ବାଇଜା ବାଈ
ବାଇଜା ବାଇ (ବାଜା ବାଇ ନାମରେ ମଧ୍ୟ ଜଣାଶୁଣା; ୧୭୮୪-୧୮୬୩) ଗ୍ୱାଲିଅରର ମହାରାଣୀ ଏବଂ ଜଣେ ବ୍ୟାଙ୍କର ଥିଲେ । ସେ ଦୌଲତ ରାଓ ସ୍କିନ୍ଦେଙ୍କର ତୃତୀୟ ପତ୍ନୀ ଥିଲେ । ଦୌଲତ ରାଓଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ସେ ସ୍କିନ୍ଦିଆ ରାଜ୍ୟର ରାଜପ୍ରତିନିଧିର ପଦରେ ପ୍ରବେଶ କରି ୧୮୨୭-୧୮୩୩ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶାସନ କରିଥିଲେ । ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀର ଜଣେ ପ୍ରମୁଖ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୀ ଭାବରେ ତାଙ୍କୁ ଶେଷରେ କ୍ଷମତାରୁ ବହିଷ୍କୃତ କରାଯାଇ ସିଂହାସନରେ ତାଙ୍କ ପୋଷ୍ୟପୁତ୍ର ଜାନକୋଜି ରାଓ ସ୍କିନ୍ଦିଆ ଦ୍ୱିତୀୟଙ୍କୁ ସ୍ଥାନ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
| ବାଇଜା ବାଇ | |
|---|---|
| ଗ୍ୱାଲିଅରର ମହାରାଣୀ
| |
| |
| ହାତୀ ଦାନ୍ତ ଓ ପାଣି ରଙ୍ଗରେ ବାଇଜା ବାଇଙ୍କର ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ଚିତ୍ର, c. 1857.[୧] | |
 ମରାଠୀ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଶାସକ "ଗ୍ୱାଲିଅର" | |
| Tenure | ୧୮୨୭ — ୧୮୩୩ |
| ଜୀବନସାଥୀ | ଦୌଲତ ରାଓ ସ୍କିନ୍ଦେ |
| ବାପା | ସଖାରାମ ଘାଟଗେ |
| ମାଆ | ସୁନ୍ଦେରାବାଇ |
| ଜନ୍ମ | ୧୭୮୪ କାଗଲ |
| ମୃତ୍ୟ | ୧୮୬୩ ଗ୍ୱାଲିଅର |
| ଧର୍ମ | ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମ |
ଜୀବନୀ ସମ୍ପାଦନା
ବାଇଜା ବାଇ ୧୭୮୪ ମସିହାରେ କାଗଲରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପିତା ସଖାରାମ ଘାଟଗେ ଏବଂ ମାତା ସୁନ୍ଦେରାବାଇ (୧୭୫୦-୧୮୦୯) କୋଲହାପୁରର ଭୋନ୍ସଲେ ଶାସକମାନଙ୍କ ଅଧୀନରେ ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ ।[୨] ଫେବୃଆରୀ ୧୭୯୮ ମସିହାରେ ମାତ୍ର ୧୪ ବର୍ଷ ବୟସରେ, ସେ ଗ୍ୱାଲିଅରର ଶାସକ ଦୌଲତ ରାଓ ସ୍କିନ୍ଦେଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ ।[୩][୪]
ସେ ଜଣେ ଉତ୍ତମ ଅଶ୍ୱାରୋହୀ ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା ଥିଲେ । ସେ ଖଣ୍ଡା ଏବଂ ବର୍ଚ୍ଛା ଯୁଦ୍ଧରେ ମଧ୍ୟ ତାଲିମ ପ୍ରାପ୍ତ କରିଥିଲେ । ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କ ସହିତ ମରାଠା ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ସେ ନିଜ ସ୍ୱାମୀଙ୍କ ସାଙ୍ଗରେ ଯାଇଥିଲେ, ଏବଂ ସେ ଅସାୟେ ଯୁଦ୍ଧରେ ୱେଲିଙ୍ଗଟନ ଭବିଷ୍ୟତର ରାଜକୁମାର "ଅର୍ଥର ୱେଲେସ୍ଲି"ଙ୍କ ସହ ଲଢିଥିଲେ ।[୫] ପ୍ରଶାସନିକ ତଥା ରାଜ କାର୍ଯ୍ୟରେ ସହାୟତା କରିବାକୁ ଦୌଲତ ରାଓ ବାଇଜା ବାଇଙ୍କୁ ପ୍ରଶାସନରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିଥିଲେ ।
ବାଇଜା ବାଇ ଯୌବନାବସ୍ଥାରେ ନିଜ ପିତାଙ୍କ ବ୍ରିଟିଶ ବିରୋଧୀ ଆଭିମୁଖ୍ୟକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ଜଣାପଡିଛି । ବ୍ରିଟିଶ ଅଭିଯାନ ସମୟରେ ସେ ନିଜ ସ୍ୱାମୀଙ୍କୁ ପିଣ୍ଡାରିସ ବିରୋଧରେ ପେଶୱା ବାଜି ରାଓ ଦ୍ୱିତୀୟଙ୍କୁ ସମର୍ଥନ କରିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ । ଯେତେବେଳେ ଦୌଲତ ରାଓ ବ୍ରିଟିଶର ଦାବି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ସେମାନେ ଭୟଭୀତ ହୋଇ ସେମାନଙ୍କୁ ଦୋଷାରୋପ କରିଥିଲେ । ସ୍କିନ୍ଦିଆ ଅଜମେରଙ୍କୁ ବ୍ରିଟିଶ ନିକଟରେ ସମର୍ପଣ କରିବାକୁ ମଧ୍ୟ ସେ ଦୃଢ଼ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ।[୬]
ସମ୍ପତି ସମ୍ପାଦନା
ବାଇଜା ବାଇଙ୍କ ଚାଣକ୍ୟ ତଥା କଳା ଏବଂ ଧର୍ମ ସମର୍ଥନର ଅନେକ ଅବଶିଷ୍ଟାଂଶ ରହିଛି । ସେ ଜଣେ ରାଣୀ ଏବଂ ଯୁଗଳ ଭାବରେ ସେ ସ୍କିନ୍ଦିଆ ଡୋମେନ ତଥା ଉତ୍ତର ଭାରତର ପବିତ୍ର ସ୍ଥାନଗୁଡିକରେ ମନ୍ଦିର ଏବଂ ପୂଜାପାଠ କରିଛନ୍ତି ।
ବନାରସରେ, ବାଇଜା ବାଇ ୧୮୨୮ ମସିହାରେ ଜ୍ଞାନଭାପୀ କୂଅ ଚାରିପାଖରେ ସ୍ତମ୍ଭ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ।[୭] ୧୮୩୦ ମସିହାରେ, ସେ ନଦୀ କୂଳରେ ଥିବା ଏକ ବୃହତ ଘାଟ ମଧ୍ୟରୁ ସ୍କିନ୍ଦିଆ ଘାଟର ଦକ୍ଷିଣ ବସ୍ତି ନିକଟରେ ଏକ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ।[୮]
ସ୍କିନ୍ଦିଆ ରାଜଧାନୀ ଦୌଲତ ରାଓଙ୍କଦ୍ୱାରା ଗ୍ୱାଲିଅରକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ, ରାଜ୍ୟର ପ୍ରଥମ ସହର ଉଜ୍ଜୟିନୀ ଥିଲା । ସହରର ଦାୟିତ୍ୱରେ ଥିବା ସମୟରେ, ୧୮୪୮ ମସିହାରେ, ବାଇଜା ବାଇ ସେଠାରେ ଗୋପାଳ କୃଷ୍ଣ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ।[୯]
୧୮୫୦ ମସିହାରେ, ତାଙ୍କ ନାମରେ ଗ୍ୱାଲିଅରର ମୋତି ମହଲ ପ୍ରାସାଦ ପରିସରରେ ବାଇଜତାଲ ନାମକ ଏକ ଜଳଭଣ୍ଡାର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିଲା ।[୧୦]
ଆଧାର ସମ୍ପାଦନା
- ↑ "Nana Sahib, Rani of Jhansi, Koer Singh and Baji Bai of Gwalior, 1857, National Army Museum, London". collection.nam.ac.uk (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 17 October 2017.
- ↑ Struth 2001, p. 31.
- ↑ Goel 2015, p. 88.
- ↑ Struth 2001, p. 32.
- ↑ Mount 2015, p. 240.
- ↑ Farooqui 2000, p. 48.
- ↑ Sherring 1868, p. 54.
- ↑ Murray 1911, p. 48.
- ↑ Dongray 1935, p. 42.
- ↑ Dainik Bhaskar 2014.