କରମ ସିଂହ
ସୁବେଦାର ଏବଂ ସମ୍ମାନିତ କ୍ୟାପଟେନ୍ କରମ ସିଂହ ପିଭିସି, ଏମ୍ଏମ୍ (୧୫ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୧୫ - ୨୦ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୯୩), ଜଣେ ଭାରତୀୟ ସୈନିକ, ଯିଏକି ସାହସିକତା ପାଇଁ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ପୁରସ୍କାର ପରମବୀର ଚକ୍ର (ପିଭିସି), [୩] ପାଇଥିଲେ । ସିଂହ ୧୯୪୧ ମସିହାରେ ସେନାରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧର ବର୍ମା ଅଭିଯାନରେ ଭାଗ ନେଇଥିଲେ ଏବଂ ୧୯୪୪ ମସିହାରେ ଆଡମିନ୍ ବକ୍ସର ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ସାମରିକ ପଦକ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ୧୯୪୭ର ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧରେ ମଧ୍ୟ ସେ ଲଢ଼ିଥିଲେ ଏବଂ ତିଥୱାଲର ଦକ୍ଷିଣରେ ଥିବା ରିଚମାର ଗଲିରେ ଏକ ଫରୱାର୍ଡ ପୋଷ୍ଟ ବଞ୍ଚାଇବାରେ ତାଙ୍କର ଭୂମିକା ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ପିଭିସି ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା । ୧୯୪୭ ମସିହାରେ ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଭାରତୀୟ ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରିବାକୁ ମନୋନୀତ ହୋଇଥିବା ପାଞ୍ଚ ଜଣ ସୈନିକଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସେ ଅନ୍ୟତମ ଥିଲେ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସିଂ ସୁବେଦାର ପାହ୍ୟାକୁ ଉଠିଥିଲେ ଏବଂ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୬୯ରେ ଅବସର ନେବା ପୂର୍ବରୁ ତାଙ୍କୁ ସମ୍ମାନଜନକ ଅଧିନାୟକ) ପାହ୍ୟା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।
କରମ ସିଂ | |
|---|---|
 ସିଂହ ୨୦୦୦ ଭାରତର ଏକ ଟିକଟରେ | |
| ଜନ୍ମ | ୧୫ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୧୫ ସେହନା, ବରନାଲା, ପଞ୍ଜାବ), ଭାରତ |
| ମୃତ୍ୟୁ | ୨୦ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୯୩ (ବୟସ ୭୭) ସେହନା, ବରନାଲା, ପଞ୍ଜାବ, ଭାରତ |
| ନିଯୁକ୍ତିଦାତା | ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତ ଭାରତ |
| ସେବା/ | ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତୀୟ ସେନା ଭାରତୀୟ ସେନା |
| କାର୍ଯ୍ୟକାଳ | 1941–1969 |
| ପଦବୀ | ସୁବେଦାରସମ୍ମାନିତ କ୍ୟାପଟେନ୍ |
| ସେବା ସଂଖ୍ୟା | 22356 (enlisted)[୧] JC-6415 (କନିଷ୍ଠ କମିଶନ ଅଫିସର)[୨] |
| ସେନା ବିଭାଗ | ପ୍ରଥମ ବାଟାଲିୟନ (୧ ଶିଖ୍) |
| ସଂଘର୍ଷ/ଯୁଦ୍ଧ | ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ୧୯୪୭ର ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ |
| ପୁରସ୍କାର | ପରମବୀର ଚକ୍ର ସାମରିକ ପଦକ |
ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜୀବନ
ସମ୍ପାଦନାକରମ ସିଂହ ୧୫ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୧୫ରେ ସେହନା,ବର୍ନାଲା ଜିଲ୍ଲା (ପଞ୍ଜାବ ପ୍ରଦେଶ (ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତ) ଗ୍ରାମରେ ଏକ ଜାଟ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପିତା ଉତ୍ତମ ସିଂହ ଜଣେ (କୃଷକ) ଥିଲେ। ସିଂ ମଧ୍ୟ ଜଣେ କୃଷକ ହେବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ସେ ତାଙ୍କ ଗାଁର ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧଅବସରପ୍ରାପ୍ତଙ୍କ କାହାଣୀରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ ସେନାରେ ଯୋଗ ଦେବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ। [୪] ୧୯୪୧ ମସିହାରେ ନିଜ ଗ୍ରାମରେ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଶେଷ କରିବା ପରେ ସେ ସେନାରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ । [୫]
ସାମରିକ ଜିବନୀ
ସମ୍ପାଦନା୧୫ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୪୧ରେ ସେ ଶିଖ୍ ରେଜିମେଣ୍ଟର ପ୍ରଥମ ବାଟାଲିୟନରେ ନାମ ଲେଖାଇଥିଲେ । ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧର ବର୍ମା ଅଭିଯାନ ସମୟରେ ପ୍ରଶାସନ ବକ୍ସର ଯୁଦ୍ଧରେ ତାଙ୍କର ଆଚରଣ ଏବଂ ସାହସ ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ସାମରିକ ପଦକରେ ସମ୍ମାନିତ କରାଯାଇଥିଲା । [୬] ଜଣେ ଯୁବ, ଯୁଦ୍ଧସଜ୍ଜାପ୍ରାପ୍ତ [[ସିପାହୀ]) ଭାବରେ ସେ ତାଙ୍କ ବାଟାଲିୟନରେ ସାଥୀ ସୈନିକମାନଙ୍କଠାରୁ ସମ୍ମାନ ଅର୍ଜନ କରିଥିଲେ । [୪] ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ|ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁଙ୍କଦ୍ୱାରା ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ୧୯୪୭ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଭାରତୀୟ ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରିବା ପାଇଁ ବଛାଯାଇଥିବା ପାଞ୍ଚ ଜଣ ସୈନିକଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସେ ଜଣେ ଥିଲେ ଥିଲେ । [୩]
୧୯୪୭ର ଯୁଦ୍ଧ
ସମ୍ପାଦନା୧୯୪୭ ମସିହାରେ ଭାରତର ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ଭାରତ ଓ ପାକିସ୍ତାନ କାଶ୍ମୀର ପାଇଁ କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ଲଢ଼େଇ କରିଥିଲେ ।[୭] ସଂଘର୍ଷର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପାକିସ୍ତାନର ପଶ୍ତୁନ ଆଦିବାସୀ ମିଲିସିଆମାନେ ରାଜ୍ୟର ସୀମା ଅତିକ୍ରମ କରି ତିଥ୍ୱାଲ ସମେତ ଅନେକ ଗାଁକୁ ଦଖଲ କରିଥିଲେ ।.[୮] କୁପଓ୍ୱାରା ଜିଲ୍ଲାନିୟନ୍ତ୍ରଣ ରେଖାରେ ଥିବା ଏହି ଗାଁ କୁପୱାଡା ସେକ୍ଟର।କୁପୱାଡା ସେକ୍ଟର, ଭାରତ ପାଇଁ ରଣନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବିନ୍ଦୁ ଥିଲା ।[୯]
୧୯୪୮ ମସିହା ମଇ ୨୩ ତାରିଖରେ ଭାରତୀୟ ସେନା ପାକିସ୍ତାନୀ ସୈନ୍ୟଙ୍କ କବଳରୁ ତିଥ୍ୱାଲକୁ ଦଖଲ କରିଥିଲା, କିନ୍ତୁ ପାକିସ୍ତାନ ତୁରନ୍ତ ଏହି ଅଞ୍ଚଳକୁ ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରତିଆକ୍ରମଣ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା । ଆକ୍ରମଣକୁ ସହି ନପାରି ଭାରତୀୟ ସୈନିକମାନେ ନିଜ ସ୍ଥାନରୁ ତିଥ୍ୱାଲ ରିଜ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରି ନେଇଥିଲେ ଏବଂ ଠିକ୍ ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ନିଜର ସ୍ଥିତି ଫେରି ପାଇବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଥିଲେ। [୧୦]
ତିଥ୍ୱାଲରେ ଯୁଦ୍ଧ ମାସ ମାସ ଧରି ଚାଲିଥିବା ବେଳେ ପାକିସ୍ତାନୀମାନେ ନିରାଶ ହୋଇ ଅକ୍ଟୋବର ୧୩ ତାରିଖରେ ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ସ୍ଥିତିରୁ ହଟାଇବା ଆଶାରେ ବଡ଼ ଧରଣର ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କର ମୂଳ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ତିଥୱାଲର ଦକ୍ଷିଣରେ ଅବସ୍ଥିତ ରିଚମାର ଗଲି, ଏବଂ ତିଥୱାଲର ପୂର୍ବରେ ଅବସ୍ଥିତ ନସ୍ତାଚୁର ପାସ୍କୁ ଦଖଲ କରିବା । [୧୦] ଅକ୍ଟୋବର ୧୩ ତାରିଖ ରାତିରେ ରିଚମାର ଗଲିଠାରେ ଭୟଙ୍କର ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ, ଲାନ୍ସ ନାଏକ[a] ସିଂ ଏକ ଶିଖ୍ ଫରୱାର୍ଡ ପୋଷ୍ଟର ନେତୃତ୍ୱ ନେଉଥିଲେ । [୧୧]
ଯଦିଓ ପାକିସ୍ତାନୀ ସୈନ୍ୟଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଦଶରୁ ଗୋଟିଏ ଥିଲା, ତଥାପି ଶିଖମାନେ ସେମାନଙ୍କ ଆକ୍ରମଣକୁ ଏକାଧିକ ଥର ପ୍ରତିହତ କରିଥିଲେ। ସେମାନଙ୍କର ଗୋଳାବାରୁଦ ସରିଯିବା ପରେ, ସିଂହ ତାଙ୍କ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟ କମ୍ପାନୀରେ ଯୋଗ ଦେବାକୁ ଆଦେଶ ଦେଲେ, ଏହା ଜାଣିଥିଲେ ଯେ ପାକିସ୍ତାନୀ ଆକ୍ରମଣ ଅଧୀନରେ ସେନା ମଜବୁତ କରିବା ଅସମ୍ଭବ। ଅନ୍ୟ ଜଣେ ସୈନିକଙ୍କ ସହାୟତାରେ ସେ ଦୁଇ ଜଣ ଆହତଙ୍କୁ ସାଙ୍ଗରେ ଆଣିଥିଲେ, ଯଦିଓ ସେ ନିଜେ ଆହତ ହୋଇଥିଲେ। ପାକିସ୍ତାନର ପ୍ରବଳ ଗୁଳିରେ ସିଂହ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରୁ ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନକୁ ଚାଲିଗଲେ, ଯାହା ତାଙ୍କ ସୈନ୍ୟଙ୍କ ମନୋବଳ ବଢ଼ାଇଥିଲା ଏବଂ ଗ୍ରେନେଡ୍ ଫିଙ୍ଗିିିଚାଲିଥିଲେ । ଦୁଇ ହାତରେ ଦୁଇ ଥର ଆହତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ହଟିବା ପାଇଁ ମନା କରିଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ଖାଲର ଆଗ ଧାଡ଼ି ଧରିବା ଜାରି ରଖିଥିଲେ। [୧୧]
ପଞ୍ଚମ ଲହର ଆକ୍ରମଣ ସମୟରେ ସିଂହଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ଦୁଇ ଜଣ ପାକିସ୍ତାନୀ ସୈନିକ ସିଂଙ୍କୁ ଦୁଇଆଡ଼ୁ ଘେରି ଯାଇଥିଲେ । ସିଂହ ତାଙ୍କ ଖାଲରୁ ଡେଇଁ ପଡ଼ିଥିଲେ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ବାୟୋନେଟ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ, ଯାହା ପାକିସ୍ତାନୀମାନଙ୍କୁ ବହୁତ ନିରାଶ କରିଥିଲା। ଏହାପରେ ସିଂହ ଏବଂ ତାଙ୍କ ସୈନିକମାନେ ଆଉ ତିନୋଟି ଶତ୍ରୁ ଆକ୍ରମଣକୁ ସଫଳତାର ସହ ପ୍ରତିହତ କରିବା ପରେ ପାକିସ୍ତାନୀ ସୈନ୍ୟମାନେ ସେମାନଙ୍କ ସ୍ଥିତି ଦଖଲ କରିବାରେ ଅସମର୍ଥ ହୋଇ ପଛକୁ ହଟିଯାଇଥିଲେ। [୧୧]
ପରମବୀର ଚକ୍ର
ସମ୍ପାଦନା
୧୯୫୦ ମସିହା ଜୁନ୍ ୨୧ ତାରିଖରେ ସିଂହଙ୍କ ପୁରସ୍କାର ପରମବୀର ଚକ୍ର ଗେଜେଟେଡ୍ ହେଲା ।. ପ୍ରଶଂସାପତ୍ରରେ ଲେଖାଯାଇଛି:
Tithwal in Jammu and Kashmir was captured on 23 May 1948. After that date, the enemy made numerous attempts to recapture Richmar Gali, and thence Tithwal. On 13 October 1948, coinciding with Id, the enemy decided to launch a brigade attack to retake Richmar Gali, and bypassing Tithwal, advance into the Srinagar Valley. Lance Naik Karam Singh was commanding a section at Richmar Gali. The enemy commenced its attack with heavy shelling of guns and mortars. The fire was so accurate that not a single bunker in the platoon locality was left unscathed. Communication trenches caved in. Bravely, Lance Naik Karam Singh went from bunker to bunker, giving succor to the wounded and urging the men to fight. The enemy launched eight separate attacks that day. In one such attack, the enemy managed to obtain a foothold in the platoon locality. Immediately, Lance Naik Karam Singh, who was severely wounded by then, with a few men, hurled himself in a counter-attack and evicted the enemy after a close quarter encounter which accounted for many enemy dead, having been dispatched by the bayonet. Lance Naik Karam Singh proved himself to be a dauntless leader of men in crisis. Nothing could subdue him and no amount of fire or hardship could break his spirit.
— ଗେଜେଟ୍ ବିଜ୍ଞପ୍ତି: ୨ ପ୍ରେସ୍/୫୦, ୨୧.୬.୫୦, [୧୨]
୧୦ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୫୭ରେ, ବର୍ତ୍ତମାନ "ହାବିଲଦାର", (ସାର୍ଜେଣ୍ଟ), ସିଂ ଜେସି-୬୪୧୫ର ସର୍ଭିସ ନମ୍ବର ସହିତ "ଜେମାଦାର" (ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ "ନାଇବ ସୁବେଦାର") ପଦବୀରେ ପଦୋନ୍ନତି ପାଇଥିଲେ । [୨] ୧୯୬୪ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୧ ତାରିଖରେ ତାଙ୍କୁ "[ସୁବେଦାର]]କୁ ପଦୋନ୍ନତି ଦିଆଯାଇଥିଲା,[୧୩]କୁ ପଦୋନ୍ନତି ପାଇଥିଲେ । ୨୬ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୬୯ରେ, ସେ କ୍ୟାପଟେନ ପାହ୍ୟାରେ ସମ୍ମାନଜନକ କମିଶନ ପାଇଥିଲେ ।[୧୪] ସିଂହ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୬୯ରେ ଅବସର ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।[୫] ସ୍ୱାଧୀନତା ଦିବସରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଭାରତୀୟ ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରିବାର ସୁଯୋଗ ପାଇଥିବା ପାଞ୍ଚ ଜଣ ସୈନିକଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସେ ଅନ୍ୟତମ ଥିଲେ ।
ପରବର୍ତ୍ତୀ ଜୀବନ
ସମ୍ପାଦନା୧୯୯୩ ମସିହା ଜାନୁଆରୀ ୨୦ ତାରିଖରେ ସିଂଙ୍କର ଗାଁରେ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ତାଙ୍କ ପରିବାରରେ ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ ଗୁରୁଦିଆଲ କୌର ଓ ପିଲାମାନେ ଥିଲେ । [୩]
ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସମ୍ମାନ
ସମ୍ପାଦନା୧୯୮୦ ଦଶକରେ ଜାହାଜ ଚଳାଚଳ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ (ଭାରତ)ର ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନରେ ସିପିଂ କର୍ପୋରେସନ ଅଫ ଇଣ୍ଡିଆ (ଏସସିଆଇ) ଏକ ଉଦ୍ୟୋଗ ।ଜାହାଜ ଚଳାଚଳ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଏହାର ପନ୍ଦରଟି ଅଶୋଧିତ ତୈଳ ଟ୍ୟାଙ୍କରକୁ ପିଭିସି ପ୍ରାପ୍ତକାରୀଙ୍କ ସମ୍ମାନରେ ନାମିତ କରିଛି। ଟ୍ୟାଙ୍କର ଏମଟି "ଲାନ୍ସ ନାୟକ କରମ ସିଂ, ପିଭିସି" ୩୦ ଜୁଲାଇ ୧୯୮୪ରେ ଏସସିଆଇକୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଏହାକୁ ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମେ ବନ୍ଦ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ୨୫ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେବା ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।[୧୫] ସଙ୍ଗରୁରର ଜିଲ୍ଲା ପ୍ରଶାସନିକ କମ୍ପ୍ଲେକ୍ସରେ ସରକାର ତାଙ୍କ ସମ୍ମାନରେ ଏକ ସ୍ମାରକୀ ମଧ୍ୟ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ।.[୫]
ଟୀକା
ସମ୍ପାଦନା- ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ, ବି ସି (1995), ବୀରତ୍ୱର କାହାଣୀ: ପିଭିସି ଏବଂ ଏମଭିସି ବିଜେତା (in ଇଂରାଜୀ), ନୂଆ ଦଲ୍ଳୀ: ଆଲାଏଡ ପବ୍ଲିଶର, ISBN 978-81-7023-516-3
- କାର୍ଡୋଜୋ, ମେଜର ଗେନେରାଲ ଇଆନ (ଅବସର ପ୍ରାପ୍ତ) (2003), ପରମବୀର: ଯୁଦ୍ଧରେ ଆମର ନାୟକ (in ଇଂରାଜୀ), ନୁଆ ଦିଲ୍ଲୀ: ରୋଲି ବୁକ୍ସ, ISBN 978-81-7436-262-9
- ରାଜ, ଆନ୍ଥୋନି (2009), ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବ୍ୟବସାୟ ପାଇଁ ଲଜିଷ୍ଟିକ୍ସ ପରିଚାଳନା: ଟେକ୍ସଟ୍ ଏବଂ କେସ୍ (in ଇଂରାଜୀ), ନୂଆ ଦଲ୍ଲୀ: ପିଏଚାଅଇ ଲର୍ଣି ପ୍ରା ଲି, ISBN 978-81-203-3792-3
- ମିକାବେରିଜ, ଅଲେକ୍ସଜାଣ୍ଡର (2011), ଇସଲାମିକ ଦୁନିଆରେ ସଂଘର୍ଷ ଏବଂ ବିଜୟ (in ଇଂରାଜୀ), ABC-CLIO, ISBN 978-15-988-4336-1
ଆଧାର
ସମ୍ପାଦନା- ↑ କାର୍ଡୋଜୋ 2003, p. 45.
- ↑ ୨.୦ ୨.୧ "ଭାଗ ୧-ଧାରା ୪: ପ୍ରତିରକ୍ଷା ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ (ଆର୍ମି ଶାଖା)" (PDF). ଭାରତର ଗେଜେଟ୍. 19 October 1957. p. ୨୬୩.
- ↑ ୩.୦ ୩.୧ ୩.୨ "ପଦକ ନିଲାମ କରିବେ ଦ୍ୱିତୀୟ ପରମବୀର ଚକ୍ର ବିଜେତାଙ୍କ ପରିବାର". ଦ ହିନ୍ଦୁ. Retrieved 17 April 2017.
- ↑ ୪.୦ ୪.୧ କାର୍ଡୋଜୋ 2003, p. 44-45.
- ↑ ୫.୦ ୫.୧ ୫.୨ "ଆଜି ମାନ୍ୟବର କ୍ୟାପଟେନ୍ କରମ ସିଂହଙ୍କ ଶ୍ରାଦ୍ଧ ବାର୍ଷିକୀ". ଦ ଟ୍ରିବୁନ ଇଣ୍ଡିଆ. Retrieved 17 April 2017.
- ↑ 'ଦ ଲଣ୍ଡନ ଗେଜେଟ୍'। ୧୬ ମଇ ୧୯୪୪। ପରିପୂରକ: 36518। ପୃଷ୍ଠା ୨୨୭୧
- ↑ ସାପିରୋ, ଯାକବ ଏନ।; ଫେଆର, ସି କ୍ରିଷ୍ଟିନ. "ପାକିସ୍ତାନରେ ଇସଲାମିକ ଆତଙ୍କବାଦକୁ ସମର୍ଥନ ବୁଝିବା" (PDF). ପ୍ରିନ୍ସଟନ୍ ଶିକ୍ଷା. ପ୍ରିନ୍ସଟନ୍ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ. p. 79. Archived from the original (PDF) on 12 September 2014. Retrieved 11 October 2017.
- ↑ ମିକାବେରିଜ 2011, pp. 393–395.
- ↑ ଶ୍ରୀବାସ୍ତବ, ମିହିର (31 July 2014). "ଲାଇନ ଅଫ ଫାଇଆର". ଓପନ ମାଗାଜିନ. ଓପନ ମେଡ଼ିଆ ନେଟୱର୍କ ପ୍ରା ଲି. Retrieved 11 October 2017.
- ↑ ୧୦.୦ ୧୦.୧ ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ 1995, p. 60.
- ↑ ୧୧.୦ ୧୧.୧ ୧୧.୨ ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ 1995, p. 61.
- ↑ କାର୍ଡୋଜୋ 2003, p. 45-46.
- ↑ "ଭାଗ-୧-ଧାରା ୪: ପ୍ରତିରକ୍ଷା ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ (ସେନା ଶାଖା)" (PDF). ଭାରତର ଗେଜେଟ୍. 31 October 1964. p. ୪୪୪.
- ↑ "ଭାଗ ୧-ଧାରା ୪: ପ୍ରତିରକ୍ଷା ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ - ଭାରତର ଅସାଧାରଣ ଗେଜେଟ୍". ଭାରତର ଗେଜେଟ୍. 26 January 1969. p. 2.
- ↑ ରାଜ 2009, p. 179.
- ↑ ଲାନ୍ସ ନାଏକ ଲାନ୍ସ କର୍ପୋରାଲ