ବାଇଜା ବାଈ

ରାଜନେତ୍ରୀ

ବାଇଜା ବାଇ‌ (ବାଜା ବାଇ ନାମରେ ମଧ୍ୟ ଜଣାଶୁଣା; ୧୭୮୪-୧୮୬୩) ଗ୍ୱାଲିଅରର ମହାରାଣୀ ଏବଂ ଜଣେ ବ୍ୟାଙ୍କର ଥିଲେ । ସେ ଦୌଲତ ରାଓ ସ୍କିନ୍ଦେଙ୍କର ତୃତୀୟ ପତ୍ନୀ ଥିଲେ । ଦୌଲତ ରାଓଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ସେ ସ୍କିନ୍ଦିଆ ରାଜ୍ୟର ରାଜପ୍ରତିନିଧିର ପଦରେ ପ୍ରବେଶ କରି ୧୮୨୭-୧୮୩୩ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶାସନ କରିଥିଲେ । ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀର ଜଣେ ପ୍ରମୁଖ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୀ ଭାବରେ ତାଙ୍କୁ ଶେଷରେ କ୍ଷମତାରୁ ବହିଷ୍କୃତ କରାଯାଇ ସିଂହାସନରେ ତାଙ୍କ ପୋଷ୍ୟପୁତ୍ର ଜାନକୋଜି ରାଓ ସ୍କିନ୍ଦିଆ ଦ୍ୱିତୀୟଙ୍କୁ ସ୍ଥାନ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

ବାଇଜା ବାଇ
ଗ୍ୱାଲିଅରର ମହାରାଣୀ

ହାତୀ ଦାନ୍ତ ଓ ପାଣି ରଙ୍ଗରେ ବାଇଜା ବାଇଙ୍କର ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ଚିତ୍ର, c. 1857.[]
ମରାଠୀ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଶାସକ "ଗ୍ୱାଲିଅର"
Tenure ୧୮୨୭ — ୧୮୩୩
ଜୀବନସାଥୀ ଦୌଲତ ରାଓ ସ୍କିନ୍ଦେ
ବାପା ସଖାରାମ ଘାଟଗେ
ମାଆ ସୁନ୍ଦେରାବାଇ
ଜନ୍ମ ୧୭୮୪
କାଗଲ
ମୃତ୍ୟ ୧୮୬୩
ଗ୍ୱାଲିଅର
ଧର୍ମ ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମ

ବାଇଜା ବାଇ ୧୭୮୪ ମସିହାରେ କାଗଲରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପିତା ସଖାରାମ ଘାଟଗେ ଏବଂ ମାତା ସୁନ୍ଦେରାବାଇ (୧୭୫୦-୧୮୦୯) କୋଲହାପୁରର ଭୋନ୍ସଲେ ଶାସକମାନଙ୍କ ଅଧୀନରେ ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ ।[] ଫେବୃଆରୀ ୧୭୯୮ ମସିହାରେ ମାତ୍ର ୧୪ ବର୍ଷ ବୟସରେ, ସେ ଗ୍ୱାଲିଅରର ଶାସକ ଦୌଲତ ରାଓ ସ୍କିନ୍ଦେଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ ।[][]

ସେ ଜଣେ ଉତ୍ତମ ଅଶ୍ୱାରୋହୀ ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା ଥିଲେ । ସେ ଖଣ୍ଡା ଏବଂ ବର୍ଚ୍ଛା ଯୁଦ୍ଧରେ ମଧ୍ୟ ତାଲିମ ପ୍ରାପ୍ତ କରିଥିଲେ । ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କ ସହିତ ମରାଠା ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ସେ ନିଜ ସ୍ୱାମୀଙ୍କ ସାଙ୍ଗରେ ଯାଇଥିଲେ, ଏବଂ ସେ ଅସାୟେ ଯୁଦ୍ଧରେ ୱେଲିଙ୍ଗଟନ ଭବିଷ୍ୟତର ରାଜକୁମାର "ଅର୍ଥର ୱେଲେସ୍ଲି"ଙ୍କ ସହ ଲଢିଥିଲେ ।[] ପ୍ରଶାସନିକ ତଥା ରାଜ କାର୍ଯ୍ୟରେ ସହାୟତା କରିବାକୁ ଦୌଲତ ରାଓ ବାଇଜା ବାଇଙ୍କୁ ପ୍ରଶାସନରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିଥିଲେ ।

ବାଇଜା ବାଇ ଯୌବନାବସ୍ଥାରେ ନିଜ ପିତାଙ୍କ ବ୍ରିଟିଶ ବିରୋଧୀ ଆଭିମୁଖ୍ୟକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ଜଣାପଡିଛି । ବ୍ରିଟିଶ ଅଭିଯାନ ସମୟରେ ସେ ନିଜ ସ୍ୱାମୀଙ୍କୁ ପିଣ୍ଡାରିସ ବିରୋଧରେ ପେଶୱା ବାଜି ରାଓ ଦ୍ୱିତୀୟଙ୍କୁ ସମର୍ଥନ କରିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ । ଯେତେବେଳେ ଦୌଲତ ରାଓ ବ୍ରିଟିଶର ଦାବି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ସେମାନେ ଭୟଭୀତ ହୋଇ ସେମାନଙ୍କୁ ଦୋଷାରୋପ କରିଥିଲେ । ସ୍କିନ୍ଦିଆ ଅଜମେରଙ୍କୁ ବ୍ରିଟିଶ ନିକଟରେ ସମର୍ପଣ କରିବାକୁ ମଧ୍ୟ ସେ ଦୃଢ଼ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ।[]

ସମ୍ପତି

ସମ୍ପାଦନା

ବାଇଜା ବାଇଙ୍କ ଚାଣକ୍ୟ ତଥା କଳା ଏବଂ ଧର୍ମ ସମର୍ଥନର ଅନେକ ଅବଶିଷ୍ଟାଂଶ ରହିଛି । ସେ ଜଣେ ରାଣୀ ଏବଂ ଯୁଗଳ ଭାବରେ ସେ ସ୍କିନ୍ଦିଆ ଡୋମେନ ତଥା ଉତ୍ତର ଭାରତର ପବିତ୍ର ସ୍ଥାନଗୁଡିକରେ ମନ୍ଦିର ଏବଂ ପୂଜାପାଠ କରିଛନ୍ତି ।

ବନାରସରେ, ବାଇଜା ବାଇ ୧୮୨୮ ମସିହାରେ ଜ୍ଞାନଭାପୀ କୂଅ ଚାରିପାଖରେ ସ୍ତମ୍ଭ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ।[] ୧୮୩୦ ମସିହାରେ, ସେ ନଦୀ କୂଳରେ ଥିବା ଏକ ବୃହତ ଘାଟ ମଧ୍ୟରୁ ସ୍କିନ୍ଦିଆ ଘାଟର ଦକ୍ଷିଣ ବସ୍ତି ନିକଟରେ ଏକ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ।[]

ସ୍କିନ୍ଦିଆ ରାଜଧାନୀ ଦୌଲତ ରାଓଙ୍କଦ୍ୱାରା ଗ୍ୱାଲିଅରକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ, ରାଜ୍ୟର ପ୍ରଥମ ସହର ଉଜ୍ଜୟିନୀ ଥିଲା । ସହରର ଦାୟିତ୍ୱରେ ଥିବା ସମୟରେ, ୧୮୪୮ ମସିହାରେ, ବାଇଜା ବାଇ ସେଠାରେ ଗୋପାଳ କୃଷ୍ଣ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ।[]

୧୮୫୦ ମସିହାରେ, ତାଙ୍କ ନାମରେ ଗ୍ୱାଲିଅରର ମୋତି ମହଲ ପ୍ରାସାଦ ପରିସରରେ ବାଇଜତାଲ ନାମକ ଏକ ଜଳଭଣ୍ଡାର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିଲା ।[୧୦]

  1. "Nana Sahib, Rani of Jhansi, Koer Singh and Baji Bai of Gwalior, 1857, National Army Museum, London". collection.nam.ac.uk (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 17 October 2017.
  2. Struth 2001, p. 31.
  3. Goel 2015, p. 88.
  4. Struth 2001, p. 32.
  5. Mount 2015, p. 240.
  6. Farooqui 2000, p. 48.
  7. Sherring 1868, p. 54.
  8. Murray 1911, p. 48.
  9. Dongray 1935, p. 42.
  10. Dainik Bhaskar 2014.