ଫେଣ୍ଟାନିଲ

ଯନ୍ତ୍ରଣା ନିବାରକ ଔଷଧ
(Fentanylରୁ ଲେଉଟି ଆସିଛି)

ଫେଣ୍ଟାନିଲ (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ Fentanyl, also spelled fentanil) ଏକ ଓପିଅଏଡ ଔଷଧ ଯାହା ଯନ୍ତ୍ରଣା ନିବାରକ ଔଷଧ (pain medication) ଭାବରେ ଓ ନିଶ୍ଚେତକ (anesthesia) ଦେବା ସମୟରେ ବ୍ୟବ‌ହୃତ ହୁଏ ।[] ବେନିୟମ ଭାବରେ ଫେଣ୍ଟାନିଲ ମଧ୍ୟ ତିଆରି ହୋଇ ଆମୋଦ‌ ଦାୟକ ଔଷଧ (recreational drug) ଭାବରେ ହିରୋଇନ (heroin) ବା କୋକେନ (cocaine) ସାଥୀରେ ବ୍ୟବ‌ହାର କରାଯାଏ ।[] ଏହାର ପ୍ରଭାବ ଶୀଘ୍ର ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ୧/୨ ଘଣ୍ଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହେ ।[] ଏହି ଔଷଧ ପାଟିରେ, ଇଞ୍ଜେକସନ (injection) ଆକାରରେ ଚର୍ମରେ (patch on the skin) ବା ନାକ ସ୍ପ୍ରେ (nasal spray) ଆକାରରେ ଦିଆଯାଏ । []

ଫେଣ୍ଟାନିଲ
Clinical data
Trade namesActiq, Duragesic, Fentora, others
AHFS/Drugs.commonograph
data
Pregnancy
category
  • AU: C
  • US: C (Risk not ruled out)
Dependence
liability
Very high
Routes of
administration
Buccal, epidural, IM, IT, IV, sublingual, skin patch
Drug classOpioid
ATC code
Legal status
Legal status
Pharmacokinetic data
Bioavailability92% (transdermal)
89% (intranasal)
50% (buccal)
33% (ingestion)
Protein binding80–85%
Metabolismhepatic, primarily by CYP3A4
Onset of action5 minutes[]
Elimination half-lifeIV: 6 mins (T1/2 α)
1 hours (T1/2 β)
16 hours (T1/2 ɣ)
Intranasal: 6.5 hours
Transdermal: 20–27 hours[]
Sublingual/buccal (single dose): 2.6–13.5 hours[]
Duration of actionIV: 30–60 minutes[][]
ExcretionMostly urinary (metabolites, <10% unchanged drug)[]
Identifiers
  • N-(1-(2-Phenylethyl)-4-piperidinyl)-N-phenylpropanamide
CAS Number
PubChem CID
IUPHAR/BPS
DrugBank
ChemSpider
UNII
KEGG
ChEBI
ChEMBL
ECHA InfoCard100.006.468 Edit this at Wikidata
Chemical and physical data
FormulaC22H28N2O
Molar mass336.471 g/mol
3D model (JSmol)
Melting point87.5 °C (189.5 °F)
  • O=C(CC)N(C1CCN(CC1)CCc2ccccc2)c3ccccc3
  • InChI=1S/C22H28N2O/c1-2-22(25)24(20-11-7-4-8-12-20)21-14-17-23(18-15-21)16-13-19-9-5-3-6-10-19/h3-12,21H,2,13-18H2,1H3 checkY
  • Key:PJMPHNIQZUBGLI-UHFFFAOYSA-N checkY
  (verify)

ପାର୍ଶ୍ୱ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବାନ୍ତି (vomiting), କୋଷ୍ଠକାଠିନ୍ୟ, ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱ, ହାଲୁସିନେସନ (hallucinations), ପ୍ରଶାନ୍ତି ଓ ଦୁର୍ବଳ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଯୋଗୁ ଆଘାତ ପାଇବା ଆଦି ହୋଇପାରେ ।[][] ସାଂଘାତିକ ପାର୍ଶ୍ୱ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ସ୍ୱଳ୍ପ ଶ୍ୱାସକ୍ରିୟା (decreased breathing), ସେରୋଟୋନିନ ସିଣ୍ଡ୍ରୋମ (serotonin syndrome), ନିମ୍ନ ରକ୍ତଚାପ (low blood pressure), ନିଶାଗ୍ରସ୍ତ ଓ କୋମା (coma) ହୋଇପାରେ ।[][] ସନ ୨୦୧୬ରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ମାତ୍ରାଧିକ ଫେଣ୍ଟାନିଲ ଓ ଫେଣ୍ଟାନିଲ ଅନାଲଗ (fentanyl analogues) ସେବନ ଯୋଗୁ ୨୦,୦୦୦ ଲୋକ ମୃତ୍ୟୁ ବରଣ କରିଥିଲେ ।[][] ଓପିଅଏଡ (μ-opioid) ରିସେପ୍ଟରକୁ ଉତ୍ତେଜିତ କରି ଫେଣ୍ଟାନିଲ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହୁଏ । [] ମର୍ଫିନ ଅପେକ୍ଷା ଫେଣ୍ଟାନିଲ ୧୦୦ ଗୁଣ ଓ କାର୍ଫେଣ୍ଟାନିଲ (‌carfentanil) ୧୦,୦୦୦ ଗୁଣ ଶକ୍ତିଶାଳୀ । [] }}

  1. ୧.୦ ୧.୧ Clinically Oriented Pharmacology (2 ed.). Quick Review of Pharmacology. 2010. p. 172.
  2. ୨.୦ ୨.୧ ୨.୨ ୨.୩ ୨.୪ ୨.୫ ୨.୬ ୨.୭ ୨.୮ "Fentanyl, Fentanyl Citrate, Fentanyl Hydrochloride". The American Society of Health-System Pharmacists. Archived from the original on 14 ଡିସେମ୍ବର 2017. Retrieved 8 ଡିସେମ୍ବର 2017.
  3. "Guideline for administration of fentanyl for pain relief in labour" (PDF). RCP. Archived (PDF) from the original on 4 ମାର୍ଚ୍ଚ 2016. Retrieved 7 ଅକ୍ଟୋବର 2015. Onset of action after IV administration of Fentanyl is 3–5 minutes; duration of action is 30–60 minutes.
  4. "Fentanyl Drug Overdose". CDC Injury Center (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). 29 ଅଗଷ୍ଟ 2017. Archived from the original on 15 ଡିସେମ୍ବର 2017. Retrieved 14 ଡିସେମ୍ବର 2017.
  5. ୫.୦ ୫.୧ "Fentanyl Side Effects in Detail - Drugs.com". Drugs.com (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 2018-06-16. Retrieved 2018-06-16.
  6. "Overdose Death Rates". National Institute on Drug Abuse. 15 ସେପ୍ଟେମ୍ବର 2017. Archived from the original on 13 ଡିସେମ୍ବର 2017. Retrieved 14 ଡିସେମ୍ବର 2017.
  7. "Nearly half of opioid-related overdose deaths involve fentanyl". National Institute on Drug Abuse. 2018-05-01. Archived from the original on 2018-06-14. Retrieved 2018-06-14.
  8. "Commission on Narcotic Drugs takes decisive step to help prevent deadly fentanyl overdoses". Commission on Narcotic Drugs, United Nations Office on Drugs and Crime. 16 ମାର୍ଚ୍ଚ 2017. Archived from the original on 20 ମାର୍ଚ୍ଚ 2017. Retrieved 19 ମାର୍ଚ୍ଚ 2017.