ବାଂଲାପିଡିଆ

ବାଂଲାପିଡିଆ ହେଉଛି ବାଂଲାଦେଶର ପ୍ରଥମ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ବିଶ୍ୱକୋଷ । ଏହାର ମୁଦ୍ରିତ ଏବଂ ଅନଲାଇନ ସଂସ୍କରଣ ବ୍ୟତୀତ ଏହା ସିଡି-ରୋମ (CD-ROM) ମାଧ୍ୟମରେ ଉଭୟ ଇଂରାଜୀ ଏବଂ ବଂଗଳା ଭାଷାରେ ଉପଲବ୍ଧ । ଏହି ମୁଦ୍ରିତ ସଂସ୍କରଣଟି ୫୦୦ ପୃଷ୍ଠା ସମ୍ବଳିତ ୧୦ଟି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ । ଏହାର ପ୍ରଥମ ସଂସ୍କରଣ "ଏସିଆଟିକ ସୋସାଇଟି ଅଫ ବାଂଲାଦେଶ"ଦ୍ୱାରା ୨୦୦୩ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା । ପ୍ରତି ଦୁଇ ବର୍ଷରେ ଏହାର ଅପଡେଟ କରିବା ଯୋଜନା ଥିବା ସ୍ଥଳେ ଏହାର ଦ୍ୱୀତିୟ ସଂସ୍କରଣ ୨୦୧୨ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା । ବାଂଲାପିଡିଆକୁ ଏକ ସାଧାରଣ ଜ୍ଞାନକୋଷ ପରିବର୍ତ୍ତେ ବାଂଲାଦେଶ ସଂବନ୍ଧିତ ବିଷୟବସ୍ତୁ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବିଶ୍ୱକୋଷ ଭାବେ ଡିଜାଇନ କରାଯାଇଛି ।

ଏହି ଜ୍ଞାନକୋଷର ମୁଖ୍ୟ ସଂପାଦକ ହେଉଛନ୍ତି ସିରାଜୁଲ ଇସଲାମ । ବାଂଲାଦେଶ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦେଶର ୧୨୦୦ରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ଲେଖକ ଓ ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ସହାୟତାରେ ଏହି ଜ୍ଞାନକୋଷ ସଂକଳିତ । ବାଂଲାପିଡିଆରେ ଛଅ ଗୋଟି ସଂପାଦକୀୟ ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ ୫୭୦୦ରୁ ଅଧିକ ଲେଖା ରହିଛି ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶ୍ରେଣୀର ଲେଖା ପାଇଁ ଅନ୍ୟତଃ ଜଣେ ଜଣେ ବିଶେଷଜ୍ଞ ସଂପାଦକ କାର୍ଯ୍ୟରତ । ଏଥିସହ ଏହି ଜ୍ଞାନ କୋଷରେ ୨୦୦୦ରୁ ଅଧିକ ଏକକ ଏବଂ ଚତୁରଙ୍ଗୀ-ଚିତ୍ରଣ ସହ ୨୧୦୦ରୁ ଅଧିକ ପ୍ରତି ସଂଦର୍ଭ ରହିଛି ।

ଏହି ପରିଯୋଜନାଟିକୁ ବାଂଲାଦେଶ ସରକାର, କିଛି ବେସରକାରୀ ସଂଗଠନ ତଥା ଶୈକ୍ଷିକ ସଂସ୍ଥାନ ତଥା ୟୁନେସ୍କୋଦ୍ୱାରା ଅର୍ଥ ଯୋଗାଇଦିଆଯାଇଛି । ଏହାର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଅଟକଳ ୮୦୦,୦୦୦ ଟାକା (ପ୍ରାୟ ୧୦ ହଜାର ଡଲାର) ଥିବା ସ୍ଥଳେ Asiatic Society ପକ୍ଷରୁ ଅନ୍ତତଃପକ୍ଷେ ଏହି ପରିଯୋଜନାରେ ୮୦ ମିଲିୟନ ଟାକା (ପ୍ରାୟ ୧ ମିଲିୟନ ଡଲାର) ଖର୍ଚ୍ଚ କରାଯାଇଛି । ଏହି ଜ୍ଞାନକୋଷର ବାଂଲାଦେଶ ମୁକ୍ତି ଯୁଦ୍ଧ ତଥା ସ୍ୱଦେଶୀ ଲୋକଙ୍କ ଉପରେ ପ୍ରକାଶିତ କିଛି ଲେଖା ବିବାଦାସ୍ପଦ ହେବା ସତ୍ତ୍ୱେ ଏହାର ବଂଗଳା ଏବଂ ଇଂରାଜୀ ସଂସ୍କରଣ ଖୁବ ଲୋକପ୍ରିୟ ହୋଇପାରିଛି ।

ଇତିହାସ ଏବଂ ବିକାଶ

ବାଂଲାଦେଶର ଏସିଆଟିକ ସୋସାଇଟିଦ୍ୱାରା "ବଙ୍ଗଳାଦେଶ ଇତିହାସ, ୧୭୦୪-୧୯୭୧" ନାମକ ସଂସ୍କରଣର ପ୍ରକାଶନ ନିମନ୍ତେ ବିଭିନ୍ନ ତଥ୍ୟ ଅଧ୍ୟୟନ ବେଳେ ବାଂଲାପିଡିଆ ପରିଯୋଜନାର ଶୁଭାରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ଉକ୍ତ ପରିଯୋଜନାର ସଂପାଦକ ମଣ୍ଡଳୀ ଏଥିପାଇଁ ଏକ ମାନକ ତଥ୍ୟ ସଂବଳିତ ସଂଦର୍ଭ ଡେସ୍କର ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଭବ କଲେ । କାରଣ ଏହି ପ୍ରକାଶନ ନିମନ୍ତେ ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ମାନକ ତଥ୍ୟ ପାଇଁ ପାଠାଗାରରୁ ଲବ୍ଧ ତଥ୍ୟ ଯଥେଷ୍ଟ ନ ଥିଲା । ଏଭଳି ଏକ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ସିରାଜୁଲ ଇସଲାମ ଓ ତାଙ୍କର କିଛି ସହଯୋଗୀଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ଏକ ଅବଧାରଣା ପତ୍ର ଏସିଆଟିକ ସୋସାଇଟିକୁ ଦିଆଗଲା । ଫଳରେ ୧୯ ଫେବୃଆରୀ ୧୯୯୭ରେ ଏହି ଅବଧାରଣା ପତ୍ର ଗ୍ରହଣ ପୂର୍ବକ ଇସଲାମଙ୍କୁ ଏହି ପରିଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଭାବେ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଆଗଲା । ପରିଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଭାବେ ଇସଲାମଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ଥିଲା ଯେ ସେ ପରିଯୋଜନାର ବିତ୍ତୀୟ ଯୋଜନା ତଥା ପ୍ରବନ୍ଧନ କରିବେ । ଯୋଜନା ମୁତାବକ, ଏହି ଜ୍ଞାନକୋଷରେ ବିଭିନ୍ନ ଲେଖାର ଚୟନ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରାୟ ତିନିରୁ ଚାରି ଲୋକଙ୍କୁ ନେଇ ପ୍ରାୟ ତିନି ଡଜନ ସମିତି ଗଠନ କରାଗଲା । କମିଟିଦ୍ୱାରା ପ୍ରାୟ ୨୭,୦୦୦ ଲେଖା ଚୟନ ହେବା ସ୍ଥଳେ ଆର୍ଥିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଯୋଗୁଁ ଏହି ଲେଖା ସଂଖ୍ୟା ୬୦୦୦କୁ ଖସି ଆସିଲା । ତେବେ ୧୯୯୮ରେ ଔପଚାରିକ ଭାବେ ଏହି ପରିଯୋଜନା ଗତିଶୀଳ ହେଲା ।

ତଥ୍ୟ

ବାଂଲାପିଡିଆରେ ୫୭୦୦ରୁ ଅଧିକ ଲେଖା ରହିଛି । ଏସବୁକୁ ଛଅଟି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି , ଯଥା କଳା ଓ ମାନବୀୟ, ଇତିହାସ ଏବଂ ପରମ୍ପରା, ରାଜ୍ୟ ଓ ଶାସନ, ସମାଜ ଓ ଅର୍ଥନୀତି, ପ୍ରାକୃତିକ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଜୈବ ବିଜ୍ଞାନ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲେଖା ଅନ୍ତତଃ ଜଣେ ଲେଖକ ତଥା ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କଦ୍ୱାରା ସଂପାଦିତ । ଏହି ଜ୍ଞାନକୋଷରେ ୨୦୦୦ରୁ ଅଧିକ ଏକରଂଗୀ ତଥା ଚତୁରଙ୍ଗୀ ଚିତ୍ରଣ ବଂଲାଦେଶର ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନ, ଗ୍ରାମ୍ୟ ଜୀବନ, କଳା ତଥା ସଂସ୍କୃତିର ଚିତ୍ର ବହନ କରେ । ଏଥିରେ ୨୧୦୦ରୁ ଅଧିକ ପ୍ରତି ସଂଦର୍ଭ, ମାନଚିତ୍ରକଳା, ସାରଣୀ ତଥା ପରିସଂଖ୍ୟାନ ସନ୍ନିବେଶିତ ।