"ବାୟୁରୁ-ବାୟୁ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର" ପୃଷ୍ଠାର ସଂସ୍କରଣଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ତଫାତ
Content deleted Content added
Created by translating the page "Air-to-air missile" |
ଟିକେ Regular Character Changes |
||
୧ କ ଧାଡ଼ି:
[[ଫାଇଲ:Aircraft_Combat_Archer_(2565196807).jpg|thumb|300x300_ପିକସେଲ| ଏକ ଆମେରିକୀୟ F-22 ଏକ AIM-120 ନିକ୍ଷେପ କରୁଛି ]]
[[ଫାଇଲ:F-15_firing_AIM-7Ms.jpg|ଡାହାଣ|thumb|<nowiki> ଆମେରିକୀୟ ବାୟୁସେନାର ୯୦ ତମ ଲଢୁଆ
[[ଫାଇଲ:Astra_BVRAAM_successfully_test_fired_from_Su-30MKI_off_the_Odisha_coast_on_September_17,_2019.jpg|thumb| ଅସ୍ତ୍ର ଦୃଶ୍ୟସୀମା-ପାର ବାୟୁରୁ-ବାୟୁ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର [[ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନା]] ସୁଖୋଇ-୩୦MKI
[[ଫାଇଲ:MAKS_Airshow_2013_(Ramenskoye_Airport,_Russia)_(524-21).jpg|ଡାହାଣ|thumb|<nowiki> ୨୦୧୩ MAKS ଏୟାରଶୋରେ R-୩୭M |</nowiki>]]
[[ଫାଇଲ:IRIS-T_air-to-air-missile.jpg|ଡାହାଣ|thumb| ଜର୍ମାନ ବାୟୁସେନାର ଏକ IRIS-T ବାୟୁରୁ-ବାୟୁ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ]]
[[ଫାଇଲ:ILA_2010_Samstag_125.JPG|thumb|<nowiki> ସାବ ୩୯ ଗ୍ରିପେନ୍, ଡାସଲ୍ଟ ରାଫାଲ୍ ଏବଂ ୟୁରୋଫାଇଟର୍ ଟାଇଫୁନ୍ ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ ପାଇଁ ମିଟିଅର (କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର) |</nowiki>]]
[[ଫାଇଲ:Python5-missile001.jpg|thumb| ନବୀନତମ ଏବଂ ଜେଷ୍ଠ ସଦସ୍ୟ Rafael 's
ଏକ '''ବାୟୁରୁ-ବାୟୁ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର''' ('''ବା.ବା.କ୍ଷେ''')(ଇଂରାଜୀରେ AAM) ହେଉଛି ଅନ୍ୟ ଏକ ବିମାନକୁ ନଷ୍ଟ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଏକ ବିମାନରୁ [[:en:Missile|ପ୍ରକ୍ଷେପିତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର |]] '''ବାୟୁରୁ-ବାୟୁ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରଗୁଡିକ''' ('''ବା.ବା.କ୍ଷେ''') ସାଧାରଣତଃ ଏକ ବା ଏକାଧିକ [[:en:Rocket_engine|ରକେଟ୍ ମୋଟର]]
ବାୟୁରୁ-ବାୟୁ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରଗୁଡିକ ମୁଖ୍ୟତ ଦୁଇଟି ଗୋଷ୍ଠୀରେ ରଖାଯାଇଛି | ଯେଉଁମାନେ ୩୦କି.ମି.ରୁ କମ୍ ରେଞ୍ଜରେ ବିପକ୍ଷ ବିମାନକୁ ନିୟୋଜିତ କରିବା ପାଇଁ ପରିକଳ୍ପିତ ହେଇଛନ୍ତି ସେମାନକୁ ନିମ୍ନ ଦୂରଗାମୀ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର (ନି.ଦୂ.କ୍ଷେ)(ଇଂରାଜୀରେ SRAAM) ନାମେ ପରିଚିତ | ଏମାନଙ୍କୁ ବେଳେବେଳେ "[[:en:Dogfight|ବାୟୁଯୁଦ୍ଧ]]" କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଅଧିକାଂଶ [[:en:Infrared_homing|ଅବଲୋହିତ ମାର୍ଗଦର୍ଶନ(infrared guidance)]] ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି ଏବଂ ଏହାକୁ ଉତ୍ତାପ-ଖୋଜୁଥିବା କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର (heat-seeking missiles) କୁହାଯାଏ | ଏହାର ବିପରୀତରେ, ମଧ୍ୟମ କିମ୍ବା ଦୂର ଦୂରଗାମୀ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର (ମ.ଦୂ.କ୍ଷେ କିମ୍ବା ଦୂ.ଦୂ.କ୍ଷେ), ଯାହା ଉଭୟ ଦୃଶ୍ୟ-ସୀମା ପାର କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର (ଦୃ .ସୀ'''.କ୍ଷେ''') ବର୍ଗରେ ଆସିଥାନ୍ତି , ରାଡାର୍ ମାର୍ଗଦର୍ଶନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରନ୍ତି, ଯେଉଁଥିରେ ଅନେକ ପ୍ରକାର ଅଛି | କିଛି ଆଧୁନିକ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରମାନେ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରକୁ ଏକ [[:en:Active_radar_homing|ସକ୍ରିୟ ଆଗମନ ସମ୍ବେଦକ (active homing sensor)]] ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ନିକଟତର କରିବା ପାଇଁ [[:en:Inertial_navigation_system|ନିଷ୍କ୍ରିୟ ମାର୍ଗଦର୍ଶନ (inertial guidance)]] ଏବଂ/କିମ୍ବା “ମଧ୍ୟ-ରାସ୍ତା ଅଦ୍ୟତନ (mid-course updates)" ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି | ବାୟୁରୁ-ବାୟୁ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଏବଂ [[:en:Surface-to-air_missile|ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ ବାୟୁ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର]]<nowiki/>ର ଧାରଣା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଘନିଷ୍ଠ ଅଟେ ଏବଂ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମାନ ଅସ୍ତ୍ରର ସଂସ୍କରଣ ଉଭୟ ଭୂମିକା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇପାରେ, ଯେପରିକି [[:en:ASRAAM|ASRAAM]] ଏବଂ [[:en:CAMM_(missile_family)|ସି ସେପ୍ଟର]] |
== '''ଇତିହାସ''' ==
[[ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ]] ସମୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଣମାର୍ଗଦର୍ଶୀତ [[:en:Air-to-air_rocket|ବାୟୁରୁ-ବାୟୁ ରକେଟରୁ]] ବାୟୁରୁ-ବାୟୁ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଇଥିଲା | [[:en:Le_Prieur_rocket|ଲେ ପ୍ରିଅର୍ ରକେଟ୍ ଗୁଡିକ]] ବେଳେବେଳେ ବିପ୍ଲେନ୍ ସହିତ ସଂଲଗ୍ନ ହୋଇ ବୈଦୁତିକ ଭାବରେ [[:en:Observation_balloon|ସାଧାରଣତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ବେଲୁନ୍]] ବିରୁଦ୍ଧରେ [[:en:Albert_Ball|ଆଲବର୍ଟ ବଲ୍]] ଏବଂ ଏମ୍.ୱାଲ୍ଟର୍ସ ଭଳି
୧୯୫୫ରେ ଯୁଦ୍ଧ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଅନୁସନ୍ଧାନ [[:en:Fireflash|ଫାୟାର ଫାୟାରଫ୍ଲାଶକୁ]] ସେବାରେ ଭର୍ତ୍ତି କରାଇବା ପାଇଁ [[:en:Royal_Air_Force|ରୟାଲ ବାୟୁସେନାକୁ]] ଆଗେଇ ନେଇଥିଲା କିନ୍ତୁ ସେମାନଙ୍କର ଫଳାଫଳ ବିଫଳ ହୋଇଥିଲା। [[:en:United_States_Navy|ଆମେରିକାର ନୌସେନା]] ଏବଂ [[:en:United_States_Air_Force|ଆମେରିକାର ବାୟୁସେନା]] ୧୯୫୬ ମସିହାରେ ମାର୍ଗଦର୍ଶୀତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର ଆରମ୍ଭ କରି ବାୟୁସେନାର [[:en:AIM-4_Falcon|AIM-୪ Falcon]] ଏବଂ ଆମେରିକୀୟ ନୌସେନାର [[:en:AIM-7_Sparrow|AIM-୭ Sparrow]] ଏବଂ [[:en:AIM-9_Sidewinder|AIM-୯ Sidewinder]] ନିୟୋଜିତ କରିଥିଲେ| ସୋଭିଏତ ବାୟୁସେନା ଏହାର [[:en:K-5_(missile)|କେ-୫ (କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର)]] ୧୯୫୭ରେ ସେବାରେ ଭର୍ତ୍ତି କରାଇଲା | ଯେହେତୁ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ପ୍ରଣାଳୀ ଅଗ୍ରଗତି କରିଚାଲିଛି, ଆଧୁନିକ ବାୟୁ ଯୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରାୟତ କେବଳ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ବିନିମୟ ହୋଇଛି | [[:en:Beyond-visual-range_missile|ଦୃଶ୍ୟ-ସୀମା ପାର]] ଯୁଦ୍ଧର ବ୍ୟବହାର ଆମେରିକାରେ ଏତେ ବ୍ୟାପିଗଲା ଯେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ୧୯୬୦ ଦଶକରେ F-୪ ପ୍ରକାରଗୁଡିକ କେବଳ
[[:en:Falklands_War|ଫାଲ୍କଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଯୁଦ୍ଧରେ]] ବ୍ରିଟିଶ [[:en:Harrier_Jump_Jet|ହାରିୟର୍]], AIM-୯L କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରି ଦ୍ରୁତ ଆର୍ଜେଣ୍ଟିନା ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦୀଙ୍କୁ ପରାସ୍ତ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ହୋଇଥିଲା | ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ଭାଗରୁ [[:en:ASRAAM|ସମସ୍ତ ଦିଗରୁ]] ଉତ୍ତାପ ଖୋଜୁଥିବା ଡିଜାଇନ୍ କେବଳ ପଛରୁ ନୁହେଁ, ଯେଉଁଠାରେ ଇଞ୍ଜିନରୁ ଉତ୍ତାପ ଚିହ୍ନ ସବୁଠୁ ଅଧିକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ, ବିଭିନ୍ନ ଦିଗରୁ ଏକ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ [[:en:Radar_lock-on|ଲକ୍-ଅନ୍ କରିପାରେ |]] ଅନ୍ୟ ପ୍ରକାରଗୁଡିକ ରାଡାର ମାର୍ଗଦର୍ଶନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରନ୍ତି (ବିମାନରେ ଥିବା କିମ୍ବା ଉତକ୍ଷେପଣକାରୀ
== '''ବିସ୍ଫୋଟକପଦାର୍ଥ ('''<small>warhead</small>''')''' ==
ଏକ ପାରମ୍ପାରିକ ବିସ୍ଫୋରକ ବିସ୍ଫୋଟକପଦାର୍ଥ, [[:en:Fragmentation_(reproduction)|ଖଣ୍ଡବିଖଣ୍ଡିତ(fragmentation)]] ବିସ୍ଫୋଟକପଦାର୍ଥ, କିମ୍ବା [[:en:Continuous-rod_warhead|କ୍ରମାଗତ ରଡ୍(continious rod)]] ବିସ୍ଫୋଟକପଦାର୍ଥ (କିମ୍ବା ସେହି ତିନୋଟି ବିସ୍ଫୋଟକପଦାର୍ଥ ପ୍ରକାରର ଯେକୌଣସି ମିଶ୍ରଣ) ଲକ୍ଷ୍ୟସ୍ଥଳ ବିମାନକୁ ଅକ୍ଷମ କିମ୍ବା ନଷ୍ଟ କରିବାକୁ ପ୍ରୟାସରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ | ବିସ୍ଫୋଟକପଦାର୍ଥ ସାଧାରଣତ ଏକ [[:en:Proximity_fuze|ନିକଟତର ଫୁଜ୍ (proximity fuze)]] କିମ୍ବା ଏକ ଧକ୍କା ଫୁଜ୍ (impact fuze)
== '''<big>ମାର୍ଗଦର୍ଶନ</big> ('''Guidance''')''' ==
୨୪ କ ଧାଡ଼ି:
ମାର୍ଗଦର୍ଶୀତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ସେମାନଙ୍କର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଚିହ୍ନଟ କରି କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ (ସାଧାରଣତ [[:en:Radar|ରାଡାର୍]] କିମ୍ବା [[:en:Infrared|ଅଵଲୋହିତ]] ପଦ୍ଧତି ଦ୍ୱାରା, ଯଦିଓ କ୍ୱଚିତ୍ ଅନ୍ୟମାନେ ଯେପରିକି [[:en:Laser_guidance|ଲେଜର ମାର୍ଗଦର୍ଶନ]] କିମ୍ବା ପ୍ରକାଶୀୟ ଅଭିମାର୍ଗଣା (optical tracking), ଏବଂ ତାପରେ ଏକ ଧକ୍କା ରାସ୍ତାରେ ଲକ୍ଷ ଆଡ଼କୁ “ଆଗମନ" କରନ୍ତି |
ଯଦିଓ ଏହି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଲକ୍ଷରେ ଚକ୍ଷୁସ୍ଥିର (home on) କରିବାକୁ ରାଡାର କିମ୍ବା ଅଵଲୋହିତ ମାର୍ଗଦର୍ଶନ ବ୍ୟବହାର କରିପାରିବ, ତେବେ ଉତକ୍ଷେପଣକାରୀ ବିମାନ ଅନ୍ୟ
=== <big>ରାଡାର ମାର୍ଗଦର୍ଶନ (</big>Radar guidance<big>)</big> ===
ରାଡାର ମାର୍ଗଦର୍ଶନ ସାଧାରଣତ ମଧ୍ୟମ କିମ୍ବା ଦୂର ଦୂରଗାମୀ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ, ଯେଉଁଠାରେ ଅଵଲୋହିତ ସଂସୂଚକ (detector) ଅଭିମାର୍ଗଣା କରିବା ପାଇଁ ଲକ୍ଷ୍ୟସ୍ଥଳର ଅଵଲୋହିତ ଚିହ୍ନ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୁର୍ବଳ ହେବ | ତିନୋଟି ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରକାରର ରାଡାର-ମାର୍ଗଦର୍ଶନ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଅଛି - ସକ୍ରିୟ, ଅର୍ଦ୍ଧ-ସକ୍ରିୟ ଏବଂ ନିଷ୍କ୍ରିୟ |
ରାଡାର-ମାର୍ଗଦର୍ଶିତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରକୁ ଦ୍ରୁତ
==== '''<big>ସକ୍ରିୟ ରାଡାର ଆଗମନ (</big>'''Active radar homing'''<big>)</big>''' ====
ସକ୍ରିୟ ରାଡାର (ସ।.ରା.) ମାର୍ଗଦର୍ଶୀତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ସେମାନଙ୍କର ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ଚିହ୍ନିବା ଏବଂ ଅଭିମାର୍ଗଣା କରିବା ପାଇଁ ନିଜସ୍ୱ ରାଡାର ସିଷ୍ଟମ ବହନ କରେ | ଅବଶ୍ୟ, ରାଡାର ଆଣ୍ଟେନାର ଆକାର କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରର କ୍ଷୁଦ୍ର
ଯଦି ଆକ୍ରମଣକାରୀ ବିମାନଠାରୁ ଲକ୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସୀମା କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରର ରାଡାର ସିଷ୍ଟମ ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ଥାଏ, ତେବେ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଉତକ୍ଷେପଣ ପରେ ତୁରନ୍ତ “ସକ୍ରିୟ” ହୋଇପାରେ |
୪୩ କ ଧାଡ଼ି:
ଅବଶ୍ୟ, ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଯେ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଲକ୍ଷଭେଦ ନକରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉତକ୍ଷେପଣକାରୀ ବିମାନକୁ ଲକ୍ଷରେ ଏକ “ଲକ୍” ବଜାୟ ରଖିବାକୁ ପଡିବ (ଲକ୍ଷ-ବିମାନକୁ ନିଜ ରାଡାରରେ ଆଲୋକିତ କରି ରଖିବା) ଏହା ଆକ୍ରମଣକାରୀ ବିମାନର ପରିଚାଳନା କରିବାର କ୍ଷମତାକୁ ସୀମିତ କରିଥାଏ, ଯାହା ଆକ୍ରମଣକାରୀ ବିମାନ ପ୍ରତି ବିପଦ ଦେଖାଯିବା ପରେ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇପାରେ |
'''ଅର୍ଦ୍ଧ-ସକ୍ରିୟ ରାଡାର ଆଗମନ''' ('''ଅ.ସ.ରା.ଆ''')-ମାର୍ଗଦର୍ଶୀତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରଗୁଡିକର ଏକ ସୁବିଧା ହେଉଛି ଯେ ସେମାନେ ପ୍ରତିଫଳିତ ରାଡାର୍ ସିଗନାଲ୍ ଦିଗରେ ଆଗମନ କରନ୍ତି, ତେଣୁ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ନିକଟତର ହେବା ସହିତ ସଠିକତା ବଢ଼ିଥାଏ କାରଣ ପ୍ରତିଫଳନ ଏକ “ବିନ୍ଦୁ ଆକାର
ଏଥି ସହିତ, [[:en:Radar_lock-on|କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଲକ୍-ଅନ୍]] ଅବରୋଧ କରିବା ସହଜ ଅଟେ କାରଣ ଉତକ୍ଷେପଣକାରୀ ବିମାନଟି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଅପେକ୍ଷା ଲକ୍ଷ୍ୟଠାରୁ ଅଧିକ ଦୂରରେ, ତେଣୁ ରାଡାର ସିଗନାଲକୁ ଆହୁରି ଅଧିକ ଯାତ୍ରା କରିବାକୁ ପଡିବ ଏବଂ ଦୂରତ୍ୱରେ ଏହା ଅଧିକ [[:en:Attenuation|କ୍ଷୀଣ]] ହେବ | ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଯେ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଅବରୋଧ ହୋଇପାରେ କିମ୍ବା
==== '''<big>ବିମ୍ ଚାଳନା (Beam riding)</big>''' ====
ରାଡାର ମାର୍ଗଦର୍ଶନର ଏକ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ରୂପ ଥିଲା "[[:en:Beam_riding|ବିମ୍-ଚାଳନା]]"(ବି.ଚା.) | ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ, ଆକ୍ରମଣକାରୀ ବିମାନ ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ରାଡାର ଶକ୍ତିର ଏକ ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ
ଧାରଣା ଅନୁଯାୟୀ ସରଳ ଥିବାବେଳେ,
ଏକ ଅତିରିକ୍ତ ଜଟିଳତା ହେଲା ଯେ ଆକ୍ରମଣକାରୀ ବିମାନଠାରୁ ଦୂରତା ବଢ଼ିବା ସହିତ ବିମ୍ ଏକ କୋଣ ଆକାରରେ ବିସ୍ତାର ହେବ | ଏହା କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ପାଇଁ କମ୍ ସଠିକତା ସୃଷ୍ଟି କରିବ କାରଣ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ବିମ୍ ନିଜେ ଲକ୍ଷ-ବିମାନଠାରୁ ବଡ଼ ହୋଇପାରେ | ଏହି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ବିମ୍ ମଧ୍ୟରେ ସୁରକ୍ଷିତ ଭାବରେ ରହିପାରେ କିନ୍ତୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ନଷ୍ଟ କରିବା ପାଇଁ ନିକଟତର ହୋଇନପାରେ |
=== <big>ଅଵଲୋହିତ ମାର୍ଗଦର୍ଶନ (Infrared guidance)</big> ===
ଏକ
ଅଧିକ ଆଧୁନିକ ଅଵଲୋହିତ ମାର୍ଗଦର୍ଶୀତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ବିମାନର ଚର୍ମର ଉତ୍ତାପକୁ ଚିହ୍ନଟ କରିପାରିବ, ବାୟୁ ପ୍ରବାହର
ଏକ ବିମାନ ବିମାନ ଠାରୁ ଅଧିକ ଗରମ [[:en:Flare#:~:text=A%20flare%2C%20also%20sometimes%20called,in%20civilian%20and%20military%20applications.|ଜ୍ୱଳନ୍ତ ପଦାର୍ଥ(flare)]] ଛାଡ଼ି ଅଵଲୋହିତ ମାର୍ଗଦର୍ଶୀତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିପାରିବେ, ଯେମିତିକି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରଟି ବିମାନ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଅଧିକ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଏବଂ ତାପଯୁକ୍ତ ପଦାର୍ଥ ଦିଗକୁ ଯିବ । ପ୍ରତିବଦଳରେ, ଅଵଲୋହିତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରଗୁଡିକ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ତାପମାତ୍ରା ନଥିବା ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ଅଣଦେଖା କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ କରିବାକୁ ଶୋଧକଗୁଡିକ ବ୍ୟବହାର କରିପାରନ୍ତି |
୬୬ କ ଧାଡ଼ି:
=== <big>'''ବୈଦୁତିକ-ପ୍ରକାଶୀୟ'''</big> (Electro-optical) ===
କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ମାର୍ଗଦର୍ଶନରେ ସାମ୍ପ୍ରତିକ ଅଗ୍ରଗତି ହେଉଛି ବୈଦୁତିକ-ପ୍ରକାଶୀୟ ଚିତ୍ର | ଇସ୍ରାଏଲ୍ [[:en:Python_(missile)|Python-5]]
=== '''<big>ନିଷ୍କ୍ରିୟ ରାଡ଼ାର ଭେଦକ</big> (Passive anti-radiation)''' ===
୭୩ କ ଧାଡ଼ି:
ଲକ୍ଷ୍ୟ-ବିମାନ ରାଡାର ନିର୍ଗମନ ଉପରେ ସେମାନଙ୍କର ନିର୍ଭରଶୀଳତା ହେତୁ, ଯେତେବେଳେ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ରାଡ଼ାର-ଭେଦି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନ ବିରୁଦ୍ଧରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ, ମୁଖ୍ୟତ ଅଗ୍ରଗାମୀ ଅବରୋଧକ ଜ୍ୟାମିତୀରେ ସୀମିତ | <ref>Carlo Kopp (Aug 2009). [http://www.ausairpower.net/APA-Rus-BVR-AAM.html "The Russian Philosophy of BVR Air Combat"]. ''Airpower Australia'', Retrieved April 2010</ref> ଉଦାହରଣ ପାଇଁ, ଦେଖନ୍ତୁ [[:en:R-27_(air-to-air_missile)|Vympel R-27]], [[:en:Brazo|Brazo]], ଏବଂ [[:en:AIM-97_Seekbat|AIM-97 Seekbat]] ।
ନିଷ୍କ୍ରିୟ ରାଡ଼ାର-ଭେଦି ଆଗମନର ଅନ୍ୟ ଏକ ଦିଗ ହେଉଛି “ଅବରୋଧ ହେଲେ ଆଗମନ କର (home one jam)” ମୋଡ୍ ଯାହା ସଂସ୍ଥାପିତ ହେବାବେଳେ ଲକ୍ଷ୍ୟ-ବିମାନର ଅବରୋଧକରେ ରାଡ଼ାର-ମାର୍ଗଦର୍ଶିତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ୟସ୍ଥିର କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେଇଥାଏ ଯଦି ପ୍ରାଥମିକ ସନ୍ଧାନକାରୀ ଲକ୍ଷ୍ୟବିମାନର [[:en:Electronic_countermeasure|ବୈଦୁତିକ
== '''<big>ପରିକଳ୍ପନା (ଡିଜାଇନ୍)</big>''' ==
ବାୟୁରୁ-ବାୟୁ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରଗୁଡିକ ସାଧାରଣତ ଲମ୍ବା, ପତଳା ସିଲିଣ୍ଡର ଅଟେ ଯାହାକି ସେମାନଙ୍କ [[:en:Radar_cross-section|ରାଡ଼ାର ତୁଲ୍ୟ ପରିଚ୍ଛେଦ]] ହ୍ରାସ କରିଥାଏ ଏବଂ ଏହିପରି ସେମାନେ ଯାତ୍ରା କରୁଥିବା ଉଚ୍ଚ ବେଗରେ ଵାୟୁଜନିତ ଘର୍ଷଣକୁ କମ୍ କରିଥାଏ | କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରଗୁଡିକ ପାଞ୍ଚଟି ପ୍ରାଥମିକ ପ୍ରଣାଳୀରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଛି (ଆଗକୁ ଯିବା): [https://www.safran-electronics-defense.com/land-defense/artillery/seekers-missiles-artillery#:~:text=Seekers%20are%20essential%20to%20your,track%20ground%20and%20air%20targets.&text=It%20incorporates%20an%20inertial%20reference,for%20navigation%20and%20flight%20control. ସନ୍ଧାନକାରୀ], [[:en:Missile_guidance|ମାର୍ଗଦର୍ଶନ]], [[:en:Warhead#:~:text=A%20warhead%20is%20the%20explosive,is%20a%20type%20of%20bomb.|ବିସ୍ଫୋଟକପଦାର୍ଥ]], [[:en:Rocket_engine|ରକେଟ୍ ମୋଟର]], ଏବଂ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କାର୍ଯ୍ୟ |
ସାମ୍ନା ଭାଗରେ ସନ୍ଧାନକାରୀ,ଏକ ରାଡାର ପ୍ରଣାଳୀ, ରାଡାର ହୋମର, କିମ୍ବା ଅଵଲୋହିତ ସଂସୂଚକ (detector) ଅଛି | ଏହା ପଛରେ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥିବା [[:en:Avionics|ବୈମାନିକୀ (Avionics)]] ଅଛି | ସାଧାରଣତ ଏହା ପରେ, କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରର କେନ୍ଦ୍ରଭାଗରେ,ବିସ୍ଫୋଟକପଦାର୍ଥ, ସାଧାରଣତ ଅନେକ କିଲୋଗ୍ରାମ ଉଚ୍ଚ ବିସ୍ଫୋରକ
କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରର ପଛ ଭାଗରେ ପ୍ରଣୋଦନ ପ୍ରଣାଳୀ (propulsion system) ରହିଥାଏ, ସାଧାରଣତ କୌଣସି ଏକ ପ୍ରକାରର ରକେଟ୍ ଏବଂ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରଣାଳୀ କିମ୍ବା (ନି.କା.ପ୍ର)(Control actuation system)(CAS) | [[:en:Dual-thrust|ଦ୍ବି-ପ୍ରଣୋଦନ (Dual thrust)]] କଠିନ-ଇନ୍ଧନ ରକେଟ୍ ବହୁତ ସାମାନ୍ୟ, କିନ୍ତୁ କିଛି ଦୂର ଦୂରଗାମୀ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ତରଳ-ଇନ୍ଧନ ମୋଟର ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି ଯାହା ସେମାନଙ୍କର ପରିସରକୁ ପାଇଁ ଏବଂ ତୀବ୍ରଶକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣ କରିପାରେ | କେତେକ କଠିନ ଇନ୍ଧନଯୁକ୍ତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଏକ ଦ୍ଵିତୀୟ ରକେଟ୍ ମୋଟର ସହିତ ଏହି କୌଶଳର ନକଲ କରନ୍ତି ଯାହା ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଆଗମନରେରେ ଜଳିଯାଏ | ଏମିତି ବିକାଶଧିନ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଅଛି , ଯେପରିକି MBDA Meteor, ଯାହା ସେମାନଙ୍କର ପରିସରକୁ ବଢ଼ାଇବା ପାଇଁ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ବାୟୁ ବ୍ୟବହାର କରେ (ଏକ [[:en:Ramjet#:~:text=A%20ramjet%2C%20sometimes%20referred%20to,compressor%20or%20a%20centrifugal%20compressor.|ରାମଜେଟ୍]] ବ୍ୟବହାର କରି, ଜେଟ୍ ଇଞ୍ଜିନ ପରି) |
୯୫ କ ଧାଡ଼ି:
'''<big>ସଫଳ ପ୍ରକ୍ଷେପଣ କ୍ଷେତ୍ର</big>''' (Launch success zone)
; ସଫଳ ପ୍ରକ୍ଷେପଣ କ୍ଷେତ୍ର ହେଉଛି ଏକ ପରିସର ଯେଉଁଥିରେ ଏକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଏକ ଉଚ୍ଚ (ପରିଭାଷିତ) ଲକ୍ଷ୍ୟଭେଦ ସମ୍ଭାବନା ଅଛି ଯାହା ଅନ୍ତିମ ମୁହୂର୍ତ୍ତ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହା ବିଷୟରେ ଅବଗତ ନଥାଏ | ଯେତେବେଳେ ଦୃଶ୍ୟ କିମ୍ବା ଚେତାବନୀ
; '''<big>ଏଫ-ମେରୁ</big>''' (F-Pole)
୧୦୭ କ ଧାଡ଼ି:
;
: ପଳାୟନ-ବିହୀନ କ୍ଷେତ୍ର ହେଉଛି ସେହି କ୍ଷେତ୍ର ଯେଉଁଥିରେ ଏକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଏକ ଉଚ୍ଚ (ପରିଭାଷିତ) ଲକ୍ଷ୍ୟଭେଦ ସମ୍ଭାବନା ଅଛି, ଯଦିଓ ଏହା ସତର୍କ କରାଯାଇଛି | ଏହି କ୍ଷେତ୍ର କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଉତକ୍ଷେପଣରେ ଅଗ୍ରଭାଗରୁ ଏକ କୋଣାର୍କ ଆକୃତି ଭାବରେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯାଇଛି | କୋଣର ଲମ୍ବ ଏବଂ ମୋଟେଇ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଏବଂ ସନ୍ଧାନକାରୀ
=== '''<big>ଆକାଶ ଯୁଧ୍ୟ</big>''' ===
"ଆକାଶ ଯୁଧ୍ୟ"
==== '''<big>ପ୍ରଥମ ପିଢ଼ି</big>''' ====
୧୨୨ କ ଧାଡ଼ି:
==== '''<big>ଚତୁର୍ଥ</big>''' '''<big>ପିଢ଼ି</big>''' ====
[[:en:R-73_(missile)|R-73 (କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର)]] ( ''AA-11 Archer'' ) ୧୯୮୫ରେ ସେବାରେ ପ୍ରବେଶ କଲା ଏବଂ ଏକ ନୂତନ ପିଢ଼ିର ଆକାଶ-ଯୁଧ୍ୟ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଚିହ୍ନିତ କଲା | ଏହାର ଏକ ବ୍ୟାପକ ଦୃଶ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ର ଥିଲା ଏବଂ ଶିର-ବହିତ ପ୍ରଦର୍ଶନ ପ୍ରଣାଳୀ ବ୍ୟବହାର କରି ଲକ୍ଷ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ କରାଯାଇ ପାରିବ | ଏହା ଏହାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଉତକ୍ଷେପଣ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେଲା ଯାହା ଅନ୍ୟଥା ପୁରୁଣା ପିଢ଼ିର
==== '''<big>ପଞ୍ଚମ ପିଢ଼ି</big>''' ====
ନିମ୍ନ-ଦୂରଗାମୀ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରର ନୂତନ ପିଢ଼ି ପୁନର୍ବାର ସନ୍ଧାନକାରୀ ପ୍ରଯୁକ୍ତିର
* ବୃହତ୍ତର ଅବଲୋହିତ ପ୍ରତ୍ୟୁପାୟର ପ୍ରତ୍ୟୁପାୟ କ୍ଷମତା
୧୫୨ କ ଧାଡ଼ି:
== ଦେଶ-ଭିତ୍ତିକ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରର ତାଲିକା ==
[[ଫାଇଲ:K-5M_Air-to-Air_Missile.jpg|ଡାହାଣ|thumb|300x300_ପିକସେଲ|<nowiki> MiG-
=== ବ୍ରାଜିଲ୍ ===
୧୮୧ କ ଧାଡ଼ି:
* ୟୁରୋଫାଇଟରରେ ଏକୀକରଣ ପାଇଁ MBDA ମିଟର ଦୀର୍ଘ-ପରିସର, ସକ୍ରିୟ ରାଡାର-ମାର୍ଗଦର୍ଶିତ, ବିଚାରାଧୀନ ଚୁକ୍ତିନାମା
* [[:en:Ruhrstahl_X-4|Ruhrstahl X-4 |]] - [[ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ|ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧର]] ଡିଜାଇନ୍, ପ୍ରଥମ ବ୍ୟବହାରିକ ଆଣ୍ଟି-ବିମାନ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର, MCLOS, ସେବା କେବେ ଦେଖିନଥିଲା
* ୧୯୪୧ରେ [[:en:Rheinmetall|Rheinmetall-Borsig]] [https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedia:New_user_landing_page&page=RZ+
* [[:en:Dornier_Viper|Dornier Viper]]
=== ୟୁରୋପୀୟ ===
* MBDA Meteor | - ଦୀର୍ଘ-ପରିସର, ସକ୍ରିୟ ରାଡାର ଆଗମନ ; AMRAAM,
* IRIS-T - ସ୍ୱଳ୍ପ ପରିସରର ଇନଫ୍ରାଡ୍ ଆଗମନ ; AIM-9 ସାଇଡୱିଣ୍ଡର ପାଇଁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର |
୧୯୭ କ ଧାଡ଼ି:
* ମୋଟା - US AIM-9 ସାଇଡୱିଣ୍ଡରର
* ସେଡଜିଲ୍ | - ନକଲ
* Fakour-90 - US AIM-54 ଫିନିକ୍ସର
୨୧୧ କ ଧାଡ଼ି:
* ରାଫେଲ୍ ପାଇଥନ୍ 3 | - ମଧ୍ଯମ-ପରିସର ସମସ୍ତ ଆଶାତିତ କ୍ଷମତା ସହିତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର IR-homing [http://www.fas.org/man/dod-101/sys/missile/row/python3.htm]
* ରାଫେଲ୍ ପାଇଥନ୍ 4 | - HMS-ନିୟମାବଳୀ କ୍ଷମତା ସହିତ ମଧ୍ୟମ-ପରିସର IR-homing କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର [http://www.fas.org/man/dod-101/sys/missile/row/python4.htm]
* ପାଇଥନ୍ -5 | - ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋ-ଅପ୍ଟିକାଲ୍ ଇମେଜିଙ୍ଗ୍ ସନ୍ଧାନକାରୀ ସହିତ ପାଇଥନ୍
* ରାଫେଲ ଡର୍ବି | - ମଧ୍ଯ Alto ଭାବରେ ପରିଚିତ, ଏହା ଏକ ମାଧ୍ଯମ-ପରିସର, BVR ସକ୍ରିୟ ରାଡାର୍-homing କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ହେଉଛି [https://web.archive.org/web/20060718065607/http://www.israeli-weapons.com/weapons/missile_systems/air_missiles/derby/Derby.html]
=== ଇଟାଲୀ ===
* ଆଲେନିଆ ଆସପାଇଡ୍ | - AIM-7E ଉପରେ ଆଧାର କରି AIM-7
=== ଜାପାନ ===
୨୨୩ କ ଧାଡ଼ି:
* AAM-2 - ସ୍ୱଳ୍ପ ଦୂରଗାମୀ AAM-2 ଏୟାର-ଟୁ-ଏୟାର କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର | AIM-4D ସହିତ ସମାନ |
* AAM-3 - ସ୍ୱଳ୍ପ ଦୂରତା ଟାଇପ୍ 90 ଏୟାର-ଟୁ-ଏୟାର କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର |
* AAM-4 -
* AAM-5 - ସ୍ୱଳ୍ପ ଦୂରତା ପ୍ରକାର 04 ଏୟାର-ଟୁ-ଏୟାର କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର |
=== ଚୀନ୍ ===
* PL-1 | - ସୋଭିଏତ୍ K-5 (କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର) (AA-1 ଅଲକାଲି)
* PL-2 - ସୋଭିଏତ୍ ଭିମ୍ପେଲ୍ କେ -13 (AA-2 ଅଟୋଲ୍)
* PL-3 - PL-
* PL-4 - AIM-7D ଉପରେ ଆଧାରିତ ପରୀକ୍ଷାମୂଳକ BVR କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ସେବାରେ ପ୍ରବେଶ କଲା ନାହିଁ |
* PL-6 - PL-
* PL-5 - PL-
** PL-5A - ସେମି-ଆକ୍ଟିଭ୍ ରାଡାର-ଆଗମନ AAM PL-
** PL-5B - ଅଵଲୋହିତ ସଂସ୍କରଣ, 1990 ଦଶକରେ PL-2
** PL-5C - କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତାରେ AIM-9H କିମ୍ବା AIM-9L ସହିତ ତୁଳନାତ୍ମକ ଉନ୍ନତ ସଂସ୍କରଣ |
** PL-5E - ସର୍ବଦଳୀୟ ଆକ୍ରମଣ ସଂସ୍କରଣ, ଦୃଶ୍ୟରେ AIM-9P ସହିତ ସମାନ |
* PL-7 - IR- ଆଗମନ ଫ୍ରେଞ୍ଚ R550 ମ୍ୟାଜିକ୍
* PL-8 -
* PL-9 - ସ୍ୱଳ୍ପ ଦୂରଗାମୀ ଅଵଲୋହିତ ମାର୍ଗଦର୍ଶିତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର, ରପ୍ତାନି ପାଇଁ ବଜାରିତ | ଗୋଟିଏ ଜଣାଶୁଣା ଉନ୍ନତ ସଂସ୍କରଣ (PL-9C) | [https://web.archive.org/web/20100113005329/http://www.sinodefence.com/airforce/weapon/pl9.asp]
* PL-10 - HQ-61 SAM ଉପରେ ଆଧାରିତ ଅର୍ଦ୍ଧ-ସକ୍ରିୟ ରାଡାର-ହୋମିଙ୍ଗ ମଧ୍ୟମ-ସୀମା କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର, [https://web.archive.org/web/20060527235105/http://www.sinodefence.com/airforce/weapon/pl10.asp] ପ୍ରାୟତ PL PL-11 ସହିତ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱରେ | ସେବା ପ୍ରବେଶ କରିନାହିଁ |
୨୯୩ କ ଧାଡ଼ି:
* ରେଡ୍ ଟପ୍ | - ନିମ୍ନ ଦୂରଗାମୀ ଅବଲୋହିତ
* Taildog / SRAAM | - ନିମ୍ନ ଦୂରଗାମୀ ଅବଲୋହିତ
* Skyflash | - AIM-7E2 ଉପରେ ଆଧାରିତ ମଧ୍ୟମ-ରେ range ୍ଜ ରାଡାର-ମାର୍ଗଦର୍ଶିତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର,
* AIM-132 ASRAAM | - ନିମ୍ନ ଦୂରଗାମୀ ଅବଲୋହିତ
* MBDA Meteor - ଦୀର୍ଘ ଦୂରଗାମୀ ବିଶିଷ୍ଟ ସକ୍ରିୟ ରାଡାର-ମାର୍ଗଦର୍ଶିତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର, ୟୁରୋଫାଇଟର ଟାଇଫୁନରେ ଏକୀକରଣ ପାଇଁ ଚୁକ୍ତିନାମା ବିଚାରାଧୀନ ଅଛି |
୩୦୪ କ ଧାଡ଼ି:
* AIM-26 Falcon
* AIM-47 Flacon
* AIM-54 Phoenix - ଦୀର୍ଘ-ଦୂରଗାମୀ, ଅର୍ଦ୍ଧ-ସକ୍ରିୟ ଏବଂ ସକ୍ରିୟ ରାଡାର;
* AIM-92 Stinger
* AIM-120 AMRAAM| - ମଧ୍ୟମ ଦୂରଗାମୀ, ସକ୍ରିୟ ରାଡାର; AIM-7 ସ୍ପାରୋକୁ ବଦଳାଇଥାଏ |
|