ରୋହିଣୀ ଭାଟେ
ରୋହିଣୀ ଭାଟେ (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ Rohini Bhate) (Marathi: रोहिणी भाटे) (14 November 1924 – 10 October 2008)[୨] ଭାରତର ଜଣେ ଅତି ପୁରୁଖା କଥକ ନୃତ୍ୟାଙ୍ଗନା ଯିଏ ଜଣେ ନୃତ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶକ, ଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀ, ଲେଖିକା, ଗବେଷିକା ଓ ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟର (Indian classical dance) ସମାଲୋଚିକା ଥିଲେ । [୩] ତାଙ୍କର ବୃତ୍ତି ଜୀବନରେ ସେ ସଙ୍ଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର ଓ କାଳିଦାସ ସମ୍ମାନ (Kalidas Samman) ଭଳି ଅନେକ ମାନ୍ୟତା ପାଇଥିଲେ । [୧]
ଗୁରୁ (Guru) ରୋହିଣୀ ଭାଟେ | |
|---|---|
रोहिणी भाटे | |
| ଜନ୍ମ | ୧୪ ନଭେମ୍ବର ୧୯୨୪ |
| ମୃତ୍ୟୁ | ୧୦ ଅକ୍ଟୋବର ୨୦୦୮ (ବୟସ ୮୩) |
| ଜାତୀୟତା | ଭାରତୀୟ |
| ଜାତୀୟତା | ଭାରତୀୟ |
| ଶିକ୍ଷା | ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟ (Indian classical dance), ହିନ୍ଦୁସ୍ଥାନୀ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟ (Hindustani classical music) |
| ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ | ଫର୍ଗୁସନ କଲେଜ (Fergusson College) |
| ବୃତ୍ତି(ସମୂହ) | ନର୍ତ୍ତକୀ (Classical dancer), ନୃତ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିକା, ଲେଖିକା, ବବେଷିକା |
| ନୃତ୍ୟଭାରତୀ କଥକ ଡାନ୍ସ ଏକାଡେମୀ | |
| ଶୈଳୀ | କଥକ (Kathak) |
| ପୁରସ୍କାର | ସଙ୍ଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର (Sangeet Natak Akademi Award) (see all) |
ଜୟପୁର-ଅଟ୍ରଉଲି ଘରାନା (Jaipur) ଓ ଲକ୍ଷ୍ନୌ ଘରାନା (Lucknow gharanas) ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନଦ୍ୱୟରେ ରୋହିଣୀ କଥକ ନୃତ୍ୟ ଶିକ୍ଷା କରିଥିଲେ ।[୪]
ସେ ଅନେକ ନୃତ୍ୟ ରଚନାର ଭଣ୍ଡାର ଓ ଅଭିନୟର (abhinaya ) ଏକ ଅଭିନବ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ ।[୫] ନିଜର ହିନ୍ଦୁସ୍ଥାନୀ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଙ୍ଗୀତର ଜ୍ଞାନ ଥିବା ଯୋଗୁ ସେ ତାଙ୍କ ନୃତ୍ୟ ନିମନ୍ତେ ସଙ୍ଗୀତ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରୁଥିଲେ ।[୧] ସମାଲୋଚକ ସୁନିଲ କୋଠାରୀଙ୍କ ମତରେ ବିଜୟ ମେହଟାଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ଶକୁନ୍ତଳା (Shakuntala ) ନୃତ୍ୟରେ ତାଙ୍କର କୋରିଓଗ୍ରାଫି ଇଲ୍ଲେଖନୀୟ ଥିଲା । କାଳିଦାସ, ଋତୁସଂହାର (Ṛtusaṃhāra ) ଓ ରୁଗବେଦର (Rigveda) ଉସବା ସୁକ୍ତରେ ଦେଇଥିବା ତାଙ୍କର ନୃତ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ପ୍ରଶଂସା ଯୋଗ୍ୟ ଥିଲା ।[୬]
ଶିକ୍ଷା
ସମ୍ପାଦନାବିହାରର ପାଟନାରେ ଭାଟେ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ କିନ୍ତୁ ପୁଣେରେ ତାଙ୍କର ସ୍କୁଲ ଓ କଲେଜ ଶିକ୍ଷା କରିଥିଲେ । [୩] ଏକ ମଧ୍ୟବିତ୍ତ କରହଦେ (Karhade) ବ୍ରାହ୍ମଣ ପରିବାରରୁ ସେ ଆସିଥିଲେ ।
ଗୁରୁ ପାର୍ବତୀ କୁମାର ପାଖରେ ରୋହିଣୀ ପ୍ରଥମେ ଭାରତନାଟ୍ୟମ (Bharatanatyam) ଶିକ୍ଷା ଲାଭ କରିଥିଲେ । [୬] ସନ ୧୯୪୬ରେ ସେ ଫର୍ଗୁସନ କଲେଜରୁ (Fergusson College) କଳାରେ ଡିଗ୍ରୀ ହାସଲ କରିଥିଲେ । [୩] ଜୟପୁର ଘରାନାର ସୋହନଲାଲ ପାଖରୁ ସେହି ବର୍ଷ କଥକ (Kathak) ନୃତ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଶିଖିଥିଲେ । [୪]
ସ୍ୱଳ୍ପ ଅବଧି ପରେ[୭] କଥକ ନୃତ୍ୟରେ ସେ ପଣ୍ଡିତ ଲଚ୍ଛୁ ମହାରାଜ (Pandit Lachhu Maharaj) ପାଖରୁ ବାର ବର୍ଷ ଓ ପଣ୍ଡିତ ମୋହନରାଓ କଲ୍ଲିଆନପୁରକାରଙ୍କଠାରୁ (Mohanrao Kallianpurkar)[୧] ଲକ୍ଷ୍ନୌ ଘରାନାରେ (Lucknow gharana)[୪] ପନ୍ଦର ବର୍ଷ ଧରି ଶିକ୍ଷା ଲାଭ କରିଥିଲେ ।[୧]
ସଙ୍ଗୀତଜ୍ଞ କେଶବରାଓ ଭୋଲେ (Keshavrao Bhole) ଓ ବସନ୍ତରାଓ ଦେଶପାଣ୍ଡେଙ୍କ (Vasantrao Deshpande) ପାଖରୁ ହିନ୍ଦୁସ୍ଥାନୀ ସଙ୍ଗୀତ ଶିକ୍ଷା କରିଥିଲେ[୧] ଓ କଥକ ନୃତ୍ୟରେ ଡକ୍ଟରେଟ ପାଇଥିଲେ ।[୩]
ବୃତ୍ତି
ସମ୍ପାଦନାଭୌଗଳିକ, ବୌଦ୍ଧିକ, ଅସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପରିସ୍ଥିତି ଯୋଗୁ ରୋହିଣୀ କଥକ ନୃତ୍ୟରେ ନିଜର ସଙ୍ଗୀତ ଓ ବୌଦ୍ଧିକ ଜ୍ଞାନ ନେଇ ମୁକ୍ତ ଭାବରେ ପରୀକ୍ଷା ନିରୀକ୍ଷା ଚାଲୁରଖିଥିଲେ ।[୭] ସନ ୧୯୪୭ରେ ଭାଟେ ଏକ ନୃତ୍ୟଭାରତୀ କଥକ ନୃତ୍ୟା ଏକାଡେମୀ ପୁଣେରେ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ । [୧] ତାଙ୍କ ଅନୁଷ୍ଠାନରୁ ୬୦ ବର୍ଷ ଧରି ଶହ ଶହ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀ ଶିକ୍ଷା ଲାଭ କରିଥିଲେ । [୩] ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର (Maharashtra) ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ପରିବାରରେ ସେ କଥକ ନୃତ୍ୟକୁ ଜନପ୍ରିୟ କରେଇଥିଲେ । [୬]
ସନ ୧୯୫୨ରେ ଭାରତୀୟ ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରତିନିଧି ମଣ୍ଡଳର ଏକ ସଭ୍ୟ ଭାବରେ ସେ ଚୀନ ଦେଶ ପରିଭ୍ରମଣ କରିଥିଲେ । ଏହି ଭ୍ରମଣ ଯୋଗୁ ଭାରତୀୟ ନୃତ୍ୟ ଓ ନାଟକ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପୁରାତନ ଶାସ୍ତ୍ର ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିବା ଯୋଗୁ ତାଙ୍କର କଳା ନୈପୁଣ୍ୟ ଅଧିକ ଶାଣିତ ହୋଇପାରିଥିଲା ।[୪]
ଖଇରଗଡ଼ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର କମିଟି ସଭ୍ୟ ଭାବରେ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇ ପୁଣେର ଲଳିତ କଳା କେନ୍ଦ୍ରରେ କଥକ ପାଠ୍ୟକ୍ରମର ସିଲାବସ ତିଆରି କରିବାରେ ମାର୍ଗଦର୍ଶନ ଦେଇଥିଲେ ଓ ସେହି ଅନୁଷ୍ଠାନର ଗୁରୁ ଓ ଭିଜିଟିଙ୍ଗ ପ୍ରାଧ୍ୟାପକ ଭାବରେ ସେବା କରିଥିଲେ ।[୧] ଜାତୀୟ କଥକ ନୃତ୍ୟ ଅନୁସ୍ଠାନ କେନ୍ଦ୍ର ଦିଲ୍ଲୀରେ (Delhi Kathak Kendra) ସେ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କ ପରୀକ୍ଷକ ଥିଲେ ।[୭]
ରୋହିଣୀ ଭାଟେ ମରାଠୀ ଭାଷାରେ ଲେଖିଥିବା ପୁସ୍ତକ ମଧ୍ୟରେ ଆତ୍ମ ଜୀବନୀ, ଇସାଦୋରେ ଡନକାନ (Isadora Duncan) ଲିଖିତ ଜୀବନୀର ଅନୁବାଦ ମାଝି ନୃତ୍ୟସାଧନା ଓ ସଂସ୍କୃତରେ ସମ୍ପାଦିତ ସଙ୍ଗୀତ ଓ ନୃତ୍ୟ ଅଭିନୟ ଦର୍ପଣ ଯାହାକୁ କଥକ ଦର୍ପଣ ଦୀପିକା ନାମ ଦେଇଥିଲେ ।[୧] ଏହି ପୁରାତନ ପୁସ୍ତକରୁ ସେ ତାଙ୍କର ଅନେକ ସୃଜନଶୀଳ ପ୍ରକଳ୍ପ ତିଆରି କରିଥିଲେ । [୭] କଥକ ବିଷୟ ଉପରେ ଅନେକ ଆଲେଖ୍ୟ ଲେଖିଛନ୍ତି ।[୪]
ସନ ୨୦୦୨ରେ ସେ ଜର୍ମାନୀ ଭାଷାରେ 'ଟାଇମ ଆଣ୍ଡ ସ୍ପେସ' ନାମକ ଏକ ଡକୁମେଣ୍ଟାରୀ ତିଆରିରେ ଭାଗନେଇଥିଲେ । [୮]
ରୋହିଣୀଙ୍କର ପରିଚିତ ହିନ୍ଦୁସ୍ଥାନୀ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଙ୍ଗୀତର ତବଲା ବାଦକ ଚନ୍ଦ୍ରକାନ୍ତ କାମତ (Chandrakant Kamat) ସହ ପୁଣେରେ ସନ ୧୯୫୨ରେ ଭେଟ ହୋଇଥିଲା । [୯] କଳାନିଧି ନାରାୟଣ (Kalanidhi Narayanan) ସହିତ ସେ କଥକ ଓ ଭାରତ ନାଟ୍ୟମରେ ଥିବା ଅଭିନୟର ତୁଳନାତ୍ମକ ଅନୁଶୀଳନ କରିଥିଲେ ।[୬] ଅନ୍ୟ ଜଣେ କଥିକ ବିଶାରଦ ରେବା ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀ ତାଙ୍କର ଅନ୍ତରଙ୍ଗ ବାନ୍ଧବୀ ଥିଲେ । [୭]
ମୃତ୍ୟୁ
ସମ୍ପାଦନାରୋହିଣୀ ଭାଟେ ଅକ୍ଟୋବର ୧୦ ତାରିଖ ୨୦୦୮ରେ ୮୩ ବର୍ଷ ବୟସରେ ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ପୁଣେ ସହରରେ ମୃତ୍ୟୁ ବରଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ବୋହୁ ଓ ଶିଷ୍ୟା ଶମା ଭଟେ (Shama Bhate) କଥନ ଅନୁସାରେ ଭଟେ ତାଙ୍କର ଜୀବନର ଶେଷ ୫ ବର୍ଷ ପାର୍କିନ୍ସନ୍ ରୋଗରେ ପୀଡ଼ିତ ଥିଲେ ଓ ସେହି ରୋଗର ଜଟିଳ ହୋଇ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିଲା । [୩]
ପୁରସ୍କାର
ସମ୍ପାଦନା- ୧୯୭୭: ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଦତ୍ତ 'ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ରାଜ୍ୟ ପୁରସ୍କାର' [୩]
- ୧୯୭୯: ସଙ୍ଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର (Sangeet Natak Akademi Award)[୧]
- ୧୯୯୦: ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ଗୌରବ ପୁରସ୍କାର [୩]
- ୨୦୦୧: କାଳିଦାସ ସମ୍ମାନ (Kalidas Samman)[୧]
- ୨୦୦୬: Sangeet Natak Akademi Fellowship[୧]
- ୨୦୦୭: ସଙ୍ଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ, ଦିଲ୍ଲୀର 'ଏକାଡେମୀ ରତ୍ନ' ପୁରସ୍କାର । [୩]
ଆଧାର
ସମ୍ପାଦନା- ↑ ୧.୦୦ ୧.୦୧ ୧.୦୨ ୧.୦୩ ୧.୦୪ ୧.୦୫ ୧.୦୬ ୧.୦୭ ୧.୦୮ ୧.୦୯ ୧.୧୦ ୧.୧୧ ୧.୧୨ "Rohini Bhate passes away". The Hindu. 11 October 2008. Retrieved 19 January 2017.
- ↑ "Rohini Bhate". IMDb. Retrieved 20 January 2017.
- ↑ ୩.୦ ୩.୧ ୩.୨ ୩.୩ ୩.୪ ୩.୫ ୩.୬ ୩.୭ ୩.୮ "Noted Kathak exponent Rohini Bhate no more". The Times of India. 11 October 2008. Retrieved 19 January 2017.
- ↑ ୪.୦ ୪.୧ ୪.୨ ୪.୩ ୪.୪ "Biographies of Kathak Gurus". Nad Sadhna: Institute for Indian Music & Research Center. Archived from the original on 17 March 2016. Retrieved 20 January 2017.
- ↑ Jafa, Navina (4 August 2016). "Dissolving the dissonance". The Hindu. Retrieved 19 January 2017.
- ↑ ୬.୦ ୬.୧ ୬.୨ ୬.୩ Kothari, Sunil (1989). Kathak: Indian Classical Dance Art. New Delhi: Abhinav Publications. p. 191. ISBN 9788170172239. OCLC 22002000.
- ↑ ୭.୦ ୭.୧ ୭.୨ ୭.୩ ୭.୪ Walker, Margaret E. (2016). India's Kathak Dance in Historical Perspective. London: Routledge. p. 126. ISBN 9781315588322. OCLC 952729440.
- ↑ "Time and Space". IMDb. Retrieved 20 January 2017. ଛାଞ୍ଚ:Unreliable?
- ↑ "Tabla maestro Chandrakant Kamat passes away, leaves a void in city music scene". The Indian Express. 29 June 2010. Retrieved 19 January 2017.