ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ ରହମାନ

ଭାରତୀୟ କ୍ଲାସିକାଲ ନର୍ତ୍ତକୀ

ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ ରହମାନ (ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୮, ୧୯୩୦, ଚେନ୍ନଇରୁ ଫେବ୍ରୁଆରୀ ୫, ୧୯୯୯ ନିଉ ୟୋର୍କ) ଜଣେ ଭାରତୀୟ କ୍ଲାସିକାଲ ନର୍ତ୍ତକୀ ଥିଲେ ଯେ ଭାରତ ନାଟ୍ୟମ, କୁଚିପୁଡ଼ି, କଥାକଲିଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟରେ ପ୍ରବୀଣା ଥିଲେ ଓ ପଶ୍ଚିମ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ଏହାକୁ ଲୋକପ୍ରିୟ କଲାପରେ ୧୯୭୬ରେ ନିଉୟୋର୍କରେ ବାସ କଲେ ।

ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ ରହମାନ
ଜନ୍ମ
ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ ବାଜପାଇ

(1930-09-19)୧୯ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୩୦
ମୃତ୍ୟୁ୫ ଫେବୃଆରୀ ୧୯୯୯(1999-02-05) (ବୟସ ୬୮)
ବୃତ୍ତି(ସମୂହ)ଭାରତୀୟ କ୍ଲାସିକାଲ ନର୍ତ୍ତକୀ, ନୃତ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଦଶିକା,
ବୈବାହିକ-ସାଥୀ(s)ହବିବ ରହମନ, ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ମୂଖ୍ୟ ସ୍ଥପତି (Chief Architect)
ପୁରସ୍କାର୧୯୬୯: ପଦ୍ମଶ୍ରୀ
୧୯୮୧:ସଙ୍ଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର
Miss India Indrani Rehman

ସନ ୧୯୫୨ରେ ସେ ମିସ୍ ଇଣ୍ଡିଆ ହୋଇଥିଲେ । ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ସେ ତାଙ୍କର ମାତା ରାଗିଣୀ ଦେବୀଙ୍କ କମ୍ପାନୀରେ ଯୋଗଦାନ କଲେ । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ପରିଭ୍ରମଣ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟକୁ ଲୋକପ୍ରିୟ କରେଇଥିଲେ । ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ ସନ ୧୯୬୯ରେ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ପାଇଥିଲେ ଓ କଳା ନିମନ୍ତେ ସଙ୍ଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର ତ‌ଥା ତାରକନାଥ ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲେ ।

ପ୍ରାକ୍ ଜୀବନ

ସମ୍ପାଦନା

ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ ରହମାନ ଉକ୍ତ ସମୟର ମାଡ୍ରାସ ଓ ବର୍ତ୍ତମାନର ଚେନଇର ଜଣେ ଭରତୀୟ ଜାତୀୟତାବାଦୀ ଓ ଇଣ୍ଡୋ-ଆମେରିକାନ ଲିଗର ପ୍ରେସିଡେଣ୍ଟ ରାମଲାଲ ବଳରାମ ବାଜପାଇ (୧୮୮୦-୧୯୬୨) ଓ ଲୁଏଲା ସରମ୍ୟାନଙ୍କ (ପେଟସ୍କି, ମିସିଗାନ) ଔରସରୁ ସନ ୧୮୯୩ରେ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ,[] (ମୃତ୍ୟୁ ୧୯୮୨),[] ଯିଏ ସନ ୧୯୨୦ରେ ଭାରତକୁ ଆସି ନାମକୁ ରାଗିଣୀ ଦେବୀରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲେ, [] ଯେତେବେଳେ କେମିଷ୍ଟ ରାମଲାଲ ବାଜପାଇ ଆମେରିକାର ଜଣେ ସଫଳ ଆମଦାନୀକାରୀ ହୋଇପାରିଥିଲେ ଓ ଭାରତକୁ ଫେରି ଲାଲା ଲଜପତ ରାଏଙ୍କଦ୍ୱାରା ସ୍ଥାପିତ ୟଙ୍ଗ ଇଣ୍ଡିଆର ସ‌ହକାରୀ ସମ୍ପାଦକ ହେଲେ ଓ ଭାରତ ସ୍ୱାଧୀନ ହେବା ପରେ ଆମେରିକାରେ ଭାରତର କନସୁଲେଟ ଜେନେରାଲ ହେଲେ । [] ରାଗିଣୀ ମଧ୍ୟ ସନ ୧୯୩୦ ସୁଦ୍ଧା ସାରା ପୃଥିବୀରେ ଭାରତୀୟ କ୍ଲାସିକାଲ ନାଚ ନିମନ୍ତେ ତାଙ୍କର ଅବଦାନ ଯୋଗୁ ବିଖ୍ୟାତ ହୋଇପାରିଥିଲେ, ବିଶେଷତଃ କଥାକଲି ଓ ଭାରତ ନାଟ୍ୟମ୍ ଯାହା ସେ କର୍ଣ୍ଣାଟକର ରାଜଦାସୀ ଓ ଜେଟ୍ଟୀ ତୟାମ୍ମାଙ୍କଠାରୁ ଶିଖିଥିଲେ ଓ ପରେ ଚେନ୍ନଇର ଗଉରୀ ଆମ୍ମାଙ୍କଠାରୁ ଶିଖିଥିଲେ । [][][]

 
ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ ରହମାନଙ୍କୁ ସନ ୧୯୫୨ରେ ମିସ୍ ଇଣ୍ଡିଆ ସମ୍ମାନ ଦିଆଯିବା ପରେ, ସାଥୀରେ ଅଛନ୍ତି ଭାରତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ନେତା ଏସ କେ ପଟିଲ ଓ ପ୍ରତିଯୋଗିତାର ୨ଜଣ ଉଦ୍ୟୋକ୍ତା
 
ମିସ୍ ଇଣ୍ଡିଆ ପ୍ରତିଯୋଗିତାରେ ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ ରହମାନ (ବାମରୁ ତୃତୀୟ), ରନର ଅପ ମିସ୍ ସୁର୍ଯ୍ୟକୁମାରୀ (ବାମରୁ ୬ଷ୍ଠ) ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରତିଯୋଗୀ ।

ବ୍ୟବସାୟ

ସମ୍ପାଦନା

ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ ତାଙ୍କ ମାତାଙ୍କ ଗ‌ହଣରେ ତାଙ୍କ କମ୍ପାନୀରୁ ୯ ବର୍ଷ ବୟସରୁ ନାଚ ଶିକ୍ଷା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ଓ ତାଙ୍କ ସ‌ହିତ ଆମେରିକା, ୟୁରୋପ ଆଦି ବୁଲିଥିଲେ । ବୃତ୍ତି ହିସାବରେ ସେ ପ୍ରଥମେ ଗୁରୁ ଚୋକ୍କଲିଙ୍ଗମ ପିଲ୍ଲାଇଙ୍କଠାରୁ(୧୮୯୩ରୁ ୧୯୬୮) ଭାରତ ନାଟ୍ୟମର ପାଣ୍ଡାନାଲୁର ପଦ୍ଧତି ସନ ୧୯୪୦ରେ ଶିଖିଥିଲେ । ଅଳ୍ପ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ସେ କୋରଡ଼ ନରସିମହା ରାଓଙ୍କଠାରୁ କୁଚିପୁଡ଼ି ଶିଖି ତାଙ୍କ ସ‌ହିତ ପୃଥିବୀର ଅନେକ ଦେଶ ଭ୍ରମଣ କରିଥିଲେ ।[]

ସନ ୧୯୪୭ରେ ବିଖ୍ୟାତ ନୃତ୍ୟ ଓ କଳା ସମାଲୋଚକ ଡଃ ଚାର୍ଲ୍‌ସ୍ ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ସେତେବେଳର ସାମାନ୍ୟ ଜଣାଶୁଣା ଓଡ଼ିଶୀ ନାଚ ଶିଖିବାକୁ ପ୍ରବର୍ତ୍ତେଇଥିଲେ । ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ ପ୍ରଥମ ବ୍ୟବସାୟୀକ ନୃତ୍ୟାଙ୍ଗନା ଭାବରେ ଓଡ଼ିଶୀର ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀ ହୋଇଥିଲେ । ଗୁରୁ ଦେବ ପ୍ରସାଦ ଦାସଙ୍କଠାରୁ ତିନି ବର୍ଷ ଶିକ୍ଷା ଲାଭ ପରେ ଭାରତ ତ‌ଥା ପୃଥିବୀର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ବୁଲି ଓଡ଼ିଶୀକୁ ଲୋକପ୍ରିୟ କରିଥଲେ । [][୧୦]

ବିବାହିତା ଓ ଗୋଟିଏ ଛୁଆ ଥିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ସେ ସନ ୧୯୫୨ରେ ହୋଇଥିଲେ ପ୍ରଥମ ମିସ୍ ଇଣ୍ଡିଆ,[୧୧][୧୨]ଲଙ୍ଗ୍ ବିଚ୍, କାଲିଫର୍ନିଆରେ ଅନଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିବା ମିସ ୟୁନିଭର୍ସ୍ ୧୯୫୨ ପ୍ରତିଯୋଗିତାରେ ଯୋଗଦାନ କରିଥିଲେ । [୧୩] ଏହା ପରେ ସେ ତାଙ୍କ ମାତାଙ୍କ ସ‌ହିତ ସମୁଦାୟ ପୃଥିବୀରେ ନୃତ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିଲେ । [୧୪] ସନ ୧୯୬୧ରେ ପ୍ରଥମ ନର୍ତ୍ତକୀ ଭାବରେ ତାଙ୍କୁ ଏସିଆଟିକ ସୋସାଇଟିର ଜାତୀୟ ଭ୍ରମଣରେ ନୃତ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବାକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା ଓ ଭାରତର ପ୍ରଧାନ ମନ୍ତ୍ରୀ ଜ‌ୱାହରଲାଲ ନେହରୁଙ୍କ ଅଫିସିଆଲ ଗସ୍ତ ସମୟରେ ତାଙ୍କର ଓ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ସଭାପତି ଜନ୍ ଏଫ୍ କେନେଡ଼ିଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ତାଙ୍କର କଳା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିଲେ,[୧୫] ଓ ତା ପର ବର୍ଷ ସମ୍ରାଟ ହେଲେ ସେଲାସିଏ, ରାଣୀ ରାଣୀ ଏଲିଜାବେଥ ୨, ମାଓ ସେ ତୁଙ୍ଗ, ନିକିତା କୃଶ୍ଚେଭ୍ଫିଡେଲ୍ କାଷ୍ଟ୍ରୋଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ମଧ୍ୟ ନୃତ୍ୟ ପରିବେଷଣ କରିଥିଲେ । [][୧୬] ସନ ୧୯୭୬ରେ ନିଉୟୋର୍କସ୍ଥିତ ଲିଙ୍କନ ସେଣ୍ଟର୍ ଫର ଦି ପର୍‌ଫର୍ମିଙ୍ଗ ଆର୍ଟସର ନୃତ୍ୟ ବିଭାଗରେ ସେ ଫ୍ୟାକଲ୍ଟି ମେମ୍ବର ହୋଇ ହାର୍ଭାର୍ଡ଼ ସ‌ହିତ ବିଭିନ୍ନ ଆମେରିକୀୟ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳ‌ୟରେ ଶିକ୍ଷା ଦାନ କରିଥିଲେ । ଆମେରିକାରେ ସେ ଶେଷ ଦୁଇ ଦଶନ୍ଧି ବ୍ୟାପକ ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ ।

ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଜୀବନ

ସମ୍ପାଦନା

ସେ ହବିବ୍ ରହମାନ (୧୯୧୫-୧୯୯୫), ଜଣେ ସୁପରିଚିତ ସ୍ଥପତିଙ୍କୁ ସନ ୧୯୪୫ରେ ବିବାହ କରିଥିଲେ, ତାଙ୍କର ଗୋଟିଏ ପୁଅ ରାମ ରହମାନ(କଳାକାର) ଓ ଗୋଟିଏ ଝିଅ ସୁକନ୍ୟା ରହମାନ ଥିଲେ,[୧୭] ଯିଏ ତାଙ୍କ ମାତା ଓ ଜେଜେମାଆଙ୍କ ସ‌ହିତ ମଧ୍ୟ ନୃତ୍ୟ କରିଥିଲେ ।

ମୃତ୍ୟୁ

ସମ୍ପାଦନା

ନିଉ ୟୋର୍କର ମାନହାଟାନରେ ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ ରହମାନ ଫେବୃଆରୀ ୫, ୧୯୯୯ରେ ଶେଷ ନିଶ୍ୱାସ ତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ ।

ପୁରସ୍କାର

ସମ୍ପାଦନା

ଅଧିକ ପଠନ

ସମ୍ପାଦନା
  • Dancing In The Family, by Sukanya Rahman. 2001, Harper Collins India, ISBN 81-7223-438-4.
  • Dance dialects of India, by Ragini Devi. Motilal Banarsidass Publ., 1990. ISBN 81-208-0674-3, ISBN 978-81-208-0674-0.


  1. Ragini Devi Biography Notable American Women: A Biographical Dictionary Completing the Twentieth Century, by Susan Ware, Stacy Lorraine Braukman, Radcliffe Institute for Advanced Study. Harvard University Press, 2004. ISBN 0-674-01488-X, 9780674014886. Page 172-173.
  2. Book Review South Asian Women Forum
  3. ୩.୦ ୩.୧ Obituary: Indrani Rehman by Kuldip Singh, The Independent (London), Feb 18, 1999
  4. Ramalal Balram Bajpai - Biography[permanent dead link]
  5. Rhythm of the new millennium Archived 2010-07-21 at the Wayback Machine. Leela Venkatraman, The Hindu, Oct 28, 2001.
  6. Dancing through their lives The Hindu, September 22, 2002.
  7. HINDU DANCES PRESENTED; Ragini Devi Seen in Theatre of All Nations Performance New York Times, December 9, 1944.
  8. Indrani Rahman Kuchipudi: Kūcipūdi : Indian Classical Dance Art, by Sunil Kothari, Avinash Pasricha. Abhinav Publications, 2001. ISBN 81-7017-359-0, ISBN 978-81-7017-359-5. 190.
  9. Indrani Rahman India's Dances: Their History, Technique, and Repertoire, by Reginald Massey. Abhinav Publications, 2004. ISBN 81-7017-434-1. page 210.
  10. Guests Archived 2011-07-19 at the Wayback Machine. Stuttgart - Bharatiya Mujlis.
  11. MISS INDIA' IS PICKED; Architect's Wife Wins Boycotted Beauty Contest's Final New York Times, April 4, 1952.
  12. Indian Press Hails National Beauty Contest Won by Shapely Half-American in Her Sari New York Times, April 5, 1952.
  13. "Miss India". Archived from the original on 2009-10-26. Retrieved 2016-06-13.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)
  14. Indrani Rahman National Library of Australia.
  15. Indrani, Performer of Classical Indian Dance, Dies at 68 New York Times, February 8, 1999.
  16. In Remembrance Archived 2010-07-21 at the Wayback Machine. Indian Express, April 15, 1999.
  17. Sukanya Rahman Website
  18. Padma Shri - Indrani Rahman Archived 2009-01-31 at the Wayback Machine. Padma Shri Official listing at Govt. of India website.
  19. Sangeet Natak Akademi Award – “Bharata Natyam Archived 2009-02-12 at the Wayback Machine. Sangeet Natak Akademi Award official listing.