସ ତଥା ଏହାର ଦାବିକୁ ଅବିଶ୍ୱାସୀ ରଖିଥିଲା।|author-link=Stanley Wolpert|ଅଧ୍ୟାୟ=ଜାତୀୟତାବାଦୀ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରେ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ|ବର୍ଷ=1988|ସମ୍ପାଦକ 1-ଶେଷ=ସିସନ୍|ସମ୍ପାଦକ 1-ପ୍ରଥମ=ରିଚାର୍ଡ|ସମ୍ପାଦକ-ଶେଷ=ୱଲପର୍ଟ|ସମ୍ପାଦକ 2-ପ୍ରଥମ=ଷ୍ଟାନଲି|ଆଖ୍ୟା=କଂଗ୍ରେସ ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟତା: ସ୍ independence ାଧୀନତା ପୂର୍ବ ପର୍ଯ୍ୟାୟ|ଅଧ୍ୟାୟ- url=https: //books.google.com/books? id = QfOSxFVQa8IC & pg = PA24|ପ୍ରକାଶକ=କାଲିଫର୍ନିଆ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରେସ୍|ପୃଷ୍ଠା=24}}</ref>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-26|<span class="mw-reflink-text">[26]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-26|<span class="mw-reflink-text">[26]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-25|<span class="mw-reflink-text">[25]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-26|<span class="mw-reflink-text">[26]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-30|<span class="mw-reflink-text">[30]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-30|<span class="mw-reflink-text">[30]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-32|<span class="mw-reflink-text">[32]</span>]]<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[32]</nowiki></span>[[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-1|<span class="mw-reflink-text">[1]</span>]] ହିନ୍ଦୁ ସଂସ୍କାରକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଧର୍ମ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ଗୋରୁ ହତ୍ୟା, ଏବଂ [[ଉର୍ଦ୍ଦୁ ଭାଷା|ଉର୍ଦ୍ଦୁ]]<nowiki/>ର ସଂରକ୍ଷଣ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଆକ୍ରମଣ; ଯଦି କେବଳ କଂଗ୍ରେସ ଭାରତର ଲୋକଙ୍କୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରିବ ଆରବୀ ଲିପିକୁ ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ମାନ୍ୟତା ଏବଂ ଅଧିକାରକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିବା ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ଆହୁରି ଗଭୀର କରିଦେଇଥିଲା । ସାର୍ ସୟଦ ଅହମ୍ମଦ ଖାନ୍ ମୁସଲିମ୍ ପୁନର୍ଗଠନ ପାଇଁ ଏକ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ଯାହାକି ୧୮୭୫ ମସିହାରେ [[ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ|ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ]]<nowiki/>ର ଆଲିଗଡ ମହମ୍ମଦାନ୍ ଆଙ୍ଗ୍ଲୋ-ଓରିଏଣ୍ଟାଲ୍ କଲେଜର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସମୟରେ ଶେଷ ହୋଇଥିଲା (ଏହାର ନାମ ୧୯୨୦ରେ ଆଲିଗଡ ମୁସଲିମ୍ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଯାଇଥିଲା) ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଆଧୁନିକ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଜ୍ଞାନ ସହିତ ଇସଲାମର ସୁସଙ୍ଗତତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଇ ଧନୀ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ଦେବା । କିନ୍ତୁ, ଭାରତର ମୁସଲମାନମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ବିବିଧତା, ସମାନ ସାଂସ୍କୃତିକ ଏବଂ ବୌଦ୍ଧିକ ପୁନଃ ନିର୍ମାଣ ଆଣିବା ଅସମ୍ଭବ କରିଦେଲା ।

ବ୍ୟାଘାତ ସାମଗ୍ରୀ, ଜାପାନୀମାନଙ୍କ ଠାରୁ ଖରାପ ଯୋଗାଣ ଏବଂ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଅଭାବ ହେତୁ INA ବିଫଳ ହେଲା । [[ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧର ଆକ୍ସିସ୍ ଶକ୍ତି |<ref>{{ୱେବ୍|- ଲେ ମାଣ୍ଡେ କୂଟନୀତି - ଇଂରାଜୀ ସଂସ୍କରଣ|url=http: //mondediplo.com/2005/05/13wwiiasia|title=ପୂର୍ବର ଭୁଲିଯାଇଥିବା ସ ies ନ୍ୟବାହିନୀ|ପ୍ରକାଶକ=Mondediplo.com|ତାରିଖ=10 ମଇ 2005|accessdate=14 ଜୁନ୍ 2012}}</ref>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-77|<span class="mw-reflink-text">[77]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-77|<span class="mw-reflink-text">[77]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-76|<span class="mw-reflink-text">[76]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-76|<span class="mw-reflink-text">[76]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-76|<span class="mw-reflink-text">[76]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-76|<span class="mw-reflink-text">[76]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-73|<span class="mw-reflink-text">[73]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-73|<span class="mw-reflink-text">[73]</span>]][[ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ#cite%20note-73|<span class="mw-reflink-text">[73]</span>]] ଆଜାଦ ହିନ୍ଦ ଫୌଜ ୧୯୪୫ ମସିହାରେ ସିଙ୍ଗାପୁରରେ ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ବିନା ସର୍ତ୍ତରେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କଲେ । ମତ, ସୁଭାଷ ଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ୧୮ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୪୫ରେ ଜାପାନର ଶାସିତ ଫର୍ମୋସା (ବର୍ତ୍ତମାନ ତାଇୱାନ)ରେ ଭାରସାମ୍ୟ ହରାଇ ଜାପାନ ବିମାନ ଦୁର୍ଘଟଣାଗ୍ରସ୍ତ ହେବା ପରେ ତୃତୀୟ ଡିଗ୍ରୀ ପୋଡି ଯାଇଥିଲେ ବୋଲି ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇଥିଲା ।