ମଲ୍ଲିକାର୍ଜୁନ ମନସୁର
ମଲ୍ଲିକାର୍ଜୁନ ମନସୁର (କନ୍ନଡ: மல்லிகர்ஜுண் மந்ஸூர), (୩୧ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୧୦ - ୧୨ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୯୨) କର୍ଣ୍ଣାଟକର ଜଣେ ହିନ୍ଦୁସ୍ତାନୀ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ କଣ୍ଠଶିଳ୍ପୀ ଥିଲେ । ସେ ଖୟାଲ ଶୈଳୀରେ ଗୀତ ଗାଉଥିଲେ । ମନସୁର ମୁଖ୍ୟତଃ ଜୟପୁର-ଅଟ୍ରାଉଲି ଘରାନାରୁ ଥିଲେ ।[୧]
ମଲ୍ଲିକାର୍ଜୁନ ମନସୁର | |
|---|---|
 ଭାରତର 2014 ଷ୍ଟାମ୍ପରେ ମନସୁର | |
| Background information | |
| ଜନ୍ମ ସମୟରେ ନାମ | ମଲ୍ଲିକାର୍ଜୁନ ଭୀମ୍ରାୟପ୍ପା ମନସୁର |
| ଜନ୍ମ | ୩୧ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୧୦ ମନସୁର, ବମ୍ବେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତ |
| ମୃତ୍ୟୁ | ୧୨ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୯୨ (ବୟସ ୮୧) ଧରୱାଡ, କର୍ଣ୍ଣାଟକ, ଭାରତ |
| ଶୈଳୀ | ହିନ୍ଦୁସ୍ତାନୀ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଙ୍ଗୀତ |
| ପେଷା | କଣ୍ଠଶିଳ୍ପୀ |
| କାର୍ଯ୍ୟକାଳ | 1928(?) – 1992 |
ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜୀବନ ଏବଂ ପୃଷ୍ଠଭୂମି ସମ୍ପାଦନା
ମଲ୍ଲିକାର୍ଜୁନ ୧୯୧୦ ମସିହାରେ ନୂଆ ବର୍ଷ ଅବସରରେ କର୍ଣ୍ଣାଟକର ଧରୱାଡଠାରୁ ପାଞ୍ଚ କିଲୋମିଟର ପଶ୍ଚିମରେ ଥିବା ମନସୁରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।[୨][୩] ତାଙ୍କ ଜୀବନୀ ଅନୁଯାୟୀ, ସେ ଅମାବାସ୍ୟା ଦିନ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପିତା ଭୀମାରାୟାପ୍ପା ଗ୍ରାମର ମୁଖିଆ ଥିଲେ, ବୃତ୍ତିରେ ଜଣେ କୃଷକ ଏବଂ ଜଣେ ଉତ୍ସାହୀ ପ୍ରେମୀ ତଥା ସଙ୍ଗୀତର ପୃଷ୍ଠପୋଷକ ଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଚାରି ଭାଇ ଏବଂ ତିନି ଭଉଣୀ ଥିଲେ । ତାଙ୍କ ବଡ ଭାଇ ବାସଭରାଜ ଏକ ଥିଏଟର ଟ୍ରୁପର ମାଲିକ ଥିଲେ ଏବଂ ଏହିପରି ନଅ ବର୍ଷ ବୟସରେ ମଲ୍ଲିକାର୍ଜୁନ ଏକ ନାଟକରେ ଏକ ଛୋଟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।[୪]
ତାଙ୍କ ପୁଅର ଏହି ପ୍ରତିଭାକୁ ଦେଖି ମଲ୍ଲିକାର୍ଜୁନଙ୍କ ପିତା ତାଙ୍କୁ ଏକ ଯାକୁଶାନା (କନ୍ନଡ ଥିଏଟର) ନାଟକଦଳରେ ନିୟୋଜିତ କରିଥିଲେ । ଏହି ନାଟକଦଳର ମାଲିକ ମଲ୍ଲିକାର୍ଜୁନଙ୍କ କୋମଳ ଏବଂ ସୁମଧୁର ସ୍ୱରକୁ ପସନ୍ଦ କରିଥିଲେ ଏବଂ ନାଟକ-ଅଭିନୟ ସମୟରେ ତାଙ୍କୁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ରଚନା ଗାଇବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥିଲେ । ଏହିପରି ଏକ ଅଭିନୟ ଶୁଣି ତାଙ୍କୁ ଆପ୍ପାୟା ସ୍ୱାମୀ ନେଇଥିଲେ ଯାହାଙ୍କ ଅଧୀନରେ ସେ କର୍ଣ୍ଣାଟକୀ ସଙ୍ଗୀତରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ତାଲିମ ନେଇଥିଲେ । କିଛି ସମୟ ପରେ, ସେ ମିର୍ଜାର ନୀଳକଣ୍ଠ ବୁଆ ଆଲୁର୍ମାଥଙ୍କ ଅଧୀନରେ ହିନ୍ଦୁସ୍ତାନୀ ସଙ୍ଗୀତ ସହିତ ପରିଚିତ ହୋଇଥିଲେ, ଯିଏ ଗ୍ୱାଲିଅର ଘରାନାର ଥିଲେ । ଶେଷରେ ତାଙ୍କୁ ୧୯୨୦ ଦଶକର ଶେଷ ଭାଗରେ ଜୟପୁର-ଅଟ୍ରାଉଲି ଘରାନାର ଷ୍ଟାଲୱାର୍ଟ ତଥା ତତ୍କାଳୀନ ପିତୃପୁରୁଷ ଉଲ୍ଲାଦିୟା ଖାନ (୧୮୫୫-୧୯୪୬)ଙ୍କ ପାଖକୁ ଆଣିଥିଲେ, ଯିଏ ତାଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ବଡ଼ପୁଅ ମଞ୍ଜି ଖାନଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଇଥିଲେ । ମଞ୍ଜି ଖାନଙ୍କ ଅକାଳ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ସେ ମଞ୍ଜୀ ଖାନଙ୍କ ସାନଭାଇ ଭୁର୍ଜି ଖାନଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଆସିଥିଲେ । ଭୁର୍ଜି ଖାନଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଥିବା ଏହି ଗ୍ରୁମିଂ ତାଙ୍କ ଗୀତ ଶୈଳୀ ଉପରେ ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥିଲା ।
ପୁରସ୍କାର ସମ୍ପାଦନା
ସେ ତିନୋଟି ଜାତୀୟ ପଦ୍ମ ପୁରସ୍କାର, ୧୯୭୦ରେ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ, ୧୯୭୬ରେ ପଦ୍ମ ଭୂଷଣ ଏବଂ ୧୯୯୨ରେ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିବା ଦ୍ୱିତୀୟ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନାଗରିକ ସମ୍ମାନ ପଦ୍ମଭୂଷଣ ପାଇଥିଲେ ।[୫][୬] ୧୯୮୨ ମସିହାରେ ତାଙ୍କୁ ସଂଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ ଫେଲୋସିପ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା, ଯାହାକି ସଂଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର, ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସଙ୍ଗୀତ, ନୃତ୍ୟ ଏବଂ ନାଟକ ଏକାଡେମୀଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିବା ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସମ୍ମାନ ମିଳିଥିଲା ।[୭]
ପୁସ୍ତକ ସମ୍ପାଦନା
ମନସୁର କନ୍ନଡ଼ରେ ନନ୍ନା ରସାୟାତ୍ରେ (କନ୍ନଡ: ನನ್ನ ರಸಯಾತ್ರೆ) ନାମକ ଏକ ଆତ୍ମଜୀବନୀ ପୁସ୍ତକ ଲେଖିଥିଲେ,[୮] ଯାହା ତାଙ୍କ ପୁଅ ରାଜଶେଖର ମନସୁରଙ୍କ ସଙ୍ଗୀତରେ ମାଇଁ ଜର୍ନୀ ଇନ ମ୍ୟୁଜିକ ନାମକ ଏକ ପୁସ୍ତକ ଭାବରେ ଇଂରାଜୀରେ ଅନୁବାଦ କରାଜାଇଥିଲା ।
ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଜୀବନ ସମ୍ପାଦନା
ମନସୁର ଗଙ୍ଗାମ୍ମାଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ସାତୋଟି ଝିଅ ଏବଂ ଗୋଟିଏ ପୁତ୍ର ରାଜଶେଖର ମନସୁର ଥିଲେ । ମନସୁରଙ୍କ ପିଲାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରାଜଶେଖର ଏବଂ ନୀଲା କୋଡଲି କଣ୍ଠଶିଳ୍ପୀ ଅଟନ୍ତି ।[୯]
ଦୁଇ ସପ୍ତାହ କୋମାରେ ରହିବା ପରେ ମନସୁର ଏପ୍ରିଲ ୧୯୯୨ରେ ଅସୁସ୍ଥତାରୁ ସୁସ୍ଥ ହୋଇଥିଲେ । ନିଶ୍ୱାସ ପ୍ରଶ୍ୱାସରେ ପୀଡିତ ହେବା ପରେ ସେହି ବର୍ଷ ୧୨ ସେପ୍ଟେମ୍ବରରେ ଧରୱାଡରେ ତାଙ୍କର ଦେହାନ୍ତ ହୋଇଥିଲା । ତାଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟ ଅନ୍ତିମ ସଂସ୍କାର ଦିଆଯାଇଥିଲା ।[୧୦]
ଆଧାର ସମ୍ପାଦନା
- ↑ "Mallikarjun Mansur Biography". Underscore records. Retrieved 12 July 2013.
- ↑ "Mallikarjun Mansur Biography". Dharwad district official website. Archived from the original on 2 July 2013.
- ↑ "Weekend musical feast". The Hindu. Chennai, India. 15 September 2006. Archived from the original on 7 November 2012.
- ↑ "ITC SRA's Tribute a Maestro: Mallikarjun Mansur". ITC Sangeet Research Academy. Retrieved 12 July 2013.
- ↑ "Padma Awards | Interactive Dashboard". www.dashboard-padmaawards.gov.in (in ଇଂରାଜୀ). Archived from the original on 2022-03-06. Retrieved 2022-03-06.
- ↑ "Padma Awards Directory (1954–2007)" (PDF). Ministry of Home Affairs. Archived from the original (PDF) on 10 April 2009.
- ↑ "SNA: List of Sangeet Natak Akademi Ratna Puraskarwinners (Akademi Fellows)". Official website. Archived from the original on 4 March 2016.
- ↑ "Award for Balamuralikrishna". The Hindu. Chennai, India. 2 January 2009.
- ↑ "Aching for Gouri..." The Hindu. 4 September 2003. Retrieved 28 May 2013.
- ↑ "Mallikarjun Mansur passes away". The Indian Express. 13 September 1992. p. 1.