ଯନ୍ତର ମନ୍ତର
ଯନ୍ତର ମନ୍ତର ଏକ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଘଣ୍ଟା ଯାହା ଯହିଁରେ ଏକ ବିଶାଳ ତ୍ରିକୋନୀୟ ସ୍ତମ୍ଭ ସହ ଏକ ଗୋଳାକୃତି ଚଟାଣ ସଂଯୁକ୍ତ ହେଇଥାଏ । ଏହି ସ୍ତମ୍ଭ equator ସହ ସମାନ୍ତରାଳ ଭାବେ ଥିବା ବେଳେ ଗୋଲାକାର ଚଟାଣ ପୃଥିବୀ ସହ ସମାନ୍ତରାଳ ଥାଏ । ଏହା ସାହାଜ୍ଯରେ ଦିନ ବେଳା ସୂର୍ଯ୍ୟର ସ୍ଥିତି ଅନୁସାରେ ସମୟ ଜଣାପଡେ । ଏହା ଏପରି ଗଣନା ସହ ନିର୍ମିତ ହେଇଥାଏ ଯେ ଏଥିରେ ଅଧ ସେକେଣ୍ଡ ଯାଏ ସଠିକତାର ସହ ସମୟ ଜଣାପଡେ ।
ଭାରତରେ ଏହିପାରେ ପାଞ୍ଚଟି ଯନ୍ତର ମନ୍ତର ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି । ଜୟପୁରସ୍ଥିତ ଯନ୍ତର ମନ୍ତର ସେସବୁ ମଧ୍ୟରୁ ସର୍ବ ବୃହତ ଓ ଏହା ପୃଥିବୀର ବୃହତ୍ତମ ପ୍ରସ୍ତର ନିର୍ମିତ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଘଣ୍ଟା । .[୧] ବୃହତ ସମ୍ରାଟ ଜନ୍ତ୍ର ଏକ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଘଣ୍ଟା ଯିଏ 2 ସେକେଣ୍ଡର ସଠିକତା ସହ ସମୟ ଦେଖାଇ ପାରେ । .[୨]
ଇତିହାସ ସମ୍ପାଦନ କରନ୍ତୁ
18 ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଜୟପୁରର ମହାରାଜା ଜୟ ସିଂହ II ସମୁଦାୟ 5ଟି ଯନ୍ତର ମନ୍ତର ନିର୍ମାଣ କରେଇଥିଲେ । ସେ ସବୁ ଜୟପୁର , ନୂଆ ଦିଲ୍ଲୀ , ଉଜ୍ଜୈନ , ମଥୁରା ଓ ବାରାଣାଶୀଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
ଜନ୍ତ୍ର ସବୁକୁ ବିବିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ ଅନୁସାରେ ସମ୍ରାଟ ଜନ୍ତ୍ର , ଜଇ ପ୍ରକାଶ , ରାମ ଜନ୍ତ୍ର ଓ ନିୟତି ଚକ୍ର ନାମରେ ନାମିତ କରା ଯାଇଥାଏ । ଏହା ସାହାଜ୍ଯରେ ପୁରାତନ କାଳରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ , ଚନ୍ଦ୍ର ଓ ତାରା ମାନକ ଗତିବିଧି ନିରୀକ୍ଷୟନ କରାଯାଉଥିଲା । .[୩]
Nameସମ୍ପାଦନ କରନ୍ତୁ
"ଯନ୍ତର ମନ୍ତର "ନାମଟି ଅନ୍ତତଃ 200 ବର୍ଷ ପୁରାତନ ବୋଲି ଏକ 1803 ମସିହାର ତଥ୍ୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି । [୪] ଟେବୁ ଜୟପୁର ରାଜ୍ୟ ସଂଗ୍ରହାଳୟରେ ଉପଲଭ୍ଧ ଥିବା1735 ଓ 1737-38ର ଦଲିଲରେ ଏହା କେବଳ " ଜନ୍ତ୍ର " ନାମରେ ଲିଖିତ ରହିଛି ଯାହା ପରେ ଭାଷାଗତ ଅପବ୍ରଂଶ ହେଇ ଯନ୍ତର ହେଇଯାଇଛି । [୪] 'ଜନ୍ତ୍ର "ଶବ୍ଦଟି ଜନ୍ତ୍ର ବସ୍ତୁକୁ ବୁଝାଉଥିବା ବେଳେ " ମନ୍ତ୍ର " ଉପଦେଶ ଦେବା ବ ହିସାବକାରିବା କାର୍ଯ୍ୟକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । .[୪] ତେଣୁ ' ଯନ୍ତର ମନ୍ତର " ଶବ୍ଦ ଯୁଗଳ ହିସାବ କରିବାର ବସ୍ତୁ ଜନ୍ତ୍ରକୁ ବୁଝାଇ ଥାଏ । (calculation instrument.)
ଆଧାର ସମ୍ପାଦନ କରନ୍ତୁ
- Anisha Shekhar Mukherji (2010), Jantar Mantar: Maharaja Sawai Jai Singh's Observatory in Delhi, Ambi Knowledge Resource, ISBN 978-81-903591-1-5, retrieved 23 July 2013
ବାହାର ଲିଙ୍କ ସମ୍ପାଦନ କରନ୍ତୁ
- Jantar Mantar - The Astronomical Observatories of Jai Singh II, "a project initiated by Cornell University Professor of Art, Barry Perlus"
- Pictures with French text