"ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ" ପୃଷ୍ଠାର ସଂସ୍କରଣଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ତଫାତ
Content deleted Content added
ଟିକେ 106.203.128.192 (ଆଲୋଚନା)ଙ୍କ ଦେଇ କରାଯାଇଥିବା ବଦଳକୁ Jnanaranjan sahuଙ୍କ ଦେଇ କରାଯା... ଟ୍ୟାଗ: Rollback |
ବନାନ ସଂଶୋଧନ |
||
୧୦ କ ଧାଡ଼ି:
== ଇତିହାସ ==
ସୁଦୂର ଅତୀତରେ ଲିପିର ଅଭାବ ହେତୁ ମୁଖସ୍ଥ କରିବା ଥିଲା ସାହିତ୍ୟକୁ ବଞ୍ଚାଇ ରଖିବାର ଏକ ମାତ୍ର ଉପାୟ । ତେଣୁ ମନେ ରଖିବାର ସୁବିଧା ନିମନ୍ତେ ସବୁ କଥାକୁ ପଦ୍ୟର ରୂପ ଦେବା ଦରକାର ଥିଲା । ଗଣିତ ବିଦ୍ୟା, ଆକାଶ ବିଦ୍ୟା, ଏପରିକି ମାଛ ମାରିବା, ପାଗ ଜାଣିବା ଆଦିକୁ ନେଇ ପଦ୍ୟ ସବୁ ରଚା ଯାଇଥିଲା । [[ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା|ଓଡ଼ିଆ]]ରେ ଅନେକ ପୁରାତନ ରଚନା ଯେମିତିକି ଲୀଳାବତୀ ସୂତ୍ର, ଡାକଋଷି ବଚନ, ଖନା ବଚନ ଓ ଗଣିତର ବିଭିନ୍ନ ସୂତ୍ର ଲୋକଗୀତରେ ଅଛି ।
ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ଇତିହାସ [[ଚର୍ଯାଗୀତି|ଚର୍ଯା ଗୀତି]]ରୁ ଆରମ୍ଭ ବୋଲି ପ୍ରମାଣ ମିଳିଅଛି । ଏହା [[ବୁଦ୍ଧ]]ଙ୍କ ଜନ୍ମ ସମୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା । ସେହି କାଳରୁ [[ବୁଦ୍ଧ]]ଙ୍କର ଜନ୍ମଜାତକ (ବୁଦ୍ଧଜାତକ), ବାଣୀ [[
=== ବିଭାଗୀକରଣ ===
୧୭ କ ଧାଡ଼ି:
ବୁଝିବାର ସୁବିଧା ନିମନ୍ତେ ଆମ ସାହିତ୍ୟକୁ ଦୁଇଟି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରା ଯାଇଛି । ''କଥିତ ସାହିତ୍ୟ'' ଓ ''ଲିଖିତ ସାହିତ୍ୟ'' । କଥିତ ସାହିତ୍ୟ ସାଧାରଣ ଲୋକ ମୁଖରେ ପ୍ରଚଳିତ କଥା, କବିତା ଆଦିକୁ ବୁଝାଏ ।
ସାଧାରଣ ଲୋକେ ନିଜର ଆନନ୍ଦ, ବିଷାଦ, ଆଶା,
{{Rquote|left|ରାମ ହେ ଲଇଖଣ* ହେ ଗଲେ ମିରିଗ ମାରି...ହୁ...ଡ଼...ରରର....|ଚଷା ଗୀତ}}
:::::::::::::<nowiki>*</nowiki>ଲଇଖଣ: ଲକ୍ଷ୍ମଣ, <small>ପୁରାତନ ଓଡ଼ିଆ</small>
୩୭ କ ଧାଡ଼ି:
<!--Eighth century to Twelfth century: The writers of the Charyapada, some of them were definitely from the tract of land comprising Orissa. Oriya Natha Literature: The Bratakathas -->
ଭାରତର ସବୁଠୁ ପୁରୁଣା ଭାଷା [[ପାଳି ଭାଷା|ପାଳି]]ରୁ [[ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା|ଓଡ଼ିଆ]]ର ତିଆରି । ୨୦୦୦ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ଆଗରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ [[ବୁଦ୍ଧ]]ଙ୍କ ଜନ୍ମ, ଧର୍ମପ୍ରଚାର ଓ [[ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମ]]ର ବିକାଶ କାଳରେ [[ପାଳି ଭାଷା]] ହିଁ ଥିଲା [[ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା]] ତିଆରିର ମୂଳଦୁଆ ଯାହାକି ଆଧୁନିକ [[ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା]]ର ମୂଳଦୁଆ । <ref>[http://www.odia.org/articles/harvardLecture.pdf ହାରଭାଡ଼ ଭାଷଣ]</ref> ଓଡ଼ିଶା ଏବଂ ଏହାର ସୀମାନ୍ତ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରୁ ସଂଗୃହୀତ ତାମ୍ରଫଳକ ଏବଂ ପଥରରେ ଖୋଦିତ ଲେଖାମାନଙ୍କରୁ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ୭୦୦ରୁ ୧୦୦୦ ଶତାବ୍ଦୀ ମଧ୍ୟରେ ଉକ୍ତ ଭାଷାର ପ୍ରଚଳନ ଥିବାର ସ୍ଵଷ୍ଟ ପ୍ରମାଣ ମିଳିଛି । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ନେପାଳରୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥିବା ବୌଦ୍ଧଧର୍ମୀ ଚର୍ଯାପଦମାନଙ୍କ ପଦ୍ୟରଚନା ଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରୁ ଏହି ସମୟରେ [[ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା]]ର ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥାର ପରିଚୟ ମିଳିଅଛି । ଆଦିଯୁଗରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଏବେକାର ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ପରି ନଥିଲା । ଅଷ୍ଟମ-ନବମ ଶତାବ୍ଦୀର ଓଡ଼ିଆ [[ପାଳି ଭାଷା]]ର ଅନୁରୂପ ଥିଲା । ସେତେବେଳେ ଆର୍ଯ୍ୟମାନଙ୍କ ଓଡ଼ିଶା ଆଗମନ ହେତୁ ଅନେକ ଓଡ଼ିଆ ଶବ୍ଦ ସଂସ୍କୃତ ଦେଇ ପ୍ରଭାବିତ ହେଲା ଓ ଶବ୍ଦ ଗଢଣରେ ବଦଳ ଆସିଲା । ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଶବ୍ଦ ସବୁ କ୍ରମେ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷା ଭଣ୍ଡାରକୁ ଉନ୍ନତ କରିଛି । ସେତେବେଳର ଓଡ଼ିଶା
ଏହି [[ଚର୍ଯାଗୀତି]] ବା ଚରିଜାଗିତି ସବୁ [[ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା|ଓଡ଼ିଆ]], ବଙ୍ଗଳା, ଅସିମିଆ ଓ ମୈଥିଳି ସାହିତ୍ୟର ଆଦିରୂପ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହି ଯୁଗକୁ ସିଦ୍ଧସାହିତ୍ୟର ଯୁଗ ବା ଚରିଜାଗିତିର ଯୁଗ କୁହାଯାଏ ।
୫୧ କ ଧାଡ଼ି:
ଓଡ଼ିଆରେ ଅନେକ ଦୂତ ବା ସନ୍ଦେଶମୂଳକ ସାହିତ୍ୟ ରଚିତ ହୋଇଥିଲା । [[କୋଇଲି ଚଉତିଶା]], [[କାଦମ୍ବିନୀ ଚଉତିଶା]] ଓ [[ଚିଟାଉ ଚଉତିଶା]] ([[ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ]]) ଆଦି ଏଥିମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରଧାନ ।
==== ଜଣାଣ ବା ସ୍ତୁତିମୂଳକ ଚଉତିଶା ====
ଓଡ଼ିଆରେ ବହୁ ପୁରୁଣା ଜଣାଣ ରହିଅଛି ଯାହା ଆଧାରରେ ଏବେ ମଧ୍ୟ କବିମାନେ ଜଣାଣ ରଚୁଆଛନ୍ତି । ଏହି ଜଣାଣ ଏବଂ ଚଉତିଶା ମଧ୍ୟରେ ଜଗବନ୍ଧୁ ଜଣାଣ (ସାଧୁ), ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଜଣାଣ (ଭୋବନି), ସର୍ପ ଜଣାଣ (କବିସୂର୍ଯ୍ୟ [[ବଳଦେବ ରଥ]]) ଓ ଆର୍ତ୍ତତ୍ରାଣ ଚଉତିଶା (ଭକ୍ତକବି [[ଦୀନକୃଷ୍ଣ]]) ଆଦି
==== ମିଳନ ଓ ବିରହମୂଳକ ଚଉତିଶା ====
ପୁରାତନ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ମିଳନ ଓ ବିରହମୂଳକ ଅନେକ ଚଉତିଶା ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ । ଏଥିରେ [[ସମ୍ଭୋଗ]] ଓ ବିପ୍ରଲମ୍ଭ ଶୃଙ୍ଗାରର ବର୍ଣ୍ଣନା ଦେଖାଯାଇଥାଏ । କାବ୍ୟଯୁଗରେ ଏହି ପରି ଅନେକ ଚଉତିଶା ଲେଖାଯାଇଥିଲା । ରାଧାକୃଷ୍ଣ
==== ବର୍ଣ୍ଣନାମୂଳକ ଚଉତିଶା ====
==== ଆଳଙ୍କାରିକ ଚଉତିଶା ====
ପୁରାତନ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ଅନେକ ଅଳଙ୍କାରିକ ତଥା କାବ୍ୟତତ୍ଵ ନାନାଦି ବିଷୟକୁ ନେଇ ଚଉତିଶା ଲେଖାଯାଇଅଛି । ନାରାୟଣଙ୍କ ଲିଖିତ ଚଉତିଶାମାଳାରେ ନାରୀମାନଙ୍କର ନାନା ବିଭାଗରେ ସ୍ଵାଧିନଭର୍ତ୍ତୃକା, ବାସକସଜ୍ଜା, କଳହାନ୍ତରିତା ଓ ଅଭିସାରିକା ଆଦି ନାୟିକାମାନଙ୍କ କଥା ବଖଣାଯାଇଅଛି । ଲୋକନାଥ ଦାସଙ୍କ ଛନ୍ଦ ଶ୍ଲେଷ ଯମକ ଚିନ୍ତାମଣି ଓ ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜଙ୍କ ଯମକରାଜ ଚଉତିଶା ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ।
୯୫ କ ଧାଡ଼ି:
୧୬ଶ-୧୭ଶ ଶତାବ୍ଦୀ ବେଳକୁ ଅନେକ କିଛି ପଦ୍ୟ ରଚନା କରାଯାଇଥିଲା । [[ସୋମନାଥ ବ୍ରତକଥା]], [[ମାଦଳା ପାଞ୍ଜି]] ଏହି ସମୟରେ ଲେଖାହେବା ଅନୁମାନ କରାଯାଇଥାଏ ।
=== '''ରୀତି ଯୁଗ''' ===
ପଞ୍ଚସଖାଙ୍କ ଯୁଗ ଥିଲା ପୁରାଣ ଓ ଭକ୍ତିଯୁଗ । ଏହି ଯୁଗ ପରେ ଆସିଲା କାବ୍ୟ ଯୁଗ, ଯହିଁରେ ଆଳଙ୍କରିକତାର ବିଶେଷ ପ୍ରଭାବ ଦେଖାଯାଏ । [[ଅର୍ଜୁନ ଦାସ]], [[ଦେବଦୁର୍ଲଭ ଦାସ]], [[ନରସିଂହ ସେଣ]], [[ପାର୍ଥ ଶ୍ରୀଚନ୍ଦନ ପ୍ରତାପରାୟ]], [[ବିଷ୍ଣୁ ଦାସ]], [[ଧନଞ୍ଜୟ (କବି)|ଧନଞ୍ଜୟ]], [[ରଘୁନାଥ ହରିଚନ୍ଦନ]], ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ, [[ଦୀନକୃଷ୍ଣ ଦାସ]], [[ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାର]], [[ବ୍ରଜନାଥ ବଡ଼ଜେନା]] ଓ [[ଯଦୁମଣି]] ପ୍ରମୁଖ
[[ବନମାଳୀ ଦାସ]], [[ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣ ପଟ୍ଟନାୟକ]], [[ଗୌରଚରଣ (କବି)|ଗୌରଚରଣ]] ପ୍ରମୁଖ ଗୀତିକାରମାନେ ଏହି କାଳରେ ଅନେକ ଗୀତୀ କବିତା ଓ କାବ୍ୟ ରଚିଯାଇଛନ୍ତି ।
୧୧୦ କ ଧାଡ଼ି:
*ଓଡ଼ିଶାରେ ଆଧୁନିକ ଶିକ୍ଷାର ବିସ୍ତାର :-
ଓଡ଼ିଶାରେ ମିସନାରୀମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଯେତେବେଳେ ସକ୍ରିୟ ହୋଇ ଉଠିଥିଲା, ସେତେବେଳେ ଆଧୁନିକଧରଣର ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହୋଇପଡିଥିଲା ।
==='''ସତ୍ୟବାଦୀ ଯୁଗ'''===
୧୨୪ କ ଧାଡ଼ି:
ଏହି ସମୟରେ ନଅଜଣ ଲେଖକଙ୍କ ଦେଇ ଲେଖା [[ବାସନ୍ତୀ ଉପନ୍ୟାସ]] ଏକ ସାହିତ୍ୟରେ ଏକ ନୂତନ ପରୀକ୍ଷା ।
ଏହି ସମୟର ସମକାଳୀନ କବି ଓ ଲେଖକମାନେ ହେଲେ [[କୁନ୍ତଳା କୁମାରୀ ସାବତ]], [[ମାୟାଧର ମାନସିଂହ]] ଓ [[ସଚି ରାଉତରାୟ]] । କବି [[ମାୟାଧର ମାନସିଂହ|ମାନସିଂହ]] ଜଣେ
== '''ସ୍ୱାଧୀନତା ପରର ସାହିତ୍ୟ''' ==
=== ଆଧୁନିକ କଥା ସାହିତ୍ୟ ===
ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ [[
[[ଫକୀର ମୋହନ ସେନାପତି]]ଙ୍କ ପରି ସରଳ ଓ ବୋଧ୍ୟ ଭାଷାରେ ତାଙ୍କ ରଚିତ [[ନନାଙ୍କ ବସ୍ତାନି]], [[ଭଗବତ ଟୁଙ୍ଗିରେ ସନ୍ଧ୍ୟା]] [[ଆମ ଗାଁର ହାଲଚାଲ]] ଆଦି କାହାଣୀ ଓ ପ୍ରବନ୍ଧ ପୋଥି ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟକୁ ଉନ୍ନତ କରିଛି ।
୧୩୫ କ ଧାଡ଼ି:
=== ଉପନ୍ୟାସ ===
ଉମେଶ ଚନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଲିଖିତ [[ପଦ୍ମମାଳି]] ଥିଲା ପ୍ରଥମ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଓଡ଼ିଆ ଉପନ୍ୟାସ ।<ref name="Mukherjee2002">{{cite book|author=Meenakshi Mukherjee|title=Early Novels in India|url=http://books.google.com/books?id=VPJ7jqVSl34C&pg=PA240|date=1 January 2002|publisher=Sahitya Akademi|isbn=978-81-260-1342-5|pages=240–}}</ref> ଅକ୍ଟୋବର ୧୮୮୮ରେ ଏହା କଟକ ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ
ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ଫକୀର ମୋହନ ସେନାପତିଙ୍କ [[ମାମୁଁ (ଉପନ୍ୟାସ)|ମାମୁଁ]], [[ଲଛମା]], [[ଛ ମାଣ ଆଠଗୁଣ୍ଠ]] ଆଦି କାଳଜୟୀ ଉପନ୍ୟାସ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା । [[ଗୋପୀନାଥ ମହାନ୍ତି]]ଙ୍କ କାଳରେ ଓଡ଼ିଆ ଉପନ୍ୟାସ ଅନେକ ଉନ୍ନତ ହୋଇଛି । ତାଙ୍କ ରଚିତ [[ଦାଦିବୁଢ଼ା]] (୧୯୪୪), [[ପରଜା]] (୧୯୪୫), [[ଅମୃତର ସନ୍ତାନ]] (୧୯୪୭), [[ହରିଜନ (ଉପନ୍ୟାସ)|ହରିଜନ]] (୧୯୪୮) ଆଦି ପ୍ରମୁଖ ଉପନ୍ୟାସ । ମାଟିମଟାଳ (୧୯୬୪ରେ ଲେଖା) ପାଇଁ ସେ ୧୯୭୩ରେ [[ଜ୍ଞାନପୀଠ ପୁରସ୍କାର]]ରେ ସମ୍ମାନିତ । <ref name=Jnanpith/> ଓଡ଼ିଆ ଉପନ୍ୟାସକୁ [[କାହ୍ନୁଚରଣ ମହାନ୍ତି]], [[ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତି]], [[ପ୍ରତିଭା ରାୟ]], [[ସଚି ରାଉତରାୟ]],[[ମନୋଜ ଦାସ]], [[ରାମଚନ୍ଦ୍ର ବେହେରା]], [[ଶାନ୍ତନୁ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ]], [[ବିଭୂତି ପଟ୍ଟନାୟକ]]ଙ୍କ ଉପନ୍ୟାସ ସବୁ ବହୁ ଭାବରେ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି ।
୧୪୯ କ ଧାଡ଼ି:
==== ଯାତ୍ରା ନାଟକ ====
====ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ନାଟକ====
ଓଡ଼ିଆରେ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଶିଳ୍ପ ଆରମ୍ଭ ହେବ ପରେ ପରେ ଅନେକ ପ୍ରଥିତଯଶା କଥାକାରଙ୍କ ଉପନ୍ୟାସ ଓ ନାଟକ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ରରେ ସ୍ଥାନ ପାଇବା ଆରମ୍ଭ କଲା । କାଳିନ୍ଦୀ ଚରଣ ପାଣିଗ୍ରାହୀଙ୍କ [[ମାଟିର ମଣିଷ]] ପରି କାଳଜୟୀ ଉପନ୍ୟାସ ସବୁ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ପରଦାରେ ସିନେମା ରୂପ ନେଲା । [[ବିଭୂତି ପଟ୍ଟନାୟକ]]ଙ୍କ [[ବଧୂ ନିରୁପମା]] ଏଥି ମଧ୍ୟରୁ ଏକ ସଫଳ ରୂପାନ୍ତରିତ ନାଟକ । ବିଶିଷ୍ଟ ନାଟ୍ୟକାର [[ମନୋରଞ୍ଜନ ଦାସ]]ଙ୍କ ଅନେକ ଏକାଙ୍କିକା ଓ ନାଟକ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ରର ରୂପ ନେଇଛି ।
କିଛି ଜଣାଶୁଣା ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ନାଟ୍ୟକାରଙ୍କ ଭିତରେ ଡ।. [[ସୁବୋଧ ପଟ୍ଟନାୟକ]] ଅନ୍ୟତମ ।
୧୫୬ କ ଧାଡ଼ି:
== ହାସ୍ୟରସ ==
ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ଆଦିକାଳରୁ ପଦ୍ୟ ଓ ଗଦ୍ୟରେ ହାସରସ ରହିଥିଲେ ହେଁ କେବଳ ହାସରସକୁ ନେଇ ଲେଖା ସାହିତ୍ୟ ବିଶେଷ କରି [[ଫତୁରାନନ୍ଦ]]ଙ୍କ କାଳରେ ବିକାଶ ଲାଭ କରିଛି । ସେହିପରି [[ଫକିର ମୋହନ ସେନାପତି]]ଙ୍କ [[ପେଟେଣ୍ଟ ମେଡିସିନ]] ଭଳି ଗପ ଓ [[ମାମୁଁ (ଉପନ୍ୟାସ)|ମାମୁଁ]], [[ଲଛମା]], ଛ ମାଣ ଆଠଗୁଣ୍ଠ ପରି ଉପନ୍ୟାସରେ
== ବିଜ୍ଞାନ କାହାଣୀ ==
|