ଯୋଗୀନ୍ଦର ସିଂହ

ସୁବେଦାର ଯୋଗିନ୍ଦର ସିଂହ ସାହନାନ, ପିଭିସି (୨୬ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୨୧ - ୨୩ ଅକ୍ଟୋବର ୧୯୬୨) ଜଣେ ଭାରତୀୟ ସେନା ସୈନିକ ଥିଲେ ଯିଏ ମରଣୋତ୍ତର ଭାବେ ଭାରତର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସାମରିକ ବୀରତା ପୁରସ୍କାର ପରମବୀର ଚକ୍ର ପାଇଥିଲେ । ୧୯୩୬ ମସିହାରେ ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତୀୟ ସେନାରେ ଯୋଗ ଦେଇ ଶିଖ୍ ରେଜିମେଣ୍ଟର ପ୍ରଥମ ବାଟାଲିୟନରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । ୧୯୬୨ ଚୀନ-ଭାରତ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ସେ ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ ସୀମାନ୍ତ ଏଜେନ୍ସିର ବମ୍ ଲା ପାସ‌ରେ ଏକ ପ୍ଲାଟୁନ୍ କମାଣ୍ଡ କରୁଥିଲେ। ଯଦିଓ ତାଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଅଧିକ ଥିଲା, ତଥାପି ସେ ସାହସିକତାର ସହ ଚୀନ୍ ଆକ୍ରମଣ ବିରୋଧରେ ତାଙ୍କ ସୈନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ନେତୃତ୍ୱ ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ଆହତ ଏବଂ ଧରାପଡ଼ିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତାଙ୍କ ପୋଷ୍ଟକୁ ରକ୍ଷା କରିଥିଲେ। ଚାଇନା ହେପାଜତରେ ଥିବା ବେଳେ ସିଂହଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା । ସେ ଏକାକୀ ୫୦ରୁ ଅଧିକ ଚୀନ୍ ସୈନିକଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରିବା ସହ ଭାରତୀୟ ସଶସ୍ତ୍ର ବାହିନୀରେ ଯୁଦ୍ଧ ନାୟକ ପାଲଟିଥିଲେ ।

ସୁବେଦାର ଯୋଗିନ୍ଦର ସିଂହ ସାହାନନ ପିଭିସି
ଜନ୍ମ	(1921-09-26)୨୬ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୨୧ ମହଲା କଲାନ, ମୋଗା ଜିଲ୍ଲା, ପଞ୍ଜାବ, ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତ
ମୃତ୍ୟୁ	୨୩ ଅକ୍ଟୋବର ୧୯୬୨(1962-10-23) (ବୟସ ୪୧) ବୁମ ଲା ପାସ୍, ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ ସୀମାନ୍ତ ଏଜେନ୍ସି, ଭାରତ
ନିଯୁକ୍ତିଦାତା	ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତ ଭାରତ
ସେବା/ବିଭାଗ	ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତୀୟ ସେନା ଭାରତୀୟ ସେନା
କାର୍ଯ୍ୟକାଳ	୧୯୩୬-୧୯୬୨
ପଦବୀ	ସୁବେଦାର
ସେବା ସଂଖ୍ୟା	JC-4547
ସେନା ବିଭାଗ	ପ୍ରଥମ ବାଟାଲିୟନ, ଶିଖ୍ ରେଜିମେଣ୍ଟ
ସଂଘର୍ଷ/ଯୁଦ୍ଧ	ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ୧୯୪୭ର ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ ଚୀନ-ଭାରତ ଯୁଦ୍ଧ
ପୁରସ୍କାର	ପରମବୀର ଚକ୍ର

ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜୀବନ

ଯୋଗିନ୍ଦର ସିଂହ ୨୬ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୨୧ରେ ପଞ୍ଜାବର ମୋଗା ଜିଲ୍ଲାର ମହଲା କଲାନରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସେହି ଗାଁରେ ତାଙ୍କର ପିଲାଦିନ କଟିଥିଲା। ତାଙ୍କ ପିତା ଶେର ସିଂହ ସାହାନାନ ଏକ କୃଷି ସାଇନି ଶିଖ ପରିବାରର ଥିଲେ, ଯିଏ ହୋସିଆରପୁର ଜିଲ୍ଲାର ମୁନାକ କଲାନ (ପ୍ରାୟତଃ ମୁନାକା ନାମରେ ପରିଚିତ) ଗ୍ରାମରୁ ମୋଗା ଜିଲ୍ଲାର ମହଲା କଲାନକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇଥିଲେ । ତାଙ୍କ ମାତାଙ୍କ ନାମ ବିବି କୃଷ୍ଣ କୌର ଭେଲା । ଯୋଗିନ୍ଦର ସିଂହ କୋଟକାପୁରା ନିକଟରେ ଥିବା କୋଥାଇ ରା ସିଂହ ଗ୍ରାମର ଏକ ସାଇନି ପରିବାରରୁ ଆସିଥିବା ବିବି ଗୁରୁଦୟାଲ କୌର ବଙ୍ଗାଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ। ସେ ନାଥୁ ଆଲା ଗାଁର ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଯାଇ ଦାରୋଲି ଗ୍ରାମର ମାଧ୍ୟମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଯାଇଥିଲେ। ଏହା ତାଙ୍କୁ ପରିଚୟ ଓ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଦେବ ବୋଲି ଭାବି ସେ ସେନାରେ ଯୋଗ ଦେବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ।

ସାମରିକ ଜିବନୀ

ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତୀୟ ସେନାରେ ଯୋଗ ଦେବା ପରେ, ସିଂହ ୨୮ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୩୬ରେ ଶିଖ ରେଜିମେଣ୍ଟ (୧ ଶିଖ୍)ର ପ୍ରଥମ ବାଟାଲିୟନରେ ଅବସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲେ । ସେନାରେ ଯୋଗ ଦେବା ପରେ ସେ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ତାଙ୍କର ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ଆର୍ମି ଏଜୁକେସନ୍ ପରୀକ୍ଷାରେ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲେ। ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ତାଙ୍କୁ ୟୁନିଟ୍ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଶିକ୍ଷକ ଭାବେ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଆଯାଇଥିଲା। ସେ ବର୍ମା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧରେ ଏବଂ ୧୯୪୭-୧୯୪୮ର ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଶ୍ରୀନଗରରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ।

ଚୀନ-ଭାରତ ଯୁଦ୍ଧ

ହିମାଳୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ବିବାଦୀୟ ସୀମାକୁ ନେଇ ଭାରତ ଓ ଚୀନ୍ ମଧ୍ୟରେ ଦୀର୍ଘ ଦିନ ଧରି ମତଭେଦ ରହିଥିଲା। ବିବାଦୀୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ଚୀନ୍ର ବଢ଼ୁଥିବା ଅନୁପ୍ରବେଶକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବା ପାଇଁ ଭାରତର ତତ୍କାଳୀନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ଏହାର ମୁକାବିଲା ପାଇଁ ରଣନୀତି ମାଗିଥିଲେ। ତେବେ ଭାରତୀୟ ସେନା ପକ୍ଷରୁ ଦିଆଯାଇଥିବା ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହା ବଦଳରେ ସେ 'ଫରୱାର୍ଡ ପଲିସି' ନାମକ ଜଣେ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଯୋଜନାକୁ ଅନୁମୋଦନ କରିଥିଲେ। ଏଥିପାଇଁ ଚାଇନା ପଦବୀ ସମ୍ମୁଖରେ ଥିବା ଅନେକ ଛୋଟ ଛୋଟ ପଦବୀ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ ଦିଆଯାଇଥିଲା। ଚୀନ୍ ଅନୁପ୍ରବେଶ ବିରୋଧରେ ଜନସମାଲୋଚନାର ତୀବ୍ର ବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ ନେହେରୁ ସେନାର ପରାମର୍ଶ ବିରୁଦ୍ଧରେ 'ଫରୱାର୍ଡ ପଲିସି' କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିଥିଲେ।ସେନାର ଚିନ୍ତା ଥିଲା ଯେ ଚୀନର ଭୌଗୋଳିକ ଫାଇଦା ରହିଛି। ଏହାବ୍ୟତୀତ ଉନ୍ନତ ଚୀନ୍ ସେନା ଆକ୍ରମଣ କଲେ ଅନେକ ଛୋଟ ଛୋଟ ପୋଷ୍ଟ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ କରିବା ଅସମ୍ଭବ ହେବ। ଏହାକୁ ନେହରୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ବିଶ୍ୱାସ କରିଥିଲେ ଯେ ଚୀନ୍ ଆକ୍ରମଣ କରିବ ନାହିଁ। ତେବେ ଚୀନ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲା ଏବଂ ଏହାଦ୍ୱାରା ଭାରତ-ଚୀନ ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା।

ବମ୍ ଲାଠାରେ ଯୁଦ୍ଧ

୯ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୬୨ରେ ଭାରତର ତତ୍କାଳୀନ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ମନ୍ତ୍ରୀ କ୍ରିଷ୍ଣା ମେନନ୍ ଥାଲା ରିଜର ଦକ୍ଷିଣରେ ଥିବା ଚୀନ୍ ସୈନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ। ରାଜ୍ୟଗୋଷ୍ଠୀ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ସମ୍ମିଳନୀରେ ଯୋଗଦେବା ପାଇଁ ଲଣ୍ଡନରେ ଥିବା ନେହେରୁ ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ। ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଜଣେ ଶିଖ‌ଙ୍କୁ ନେଇ ସପ୍ତମ ପଦାତିକ ବ୍ରିଗେଡ୍କୁ ନାମକା ଚୁକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଆଯାଇଥିଲା, ଯାହାକୁ ସାମରିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅଶୁଭ ଏବଂ ଚୀନ୍ ପାଇଁ ଲାଭଦାୟକ ସ୍ଥଳ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଉଥିଲା। ଏହି ପଦକ୍ଷେପକୁ ଭାରତୀୟ ଗଣମାଧ୍ୟମ ତୀବ୍ର ସମାଲୋଚନା କରିବା ସହ ଭାରତର ସାମରିକ ଆକ୍ରମଣ କ୍ଷମତାକୁ ଦର୍ଶାଇ ଏହାକୁ 'ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ଶୀର୍ଷକ' ସହ ପ୍ରଚାର କରିଥିଲା।

ଏହି ଘଟଣା ସମ୍ପର୍କରେ ଅବଗତ ହୋଇ ଚୀନ୍ ନାମକା ଚୁରେ ଥିବା ଅପ୍ରସ୍ତୁତ ଭାରତୀୟ ପୋଷ୍ଟ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲା। ଯଦିଓ ଭାରତୀୟ ସୈନିକମାନେ ଏହି ଆକ୍ରମଣକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଗୋଳାବାରୁଦ ଏବଂ ଦୁର୍ବଳ ଯୋଗାଯୋଗ ଲାଇନ୍ ଯୋଗୁଁ ସେମାନେ ବ୍ୟାପକ କ୍ଷୟକ୍ଷତି କରିଥିଲେ। ଆକ୍ରମଣର କିଛି ସମୟ ପରେ ଚୀନ୍ ତାୱାଙ୍ଗ ଅଭିମୁଖେ ଅଗ୍ରସର ହୋଇଥିଲା। ମଝିରେ ସେମାନେ ବମ୍ ଲା ପାସ୍ରେ ଏକ ଭାରତୀୟ ପୋଷ୍ଟର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥିଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ଜଣେ ଶିଖଙ୍କ ୨୦ ପ୍ଲାଟୁନ୍ ଯବାନ ଥିଲେ।ଏହି ପୋଷ୍ଟଟି ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁବେଦାର ଥିବା ସିଂଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଥିଲା । ଚୀନ୍ ଏହି ପୋଷ୍ଟଉପରେ ତିନୋଟି ଲହରରେ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ପ୍ରତ୍ୟେକରେ ୨୦୦ ଜଣ ଯବାନ ଥିଲେ। ଯଦିଓ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଦୁଇଟି ଆକ୍ରମଣକୁ ସଫଳତାର ସହ ପ୍ରତିହତ କରାଯାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସେତେବେଳକୁ ପ୍ଲାଟୁନ୍ ଏହାର ମୂଳ ଶକ୍ତିର ଅଧାକୁ ଖସି ଯାଇଥିଲା। ସିଂହ ମଧ୍ୟ ଆହତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିବାକୁ ମନା କରିଦେଇଥିଲେ। ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ଗୁଳିଗୋଳା ସରିଯାଇଥିଲା ଏବଂ ବଞ୍ଚିଥିବା ଲୋକମାନେ କେବଳ ସେମାନଙ୍କ ଭଣ୍ଡାର ପାଖରେ ରହିଯାଇଥିଲେ।

ଏହାପରେ ଶିଖ୍ ସୈନିକମାନେ ଚୀନ୍ ଆଡ଼କୁ ଓହ୍ଲାଇ ଥିଲେ ଏବଂ ଯୁଦ୍ଧ ଚିତ୍କାର କରିଥିଲେ ୱାହେଗୁରୁ ଜୀ କା ଖାଲସା, ୱାହେଗୁରୁ ଜି କି ଫତେହ। ଏହି ଦୃଶ୍ୟରେ ଚାଇନିଜ୍ ଲାଇନ୍ ବିଛିନ୍ନ ହୋଇ ଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଅନେକ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହୋଇଯାଇଥିଲେ। ବିପୁଳ ସଂଖ୍ୟା ଏବଂ ଉନ୍ନତ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଯୋଗୁଁ ଚୀନ୍ ସିଂହ ଏବଂ ତାଙ୍କ ବାକି ସୈନିକଙ୍କ ଶେଷ ଚାର୍ଜକୁ ସାମ୍ନା କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ହୋଇଥିଲା। ସିଂହଙ୍କୁ ଚୀନ୍ ଦଖଲ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ସେ ଏକାକୀ ୫୬ ଜଣ ଚୀନ୍ ସୈନିକଙ୍କୁ ନିଜ ବୟାନରେ ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ।ପରେ ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା ଏବଂ ଚାଇନା ବନ୍ଦୀ ଅବସ୍ଥାରେ ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା।

ପରମ ବୀର ଚକ୍ର

ଯଦିଓ ସଂଖ୍ୟା ଅଧିକ ଥିଲା, ତଥାପି ସିଂହ ଶତ୍ରୁଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ତାଙ୍କ ସୈନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ନେତୃତ୍ୱ ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ମନୋବଳ ବଜାୟ ରଖିଥିଲେ। ୨୩ ଅକ୍ଟୋବର ୧୯୬୨ରେ ତାଙ୍କର ସାହସିକତା ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ପରମବୀର ଚକ୍ରରେ ସମ୍ମାନିତ କରାଯାଇଥିଲା । ପ୍ରଶଂସାପତ୍ରରେ ଲେଖାଯାଇଛି:

Subedar Joginder Singh was the commander of a platoon of the Sikh Regiment holding a defensive position at a ridge near Tongpen La in NEFA. At 0530 hours on 23 October 1962, the Chinese opened a very heavy attack on the Bum la axis to break through to Towang. The leading battalion of the enemy attacked the ridge in three waves, each about 200 strong. Subedar Joginder Singh and his men mowed down the first wave, and the enemy was temporarily halted by the heavy losses it suffered. Within a few minutes, a second wave came over and was dealt with similarly. But the platoon had, by then, lost half its men. Subedar Joginder Singh was wounded in the thigh but refused to be evacuated. Under his inspiring leadership, the platoon stubbornly held its ground and would not withdraw. Meanwhile, the position was attacked for the third time. Subedar Joginder Singh himself manned a light machine gun and shot down a number of the enemy. The Chinese however continued to advance despite heavy losses. When the situation became untenable Subedar Joginder Singh and the few men that were left in the position fixed bayonets and charged the advancing Chinese, bayoneting a number of them before he and his comrades were overpowered. Throughout this action, Subedar Joginder Singh displayed devotion to duty, inspiring leadership and bravery of the highest order.

— 

୧୯୬୩ ମସିହା ମେ' ୧୭ ତାରିଖରେ ଚୀନ୍ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସାମରିକ ସମ୍ମାନ ସହ ତାଙ୍କ ଅସ୍ଥି ବାଟାଲିୟନକୁ ପଠାଇଥିଲା। ପରେ ଏହି କଳସକୁ ମିରଟସ୍ଥିତ ଶିଖ୍ ରେଜିମେଣ୍ଟାଲ ସେଣ୍ଟରକୁ ଅଣାଯାଇ ଶେଷରେ ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀଙ୍କୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରାଯାଇଥିଲା।

ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସମ୍ମାନ

ପରମ ଯୋଦ୍ଧା ସ୍ଥଳରେ ସିଂହଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି, ଜାତୀୟ ଯୁଦ୍ଧ ସ୍ମାରକୀ, ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ

୧୯୮୦ ଦଶକରେ ଜାହାଜ ଚଳାଚଳ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଅଧୀନରେ ଥିବା ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଉଦ୍ୟୋଗ ସିପିଂ କର୍ପୋରେସନ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ (ଏସସିଆଇ) ପିଭିସି ପ୍ରାପ୍ତକାରୀଙ୍କ ସମ୍ମାନରେ ଏହାର ପନ୍ଦରଟି ଅଶୋଧିତ ତୈଳ ଟ୍ୟାଙ୍କରର ନାମକରଣ କରିଥିଲା । ଟ୍ୟାଙ୍କର ଏମଟି ସୁବେଦାର ଯୋଗିନ୍ଦର ସିଂ, ପିଭିସି ୧୯୮୪ ମସିହାରେ ଏସସିଆଇକୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମେ ବନ୍ଦ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ୨୫ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେବା ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ସିଂହଙ୍କ ସମ୍ମାନାର୍ଥେ ମୋଗାରେ ଜିଲ୍ଲାପାଳଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ନିକଟରେ ଏକ ସ୍ମାରକୀ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ଏବଂ ଆଇବି ରିଜ‌ରେ ଭାରତୀୟ ସେନା ପକ୍ଷରୁ ଏକ ସ୍ମାରକୀ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି।

ଲୋକପ୍ରିୟତାରେ

୨୦୧୮ର ବାୟୋପିକ୍ ସୁବେଦାର ଯୋଗିନ୍ଦର ସିଂହ ସିଂହଙ୍କ ଜୀବନୀ ଏବଂ ଭାରତ-ଚୀନ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ତାଙ୍କ ଆକ୍ସନ ଉପରେ ଆଧାରିତ। ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକାରେ ଅଭିନୟ କରିଥିଲେ ପଞ୍ଜାବୀ ଅଭିନେତା ତଥା ଗାୟକ ଗିପ୍ପି ଗ୍ରେୱାଲ ।

ଆଧାର

 

• କାର୍ଡୋଜୋ, ଇଆନ (2003). Param Vir : our heroes in battle (1st ed.). ନୁଆ ଦିଲ୍ଲୀ: ଲୋଟସ କଲେକ୍ସନ. ISBN 9788174362629.
• ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ, ବି ସି (1995). ଥାପିଆଲ, ୟୁ ପି (ed.). Stories of heroism. ନୁଅ ଦିଲ୍ଳୀ: ଆଲାଏଡ ପବ୍ଲିଶର. ISBN 978-81-7023-516-3.

ଆଗକୁ ପଢିବା

• ରାୱତ, ରଚନା ବିଷ୍ଟ (2014), The Brave: Param Vir Chakra Stories, ପେଙ୍ଗୁଇନ୍ ବୁକ୍ସ ଇଣ୍ଡିଆ ପ୍ରାଇଭେଟ୍ ଲିମିଟେଡ୍, ISBN 978-01-4342-235-8
• ରେଡ୍ଡୀ, କିଟ୍ଟୁ (2007), Bravest of the Brave: Heroes of the Indian Army (in ଇଂରାଜୀ), ନୁଆ ଦିଲ୍ଳୀ: ପ୍ରଭାତ ପ୍ରକାଶନ, ISBN 978-81-87100-00-3