ଲାଚ୍ଚୁ ମହାରାଜ

ଲାଚ୍ଚୁ ମହାରାଜ
ଲାଚ୍ଚୁ ମହାରାଜ
	ଭାରତର 2001 ଷ୍ଟାମ୍ପରେ ମହାରାଜ
Background information
ଜନ୍ମ	୧ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୦୧; ଲକ୍ଷ୍ନୌ, ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚିମ ପ୍ରଦେଶ, ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତ
ଜନ୍ମସ୍ଥାନ	ଭାରତ
ମୃତ୍ୟୁ	୧୯ ଜୁଲାଇ ୧୯୭୮ (ବୟସ ୭୬); ଲକ୍ଷ୍ନୌ, ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ, ଭାରତ
ଶୈଳୀ	ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଙ୍ଗୀତ \|
ପେଷା	ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟଶିଳ୍ପୀ

ଲାଚ୍ଚୁ ମହାରାଜ (୧୯୦୧–୧୯୭୮) ଜଣେ ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟଶିଳ୍ପୀ ଏବଂ କଥକ ନୃତ୍ୟର କୋରିଓଗ୍ରାଫର ଥିଲେ । ସେ ଲକ୍ଷ୍ନୌର ଏକ ବିଶିଷ୍ଟ କଥକ ପ୍ରଦର୍ଶକଙ୍କ ପରିବାରରୁ ଆସିଥିଲେ ଏବଂ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର କୋରିଓଗ୍ରାଫର, ହିନ୍ଦୀ ସିନେମାରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । ସେ ମୁଖ୍ୟତଃ ମୋଗଲ-ଏ-ଆଜାମ (1960) ଏବଂ ପାକିଜା (1972)ରେ କାମ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କୁ ୧୯୫୭ ସଂଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର, କଳାକାର ପ୍ରଦର୍ଶନ ପାଇଁ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ପୁରସ୍କାର, ସଂଗୀତ ନୃତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର, ସଂଗୀତ, ନୃତ୍ୟ ଏବଂ ନାଟକ ପାଇଁ ଭାରତର ଜାତୀୟ ଏକାଡେମୀ ସଂଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା । ସେ ପଣ୍ଡିତ ବିର୍ଜୁ ମହାରାଜଙ୍କ ପୈତୃକ ଥିଲେ ।

ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜୀବନ ଏବଂ ତାଲିମ ସମ୍ପାଦନା

ସେ ପ୍ରାୟ ଦଶ ବର୍ଷ ଧରି ତାଙ୍କ ମାମୁଁ ତଥା ଆୱାଦର ନବାବଙ୍କ କୋର୍ଟ ନୃତ୍ୟଶିଳ୍ପୀ ପଣ୍ଡିତ ବିନ୍ଦାଦିନ ମହାରାଜଙ୍କଠାରୁ ବ୍ୟାପକ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସେ ପାଖୱାଜ, ତବଲା ଏବଂ ହିନ୍ଦୁସ୍ତାନୀ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ କଣ୍ଠଦାନ ମଧ୍ୟ ଶିଖିଥିଲେ ।

ପଣ୍ଡିତ ଲାଚ୍ଚୁ ମହାରାଜ, ମହାରାଜା କଲକା ପ୍ରସାଦଙ୍କ ମଧ୍ୟପୁତ୍ର ଥିଲେ। ସେ ପିଲାଦିନରୁ ବହୁତ ଖେଳାଳୀ ଥିଲେ । ସେଥିପାଇଁ ଘରର ଲୋକମାନେ ତାଙ୍କୁ "ଲୁଚୁ" ବୋଲି କହୁଥିଲେ । ତାଙ୍କ ନାମ ସମାନ ନାମରୁ ଲାଚ୍ଚୁ ମହାରାଜକୁ ବଦଳିଥିବାବେଳେ ତାଙ୍କର ପ୍ରକୃତ ନାମ ବୈଜନାଥ ପ୍ରସାଦ ମିଶ୍ର ଥିଲା ।

ବୃତ୍ତି ସମ୍ପାଦନା

ପରେ, ସେ ମୁମ୍ବାଇ ଯାଇଥିଲେ, ଯେଉଁଠାରେ ଉଦୀୟମାନ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଶିଳ୍ପ ତାଙ୍କୁ କଥକକୁ ବହୁ ଦୂର ଦର୍ଶକଙ୍କ ନିକଟକୁ ଆଣିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲା । ଲାଚୁ ମହାରାଜ ମହଲ (1949), ମୋଗଲ-ଏ-ଆଜମ (1960), ଛୋଟି ଛୋଟି ବାତେ (1965) ଏବଂ ପାକିଜା (1972)^[୨] ଭଳି ଚଳଚ୍ଚିତ୍ରରେ ନୃତ୍ୟ କ୍ରମର କୋରିଓଗ୍ରାଫି ପାଇଁ ସମ୍ମାନିତ ହୋଇଥିଲେ । ସେ ଲକ୍ଷ୍ନୌରେ ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ ସରକାରଙ୍କଦ୍ୱାରା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା କଥକ କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ମଧ୍ୟ ଥିଲେ ।

ଚଳଚ୍ଚିତ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ନୃତ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ବ୍ୟତୀତ, “ନୂତନ ନାଟ୍ୟ ନିକେତନ” ନାମକ ଏକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଖୋଲି ସ୍ୱାଧୀନ ଭାବରେ ନୃତ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ଯୋଗାଇବା ଆରମ୍ଭ କଲେ । ୧୯୭୨ ମସିହାରେ, ସେ କଥକ କେନ୍ଦ୍ର ଲକ୍ଷ୍ନୌର ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ଭାବରେ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ । ୧୯୫୭ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ତାଙ୍କୁ "ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦକ" ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା । ପରେ ସେ ୧୯ ଜୁଲାଇ ୧୯୭୮ ମସିହାରେ ଦେହତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ ।

ପୁରସ୍କାର ସମ୍ପାଦନା

ସେ ଜିତିଥିବା ଅନେକ ସମ୍ମାନଜନକ ପୁରସ୍କାର ମଧ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପୁରସ୍କାର ଏବଂ ୧୯୫୭ ସଂଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର, କଳାକାର ପାଇଁ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ପୁରସ୍କାର, ସଂଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ, ଭାରତର ଜାତୀୟ ଏକାଡେମୀ ଫର ମ୍ୟୁଜିକ୍, ଡ୍ୟାନ୍ସ ଏବଂ ଡ୍ରାମାଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।^[୩]

ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ସମ୍ପାଦନା

ସେପ୍ଟେମ୍ବର 2007 ରେ, ତାଙ୍କ ଜନ୍ମ ଶତବାର୍ଷିକୀ ପାଳନ କରିବାକୁ ଲକ୍ଷ୍ନୌରେ ଦୁଇ ଦିନିଆ ଉତ୍ସବର ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା, ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ ରମା ଦେବୀ, ନଳିନୀ ଏବଂ କମଳିନି ପରି ଶିଷ୍ୟମାନଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତିରେ ତାଙ୍କ ଉପରେ ଏକ ପୁସ୍ତକ ମଧ୍ୟ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା ଏବଂ ସେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିବା ନୃତ୍ୟ ଅନୁଷ୍ଠାନର ଛାତ୍ରମାନେ, କଥକ କେନ୍ଦ୍ର ମେଘ ମାଲହରର ଏକ ନୃତ୍ୟନାଟକ ମଞ୍ଚସ୍ଥ ଉପସ୍ଥାପନା କରିଥିଲେ ।^[୪]

ଆଧାର ସମ୍ପାଦନା

↑ Ltd, Durga Das Pvt (1985). "Eminent Indians who was Who, 1900-1980, Also Annual Diary of Events".
↑ Filmography IMDb.
↑ "SNA: List of Akademi Awardees". Sangeet Natak Akademi Official website. Archived from the original on 31 March 2016.
↑ "Double dose of dance for Lucknowites". The Times of India. 5 September 2007. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 28 May 2013.

[1] Ltd, Durga Das Pvt (1985). "Eminent Indians who was Who, 1900-1980, Also Annual Diary of Events".

[2] Filmography IMDb.

[3] "SNA: List of Akademi Awardees". Sangeet Natak Akademi Official website. Archived from the original on 31 March 2016.

[4] "Double dose of dance for Lucknowites". The Times of India. 5 September 2007. Archived from the original on 1 February 2014. Retrieved 28 May 2013.

[୧]

[୨]

[୩]

[୪]