ବୃହସ୍ପତି (ଜ୍ୟୋତିଷ)

ବୃହସ୍ପତି ଯାହାଙ୍କୁ "ପ୍ରାର୍ଥନା କିମ୍ବା ଭକ୍ତିର ସ୍ୱାମୀ" ରୂପେ ପୂଜାକରାଯାଏ, ଏବଂ "ବ୍ରହ୍ମମନସ୍ପତି" ତଥା ଦେବଗୁରୁ (ଦେବତା ମାନଙ୍କ ଗୁରୁ) ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ସେ ହିନ୍ଦୁ ଦେବତା ଏବଂ ବୌଦୀକ ଆରାଧ୍ୟ ଅଟନ୍ତି । ତାଙ୍କୁ ଧର୍ମର ଅବତାର ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ, ସେ ମନୁଷ୍ୟ ଓ ଦେବତା ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ମଧ୍ୟସ୍ଥତା କରିଥାନ୍ତି ।

ବୃହସ୍ପତି
ବୃହସ୍ପତି (ଗ୍ରହ)ର ସ୍ୱାମୀ ଏବଂ ଶିକ୍ଷାର ସ୍ୱାମୀ
Affiliation	ଗ୍ରହ ଏବଂ ହିନ୍ଦୁ ଦେବତାମାନଙ୍କ ଗୁରୁ
ଲୋକ	ବୃହସ୍ପତି ମଣ୍ଡଳ କିମ୍ବା ଲୋକ
ଗ୍ରହ	ବୃହସ୍ପତି
Mantra	ॐ बृं बृहस्पतये नमः॥
ସ୍ୱାମୀ/ସ୍ତ୍ରୀ	ତାରା
Mount	ହାତୀ/ ଆଠ ଘୋଡ଼ା ଯୁକ୍ତ ରଥ

ବୃହସ୍ପତି ହିନ୍ଦୁ ଦେବତାମାନଙ୍କ ଗୁରୁ ଅଟନ୍ତି ଏବଂ ଦୈତ୍ୟ ଗୁରୁ ଶୁକ୍ରାଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କ କଠୋର ବିରୋଧୀ ରହିଛନ୍ତି । ସେ ନବଗ୍ରହ ସମୂହର ନାୟକ ବୋଲି ଜଣାଯାଏ, ସେଥିପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ଗଣପତି ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ । ସେ ଜ୍ଞାନ ଓ ବାଗ୍ମିତାର ଦେବତା ଋପେ ଗ୍ରହଣିୟ ଅଟନ୍ତି । ସେ "ବାର୍ହସ୍ପତ୍ୟ ସୂତ୍ର"ର ରଚନା କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ବର୍ଣ୍ଣ ସୁବର୍ଣ୍ଣ କିମ୍ବା ହଳଦିଆ ବୋଲି ଜଣାଯାଏ ଏବଂ ତାଙ୍କ ପାଖେ ଦଣ୍ଡ, କମଳ ଏବଂ ଜପମାଳା ରହିଥାଏ । ସେ ସପ୍ତବାରରେ ବୃହସ୍ପତିବାରର ସ୍ୱାମୀ ଭାବେ ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ । ଜ୍ୟୋତିଷରେ ତାଙ୍କୁ ବୃହସ୍ପତି (ଗ୍ରହ)ର ସ୍ୱାମୀ ଭାବେ ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ।

ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମରେ

ଋଗ୍ୱେଦ ଅନୁଶାରେ ବୃହସ୍ପତିକୁ ଅଙ୍ଗିରସ ଋଷିଙ୍କ ପୁତ୍ର ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଏବଂ "ଶିବ ପୁରାଣ" ଅନୁଶାରେ ତାଙ୍କୁ ସୁରୁପର ପୁତ୍ର ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ । ତାଙ୍କର ଦୁଇ ଭାଇ ଅଛନ୍ତି: "ଅତଥ୍ୟ" ଏବଂ ସମ୍ବର୍ତନ" । ତାଙ୍କର ତିନିଜଣ ପତ୍ନୀ ଅଛନ୍ତି । ପ୍ରଥମ ପତ୍ନୀ "ଶୁଭା", ସେ ସାତଜଣ ପୁତ୍ରୀ (ଭାନୁମତି, ରାକା, ଆର୍ଚିସ୍ମତି, ମହାମତି, ମହିଷ୍ମତି, ସିନିବଳୀ ଏବଂ ହବିଷ୍ମତିଙ୍କୁ) ଜନ୍ମ ଦେଇଥିଲେ । ଦ୍ୱିତୀୟ ପତ୍ନୀ "ତାରା", ଯାହାଙ୍କର ସାତଜଣ ପୁତ୍ର ଏବଂ ଜଣେ ପୁତ୍ରୀ ଅଛନ୍ତି ତଥା ତୃତୀୟ ପତ୍ନୀ "ମମତା"ଙ୍କଠାରୁ କଚ ଓ ଭରଦ୍ୱାଜ ନାମରେ ଦୁଇଜଣ ପୁତ୍ର ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲେ । ବୃହସ୍ପତି, ପ୍ରଭାସ ତୀର୍ଥର ତଟ ଭଗବାନ ଶିବଙ୍କର ଅଖଣ୍ଡ ତପସ୍ୟା କରି ଦେବଗୁରୁର ପଦବୀ ପାଇଥିଲେ । ସେତିକିବେଳେ ଭଗବାନ ଶିବ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇ ତାଙ୍କୁ "ନବଗ୍ରହ"ରେ ଏକ ସ୍ଥାନ ଦେଇଥିଲେ । କଚ, ବୃହସ୍ପତିଙ୍କ ପୁତ୍ର ଥିଲେ କିମ୍ବା ଭ୍ରାତା, ଏହି ବିଷୟରେ ମତଭେଦ ରହିଛି । କିନ୍ତୁ ମହାଭାରତ ଅନୁଶାରେ "କଚ" ତାଙ୍କର ଭ୍ରାତା ଥିଲେ । ଭରଦ୍ୱାଜ ଗୋତ୍ରର ସମସ୍ତ ବ୍ରାହ୍ମଣ ତାଙ୍କ ବଂଶଜ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ।

ଜ୍ୟୋତିଷରେ

ବୃହସ୍ପତି ତାରାଙ୍କ ସହିତ

ଜ୍ୟୋତିଷ ଅନୁଶାରେ ବୃହସ୍ପତିଙ୍କୁ ନବ ଗ୍ରହର ସ୍ୱାମୀ ଭାବେ ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଏବଂ ନବଗ୍ରହରେ ଗଣାଯାଏ । ତାଙ୍କୁ ଗୁରୁ, ଚୁରା କିମ୍ବା ଦେବଗୁରୁ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ତାଙ୍କୁ କୌଣସି ଗ୍ରହରୁ ଅତ୍ୟାଧିକ ଶୁଭଗ୍ରହ ଭାବେ ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ । ସେ ଗୁରୁ କିମ୍ବା ବୃହସ୍ପତି (ଧନୁ ରାଶି) ଓ (ମୀନ ରାଶି)ର ସ୍ୱାମୀ ଅଟନ୍ତି । ବୃହସ୍ପତି ଗ୍ରହ (କର୍କଟ ରାଶି)ରେ ଉଚ୍ଚ ଭାବରେ ରହିଥାନ୍ତି ଏବଂ (ମକର ରାଶି)ରେ ନିଚ୍ଚ ଭାବେ ରହିଥାନ୍ତି । ସୂର୍ଯ, ଚନ୍ଦ୍ରମା ଓ ମଙ୍ଗଳ ଗ୍ରହ ବୃହସ୍ପତିଙ୍କ ପାଇଁମିତ୍ର ଗ୍ରହ ଅଟନ୍ତି । ବୁଧ ଶତୃ ଏବଂ ଶନି ତଟସ୍ଥ ଅଟନ୍ତି । ବୃହସ୍ପତିଙ୍କ ତିନି ନକ୍ଷତ୍ର "ପୁନର୍ବସୁ", ବିଶାଖା ଓ "ପୂର୍ବା ଭାଦ୍ରପଦ" ରହିଛନ୍ତି ।

ଗୁରୁଙ୍କୁ ବୈଦିକ ଜ୍ୟୋତିଷରେ "ଆକାଶ"ର ତତ୍ତ୍ୱ ବୋଲି ଜଣାଯାଏ । ଏହାର ଗୁଣ ବିଶାଳତା, ବିକାଶ, ବ୍ୟକ୍ତିର କୁଣ୍ଡଳୀ ଓ ଜୀବନରେ ବିସ୍ତାରର ସଙ୍କେତ ହୋଇଥାଏ । ଗୁରୁ ପୂର୍ବଜନ୍ମର କର୍ମ, ଧର୍ମ, ଦର୍ଶନ, ଜ୍ଞାନ ଏବଂ ସନ୍ତାନରୁ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ବିଷୟରେ ସନ୍ତୁଳନର ପ୍ରତିନିଧିତ୍ତ୍ୱ କରିଥାଏ । ଏହା ଶିକ୍ଷଣ ଏବଂ ଜ୍ଞାନର ପ୍ରସାରରେ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ରହିଥାଏ । ଯାହାର କୁଣ୍ଡଳୀରେ ବୃହସ୍ପତି ଉଚ୍ଚ ଥାଏ, ସେହି ମନୁଷ୍ୟର ଜୀବନରେ ପ୍ରଗତି ହୋଇଥାଏ, ତା'ର ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଓ ସମୃଦ୍ଧି ବଢିଯାଏ । ମଧୁମେହର ସିଧା ସମ୍ବନ୍ଧ କୁଣ୍ଡଳୀର ବୃହସ୍ପତିରୁ ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ । ପାରମ୍ପରିକ ହିନ୍ଦୁ ଜ୍ୟୋତିଷ ଅନୁସାରେ ଗୁରୁଙ୍କ ପୂଜା ଆରଧନା ପେଟକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥିବା ରୋଗରୁ ଦୂରେଇ ପାରେ ତଥା ପାପର ନାଶ କରିଥାଏ ।