ବୁଢ଼ାନୀଳକଣ୍ଠ ମନ୍ଦିର

ବୁଢ଼ାନୀଳକଣ୍ଠ ମନ୍ଦିର
ବୁଢ଼ାନୀଳକଣ୍ଠ ମନ୍ଦିର
बुढानिलकण्ठ मन्दिर
Religion
ଅନୁବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ	ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମ
District	କାଠମାଣ୍ଡୁ
ଦେବାଦେବୀ	Lord Vishnu
Location
ସ୍ଥାନ	Budanilkantha
Country	ନେପାଳ
Length	5 metres

ବୁଢ଼ାନୀଳକଣ୍ଠ ମନ୍ଦିର, ଏକ ଖୋଲା ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର ଯାହା ନେପାଳର ବୁଢ଼ାନୀଳକଣ୍ଠ ସ୍ଥାନରେ ଅବସ୍ଥିତ ଓ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କୁ (Mahavishnu) ସମର୍ପିତ । ଏହି ମନ୍ଦିରକୁ ନାରାୟଣଥାନ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ଯେଉଁଠାରେ ଶାୟିତ ଅବସ୍ଥାରେ ବିଷ୍ଣୁ ପ୍ରତିମାଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଏ ।

ଧାର୍ମିକ ମାହାତ୍ମ୍ୟ

କେତେକ ବ୍ୟକ୍ତି ବୁଢ଼ାନୀଳକଣ୍ଠ ମନ୍ଦିରକୁ ବୁଢ଼ାନୀଳକଣ୍ଠ ମନ୍ଦିର ନ କହି ବୁଦ୍ଧନୀଳକଣ୍ଠ ମନ୍ଦିର କହନ୍ତି ମାତ୍ର ଏହା ସତ୍ୟ ନୁହେଁ । ଏହା ସଂସ୍କୃତରୁ ଆନୀତ ପୁରାତନ ନୀଳ କଣ୍ଠ ଅଟେ । ଏହା ଶିବଙ୍କର ଏକ ନାମ ଯେହେତୁ ସେ ସଂସାରକୁ ବିଷ ଜ୍ୱାଳାରୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ନିଜେ ବିଷ ପାନ କରିଥିଲେ ଓ ସେହି ହେତୁ ତାଙ୍କର କଣ୍ଠ ନୀଳ ରଙ୍ଗ ଧାରଣ କରିଥିଲା । ଏଠାରେ ଥିବା ମୂର୍ତ୍ତି ବିଷ୍ଣୁ ପ୍ରତିମା ଅଟେ । ବ୍ରହ୍ମା, ବିଷ୍ଣୁ ଓ ଶିବଙ୍କୁ ତ୍ରିମୂର୍ତ୍ତି କହନ୍ତି ।

ହିନ୍ଦୁ ପୁରାଣ ଅନୁସାରେ ସମୁଦ୍ର ମନ୍ଥନ ସହିତ ଗୋସାଇକୁଣ୍ଡର ସମ୍ପର୍କ ଅଛି । ଶିବଙ୍କର ଝରଣା ଜଳ ଉତ୍ସରୁ ଜଳ ଆସି ଗୋସାଇକୁଣ୍ଡରେ ମିଶିଛି । ଏହି ପୁଷ୍କରିଣୀ ଜଳରେ ବିଷ୍ଣୁ ମୂର୍ତ୍ତି ଅଛି କିନ୍ତୁ ଜଳ ଶିବଙ୍କ ଝରଣାରୁ ଆସିଥିବାରୁ ଶିବଙ୍କ ନାମରେ ମନ୍ଦିର ନାମକରଣ ହୋଇଛି ।^[୧]

ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ଏହା ଏକ ପବିତ୍ର ସ୍ଥାନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମାବଲମ୍ବୀମାନେ ଏହାକୁ ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ଭାବରେ ବିବେଚନା କରନ୍ତି ।^[୨] ପୁରାତନ କାଳରୁ ଏହି ମନ୍ଦିର ବିଭିନ୍ନ ଧର୍ମର ସମନ୍ୱୟର ପ୍ରତୀକ ଭାବରେ ମାନ୍ୟତା ପାଇଛି ।

ସ୍ଥାନ

କାଠମାଣ୍ଡୁ ଉପତ୍ୟକାର ଉତ୍ତର ଦିଗରଶେଷ ଭାଗରେ ଥିବା ଶିବପୁରୀ ପର୍ବତର ନିମ୍ନ ଭାଗରେ ବୁଢ଼ାନୀଳକଣ୍ଠ ମନ୍ଦିର ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି । ^[୩] କାଠମାଣ୍ଡୁ ଜିଲ୍ଲାର ବୁଢ଼ାନୀଳକଣ୍ଠ ମୁନିସିପାଲଟିରେ ଏହା ଅବସ୍ଥିତ । ଏହାର ଠିକଣା: ଗୋଳଫୁଟାର ମୁଖ୍ୟ ରାସ୍ତା, ବୁଢ଼ାନୀଳକଣ୍ଠ, ୪୪୬୦୦ । ତ୍ରିଭୁବନ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଏୟାରପୋର୍ଟଠାରୁ ୧୨ କିମି ଦୂରରେ ଓ ଥାମେଲଠାରୁ ୯ କିମି ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ ।

ବୁଢ଼ାନୀଳକଣ୍ଠ ମନ୍ଦିରର ପ୍ରବେଶ ଦ୍ୱାର

ବିଶେଷତ୍ୱ

ଏଠାରେ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ଗୋଟିଏ ବଡ କଳା ଆଗ୍ନେୟଗିରି ପଥରରୁ ତିଆରି କରାଯାଇଛି ।^[୪] ତେର ମିଟର ଲମ୍ବାର ଏକ ପୁଷ୍କରିଣୀ ମଧ୍ୟରେ ୫ ଫୁଟ ଲମ୍ବାର ଏହି ମୂର୍ତ୍ତି ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି । ତାଙ୍କର ଚାରି ହାତରେ ଶଙ୍ଖ, ଚକ୍ର, ଗଦା ଓ ପଦ୍ମ ଧରିଛନ୍ତି ।^[୧] ତାଙ୍କର ମୁକୁଟରେ ଅନେକ କୀର୍ତ୍ତିମୁଖ ଚିତ୍ର ଅଛି ଓ ତା ଉପରେ ଏକ ରୂପା ମୁକୁଟ ଅଛି । ଏହି ମୂର୍ତ୍ତି ୧୪୦୦ ଶହ ବର୍ଷର ପୁରୁଣା ମୂର୍ତ୍ତି ।^[୧] ବୁଢ଼ାନୀଳକଣ୍ଠ ମୂର୍ତ୍ତିଟି ନେ))ପାଳର ସବୁଠାରୁ ବିଶାଳକାୟ ମୂର୍ତ୍ତି ।^[୫]

ବୁଢ଼ାନୀଳକଣ୍ଠ ମନ୍ଦିର ପ୍ରାଙ୍ଗଣର ଦୃଶ୍ୟ

ପର୍ବପର୍ବାଣି

ପ୍ରତି ବର୍ଷ ହିନ୍ଦୁଙ୍କର କାର୍ତ୍ତିକ ମାସର ଏକାଦଶୀ ଦିନ ହରିବୋଧିନୀ ଏକାଦଶୀ ମେଳା ଏଠାରେ ସମ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ଓ ହଜାର ହଜାର ଯାତ୍ରୀ ଏଠାକୁ ଆସନ୍ତି ।^[୬] ଏହି ବିଶେଷ ଧାର୍ମିକ ସଂସ୍କାରରେ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଦୀର୍ଘ ନିଦ୍ରାରୁ ଜାଗ୍ରତ କରାଯାଏ । ପ୍ରତି ବର୍ଷ ଏଠାରେ ଏକ ବିରାଟ ମେଳାର ଆୟୋଜନ କରାଯାଏ ଓ ପବିତ୍ର ଏକାଦଶୀ, ହରିଶୟନୀ ଓ ହରିବୋଧିନୀ ଚାନ୍ଦ୍ର କ୍ୟାଲେଣ୍ଡର ଅନୁସାରେ ଛଅ ମାସର ଶୟନରୁ ବିଷ୍ଣୁ ଜାଗ୍ରତ ହୁଅନ୍ତି ।

ମନ୍ଦିରର ରହସ୍ୟ

ନେପାଳ ରାଜପରିବାରର କିମ୍ବଦନ୍ତୀ

ଏକ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁସାରେ ରାଜା ପ୍ରତାପ ମଲ୍ଲ (୧୬୪୧-୧୬୭୪) ଏକ ଦୂରଦର୍ଶୀ ସ୍ୱପ୍ନରେ ଅଭିଶାପ ପାଇଥିବା ଦେଖିଥିଲେ । ସେଠାରେ ସେ ଦେଖିଲେ, ସେ ବୁଢ଼ାନୀଳକଣ୍ଠ ମନ୍ଦିରକୁ ଗଲେ ମୃତ୍ୟୁ ବରଣ କରିବେ ।^[୭] ସେହି ଭୟରେ ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମରଣ ଭୟରେ ରାଜା ପରିବାରର କେହି ବୁଢ଼ାନୀଳକଣ୍ଠ ମନ୍ଦିର ଯାଇନାହାନ୍ତି ।^[୮]

ଭାସମାନ ମୂର୍ତ୍ତି

ପୋଖରୀରେ ଭାଷମାନ ବୁଢ଼ାନୀଳକଣ୍ଠ ମୂର୍ତ୍ତୀ

ବହୁତ ବର୍ଷ ଧରି ମୂର୍ତ୍ତି ଜଳରେ ଭାଷୁଥିବା ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଉଥିଲା । ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ଏହାର ସତ୍ୟାସତ୍ୟ ପ୍ରମାଣିତ ବା ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାତ ହୋଇପାରିଲାନି କିନ୍ତୁ ୧୯୫୭ ମସିହାରେ ଭାସମାନ ଲାଭା ପଥରର ସମ ଘନତ୍ୱ ଥିବା ସିଲିକା ପଥରର ଏକ ଛୋଟ ଚିପ ଜଳରେ ଭାସିବା ଦେଖାଗଲା ।^[୯] ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଅଧିକ ପରୀକ୍ଷା ନିରୀକ୍ଷା କରିବା ଅନୁରୋଧକୁ ମନା କରାଯାଇଥିଲା ।

ମୂର୍ତ୍ତିର ପ୍ରାରମ୍ଭ

ଏକ କାହାଣୀ ଅନୁସାରେ ଜଣେ ଚାଷୀ ହଳ କରୁଥିବା ବେଳେ ଲଙ୍ଗଳ ମୁନରେ ଏକ ମୂର୍ତ୍ତି ବାଜିଲା ଓ ତାହା ମଧ୍ୟରୁ ରକ୍ତସ୍ରାବ ହେଉଥିବା ଦେଖାଗଲା । ସେହି ମୂର୍ତ୍ତିଙ୍କୁ ନେଇ ବର୍ତ୍ତମାନର ସ୍ଥାନରେ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଛି ।

ଦର୍ପଣ ଛବି

କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ବର୍ଣ୍ଣନା ଅନୁସାରେ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ପାଖରେ ଶିବଙ୍କର ଗୋଟିଏ ଦର୍ପଣ ଛବି ସେହି ଜଳରେ ଦେଖାଯାଏ । ପ୍ରତି ବର୍ଷ ଅଗଷ୍ଟ ମାସରେ ପାଳନ କରାଯାଉଥିବା ଶିବ ପର୍ବରେ ସେହି ଦର୍ପଣ ଛବି ଦେଖାଯାଏ ।^[୧୦]

ଏହା ମଧ୍ୟ ଦେଖନ୍ତୁ

ନେପାଳରେ ଥିବା ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିରମାନଙ୍କର ଏକ ଚିଠା

ଆଧାର

↑ ^୧.୦ ^୧.୧ ^୧.୨ कृष्णा (2020-04-07). "नेपाल का बूढानीलकण्ठ मंदिर जहाँ सोते हुए भगवान विष्णु शेषनाग पर विराजमान हैं". धर्मयात्रा (DharmYaatra) (in ହିନ୍ଦୀ). Retrieved 2022-07-24.
↑ Binod Ghimire (2000). Experience Nepal: A Travel Guide, p. 96. R.G. Publications.
↑ "Ministry of Culture, Tourism and Civil Aviation - Government of Nepal". www.tourism.gov.np. Retrieved 2016-07-31.
↑ "1400 Years old sculptural marvel of Sleeping Vishnu on a single stone". Detechter (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). 2016-12-21. Retrieved 2022-07-24.
↑ "Budhanilkantha, Nepal - Lonely Planet". lonelyplanet.com. Retrieved 2015-09-14.
↑ "Budhanilkantha". sacredsites.com. Retrieved 2015-09-14.
↑ "नेपाल का प्राचीन मंदिर, राज परिवार इस डर से नहीं जाता दर्शन के लिए". Navbharat Times (in ହିନ୍ଦୀ). Retrieved 2022-07-24.
↑ "Budhanilkantha". Places of Peace and Power.
↑ "വെള്ളത്തില്‍ പൊങ്ങിക്കിടക്കുന്ന കരിങ്കല്ലില്‍ കൊത്തിയ വിഷ്ണു വിഗ്രഹം, അറിയുമോ ഈ ക്ഷേത്രത്തെക്കുറിച്ച്!!". Zee News Malayalam (in ମାଲାୟଲମ୍). 2021-02-13. Retrieved 2022-07-24.
↑ "बेहद चमत्कारी है ये मंदिर, एक साथ विराजते हैं श्री हरि व भोलेनाथ". punjabkesari. 2022-05-12. Retrieved 2022-07-24.

[:0-1] ୧.୦ ^୧.୧ ^୧.୨ कृष्णा (2020-04-07). "नेपाल का बूढानीलकण्ठ मंदिर जहाँ सोते हुए भगवान विष्णु शेषनाग पर विराजमान हैं". धर्मयात्रा (DharmYaatra) (in ହିନ୍ଦୀ). Retrieved 2022-07-24.

[2] Binod Ghimire (2000). Experience Nepal: A Travel Guide, p. 96. R.G. Publications.

[3] "Ministry of Culture, Tourism and Civil Aviation - Government of Nepal". www.tourism.gov.np. Retrieved 2016-07-31.

[:1-4] "1400 Years old sculptural marvel of Sleeping Vishnu on a single stone". Detechter (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). 2016-12-21. Retrieved 2022-07-24.

[lonelyplanet-5] "Budhanilkantha, Nepal - Lonely Planet". lonelyplanet.com. Retrieved 2015-09-14.

[sacredsites2-6] "Budhanilkantha". sacredsites.com. Retrieved 2015-09-14.

[7] "नेपाल का प्राचीन मंदिर, राज परिवार इस डर से नहीं जाता दर्शन के लिए". Navbharat Times (in ହିନ୍ଦୀ). Retrieved 2022-07-24.

[sacredsites-8] "Budhanilkantha". Places of Peace and Power.

[9] "വെള്ളത്തില്‍ പൊങ്ങിക്കിടക്കുന്ന കരിങ്കല്ലില്‍ കൊത്തിയ വിഷ്ണു വിഗ്രഹം, അറിയുമോ ഈ ക്ഷേത്രത്തെക്കുറിച്ച്!!". Zee News Malayalam (in ମାଲାୟଲମ୍). 2021-02-13. Retrieved 2022-07-24.

[10] "बेहद चमत्कारी है ये मंदिर, एक साथ विराजते हैं श्री हरि व भोलेनाथ". punjabkesari. 2022-05-12. Retrieved 2022-07-24.

[୧]

[୨]

[୩]

[୪]

[୫]

[୬]

[୭]

[୮]

[୯]

[୧୦]