ବନ୍ଦନା ଶିବା
ବନ୍ଦନା ଶିବା (ଜନ୍ମ ୫ ନଭେମ୍ବର ୧୯୫୨) ଜଣେ ଭାରତୀୟ ପଣ୍ଡିତ, ପରିବେଶ କାର୍ଯ୍ୟକର୍ତ୍ତା, ଇକୋଫେମିନିଷ୍ଟ ତଥା ଜଗତୀକରଣ ବିରୋଧୀ ଲେଖକ ଅଟନ୍ତି ।[୨] ଦିଲ୍ଲୀରେ ଅବସ୍ଥାପିତ ଶିବା ୨୦ରୁ ଅଧିକ ପୁସ୍ତକ ରଚନା କରିଛନ୍ତି ।[୩] GMO ବିରୋଧୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ସହିତ ଜଡ଼ିତ ସକ୍ରିୟତା ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରାୟତ "ଗାନ୍ଧୀ ଶସ୍ୟ" କୁହାଯାଏ ।[୪] ସେ ସ୍ପେନର ସମାଜବାଦୀ ପାର୍ଟିର ଥିଙ୍କ ଟ୍ୟାଙ୍କ ଫଣ୍ଡାସିଅନ୍ IDEASର ବୈଜ୍ଞାନିକ କମିଟିର ସଦସ୍ୟ ଅଟନ୍ତି । ସେ ଏକ ଅଂଶଗ୍ରହଣକାରୀ ସମାଜ ପାଇଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂଗଠନର ସଦସ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ।[୫]
ବନ୍ଦନା ଶିବା | |
|---|---|
 ୨୦୧୪ ମସିହାରେ ଶିବା | |
| ଜନ୍ମ | ୫ ନଭେମ୍ବର ୧୯୫୨ |
| ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ | ପଞ୍ଜାବ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ, ଚଣ୍ଡିଗଡ଼ ଗେଲଫ ୟୁନିଭରସିଟି ୱେଷ୍ଟର୍ଣ୍ଣ ଅଣ୍ଟାରିଓ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ |
| ବୃତ୍ତି(ସମୂହ) | ଦାର୍ଶନିକ, ପରିବେଶବିତ, ଲେଖକ, ବୃତ୍ତିଗତ ବକ୍ତା, ସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟକର୍ତ୍ତା |
| ପୁରସ୍କାର | ରାଇଟ ଲାଇଭ୍ଲିହୁଡ ପୁରସ୍କାର (୧୯୯୩) ସିଡନୀ ଶାନ୍ତି ପୁରସ୍କାର (୨୦୧୦) ମିରୋଡି ପୁରସ୍କାର (୨୦୧୬) ଫୁକୁୋକା ଏସୀୟ ସଂସ୍କୃତି ପୁରସ୍କାର (୨୦୧୨) |
 ଏହି ଫାଇଲଟି ଶୁଣିବାରେ କିଛି ଅସୁବିଧା ହେଉଛି କି? ମିଡ଼ିଆ ସାହାଯ୍ୟ ଦେଖିବେ ।
| |
| ୱେବସାଇଟ | vandanashiva |
ପ୍ରାଥମିକ ଜୀବନ ଏବଂ ଶିକ୍ଷା
ସମ୍ପାଦନାଭନ୍ଦାନା ଶିବ ଦେହରାଡୁନରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପିତା ଜଙ୍ଗଲର ସଂରକ୍ଷଣକାରୀ ଥିଲେ ଏବଂ ମାତା ପ୍ରକୃତି ପ୍ରତି ଭଲପାଉଥିବା କୃଷକ ଥିଲେ । ସେ ନୈନିତାଲର ସେଣ୍ଟ ମେରି କନଭେଣ୍ଟ ହାଇସ୍କୁଲରେ ଏବଂ ଡେହରାଡୁନର ଯୀଶୁ ଏବଂ ମରିୟମଙ୍କ କନଭେଣ୍ଟରେ ଶିକ୍ଷା ଲାଭ କରିଥିଲେ ।[୬]
ଶିବା ୧୯୭୨ ମସିହାରେ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର ହାସଲ କରି ଚଣ୍ଡିଗଡ଼ର ପଞ୍ଜାବ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିଲେ ।[୭] ଭବା ପରମାଣୁ ଅନୁସନ୍ଧାନ କେନ୍ଦ୍ରରେ କିଛି ସମୟ ରହିବା ପରେ ସେ ୧୯୭୭ ମସିହାରେ ଗୁଏଲଫ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ବିଜ୍ଞାନ ଦର୍ଶନରେ ମାଷ୍ଟର ଡିଗ୍ରୀ ହାସଲ କରିବା ପାଇଁ କାନାଡା ଯାଇଥିଲେ ଯେଉଁଠାରେ ସେ "ଆଲୋକର ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଧାରାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ" ଶୀର୍ଷକର ଏକ ଥିଏସର୍ ଲେଖିଥିଲେ ।[୮] ୧୯୭୮ ମସିହାରେ, ସେ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନର ଦର୍ଶନ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇ ୱେଷ୍ଟର୍ଣ୍ଣ ଅଣ୍ଟାରିଓ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଦର୍ଶନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପିଏଚଡି ହାସଲ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଡିସର୍ଟେସନ୍ ଟାଇଟଲ୍ ହେଲା "ଲୁକ୍କାୟିତ ଭେରିଏବଲ୍ ଏବଂ କ୍ୱାଣ୍ଟମ୍ ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଲୋକାଲ୍" ଯେଉଁଥିରେ ସେ ବେଲ୍ ଥିଓରେମ୍ ପରିସର ବାହାରେ ଲୁକ୍କାୟିତ ଭେରିଏବଲ୍ ଥିଓରିଗୁଡିକର ଗାଣିତିକ ଏବଂ ଦାର୍ଶନିକ ପ୍ରଭାବ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରିଥିଲେ ।[୯] ପରେ ସେ ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍ ଅଫ୍ ସାଇନ୍ସ ଏବଂ ବାଙ୍ଗାଲୋରରେ ଥିବା ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍ ଅଫ୍ ମ୍ୟାନେଜମେଣ୍ଟରେ ବିଜ୍ଞାନ, ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ଏବଂ ପରିବେଶ ନୀତିରେ ଆନ୍ତଃବିଭାଗୀୟ ଅନୁସନ୍ଧାନ ଜାରି ରଖିଥିଲେ ।
ବୃତ୍ତି
ସମ୍ପାଦନାକୃଷି ଏବଂ ଖାଦ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଗ୍ରଗତି ବିଷୟରେ ଭନ୍ଦନା ଶିବା ବହୁ ଲେଖିଛନ୍ତି । ବୌଦ୍ଧିକ ଗୁଣଧର୍ମ ଅଧିକାର, ଜୈବ ବିବିଧତା, ବାୟୋଟେକ୍ନୋଲୋଜି, ବାୟୋଥିକ୍ସ ଏବଂ ଜେନେଟିକ୍ ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶିବା କାର୍ଯ୍ୟକର୍ତ୍ତା ଅଭିଯାନ ମାଧ୍ୟମରେ ଲଢିଛନ୍ତି । ସେ ଜେନେଟିକ୍ ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ ମାଧ୍ୟମରେ କୃଷି ବିକାଶର ଅଗ୍ରଗତିକୁ ବିରୋଧ କରି ଆଫ୍ରିକା, ଏସିଆ, ଲାଟିନ୍ ଆମେରିକା, ଆୟର୍ଲାଣ୍ଡ, ସ୍ୱିଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଏବଂ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆରେ ସବୁଜ ଆନ୍ଦୋଳନର ତୃଣମୂଳ ସଂଗଠନକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛନ୍ତି ।
୧୯୮୨ ମସିହାରେ ସେ ବିଜ୍ଞାନ, ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ଏବଂ ଇକୋଲୋଜି ପାଇଁ ଅନୁସନ୍ଧାନ ଫାଉଣ୍ଡେସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ।[୧୦] ବୈଦ୍ଧିକ ସମ୍ପତ୍ତି ଅଧିକାର ଏବଂ ଜୈବ ବିବିଧତା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶିବ ଏବଂ ତାଙ୍କ ଦଳ ବିଜ୍ଞାନ, ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ଏବଂ ଇକୋଲୋଜି ଅନୁସନ୍ଧାନ ଫାଉଣ୍ଡେସନରେ ନିମ, ବାସୁମତି ଚାଉଳ ଏବଂ ଗହମର ବାୟୋପିରାସିକୁ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରିଥିଲେ। ସେ ଜୈବ ବିବିଧତା ଏବଂ ଆଇପିଆର ନିୟମ ଉପରେ ସରକାରଙ୍କ ବିଶେଷଜ୍ଞ ଗୋଷ୍ଠୀରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଛନ୍ତି ।
ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ପୁସ୍ତକ,ଷ୍ଟେଇଙ୍ଗ ଆଲାଇଭ (1988), ତୃତୀୟ ବିଶ୍ୱ ମହିଳାମାନଙ୍କ ଧାରଣା ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲା । ୧୯୯୦ ରେ, ସେ ମହିଳା ଏବଂ କୃଷି ଉପରେ FAO ପାଇଁ "ଭାରତର ଅଧିକାଂଶ କୃଷକ ହେଉଛନ୍ତି ମହିଳା" ନାମକ ଶୀର୍ଷକ ଏକ ରିପୋର୍ଟ ଲେଖିଥିଲେ । ସେ କାଠମାଣ୍ଡୁରେ ଥିବା ଇଣ୍ଟରନ୍ୟାସନାଲ ସେଣ୍ଟର ଫର ମାଉଣ୍ଟେନ୍ ଡେଭଲପମେଣ୍ଟ (ଆଇସିଏମଏଡ)ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ଏବଂ ମହିଳା ପରିବେଶ ଏବଂ ବିକାଶ ସଂଗଠନ (WEDO)ର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ବୋର୍ଡ ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ ।[୧୧][୧୨] ସେ ୧୯୯୩ରେ ରାଇଟ୍ ଲାଇଭଲିହୁଡ୍ ଆୱାର୍ଡ ପାଇଥିଲେ, ଯାହା ସ୍ୱିଡେନ-ଜର୍ମାନ ଚାଣକ୍ୟ ଜାକୋବ ଭନ୍ ୱ୍ୱେକ୍ସକୁଲଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରାଯାଇଥିଲା ।[୧୩]
ଶିବା ଭାରତ, ବିଦେଶ ସରକାର ତଥା ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂଗଠନ, ଗ୍ଲୋବାଲାଇଜେସନ୍ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମହିଳା ଫୋରମ୍, ମହିଳା ପରିବେଶ ଏବଂ ବିକାଶ ସଂଗଠନ ଏବଂ ତୃତୀୟ ବିଶ୍ୱ ନେଟୱାର୍କ ସହିତ ପରାମର୍ଶଦାତା ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଛନ୍ତି । ସେ ଇଟାଲୀର ତୁଳସୀ ଅଞ୍ଚଳଦ୍ୱାରା ସ୍ଥାପିତ ଖାଦ୍ୟର ଭବିଷ୍ୟତ ଆୟୋଗର ଚେୟାରମ୍ୟାନ ଅଟନ୍ତି ଏବଂ ବୈଜ୍ଞାନିକ କମିଟିର ଜଣେ ସଦସ୍ୟ ଅଟନ୍ତି, ଯିଏକି ସ୍ପେନର ପୂର୍ବତନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜାପାଟେରୋଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । ଶିବ ୱାର୍ଲ୍ଡ ଟ୍ରେଡ ଅର୍ଗାନାଇଜେସନ ବିରୋଧରେ ଭାରତୀୟ ଜନ ଅଭିଯାନର ପରିଚାଳନା କମିଟିର ସଦସ୍ୟ ଅଟନ୍ତି । ସେ ବିଶ୍ୱ ଭବିଷ୍ୟତ ପରିଷଦର ଜଣେ କାଉନସିଲର ଅଟନ୍ତି । ଶିବା ଜୈବିକ କୃଷି ଉପରେ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ କମିଟିରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ସେ ୨୦୦୭ରେ ଷ୍ଟକ୍ ଏକ୍ସଚେଞ୍ଜ୍ ଅଫ୍ ଭିଜନ୍ ପ୍ରୋଜେକ୍ଟରେ ଭାଗ ନେଇଥିଲେ ।
ସକ୍ରିୟତା
ସମ୍ପାଦନା୧୯୮୪ରେ ପଞ୍ଜାବରେ ହୋଇଥିବା ହିଂସା ଏବଂ ୟୁନିଅନ କାର୍ବାଇଡ କୀଟନାଶକ ଉତ୍ପାଦନ କାରଖାନାରୁ ଗ୍ୟାସ୍ ଲିକ୍ ହେତୁ ଭୋପାଳ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ପରେ କୃଷି ଉପରେ ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ଜାତିସଂଘ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ପାଇଁ ତାଙ୍କର ଅଧ୍ୟୟନ ପୁସ୍ତକ ଦି ଭାଓଲେନ୍ସ ଦି ଗ୍ରୀନ୍ ରିଭୋଲ୍ୟୁସନ୍ ପ୍ରକାଶ ପାଇଲା ।[୧୪][୧୫][୧୬]
ଡେଭିଡ ବାରସାମିଆନଙ୍କୁ ଦେଇଥିବା ଏକ ସାକ୍ଷାତକାରରେ ଶିବା ଯୁକ୍ତି କରିଛନ୍ତି ଯେ, "ସବୁଜ ବିପ୍ଳବ କୃଷିଦ୍ୱାରା ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ ବିହନ-ରାସାୟନିକ ପ୍ୟାକେଜ ଉର୍ବର ମାଟିକୁ ନଷ୍ଟ କରିଦେଇଛି ଏବଂ ଜୀବନ୍ତ ଇକୋସିଷ୍ଟମକୁ ନଷ୍ଟ କରିଦେଇଛି ।"[୧୭] ଶିବା ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟରେ ତଥ୍ୟ ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି ଯେ, ଆଜି ୧୪୦୦ରୁ ଅଧିକ କୀଟନାଶକ ଅଛି ଯାହା ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ଖାଦ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପ୍ରବେଶ କରିପାରେ ।[୧୮]
ଶିବା ବିଶ୍ୱ ଭବିଷ୍ୟତ ପରିଷଦ (WFC)ର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା କାଉନସିଲର ଅଟନ୍ତି ।
ସ୍ୱୀକୃତି
ସମ୍ପାଦନାସେ ୨୦୧୯ ମସିହରେ ବିବିସିର ୧୦୦ ଜଣ ମହିଳାଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ଭାବରେ ମାନ୍ୟତା ପାଇଲେ ।[୧୯]
ଆଧାର
ସମ୍ପାଦନା- ↑ "Sustaining Life". Saving Species. 23 December 2011. BBC Radio 4. Retrieved 18 January 2014.
- ↑ Who's Who of Women and the Environment – Vandana Shiva. United Nations Environment Programme (UNEP). Last visited 2012.
- ↑ "Vandana Shiva's Publications". Retrieved 24 February 2011.
- ↑ Travel, B. B. C. "Vandana Shiva on why the food we eat matters". www.bbc.com (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2021-03-31.
- ↑ International Organization for a Participatory Society – Interim Committee Retrieved 25 September 2012
- ↑ Joy Palmer, David Cooper, Peter Blaze Corcoran: Fifty Key Thinkers on the Environment. Routledge, 2002, ISBN 9781134756247, p. 313
- ↑ Benjamin F. Shearer, Barbara S. Shearer: Notable Women in the Physical Sciences: A Biographical Dictionary. Greenwood Press, 1997, p. 364
- ↑ Vandana Shiva (1977). Changes in the concept of periodicity of light (M.A. Thesis (microfiche)). Canadian Theses Division, National Library, Ottawa. Archived from the original on 2020-03-21. Retrieved 22 September 2012.
- ↑ "Hidden variables and locality in quantum theory / by Vandana Shiva". Faculty of Graduate Studies, University of Western Ontario, 1978. 18 July 2008. Archived from the original (microform) on 15 January 2013. Retrieved 22 September 2012.
- ↑ "RFSTE, Research Foundation for Science, Technology and Ecology, India". rfste.org. Archived from the original on 1 August 2018. Retrieved 17 February 2018.
- ↑ "About Dr Vandana Shiva - University of Portsmouth". www2.port.ac.uk. Archived from the original on 25 May 2019. Retrieved 25 May 2019.
- ↑ "BIOGRAPHY of Vandana Shiva" (PDF). Archived from the original (PDF) on 29 June 2018. Retrieved 25 May 2019.
- ↑ "Vandana Shiva". Right Livelihood. Retrieved 9 September 2022.
- ↑ Fight Droughts with Science: Better crops could ease India's monsoon worries, Henry I. Miller, Stanford University's Hoover Institution, Wall Street Journal, 12 August 2009.
- ↑ "The Father Of The 'Green Revolution'". University of Minnesota. 25 February 2008. Archived from the original on 5 April 2009.
- ↑ Father of the Green Revolution - He Helped Feed the World! ja "Determining the Number Norman Borlaug - The Green Revolution", ScienceHeroes.com Tohtori Amy R. Piercen mukaan useimmat lukuisista arvioista yli miljardista ihmishengestä perustuvat ennustettuihin nälänhätiin, jotka jäivät toteutumatta, ja ovat epävarmoja. Piercen mukaan silti vaikutus kuolleisuuteen oli todella näin suuri, koska ravitsemus vaikuttaa niin voimakkaasti lapsikuolleisuuteen ja elinikään.
- ↑ "India Together: Monocultures of the mind: Write the editors - 01 April 2003". Indiatogether.org. April 2003. Retrieved 20 January 2015.
- ↑ "To Spray or Not to Spray: Pesticides, Banana Exports, and Food Safety" (PDF). Elibrary.worldbank.org\accessdate=20 January 2015.
- ↑ "BBC 100 Women 2019: Who is on the list this year?". BBC News (in ବ୍ରିଟିଶ୍ ଇଂରାଜୀ). 2019-10-15. Retrieved 2022-12-17.