ଲୀଲା ଦୁବେ
ଲୀଲା ଦୁବେ (୨୭ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯୨୩ - ୨୦ ମଇ ୨୦୧୨) ଜଣେ ଜଣାଶୁଣା ଆନ୍ଥ୍ରୋପୋଲୋଜିଷ୍ଟ ତଥା ନାରୀବାଦୀ ପଣ୍ଡିତ ଥିଲେ, ଯାହାକୁ ଅନେକେ ଲୋକ ଲୀଲାଦି ବୋଲି ଡାକୁଥିଲେ । ସେ ଆନ୍ଥ୍ରୋପୋଲୋଜିଷ୍ଟ ତଥା ସମାଜବିଜ୍ଞାନୀ ଶ୍ୟାମ ଚରଣ ଦୁବେଙ୍କ ବିଧବା ସ୍ତ୍ରୀ ତଥା ସ୍ୱର୍ଗତ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ଗାୟକ ସୁମତି ମୁତାଟକରଙ୍କ ସାନ ଭଉଣୀ ଥିଲେ । ତାଙ୍କର ମୁକୁଲ ଦୁବେ ଓ ସୌରଭ ଦୁବେଙ୍କ ନାମରେ ଦୁଇ ପୁତ୍ର ଅଛନ୍ତି । ସମ୍ପର୍କୀୟତା ଏବଂ ମହିଳା ଅଧ୍ୟୟନରେ ସେ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ଜଣାଶୁଣା । ସେ ମ୍ୟାଟ୍ରିଲିନି ଏବଂ ଇସଲାମ ଉପରେ ଅନେକ ପୁସ୍ତକ ଲେଖିଥିଲେ: ଲାକାଡିଭ୍ସରେ ଧର୍ମ ଏବଂ ସମାଜ ଓ ମହିଳା ଏବଂ ସମ୍ପର୍କ: ଦକ୍ଷିଣ ଓ ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଏସିଆରେ ଲିଙ୍ଗ ଉପରେ ତୁଳନାତ୍ମକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ।
ଲୀଲା ଦୁବେ | |
|---|---|
 ଲୀଲା ଦୁବେ – ଅକ୍ଟୋବର ୨୦୦୬ | |
| ଜନ୍ମ | ୨୭ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯୨୩ |
| ମୃତ୍ୟୁ | ୨୦ ମଇ ୨୦୧୨ (ବୟସ ୮୯) ଦିଲ୍ଲୀ |
ବୃତ୍ତି ସମ୍ପାଦନା
ସେ ପୂର୍ବରୁ ଓସମାନିଆରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ କରିଥିଲେ, ତଥାପି ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶର ସାଗର ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଦୁବେଙ୍କ ଏକାଡେମିକ୍ କ୍ୟାରିଅର୍ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ସେ ୧୯୭୫ରେ ଦିଲ୍ଲୀ ଯାଇଥିଲେ । ସେ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ମହିଳା ସ୍ଥିତିର କମିଟି (୧୯୭୪)ର "ଟାୱାର୍ଡ୍ ସମାନତା" ରିପୋର୍ଟ ଗଠନ କରିବାରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ, ଯାହା ବିଷୟରେ ଭାରତ ସଂସଦରେ ମହିଳା ଅଧ୍ୟୟନକୁ ଭାରତୀୟ ଏକାଡେମୀରେ UGC ଏବଂ ICSSRର ସହାୟତାରେ କେନ୍ଦ୍ର ପର୍ଯ୍ୟାୟକୁ ଆଣିଥିଲେ ।
ସେ ୧୯୭୦ ଦଶକରେ ଭାରତୀୟ ସମାଜବିଜ୍ଞାନର ଜଣେ ପ୍ରମୁଖ ବ୍ୟକ୍ତି ଥିଲେ ଏବଂ ମୁଖ୍ୟସ୍ରୋତ ସମାଜବିଜ୍ଞାନରେ ମହିଳା ଅଧ୍ୟୟନର ଚିନ୍ତାଧାରାର ଦାଇତେ ଗରାହଣ କରିଥିଲେ । ୧୯୮୦ ମସିହାରେ ଯେତେବେଳେ ଏହା କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ସେତେବେଳେ ସେ ଆନନ୍ଦ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍ ଅଫ୍ ଗ୍ରାମୀଣ ପରିଚାଳନା ବିଭାଗର ଅଗ୍ରଣୀ ତଥା ବରିଷ୍ଠ ଅଧ୍ୟାପକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ଥିଲେ। ତତ୍କାଳୀନ ନୂତନ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନରେ ତାଙ୍କର ଏକ ଅଧ୍ୟୟନ ଏହାକୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମାନଚିତ୍ରରେ ସ୍ଥାନିତ କରିଥିଲା ।[୧] IRMAରେ ସେ ୧୯୮୦ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ ବ୍ୟାଚ୍ ପାଇଁ ଏକ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ, ଯାହାକୁ "ଗ୍ରାମୀଣ ପରିବେଶ" କୁହାଯାଉଥିଲା । ଏକ ଫାଉଣ୍ଡେସନ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଯାହାକି ଏକ "ବ୍ୟବସାୟ ପରିଚାଳନା କୌଶଳ ପ୍ରୋଗ୍ରାମ ଡିଜାଇନ୍"କୁ ଗ୍ରାମ ସମାଜ ବିଷୟରେ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲା । ଏହା "ଗ୍ରାମ କ୍ଷେତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ ବିଭାଗ" ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଭାବରେ ଡିଜାଇନ୍ କରାଯାଇଥିଲା । ବ୍ୟବସାୟ ବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ଏହା ଏକ ଉଦ୍ଭାବନ ଥିଲା ଯାହା ସେ ବୋଧହୁଏ ନିଜର ସମାଜବିଜ୍ଞାନ କ୍ଷେତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ ଅନୁଭୂତିରୁ ଅଗ୍ରଗତି କରିଥିଲେ । ଏହି ପାଠ୍ୟକ୍ରମକୁ ଆହୁରି ବିକଶିତ ଏବଂ ବିଭାଜନ କରାଯାଇଛି; ୨୦୧୨ ମସିହାରେ, ଏହାକୁ "ଗ୍ରାମୀଣ ସମାଜ ଏବଂ ନୀତି", "ଗ୍ରାମୀଣ ଜୀବିକା ପ୍ରଣାଳୀ" ଏବଂ "ଗ୍ରାମୀଣ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପ୍ରଣାଳୀ" କୁହାଯାଉଥିବା ତିନିଟି କ୍ରେଡିଟ୍ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଭାବରେ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା । ଅନୁସରଣ କରୁଥିବା କ୍ଷେତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଭାବରେ ଏହାକୁ ପ୍ରଥମ ସେମିଷ୍ଟାର ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଭାବରେ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ ।[୨] ୧୯୮୪ ମସିହାର ବିଶ୍ୱ ସମାଜବିଜ୍ଞାନ କଂଗ୍ରେସରେ ମହିଳା କାର୍ଯ୍ୟକର୍ତ୍ତା ତଥା ମହିଳା ଅଧ୍ୟୟନ ପଣ୍ଡିତମାନେ ଅନୁସନ୍ଧାନ କମିଟି (ଆରସି)32 ମାଧ୍ୟମରେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଲୀଲା ଦୁବେ ଇଣ୍ଡିଆନ୍ କାଉନସିଲ୍ ଅଫ୍ ସୋସିଆଲ୍ ସାଇନ୍ସ ରିସର୍ଚ୍ଚ ଏବଂ ନେହେରୁ ମେମୋରିଆଲ୍ ମ୍ୟୁଜିୟମ୍ ଏବଂ ଲାଇବ୍ରେରୀ ସହିତ ଜଡ଼ିତ ଥିଲେ। ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ମନ୍ତ୍ର ପାଇଁ ସେ ବିଶ୍ୱର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାନ୍ତରେ ଥିବା ବିଭିନ୍ନ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଅଧ୍ୟାପିକା ପରିଦର୍ଶନ କରୁଥିଲେ ।
ତାଙ୍କର ପ୍ରକାଶିତ ଇଚ୍ଛାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ତାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ତାଙ୍କ ଆଖି ଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।
ପୁସ୍ତକ ସମ୍ପାଦନା
ତାଙ୍କର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ପୁସ୍ତକ, ଆନ୍ଥ୍ରୋପୋଲୋଜିକାଲ୍ ଏକ୍ସପ୍ଲୋରେସନ ଇନ୍ ଜେଣ୍ଡର: ଇଣ୍ଟରସେକ୍ଟିଙ୍ଗ୍ ଫିଲ୍ଡ, ୨୦୦୧ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହା ଭାରତରେ ନାରୀବାଦୀ ଆନ୍ଥ୍ରୋପୋଲୋଜିରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅବଦାନ ଅଟେ ନାରୀବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରାର ଏକ ଏଥନୋଗ୍ରାଫିକ୍ ପ୍ରୋଫାଇଲ୍ ଗଠନ ପାଇଁ ଏହା ବିଭିନ୍ନ ଅଣପାରମ୍ପରିକ ସାମଗ୍ରୀ ଯେପରିକି ଲୋକକଥା, ଲୋକଗୀତ, ପ୍ରବାଦ, କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଏବଂ ପୁରାଣ ପରି ଲିଙ୍ଗ, ସମ୍ପର୍କ ଏବଂ ସଂସ୍କୃତିର ପରୀକ୍ଷଣ କରିଥାଏ । ସେ ପିତୃପୁରୁଷ ପରିବାରରେ ବାଳିକା ସନ୍ତାନର ସାମାଜିକୀକରଣ ବିଷୟରେ ଏକ ବୁଝାମଣା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ, ଯାହାଦ୍ୱାରା ହିନ୍ଦୁ ଶାସ୍ତ୍ର ଏବଂ ଉପନ୍ୟାସଦ୍ୱାରା ପ୍ରଚାରିତ "ବିହନ ଏବଂ ମାଟି" ଥିଓରୀ, ପୁରୁଷ ଏବଂ ମହିଳାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ-ଅଧୀନତା ଶକ୍ତି ସମ୍ପର୍କର ପ୍ରତୀକ ଥିଲା ।[୩][୪][୫] ତାଙ୍କର ଶେଷ ପ୍ରକାଶନ, ଇଂରାଜୀରେ ତାଙ୍କର ଶେଷ ପୁସ୍ତକର ମରାଠୀ ଅନୁବାଦ ଥିଲା ।
ପୁରସ୍କାର ସମ୍ପାଦନା
- ୨୦୦୯ ମସିହାରେ ତାଙ୍କୁ ୨୦୦୫ ପାଇଁ UGCର ସ୍ୱାମୀ ପ୍ରଣବନନ୍ଦ ସରସ୍ୱତୀ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।
- ୨୦୦୭ରେ ସେ ଭାରତୀୟ ସମାଜବିଜ୍ଞାନ ସୋସାଇଟିର ଲାଇଫ୍ ଟାଇମ୍ ଆଚିଭମେଣ୍ଟ ଆୱାର୍ଡ ପାଇଥିଲେ ।
ଆଧାର ସମ୍ପାଦନା
- ↑ Dube, Leela (1980). Studies on women in South East Asia: a status report (PDF). UNESCO Regional Office in Asia and Oceania. Retrieved 2012-07-01.
- ↑ "PRM : Programme Structure". Archived from the original on 13 March 2013. Retrieved 2012-07-16.
- ↑ "All Books by Leela dube". BookFinder.com. Retrieved 29 May 2012.
- ↑ "Anthropological Explorations in Gender: Intersecting Fields". BookFinder.com. Retrieved 29 May 2012.[permanent dead link]
- ↑ "Books by Leela dube". BookFinder.com. Retrieved 29 May 2012.[permanent dead link]