ଖଜୁରେଶ୍ୱର ଦେଉଳସମୂହ
ଖଜୁରେଶ୍ୱର ଦେଉଳସମୂହ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏକ ବେଢ଼ା ଭିତରେ ଥିବା କେତେକ ଶୈବ-ଶାକ୍ତ ଦେଉଳ । ଏହା ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲାର ସେରଗଡ଼ ଗାଁରେ ଅବସ୍ଥିତ ।[୧] ଦେଉଳଟି ୯ମରୁ ୧୦ମ ଶତକ ମଧ୍ୟରେ ତୋଳାଯାଇଥିଲା ।[୨] ଦେଉଳ ବେଢ଼ାରେ ଥିବା ୯ମ ଦଶକରେ ତୋଳାଯାଇଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଛୋଟବଡ଼ ଦେଉଳ ଭିତରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଦେବଦେବୀ ପୂଜିତ । ଏହି ଦେଉଳମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ବିଶାଳତମ ଦେଉଳଟି ଥିଲା ଖଜୁରେଶ୍ୱର । ଏହା ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯାଇଛି । ପରେ ବିଗ୍ରହଗୁଡ଼ିକୁ ଏକ ନୂଆ ଦେଉଳ ତୋଳାଯାଇ ସେଠାକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ କରାଯାଇଛି । ଏହି ଦେଉଳସମୂହରେ ଦେବଦେବୀ ହେଲେ ଶିବ, ମହିଷାମର୍ଦ୍ଦିନୀ ଦୁର୍ଗା, ଗଣେଶ, ବୈଷ୍ଣବୀ ଓ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ । ଦେଉଳସମୂହ କଳିଙ୍ଗ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ଶୈଳୀରେ ତୋଳାଯାଇଛି । ବେଢ଼ା ଭିତରେ ଅକ୍ଷୁର୍ଣ୍ଣ ଥିବା ଦେଉଳସମୂହ ୯ମ ଶତକରେ ଖାକର ଶୈଳୀରେ ଓ କେବଳ ଗୋଟିଏ ଦେଉଳ ରେଖ ଶୈଳୀରେ ତୋଳାଯାଇଥିଲା । ନୂତନ ଦେଉଳଟି ପୀଢ଼ ଶୈଳୀରେ ତୋଳାଯାଇଛି । ଏଥିରେ କେତୋଟି ୧୦ମ-୧୧ଶ ଶତକରେ ଖୋଦିତ ସୋମବଂଶୀ ଶାସନ କାଳର ମୂର୍ତ୍ତି ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ମୂର୍ତ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଲାଟେରାଇଟ ବା ମାଙ୍କଡ଼ା ପଥରରେ ତିଆରି ।[୩]
| ଖଜୁରେଶ୍ୱର (ଦେଉଳସମୂହ) | |
|---|---|
 ଖଜୁରେଶ୍ୱର ଦେଉଳସମୂହ ବେଢ଼ା । | |
| Religion | |
| ଅନୁବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ | ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମ |
| District | ବାଲେଶ୍ୱର |
| Location | |
| ସ୍ଥାନ | ସେରଗଡ଼ |
| Country | ଭାରତ |
ଅବସ୍ଥିତି
ସମ୍ପାଦନାଦେଉଳଟି ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲାର ସେରଗଡ଼ ଅନ୍ତର୍ଗତ ଖଜୁରସାହିର ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଏକ ଅଳ୍ପ ଉଚ୍ଚ ମୁଣ୍ଡିଆରେ ଅବସ୍ଥିତ ।[୪]
ଦେବଦେବୀ
ସମ୍ପାଦନାଦେଉଳ ବେଢ଼ାରେ ବିଭିନ୍ନ ଅଲଗା ଅଲଗା ଦେବଦେବୀ ପୂଜିତ ୯ମ ଶତକର ଦେଉଳସବୁ ରହିଛି । ଏଥି ଭିତରେ ବିଶାଳତମ ଓ ମୁଖ୍ୟ ଖଜୁରେଶ୍ୱର ଦେଉଳଟି ଧ୍ୱଂସ ପାଇଯାଇଛି । ଦେଉଳ ବେଢ଼ାରେ ଶିବ ବ୍ୟତୀତ ମହିଷାମର୍ଦ୍ଦିନୀ ଦୁର୍ଗା, ଗଣେଶ, ବୈଷ୍ଣବୀ (ଦୁର୍ଗା ଦେଉଳ ଭିତରେ) ଓ ଏକ ଛୋଟ ଛାତ ତଳେ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ମୂର୍ତ୍ତି ରହିଛି ।[୩]
ସ୍ଥାପତ୍ୟକଳା
ସମ୍ପାଦନାଉଭୟ ବିମାନ ଓ ଜଗମୋହନ କଳିଙ୍ଗ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ଅନୁସାରେ ତୋଳା । ଏଥିରେ କେତୋଟି ୧୦ମ-୧୧ଶ ଶତକରେ ଖୋଦିତ ସୋମବଂଶୀ ଶାସନ କାଳର ମୂର୍ତ୍ତି ମଧ୍ୟ ରହିଛି ଓ ଅଧୁନା ଉପାସିତ ।[୪] ଅଧୁନା ଦେଉଳଟି ଏକ ପୀଢ଼ ଦେଉଳ ଓ ନୂତନ ଭାବେ ତୋଳାଯାଇଛି । ବେଢ଼ାରେ ଅକ୍ଷୁର୍ଣ୍ଣ ଥିବା ଦେଉଳସବୁ ୯ମ ଶତକର ଓ ଖାକର ଶୈଳୀ ଓ ଗୋଟିଏ ରେଖ ଶୈଳୀରେ ତୋଳାଯାଇଥିଲା । ଲାଟେରାଇଟ ବା ମାଙ୍କଡ଼ା ପଥରରେ ତିଆରି ଏହି ଦେଉଳସମୂହ ତତ୍କାଳୀନ ବାଲେଶ୍ୱର ଅଞ୍ଚଳର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ଭାବେ ପରିଚିତ ଥିଲା । ଦେଉଳକୁ ଲାଗିଥିବା ଶଶଧର ସେନାପତିଙ୍କ ଘର କାନ୍ଥରେ ୧୦ମ ଶତକରେ ଗଢ଼ା ଏକ ବୌଦ୍ଧ ଅମାହାଭାୟା ତାରାଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ରହିଛି ।[୩] ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱବିତ୍ ଦେବଳା ମିତ୍ର ‘ଏପିଗ୍ରାଫିଆ ଇଣ୍ଡିକା’ ବହିରେ ଏହି ଦେଉଳର ଗଠନ ଶୈଳୀ ବାବଦରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।[୫]
ଧ୍ୱଂସ
ସମ୍ପାଦନାମୂଳ ଦେଉଳଟି ଭୁଷୁଡ଼ି ପଡ଼ିବା ପରେ ଏକ ନୂତନ ସିମେଣ୍ଟ ତିଆରି ଦେଉଳ ତୋଳାଯାଇଥିଲା । ଦେଉଳ ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ୮ମ ଶତକରେ ତିଆରି ଖାକର ଦେଉଳଟି ଅକ୍ଷୁର୍ଣ୍ଣ ରହିଛି ।[୩]
ପର୍ବପର୍ବାଣି
ସମ୍ପାଦନାଏହି ଦେଉଳରେ ପାଳିତ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ପର୍ବ ହେଉଛି ଜାଗର ଯାତ୍ରା । ଏହି ଦିନ ଦେଉଳ ଆଗ ପଡ଼ିଆରେ ଏକ ମେଳା ପଡ଼ିଥାଏ । ଏହି ମେଳାରେ ଯାତ୍ରା ଓ ଦୋକାନ ବଜାର ଆଦି ଲାଗିଥାଏ ।
ଗ୍ୟାଲେରି
ସମ୍ପାଦନା-
ଖଜୁରେଶ୍ୱର ଦେଉଳଗୁଡ଼ିକ ଭିତରୁ ଏକ ଦେଉଳ -
ଖଜୁରେଶ୍ୱର ଦେଉଳଗୁଡ଼ିକ ଭିତରୁ ଏକ ଦେଉଳ -
ଦେଉଳ ବେଢ଼ାରେ ଥିବା କିଛି ମୂର୍ତ୍ତି
ଆଧାର
ସମ୍ପାଦନା- ↑ "List of Ancient Monuments and Archaeological Sites and Remains of Orissa". Archaeological Survey of India. Retrieved 24 December 2015.
- ↑ "Protected Monuments: Odisha State Archaeology, Govt. of Odisha". Orissaculture.gov.in. Archived from the original on 16 January 2016. Retrieved 24 December 2015.
- ↑ ୩.୦ ୩.୧ ୩.୨ ୩.୩ Mishra, Umakant (2009). Vajrayāna Buddhism : study in social iconography (1st ed. ed.). Delhi: Pratibha Prakashan. ISBN 9788177021899.
{{cite book}}:|edition=has extra text (help) - ↑ ୪.୦ ୪.୧ "Documentation format for Archaeological / Heritage Sites / Monuments" (PDF). INDIRA GANDHI NATIONAL CENTRE FOR THE ARTS Janpath, New Delhi -110 001, www.ignca.gov.in. Retrieved 24 December 2015.
- ↑ ତ୍ରିପାଠୀ, ଭାଗବତ. ଓଡ଼ିଶାର ବିପନ୍ନ କଳା ସ୍ଥାପତ୍ୟ.
ଅଧିକ ପଠନ
ସମ୍ପାଦନା