ନାଗଫେଣୀ ଗଛ

ନାଗଫେଣୀ (cactus) ସପୁଷ୍ପକ ପରିବାର ଏକ ଜୀବ-ବୈଜ୍ଞାନିକ ଫୁଲ ଅଟେ , ଯାହା ନିଜର ମୋଟା, ଫୁଲିଥିବା ଶରୀରରେ ପାଣି ଭରିକରି ଶୁଷ୍କ ବା ମରୁଭୂମି (ବାଲି ଯୁକ୍ତ ସହର) ପରିସ୍ଥିତିରେ ଜୀବିତ ରହିବା ଏବଂ ନିଜ କଣ୍ଟାରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ଭରିହୋଇଥିବା ରୂପ ପାଇଁ ଜଣାଯାଏ । ଏହାର ପାଖାପାଖି ୧୨୭ ଜୀବ-ବୈଜ୍ଞାନିକ ବଂଶରେ ଏବଂ ୧୭୫୦ ଜୀବ-ବୈଜ୍ଞାନିକ ଜାତି ସଂଗଠିତ ହୋଇଛନ୍ତି ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକ ନବଜଗତ (ଉତ୍ତର ଆମେରିକା ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକା)ର ମୂଳ ନିବାସୀ ଅଟନ୍ତି । ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେବଳ ଗୋଟିଏ ଜାତି ହିଁ ପୂର୍ବଜଗତରେସ୍ଥିତ ଆଫ୍ରିକା ଓ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାରେ ବିନା ମାନବୀୟ ହସ୍ତକ୍ଷେପଦ୍ୱାରା ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ଏବଂ ଜଣାଯାଏ ଯେ, ଏହାକୁ ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରସାରିତ କରାଯାଇଥିଲା । ସମସ୍ତ ନାଗଫେଣୀ ପ୍ରାୟତଃ ମାଂସାଳ (ମୋଟା ଯୁକ୍ତ) ଗଛ ହୋଇଥାନ୍ତି , ଯିଏ ନିଜ ଶରୀରରେ ପାଣି ବଞ୍ଚାଇ ରଖିଥାଏ । ଏହାର ପତ୍ର ମଧ୍ୟ ବିଶେଷ ରୂପେ କଣ୍ଟାର ସ୍ୱରୂପ ଧାରଣ କରିଥାଏ । ଏହି ଗଛ ସାଧାରଣତଃ ଗରମ, ଶୁଷ୍କ ଜଳବାୟୁ ଅନୁକୂଳରେ ଦେଖାଯାଇଥାଏ ।

ସିଙ୍ଗାପୁର ବୋଟାନିକ ଗାର୍ଡେନର ନାଗଫେଣୀ ଗଛ

Many species of cactus have long, sharp spines, like this Opuntia.

ନାଗଫେଣୀର ୧,୫୦୦ରୁ ୧,୮୦୦ ପ୍ରଜାତି ଅଧିକାଂଶ "Core Cacti"ର ଦୁଇ ସମୂହ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏରେ ଆସିଥାନ୍ତି , ଯଥା: Opuntias (ଉପ ପରିବାର Opuntioideae) ଏବଂ Cactoids (ଉପ ପରିବାର Cactoideae) । ଏହି ଦୁଇ ସମୂହରୁ ଅଧିକାଂଶ ସଦସ୍ୟ ମଧ୍ୟରୁ ନାଗଫେଣୀକୁ ଅତି ସହଜରେ ଚିହ୍ନିବା ଯୋଗ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ।

ଥିୟୋଫ୍ରାଷ୍ଟସ(Theophrastus) "କ୍ୟାକ୍ଟସ" (ନାଗଫେଣୀର ଇଂରାଜୀ ନାମ) ଶବ୍ଦର ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ପ୍ରଥମ ବ୍ୟକ୍ତି ଥିଲେ । ଏହା ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରୀକରୁ ଆସିଛି ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରୀକ: κάκτος kaktos । ଥିୟୋଫ୍ରାଷ୍ଟସ ଏହାର ବ୍ୟବହାର ଏକ ମେରୁଦଣ୍ଡ ଯୁକ୍ତ ଗଛ ପାଇଁ କରିଥିଲେ , ଯାହାର ପରିଚୟ ନିଶ୍ଚିତ ରୂପେ ଜ୍ଞାତ ନାହିଁ । ନାଗଫେଣୀ ଗଛ ଶୁଖିଲା, ଗରମ ଜଳବାୟୁରେ ଏକ ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଖାଦ୍ୟ ଶୃଙ୍ଖଳାର ଅଂଶ ଅଟେ । ଏବେ ଏହା ଦୁନିଆର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶରେ ବ୍ୟାପିଯାଇଛି , ଏବଂ ବହୁତ ଲୋକ ସେହି ଗଛ ଗୁଡିକୁ ମାଟି ପାତ୍ର କିମ୍ବା ବଗିଚାରେ ଲାଗେଇବାକୁ ପସନ୍ଦ କରିଥାନ୍ତି ।

ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଆରମ୍ଭରୁ ନାଗଫେଣୀରେ ରୁଚି ବଢିଛି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ନୂତନ ପ୍ରକାର ନାଗଫେଣୀର ଅନୁସନ୍ଧାନ କରିଥାନ୍ତି । ଏହାର ଖରାପ ପ୍ରଭାବ ହେଉଛି, ନାଗଫେଣୀକୁ ଖୋଜିବା ପାଇଁ ଜଙ୍ଗଲର ବିଭିନ୍ନ ଜାଗାକୁ ଖୋଳିଥାନ୍ତି , ଯାହାଦ୍ୱାରା କିଛି ପ୍ରକାର ସଙ୍କଟ ଅନୁଭବ ହୋଇଥାଏ ।

ଉପଯୋଗୀକରଣ

ଉପଯୋଗୀକରଣ ଏପରି ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ ଯାହା ଜୀବନ୍ତ ଜିନିଷକୁ ଜୀବନ୍ତ ରଖିବା ଏବଂ ନିଜପରି ଆହୁରି ଅଧିକ ବନେଇବା ପାଇଁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ନାଗଫେଣୀ ପାଖେ ସେହି ଜାଗାରେ ରହିବା ପାଇଁ ବହୁ ଅନୁକୂଳନ ପରିସ୍ଥିତି ରହିଛି ଯାହା ବେଳେ ବେଳେ ଅଧିକ ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶୁଖିଥାଏ । ଅନ୍ୟ ସମୟରେ ଏହି ସ୍ଥାନରେ ବହୁତ ବର୍ଷା ହୋଇପାରେ ।

ମାଟିର ଶୀର୍ଷ ପାଖେ ନାଗଫେଣୀରେ ବହୁ ଛୋଟ, ପତଳା ମୂଳ ରହିପାରେ । ଏହି ମୂଳ ବର୍ଷା ପରେ ପାଣିରେ ଯଥା ଶୀଘ୍ର ଭରିଯାଏ । ଗୋଟିଏ ନାଗଫେଣୀରେ ଏକ ଲମ୍ବା, ମୋଟା ମୂଳ ରହିପାରେ, ଯାହାକୁ "ଟ୍ୟାପରୁଟ" କୁହାଯାଏ । ଟ୍ୟାପରୁଟ ମାଟିରେ ଅତି ଗଭୀରତାରୁ ବଢିଥାଏ । ଯେତେବେଳେ ଶୀର୍ଷରେ ମାଟି ଶୁଖିଯାଏ ସେତେବେଳେ ଏହା ପାଣି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପହଞ୍ଚି ପାରେ ।

ମୋଟା କାଣ୍ଡରେ ନାଗଫେଣୀର ପାଣି ଜମା ହୋଇ ରହିଥାଏ । କାଣ୍ଡ ଶକ୍ତ ଶରୀରରେ ଆବରଣ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ମହମ (ମହୁସିଠା)ରେ ଘୋଡେଇ ହୋଇଥାଏ । ମୋଟା ମହମ ଯୁକ୍ତ ଶରୀର ପାଣିର ଅସୁବିଧାକୁ କମେଇ ଥାଏ । ଏହାର ପତ୍ରରେ ବହୁତ ଶକ୍ତ ଏବଂ ବଡ଼ ବଡ଼ କଣ୍ଟା ରହିଥାଏ । ବହୁ ଜୀବଜନ୍ତୁ ନାଗ ଫେଣୀ ଭିତରର ପାଣିକୁ ଆଶା କରିଥାନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ଏହାର ମୋଟା ଚମଡା ଏବଂ ଶକ୍ତ କଣ୍ଟା ପାଇଁ ସେମାନେ ପାଣିକୁ ସଂଗ୍ରହ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ।

ବ୍ୟବହାର

ନାଗଫେଣୀ ସାଧାରଣତଃ "House Plant" (ଘରୋଇ ଗଛ) ରୂପେ ଉପଜାତ ହୋଇଥାଏ । ସେଗୁଡିକ ସୁନ୍ଦର ଏବଂ ବିକଶିତ କରିବା ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସହଜ ଅଟେ । କିଛି ନାଗଫେଣୀ ଗଛ ବଗିଚାରେ ଲଗାଯାଏ, ମୁଖ୍ୟତଃ ଶୁଖିଲା ଜାଗାରେ । ଏହାକୁ ସାଧାରଣତଃ ଜୀବିତ ବାଡ଼ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ମରିଯାଇଥିବା ଗଛକୁ ବେଳେବେଳେ କୋଠା ଘରପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

କିଛି ଲୋକ ନାଗଫେଣୀକୁ ଖାଦ୍ୟପେୟ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରିଥାନ୍ତି । Dactylopius coccus ଏକ ପ୍ରକାର ସ୍କେଲ କୀଟ ଅଟେ ଯେଉଁଥିରୁ କୋଚିନିୟଲ ଡ଼ାଇ ମିଳିଥାଏ । ଏହି କୀଟ ନାଗଫେଣୀରେ ପୋଷକ ତତ୍ତ୍ୱ ଭରପୁର ମାନରେ ରଖିଥାଏ । ଲାଲ ଡ଼ାଇ ତିଆରି କରିବା ପାଇଁ କୀଟ ଶରୀର ଏବଂ ଅଣ୍ଡାରୁ କୈରାମିନିକ ଏସିଡ଼ ବାହାର କରାଯାଇ ପାରେ ।

ଗ୍ୟାଲେରି

• 
  ମୁନ ଲାଇଟ ନାଗଫେଣୀର ଫୁଲ
• 
  ବଡ଼ ବଡ଼ ଶକ୍ତ କଣ୍ଟା ଯୁକ୍ତ ନାଗଫେଣୀ
• 
  ନାଗଫେଣୀ ଫଳ
• 
  Barrel cactus are often grown in gardens.