ବଜ୍ର ପ୍ରତିରୋଧକ

ବଜ୍ରପାତରୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବା ପାଇଁ ବଜ୍ର ପ୍ରତିରୋଧକ ବ୍ୟବହାର କାରାଜାଏ। ଏହା ସାଧାରଣତ ବିଦୁତ ଏବଂ ଟେଲି ଯୋଗାଯୋଗରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିବା ହେଉଥିବା ଉପକରଣ ଗୁଡିକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେଇଥାଏ। ଏହି ଉପକରଣ ବଜ୍ରପାତ କାରଣରୁ ସମ୍ଭାବ୍ୟ କ୍ଷତିରୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କାରାଜାଏ | ସାଧାରଣ ବଜ୍ର ପ୍ରତିରୋଧକମାନଙ୍କରେ ଏକ ଉଚ୍ଚ-ଭୋଲଟେଜ୍ ଟର୍ମିନାଲ୍ ଏବଂ ଏକ ଗ୍ରାଉଣ୍ଡ ଟର୍ମିନାଲ୍ ଥାଏ | ଯେତେବେଳେ ବଜ୍ରପାତ ହୋଇଥାଏ ଉଚ୍ଚବିଦ୍ୟୁତ୍ ଲାଇନ ଦେଇ ଯାଉଥିବା ବିଜୁଳି ବଜ୍ର ପ୍ରତିରୋଧକ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚେ, ବଜ୍ର ପ୍ରବାହ ପ୍ରତିରୋଧକ ଦେଇ ପୃଥିବୀକୁ ଯାଏ |

ଯଦି ବଜ୍ର ପ୍ରତିରୋଧକ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ କିମ୍ବା ଉପସ୍ଥିତ ନଥାଏ, ତେବେ ବଜ୍ରପାତ ହେତୁ ହାଇ ଭୋଲଟେଜ୍ ଟ୍ରାନ୍ସମିସନ ଲାଇନ, ଟ୍ରାନ୍ସଫର୍ମର କିମ୍ବା ଘରୋଇ ଉପକରଣରେ ଗୁରୁତର କ୍ଷତି ଘଟାଇପାରେ |

ବଜ୍ର ପ୍ରତିରୋଧକ ପ୍ରକାର

ମୁଖ୍ୟତ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ବଜ୍ର ପ୍ରତିରୋଧକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ,

(1) ସ୍ପାର୍କ ଫାଙ୍କ(spark gap)

(2) ସେମିକଣ୍ଡକ୍ଟର ପଦାର୍ଥର ଖଣ୍ଡ (ଯେପରିକି ସିଲିକନ୍ କାର୍ବାଇଡ୍ କିମ୍ବା ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡ୍) |

(1) ସ୍ପାର୍କ ଫାଙ୍କ(spark gap)

କିଛି ସ୍ପାର୍କ ଫାଙ୍କ (spark gap) ବାୟୁରେ ଖୋଲା ଥାଏ, କିନ୍ତୁ ଅଧିକାଂଶ ଏକ ଗ୍ୟାସ୍ ମିଶ୍ରଣରେ ଭରାଯାଇଥାଏ ଏବଂ ଅଳ୍ପ ପରିମାଣର ରେଡିଓଆକ୍ଟିଭ୍ ପଦାର୍ଥ ଯୋଗ କରାଯାଇଥାଏ ଯାହାଦ୍ୱାରା ଫାଙ୍କରେ ଥିବା ଭୋଲଟେଜ୍ ଅତିକ୍ରମ କଲାବେଳେ ଗ୍ୟାସ୍ ସହଜରେ ଆୟନାଇଜ୍ ହୋଇଯାଏ |ଅନ୍ୟ କେତେକ ଡିଜାଇନ‌ରେ ଗ୍ଲୋ ଡିସଚାର୍ଜ ନୋଜଲ(Glow discharge nozzle) ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ |

(2) ସେମିକଣ୍ଡକ୍ଟର ପଦାର୍ଥର ଖଣ୍ଡ (ଯେପରିକି ସିଲିକନ୍ କାର୍ବାଇଡ୍ କିମ୍ବା ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡ୍) |

ସିଲିକନ୍ କାର୍ବାଇଡ୍ କମ୍ପୋଜିଟ୍ ଯାହା ଜେନେରାଲ୍ ଇଲେକ୍ଟ୍ରିକ୍ ଏହାର ବଜ୍ର ପ୍ରତିରୋଧକରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିଲା ଏହାର ନାମ ଥାଇରାଇଟ୍ |

ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସବଷ୍ଟେସନରେ ବ୍ୟବହୃତ ବଜ୍ର ପ୍ରତିରୋଧକ ବଡ଼ ଆକାରର ହୋଇଥାଏ | ଏଗୁଡ଼ିକ ଏକ ପୋରସେଲିନ ଟ୍ୟୁବ୍ ଭିତରେ ଥାଏ, ଯାହା ଅନେକ ଫୁଟ ଲମ୍ବ ଏବଂ ଅନେକ ଇଞ୍ଚ ବ୍ୟାସ | ଏହା ସାଧାରଣତ ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡର ଡିସ୍କରେ ଭରାଯାଇଥାଏ | ଏହା ପାଖରେ ଏକ ସୁରକ୍ଷା ଫାଟକ ମଧ୍ୟ ରଖାଯାଇଛି ଯାହା ଏହାକୁ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବିସ୍ଫୋରଣରୁ ରକ୍ଷା କରିଥାଏ |

ବଜ୍ର ପ୍ରତିରୋଧକମାନଙ୍କର କ୍ଷମତା କିମ୍ବା ମୂଲ୍ୟାୟନ, ସେମାନଙ୍କର ସାମ୍ପ୍ରତିକ ବହନ କ୍ଷମତା, ଶକ୍ତି ଶୋଷିବାର କ୍ଷମତା ଏବଂ ବ୍ରେକୋଭର ଭୋଲଟେଜ୍ ସୂଚାଇଥାଏ |